Όλοι φταίμε;

Στο χτεσινό υπουργικό συμβούλιο, το πρώτο μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκίνησε επαναλαμβάνοντας «τη δημόσια συγνώμη μου στο όνομα όλων όσοι κυβέρνησαν τη χώρα εδώ και χρόνια, αλλά κυρίως προσωπικά».

Αυτό δεν το καταλαβαίνω πολύ καλά -ζήτησε συγγνώμη και εξ ονόματος, ας πούμε, του Κωνσταντίνου Καραμανλή; του Ανδρέα Παπανδρέου; του Κώστα Σημίτη; Όσους από τους προκατόχους του ζουν, τους ρώτησε πριν τους συμπεριλάβει στη συγγνώμη; Μπορεί βέβαια να μη μιλιέται με τον Αλέξη Τσίπρα, αλλά τουλάχιστον ρώτησε τον Αντώνη Σαμαρά ή τον Κώστα Καραμανλή;

Διότι, αν δεν τους ρώτησε κι αν δεν έχει τη συμφωνία τους, τότε η συγγνώμη εξ ονόματος άλλου θυμίζει εκείνη τη σκηνή από την Ιταλίδα απ’ την Κυψέλη, όπου ο Δημήτρης Νικολαΐδης, ψευτοδάσκαλος ιταλικών στην ταινία, ορκίζεται «στη ζωή του Μπιθικώτση».

Είπε όμως και κάτι άλλο ο πρωθυπουργός, που θα μας δώσει αφορμή για το σημερινό άρθρο. Μεταφέρω κοπιπάστε:

Το τελευταίο το οποίο με ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή είναι να μπούμε σε μία στείρα αντιπαράθεση για το ποιος φταίει. Απαντώ: όλοι φταίμε και ας το ομολογήσουμε με θάρρος. Από κυβερνήσεις και διοικήσεις που επί χρόνια κατάντησαν ένα κρίσιμο έργο «γιοφύρι της Άρτας», μέχρι κάποιες συντεχνίες που ταυτόχρονα εμπόδιζαν κάθε αξιολόγηση του προσωπικού των τρένων μας.

Όλοι φταίμε λοιπόν για το δυστύχημα. Όχι μόνο οι κυβερνήσεις ή οι διοικήσεις του οργανισμού, αλλά και όλα τα κόμματα, είτε κυβέρνησαν είτε όχι, και όλοι οι εργαζόμενοι στον οργανισμό, και οι επιβάτες πιθανώς, ίσως επειδή δεν ξεκίνησαν απεργία πείνας για να διορθωθούν τα στραβά του ΟΣΕ. Και βέβαια, φταίνε και οι συντεχνίες που «εμπόδιζαν κάθε αξιολόγηση».

Advertisement

Πολλή ζέστη…

… και πώς να γράψεις άρθρο; Ή μάλλον, πώς να διαβάσεις και, κυρίως, πώς να σχολιάσεις, σήμερα που κορυφώνεται ο καύσωνας με τον οποίο μπήκε ο Αύγουστος. Βεβαια, αυτά ισχύουν για την Αθήνα πιο πολύ, ή έστω για την Ελλάδα· εδώ όπου βρίσκομαι εγώ το θερμόμετρο προς το παρόν κινείται σε ανεκτά επίπεδα, δεν έχει «χτυπήσει κόκκινο» σύμφωνα με ένα από τ’ αγαπημένα κλισέ των δημοσιογράφων.

Το κλισέ το βλέπουμε κι εδώ, στον τίτλο άρθρου, που δεν είναι φετινό, αλλά, αν θυμάμαι καλά, προπέρσινο -αλλά έτσι είναι τα κλισέ, διαχρονικά.

Πρόπερσι λοιπόν, περίπου τέτοιες μέρες, που είχαμε περάσει επίσης έναν γερό καύσωνα, είχα δημοσιεύσει στο ιστολόγιο, όχι για πρώτη φορά, ένα άρθρο για τα λεξιλογικά του καύσωνα. Σκέφτηκα προς στιγμή να επικαλεστώ ακριβώς την κάλμα λόγω καύματος (δείτε το άρθρο για τη σχέση των δυο λέξεων) για να παρακάμψω την υποχρέωση της καθημερινής αρθρογραφίας, αλλ’ αντιστάθηκα στον πειρασμό.

Είπα μετά να αναδημοσιεύσω έναν κατάλογο λέξεων και εκφράσεων από τη Λεξιλογία, τις Λέξεις για την (πολλή…) ζέστη, αλλά μετά παρατήρησα ότι τόσον καιρό δεν έχω γράψει τίποτα για τη λέξη «ζέστη», οπότε αποφάσισα το σημερινό αρθράκι να καλύψει αυτό το κενό.

Η ζέστη λοιπόν, ως λέξη, είναι λέξη μεσαιωνική. Προηγήθηκε το επίθετο «ζεστός», που είναι της ελληνιστικής εποχής, αλλά που δεν σήμαινε ό,τι ακριβώς και σήμερα. Ο ζεστός ήταν ρηματικό επίθετο του ρήματος «ζέω» (δηλ. βράζω) και σήμαινε, αρχικά, «βραστός». Για παράδειγμα, ο Αππιανός σε κάποιο σημείο μιλάει για «κρέα ζεστά και οπτά», δηλαδή κρέατα βραστά και ψητά.

Όμως, το ζεστόν υδωρ, το βραστό δηλαδή, είναι και καυτό, κι έτσι η σημασία μετατοπίστηκε, και η λέξη έφτασε να σημαίνει «καυτός». Και πάλι υπάρχει διαφορά από τα σημερινά, όπου ο ζεστός έχει θερμοκρασία απλώς μεγαλύτερη από το αναμενόμενο ή από τον μέσο όρο. Ο Κύριλλος ο Ιεροσολυμίτης, ας πούμε, τον 4ο αι. μΧ, μιλώντας με παραβολές, αναφέρεται στην κατεργασία του σιδήρου με τη φωτιά και λέει «καὶ ὁ ψυχρὸς γίνεται ζεστός, καὶ ὁ μέλας γίνεται ἐκλάμπων». Ε, το πυρωμένο σίδερο σήμερα δεν είναι απλώς «ζεστό».

Να θυμηθούμε εδώ και το διάσημο απόσπασμα από την Αποκάλυψη:

Οἶδά σου τὰ ἔργα, ὅτι οὔτε ψυχρὸς εἶ οὔτε ζεστός. ὄφελον ψυχρὸς ἦς ἢ ζεστός. οὕτως, ὅτι χλιαρὸς εἶ καὶ οὔτε ζεστὸς οὔτε ψυχρός, μέλλω σε ἐμέσαι ἐκ τοῦ στόματός μου.

Η λιόστρα και η γιόστρα

Ήμασταν τότε δεκαπέντε χρονών, μπορεί δεκάξι, το καλοκαίρι του 75, και τις δύσκολες ώρες με το λιοπύρι μαζευόμασταν στο σπίτι του Νίκου που είχε δροσιά, έβαζε ο Νίκος δίσκους στο πικάπ, ακούγαμε, παίζαμε τάβλι, συζητούσαμε.

Κι ένας από τους δίσκους που ακούγαμε συχνότερα ήταν και το Νυν και αεί του Ξαρχάκου, που είχε βγει πριν από μερικούς μήνες -το είχαμε λιώσει εκείνο το βινύλιο. Στίχοι του Γκάτσου, τραγουδούσε η Βίκυ Μοσχολιού και ο Νίκος Δημητράτος, που δεν είχε τη συνέχεια που του άξιζε. Τον πέτυχα πολλά χρόνια αργότερα, να τραγουδάει σε ένα παιδικό θέατρο που είχα πάει τις μικρές (όταν ήταν μικρές), ύστερα πάει κι αυτός.

Μια μέρα, καθώς ακούγαμε για εικοστή φορά τον δίσκο, ρωτάει ο Αντρέας:
– Ρε σείς, τι είναι η λιόστρα;

Κανείς δεν ήξερε, κι όμως ήταν στον τίτλο ενός από τα τραγούδια: