Εισόδια μεζεδάκια

Σήμερα είναι εκείνη η γιορτή της Παναγίας που ένας παλιός μου συμμαθητής την έλεγε «Τα ισόβια της Θεοτόκου», μέρα που γιορτάζουν πολλές Μαρίες, ή οι ανύπαντρες ή παντρεμένες (οι άλλες τον Δεκαπενταύγουστο), εκτός από την Κρήτη όπου σήμερα γιορτάζουν εκείνες που δεν γιορτάζουν στην άλλη Ελλάδα, εκτός αν η οικογενειακή παράδοση επιτάσσει το αντίθετο.

Οπότε, καλού-κακού ευχηθείτε χρόνια πολλά στις γνωστές σας Μαρίες -το ιστολόγιο για δωράκι προσφέρει ένα περσινό άρθρο, και ονομάζει «εισόδια» τα σημερινά μεζεδάκια, που δεν είναι και πολύ ψωμωμένα αφού είχαμε μεζεδοάρθρο και την Τρίτη που μας πέρασε και φοβάμαι μη βαρυστομαχιάσετε.

* Θα μπορούσα πάντως τα μεζεδάκια να τα πω και «νεοδημοκρατικά», αφού αύριο γίνονται οι εκλογές για την ανάδειξη του νέου Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας. Στο Φέισμπουκ τις προάλλες έγραψα: «Υποψήφιοι είναι, κατά την ορολογία του αείμνηστου Γιώργου Ανανδρανιστάκη, ο Βαγγέλας, ο Τζίτζης, ο Κούλης και ο Σπυράδωνης.

Αν ΔΕΝ είστε οπαδός της ΝΔ και μάλιστα αν επιθυμείτε το συγκεκριμένο κόμμα να μη δει χαΐρι και προκοπή, ποιον θα ψηφίζατε -και γιατί;»

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και οι τέσσερις βλάπτουν το ίδιο, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία όσων τοποθετήθηκαν στο Φέισμπουκ τάχθηκε υπέρ του Άδωνη. Εσείς;

* Οι δημοσκοπήσεις πάντως φέρνουν τον Άδωνη στην τελευταία θέση -αλλά ας δούμε ένα στιγμιότυπο που έχει και γλωσσικό ενδιαφέρον, μήπως και του προσθέσει ψήφους.

Θυμίζει το ανέκδοτο με τη σχολική έκθεση και τον Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, που είπε το Μολών λαβέ «σε σπασμένα περσικά» -βέβαια, στα τουριστικά μέρη οι περιπτεράδες ξέρουν αγγλικά.

* Τα τραγικά γεγονότα στο Παρίσι είχαν τη γελοία αντανάκλασή τους στο εσωτερικό μιντιακό τοπίο, με μια μνημειώδη γκάφα έγκριτων (οΘντκ) μέσων.

Όπως εξηγεί αναλυτικά το άρθρο του PressProject,  ένας χρήστης είχε την έμπνευση να βάψει με το Φώτοσοπ την Ακρόπολη και να ανεβάσει τη φωτοσοπημένη φωτογραφία στο Τουήτερ.

Αμέσως, μεγάλα μέσα όπως η Καθημερινή, ο Σκάει και η Άθενς Βόις, αντί να διασταυρώσουν την είδηση (πώς; βγαίνοντας στο παράθυρο) έσπευσαν να την αναμεταδώσουν, βάζοντας ένα ακόμα καρφί στο φέρετρο της αξιοπιστίας τους.

Advertisement

Μεζεδάκια του ηλιοστασίου

Σήμερα, λίγο πριν από το μεσημέρι, και συγκεκριμένα στις 13:51 ώρα Ελλάδος αν είδα καλά, έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο τη θερινή ισημερία, μπαίνουμε δηλαδή επίσημα στο καλοκαίρι, με τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου. Θα μπορούσα λοιπόν τα καθιερωμένα σαββατιάτικα μεζεδάκια μας να τα αποκαλέσω “Ισημεριακά”, όμως τον τίτλο αυτό τον έχω ήδη χρησιμοποιήσει για τη φθινοπωρινή ισημερία του 2012, οπότε ας τα πούμε απλώς «μεζεδάκια του ηλιοστασίου» της ισημερίας».

Προσθήκη: Όπως λένε και τα πρώτα σχόλια, έκανα γκάφα, διότι βέβαια σήμερα έχουμε τη μεγαλύτερη μέρα, άρα έχουμε ηλιοστάσιο -όχι ισημερία αφού δεν είναι ίση η διάρκεια μέρας και νύχτας. Οπότε αλλάζω και τον τίτλο.

Ξεκινάω με ένα λαθάκι από τίτλο της Αυγής (για να μη λέτε ότι μεροληπτώ): «Ευαγγελισμός»: Στη θέση του, παρά τω νόμω, ο συντονιστής διευθυντής της καρδιολογικής κλινικής! Η κρυφή γοητεία της γηραιάς κυρίας, της δοτικής δηλαδή, θα έλεγε κανείς -αλλά επίσης πρόκειται για έλξη από τον υπαρκτό αν και αρχαίο τύπο «παρά τω», π.χ. «παρά τω πρωθυπουργώ». Αλλά το «παρά» με δοτική, που αμφιβάλλω αν πρέπει να το χρησιμοποιούμε έτσι κι αλλιώς, σημαίνει «πλάι στον», ενώ εδώ ο κύριος διευθυντής δεν παραμένει στη θέση του «πλάι στον νόμο» αλλά σε πείσμα του νόμου, κατά παράβαση του νόμου, κόντρα στον νόμο -παρά τον νόμο.

 * Κι ένα γουστόζικο ορθογραφικό που περίμενα να το έχουν διορθώσει -αλλά προς το παρόν ακόμα στέκει, τίτλος στο Βήμα: Βρούτσης: «Σημαντική στιγμή η ανακήρυξη της Μύλου ως «Ιεράς Νήσου»». Μύλος η υπόθεση ή μήπως μήλος; Περιμένουμε τώρα την ανακοίνωση για την ανακήρυξη της Πήλου σε κάτι ανάλογα ηχηρό.

* Σε σχέση με το Μουντιάλ που συνεχίζεται, παρατηρώ ότι στα ελληνικά ΜΜΕ η Ακτή Ελεφαντοστού γενικώς συντομεύεται σε Ακτή, επειδή όμως δεν ακούω μεταδόσεις από ελληνικό κανάλι δεν πρόσεξα πώς λένε οι εκφωνητές τους παίκτες της: Ιβοριανούς, παίκτες της Ακτής ή…;

Πάντως, κάτι άλλο που παρατήρησα σε μερικούς αθλητικούς ιστότοπους είναι ότι γράφουν πως χτες το βράδυ θα έπαιζαν «οι Ονδούρες». Δηλαδή τις Αθήνες και τις Θήβες τις κάναμε Αθήνα και Θήβα, αλλά τις Honduras, που εδώ και δεκαετίες είχαν γίνει Ονδούρα, τώρα λέμε να τις επαναφέρουμε στο Ονδούρες; Ευτυχώς όμως οι περισσότεροι γράφουν ακόμα «Ονδούρα».

* Μου γράφει ένας φίλος για μια καινούργια λέξη που γεννήθηκε τον τελευταίο καιρό (ή έστω εδώ και μερικά χρόνια):

Δεν ξέρω αν είναι μεζεδάκι αλλά τον τελευταίο καιρό εμφανίστηκε στο ελληνικό ίντερνετ η λέξη «Χασισοβολώνας», όπως το σιτοβολώνας για την Ουκρανία σε σχέση με τη Ρωσία ή το θεσσαλικό κάμπο για την Ελλάδα.

Αν την ψάξεις στη Γκούγκλη έχει καμιά εξακοσαριά ευρήματα, τα περσότερα των οποίων πρόσφατα

Χασισοβολώνα αποκάλεσαν το χωριό Λαζαράτι της Νότιας Αλβανίας, κάτι σαν τα Ζωνιανά τα δικά μας αλλά στο πιο εύφορο, με αφορμή την πολλοστή επιχείρηση της αστυνομίας ενάντια σ’ αυτό το λατιΦΟΥΝΤΙο. Η οποία επιχείρηση μάλλον θα πάει κι αυτή στράφι, καθώς οι Λαζαρατιανοί έχουν την πολιτική κάλυψη του Σαλί Μπερίσα.

Αυτά, πριν από μερικές μέρες. Στο μεταξύ, αφενός οι γκουγκλιές είναι περίπου 5.000, και αφετέρου, παρά την πρόβλεψη του φίλου, φαίνεται ότι το λατιΦΟΥΝΤιο (έξοχο λογοπαίγνιο) έπεσε.

Μια όμως και εδώ λεξιλογούμε, να πούμε ότι ο σιτοβολώνας είναι από το ελληνιστικό σιτοβολών, που βγαίνει από τη λέξη «σίτος» και το -βολών, από το θέμα του βάλλω. Οποτε να τον δεχτούμε και τον χασισοβολώνα, διότι πώς αλλιώς θα φτάσουμε τα 5 εκατομμύρια λέξεις να σβήσουμε το χρέος της χώρας;

Αδιάλλακτοι λεγεωνάριοι και άλλα μεγαλοβδομαδιάτικα μεζεδάκια

Τα μεζεδάκια δημοσιεύονται στο ιστολόγιό μας κάθε Σάββατο, άρα και το Μεγάλο Σάββατο, οπότε δεν είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύω μεζεδάκια τέτοια μέρα· πέρυσι τα είχα πει πασχαλινά και είχα επισημάνει ότι αφού μαζεύτηκαν μέσα στη Μεγαλοβδομάδα θα μπορούσα να τα πω και «μεγαλοβδομαδιάτικα» -τα λέμε έτσι του χρόνου και πατσίζουμε, είχα γράψει πέρσι, οπότε ας τηρήσω έστω αυτήν την ελάχιστη υπόσχεση. Ωστόσο, το πρώτο σκέλος του τίτλου δεν είναι αυτονόητο. Θα αναρωτηθείτε ίσως, ποιοι είναι οι αδιάλλακτοι λεγεωνάριοι -και ίσως φανταστεί κανείς ότι, μέρες που είναι, αναφέρομαι σε κάποια ταινία για τα πάθη του Χριστού, από εκείνες που προβάλλουν τα κανάλια τη Μεγάλη Εβδομάδα, όπου υπάρχουν και λεγεωνάριοι. Όχι όμως, οι λεγεωνάριοι του τίτλου είναι δημιούργημα μεταφραστικό:

* Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε τις προάλλες για το συγκρότημα AC/DC, που ο κιθαρίστας του αποσύρθηκε εξαιτίας σοβαρών προβλημάτων υγείας, γράφτηκε η εξής απίθανη φράση: Ο Malcolm θα ήθελε να ευχαριστήσει τους αδιάλλακτους λεγεωνάριους  της ομάδας και των οπαδών σε όλο τον κόσμο για την ατέλειωτη αγάπη και την υποστήριξή τους. Ποιοι είναι όμως οι αδιάλλακτοι λεγεωνάριοι και σε ποια ομάδα ανήκουν; Ας δούμε το πρωτότυπο: Malcolm would like to thank the group’s diehard legions of fans worldwide for their never-ending love and support. Το legions, κατά λέξη λεγεώνες, πλήθη δηλαδή, έγινε… λεγεωνάριοι, ενώ το diehard, φανατικός ας πούμε, έγινε αδιάλλατος (εδώ η απόσταση δεν είναι μεγάλη), κι έτσι τα «πλήθη των φανατικών οπαδών του συγκροτήματος» έγιναν «αδιάλλακτοι λεγεωνάριοι της ομάδας και των οπαδών»!

* Όπως διαβάζω, η Ρώμη είναι εκατό χρόνια αρχαιότερη απ’ όσο γνωρίζαμε. Όπως έγραψε το σχετικό ρεπορτάζ της Καθημερινής: Μπορεί η Ρώμη να είναι γνωστή ως η Αιώνια Πόλη, αλλά σύμφωνα με κάποια αρχαιολογικά ευρήματα φαίνεται ότι η ανοικοδόμησή της ξεκίνησε παλαιότερα απ’ ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Όμως, «ανοικοδόμηση» σημαίνει ότι ήταν ήδη οικοδομημένη (φαίνεται ότι ο όρος ‘οικοδόμηση’ τούς φάνηκε μπανάλ) -ή, όπως σχολίασε ένας φίλος, «τελικά δεν είναι Αιώνια Πόλη η Ρώμη, είναι Προαιώνια!»

Το Σαρόκο ευπρεπίζεται (Ανταπόκριση από Κέρκυρα)

Το σημερινό σημείωμα είναι συνεργασία του Μπουκανιέρου ο οποίος (ακόμα) παραθερίζει στο νησί του, την Νήσο των Φαιάκων κατά το κλισέ (ή νήσο του Πάσχα κατ’ άλλους), παναπεί στσου Κορφούς. Βασικά, ήταν γράμμα που μου έστειλε, κι έλεγε κι άλλα, αλλά βρήκα πως ένα κομμάτι είχε μεγάλο γλωσσικό ενδιαφέρον και με την άδειά του το αναδημοσιεύω. Γι’ αυτό προσέξτε όσοι μου στέλνετε ηλεμηνύματα, μπορεί να καταλήξουν άρθρα! Η φωτογραφία είναι κι αυτή του Μπουκανιέρου, από το Καμπιέλο. Το ΧΥΤΑ στη Σπιανάδα σημαίνει «βάλτε τα σκουπίδια στη βιτρίνα σας» (ή, στα μούτρα σας). Και αν και άσχετη με το θέμα του σημειώματος, καλό είναι να θυμηθούμε κι αυτή την ιστορία, για να μη νομιστεί πως η Κέρκυρα είναι μόνο φιλολογία και μούζικες.

Σύνθημα στο Καμπιέλο

Θα σου φανεί ενδιαφέρον ίσως ότι εδώ μου τη σπάνε τα λατινόγραφα. Δηλ. όχι όλα τα λατινόγραφα αλλά ότι οι τοπικές εφημερίδες πήραν τη συνήθεια να γράφουν Porta Raimunda τη γειτονιά Πόρτα Ρεμούντα. Επίσης το Σαρόκο έγινε San Rocco (και σε επίσημη ταμπέλα: στα αγγλικά «San Rocco Square» στα ελληνικά «Πλατεία San Rocco»). Είναι ακόμα πιο κουφό γιατί η ετυμολογία δεν είναι και τόσο διάφανη, όπως π.χ. με το Σα Φραντζέσκο – η εκκλησία του Αγίου Ρόκκου έχει γκρεμιστεί εδώ κι αιώνες, κι ούτε έχουμε το όνομα ούτε τιμάμε τη μνήμη του. Φυσικά ήταν θέμα χρόνου να εμφανιστεί και η κομψή προφορά «του Σανρόκου» (προς το παρόν, μόνο στο ραδιόφωνο). Βέβαια, σ’ αυτό το επίπεδο κομψότητας, προτιμιέται το άκλιτο «του Σανρόκο». Δεν ξέρω τώρα τι θα κάνουμε με τσου Σαροκιώτες (ή Σαρακιώτες).

Επίσης υπάρχει το Βίδο (ή ο Βίδος), το νησάκι απέναντι απ’ την πόλη που έχει τόση σημασία για τη σέρβικη (και όχι μόνο) ιστορία κι όπου μας αρέσει να πηγαίνουμε για μπάνιο με τη βάρκα του Δήμου (το θρυλικό «Άγιο Στέφανο»). Ως τώρα είχε γενική, κοινή και για τους δυο τύπους, «του Βίδου» – αλλά ξαφνικά άρχισε να ακούγεται και «του Βίδο». Δεν καταλαβαίνω πολύ καλά το γιατί, ίσως επειδή η απώτερη ετυμολογία είναι από κάποιον Guido (αλλ’ αυτό δεν το ξέρουν και πολλοί).

Μου τη σπάει πολύ, για τόσο οικεία σε μένα μέρη. Αλλά ίσως (να το κουβεντιάσουμε κάποια στιγμή) η ακλισιά να έχει σχέση με βαθύτερες τάσεις της γλώσσας – και μόνο περιστασιακά να τη σπρώχνει το trendy.

Ας σημειώσω ότι η Πόρτα Ρεμούντα, πριν γίνει λατινική και άκλιτη, είχε γενική της (ή τση!) Πόρτα Ρεμούντας (δηλ. το Πόρτα έμενε άκλιτο, κι ας είναι ελληνική λέξη) – κι αντίστοιχα η Πόρτα Ριάλα, της Πόρτα Ριάλας (προφέρεται δισύλλαβο, ργιάλα – υποθέτω ότι θα αποκατασταθεί σαν Porta Reale).

Θα σε παρηγορήσει ίσως, μετά απ’ όλ’ αυτά, το γεγονός ότι ο καπετάν Νίνος, αλλιώς ο Νίνος ο Ονούφρης, ο καπετάνιος του «Άγιου Στέφανου» τέλος πάντων, παρόλα τα πάρε-δώσε με τις ιταλίδες τουρίστριες, διατηρεί πεισματικά τη γενική «του Νίνου».

Πεσκαντρίτσα με φράκο

Για τερατόμορφο ψάρι που είναι, η πεσκαντρίτσα έχει καταφέρει εντυπωσιακή καριέρα· μέσα σε λίγα χρόνια έφτασε να κοσμεί τους καταλόγους των πιο ακριβών και σικ εστιατορίων, αλλά και να γίνει ακόμα και τραγούδι, κάτι που ελάχιστα ψάρια έχουν κατορθώσει, αν εξαιρέσουμε του γιαλού τα καβουράκια και την παρέα τους· εννοώ το τραγούδι χιπ-χοπ Πεσκανδρίτσα με πράσα από τα Ημισκούμπρια (που βέβαια, θα έλεγε κανείς ότι λόγω ονόματος έχουν κάποιαν ηθική υποχρέωση να γράφουν ψαροτράγουδα, αλλά δεν ξέρω να έχουν άλλο τίτλο τους αφιερωμένον σε ψαρικά).

Η πεσκαντρίτσα μπορούμε να πούμε ότι απέκτησε μεγάλη φήμη τα τελευταία δέκα-δεκαπέντε χρόνια. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η λέξη δεν περιλαμβάνεται σε παλιότερα μεγάλα λεξικά π.χ. του Δημητράκου ή του Σταματάκου, ούτε καν στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (του ιδρύματος Τριανταφυλλίδη) που εκδόθηκε το 1998. Για ποιο λόγο ήρθε τόσο όψιμα η ορμητική είσοδος της πεσκαντρίτσας στην αγορά και στην επικαιρότητα, δεν το ξέρω, ούτε μπορώ να σας συστήσω κάποια πρωτότυπη συνταγή.

Θέλω να πω, για τα γαστρονομικά της πεσκαντρίτσας δεν είμαι αρμόδιος· αλλά μια φίλη που είναι, με διαβεβαίωσε ότι εκείνη προσωπικά την γράφει πεσκανδρίτσα με νι και δέλτα· άλλωστε, ‘πεσκανδρίτσα’ γράφεται και στο τραγούδι των Ημισκουμπρίων. Γιατί όμως; Γιατί φορέσαμε στην πεσκαντρίτσα φράκο;

Άδωνις ο παραχαράκτης ή Άδωνης ο παραχαράκτης;

Στο διασκεδαστικότατο (αλλά και πολύ σοβαρό όπου πρέπει) ιστολόγιο JungleReport, δημοσιεύτηκε τις προάλλες ένα άρθρο με τίτλο «Άδωνις Γεωργιάδης ο παραχαράκτης». Το άρθρο αναδημοσιεύτηκε και στον γνωστό ιστότοπο Indymedia, με αποτέλεσμα να το πάρει είδηση ο Άδωνης και να απαντήσει από την τηλεοπτική εκπομπή του. Την απάντηση του Άδωνη μπορείτε να τη δείτε, ολόκληρη  και αμοντάριστη σε βιντεάκι που έχουν αναρτήσει τα παιδιά του Jungle σε δεύτερο άρθρο τους που περιέχει την ανταπάντησή τους (όχι το πρώτο-πρώτο βιντεάκι, το δεύτερο). Στο προκείμενο, δεν θα σταθώ· η απάντηση του Άδωνη είναι άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε. Για άλλο τον κατηγορούν και σε άλλο απαντάει. (Μου άρεσε πάντως εκεί που, ενώ απαντάει, πλασάρει και τα βιβλία του, από 70 ευρώ μόνο 35, και κιλίμια έχω λέγετεεεε). Όμως, σε ένα σημείο, ο Άδωνης λέει προς τους συντάκτες του JungleReport: Άδωνι παρακαλώ, με γιώτα.

Κατά σύμπτωση, χτες ακριβώς σε μια συζήτηση σε ιντερνετική λίστα, μια παλιά φίλη με ρώτησε «Άδωνι ή Άδωνη;». Και πριν από κάτι μήνες, με αφορμή ένα άλλο άρθρο μου, ένας πολλαπλώς καλοπροαίρετος φίλος με είχε μαλώσει, διότι, λέει, ενώ είχα δίκιο επί της ουσίας, έπρεπε να σεβαστώ το όνομα του Άδωνη και να γράψω «Άδωνις».

Μου δίνεται λοιπόν η ευκαιρία να εξετάσω το ζήτημα γενικά: Πώς πρέπει να γράφουμε και να λέμε τα αρχαιοελληνικά ονόματα; Πρέπει να κάνουμε διάκριση στην κλίση ανάμεσα στους αρχαίους και στους νέους που τυχαίνει να έχουν το ίδιο όνομα, λογουχάρη ανάμεσα στον Ηρακλή τον ημίθεο και τον Ηρακλή τον αδερφό της βαφτιστήρας μου, ή πρέπει να τους κλίνουμε και τους μεν και τους δε το ίδιο;

Τα παλαιόπαιδα, τα ατίθασα…

Θα με πείτε υπερβολικόν, αλλά εμένα μ’ ενόχλησε. Σε άρθρο στη χτεσινή Ελευθεροτυπία, για τον νέο πρόεδρο της ΕΠΟ, ο Αλέξης Σπυρόπουλος επαινεί τον νέο πρόεδρο επειδή στάθηκε στο ύψος του μπροστά «στις παλαιές καραβάνες του παραγοντισμού». Φυσικά, μ’ ενοχλεί το ευπρεπισμένο παλαιές.

Λεπτομέρεια; Ίσως. Όμως, φίλτατε Αλέξη, τις στερεότυπες και τις παροιμιακές εκφράσεις τις σεβόμαστε. Δεν τις μεταφράζουμε (εξίσου άστοχο θα ήταν π.χ. Δρόμος Σοφοκλή για την Οδό Σοφοκλέους), κι αν τις μεταφράσουμε, που γίνεται καμιά φορά για χαριτολογία (π.χ. «στα παλαιότερα των υποδημάτων του» αντί «στα παλιά του τα παπούτσια») τις μεταφράζουμε ολόκληρες. Αλλιώς, οι παλαιές καραβάνες ή θυμίζουν σμόκιν με σαγιονάρες ή με κάνουν να σκεφτώ ότι κυριολεκτείτε, δηλ. ότι είχε απέναντί του ο κ. Πιλάβιος καραβάνες προπολεμικές.