Έχω ταξίδια αυτές τις μέρες, οπότε καταφεύγω στις επαναλήψεις, διότι, όπως λέγαμε τις προάλλες, πώς αλλιώς θα καταφέρω να κρατήσω αδιάσπαστο το σερί της καθημερινής δημοσίευσης;
Λοιπόν, το σταφύλι είναι καρπός πανάρχαιος και πολύτιμος. Βρίσκεται μαζί μας από τη Νεολιθική εποχή. Ολόκληρο βιβλίο θα μπορούσαμε να γράψουμε· για να μην πάρει μεγάλη έκταση το άρθρο δεν θα επεκταθούμε καθόλου στο κρασί (για το οποίο ακόμα δεν έχουμε βάλει άρθρο, και βεβαίως γι’ αυτό μπορεί να γραφτεί επίσης άλλο βιβλίο!) και θα κάνουμε την σχεδόν ιερόσυλη επιλογή να αντιμετωπίσουμε τα σταφύλια σαν ένα φρούτο όπως όλα τα άλλα, ενώ δεν είναι.
Οι αρχαιολόγοι μάς λένε ότι οι άνθρωποι για πολλούς αιώνες κατανάλωναν σταφύλια, αρχικώς άγρια και μετά καλλιεργημένα, χωρίς να έχουν μάθει να φτιάχνουν κρασί. Οι αρχαίοι συνήθως θεωρούσαν ότι ο Διόνυσος εισήγαγε την άμπελο στην Ελλάδα και τούς έμαθε την τέχνη της οινοποιίας και προς τιμή του τελούσαν τα Διονύσια σε πολλές περιοχές. Στον Όμηρο η αμπελουργία ακμάζει, όπως μαρτυρούν επίθετα σαν το «πολυστάφυλος» και το «αμπελόεσσα» για μέρη κατάφυτα από αμπέλια. Αν και όχι από την αρχή, κάποια διαφοροποίηση των ποικιλιών σε επιτραπέζια σταφύλια και σταφύλια προς οινοποίηση υπήρχε ήδη από την αρχαιότητα. Τα νωπά σταφύλια οι αρχαίοι τα διατηρούσαν περισσότερο χρόνο μέσα σε κρασί. Φυσικά, τα ξέραιναν κιόλας –αλλά στη σταφίδα έχουμε αφιερώσει ειδικό άρθρο.
Οι αρχαίοι έλεγαν άμπελο το φυτό, ενώ για τον καρπό είχαν δυο λέξεις, βότρυς και σταφυλή. Η λέξη βότρυς, που θεωρείται προελληνικό δάνειο, σπάνια χρησιμοποιείται πια, και όταν χρησιμοποιείται σημαίνει το τσαμπί· αλλά η σταφυλή, μέσω του ελληνιστικού υποκοριστικού σταφύλιον έδωσε το δικό μας σταφύλι. Παρομοίως η άμπελος έδωσε το αμπέλι, αλλά αμπέλι σε μας είναι τόσο το μεμονωμένο φυτό, το κλήμα, όσο και, συχνότερα, η έκταση η φυτεμένη με τέτοια φυτά. Η λέξη κλήμα, πάλι, είναι επίσης αρχαία, αλλά στην αρχαιότητα σήμαινε τα κλαδιά του φυτού, που σήμερα τα λέμε κληματσίδες ή κληματόβεργες. Τη διάκριση τη βλέπουμε παραστατικά στο γνωστό ευαγγελικό χωρίο «εγώ ειμι η άμπελος, υμείς τα κλήματα» (Ιωάν. 15:5) δηλαδή ο Χριστός είναι το δέντρο και οι μαθητές τα κλαδιά. Το κλήμα προέρχεται από το ρ. κλω, σπάζω, απ’ όπου και το κλάσμα και η άλλη δύσοσμη λέξη.
Τα λέω προσχολικά τα σημερινά μεζεδάκια επειδή μεθαύριο Δευτέρα αρχίζει η καινούργια σχολική χρονιά, φέτος στις 12 του μηνός αφού η καθιερωμένη 11η Σεπτεμβρίου πέφτει Κυριακή. Βέβαια, εμένα από πέρυσι κιόλας το άνοιγμα της σχολικής χρονιάς δεν με επηρεάζει και πολύ, αφού έχω πια σχολάσει οικογενειακώς, αν και σε μετεφηβική ακόμα ηλικία (δες παρακάτω), αλλά δεν παύει να είναι ένα ορόσημο. Για παράδειγμα, όπως λένε οι παλιοί ταξιτζήδες, στην Αθήνα η κίνηση γίνεται κανονική μόλις ανοίξουν τα σχολεία, ως τότε είναι πιο χαλαρή.
Τα σημερινά μεζεδάκια θα μπορούσα να τα πω και «ακατάληπτα», όχι επειδή δεν θα τα καταλάβετε, αλλά για να απαθανατίσω το πρόσφατο μαργαριτάρι του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος, στον χαιρετισμό του προς τη Σύνοδο των ηγετών των Μεσογειακών Χωρών της ΕΕ, που είναι κατά τα άλλα μια πολύ σημαντική πολιτική πρωτοβουλία, είπε, μεταξύ άλλων:
Ωστόσο, η Μεσόγειος δεν είναι μονάχα η κοινή εμπειρία των κρίσεων. Είναι, νομίζω, πολλά παραπάνω. Είναι η Ιστορία και ο πλούτος των πολιτισμών και των θρησκειών, είναι η κοινή μας πορεία στον χώρο και τον χρόνο, είναι -αν θέλετε- αυτοί οι ακατάληπτοι δεσμοί που μας φέρνουν σήμερα εδώ, στην πρώτη γραμμή της Ευρώπης.
Οι δεσμοί βεβαίως είναι ακατάλυτοι, που δεν καταλύονται, δεν σπάνε, όχι ακατάληπτοι, έτσι πάει το κλισεδάκι. Το μαργαριτάρι χρεώνεται στον πρωθυπουργό και όχι στην απομαγνητοφώνηση -το είπε, ακούστε το εδώ, στο 2.10′:
Με ρώτησε ένας φίλος αν θα γράψω για το ακατάληπτο μεζεδάκι, και του απάντησα πως αν όντως ειπώθηκε (διότι δεν το είχα ακούσει) θα γράψω, διότι δεν είμαι σαν τους κούληδες, που όταν ο πολιτικός εξόριστος τις προάλλες είπε «τιμητής» εννοώντας «οπαδός», κι έγραψα γι’ αυτό, έβγαιναν κι έλεγαν ότι τάχα τιμητής μπορεί να σημαίνει και «αυτός που τιμά» και ότι τάχα η λέξη έχει δύο σημασίες.
* Και προχωράμε, με ένα χοντρούτσικο μαργαριτάρι, που γράφτηκε -άρα δεν έχει το ελαφρυντικό του προφορικού λόγου.
Στο κυριακάτικο Βήμα, στην πάλαι ποτέ έγκυρη στήλη του Βηματοδότη, δημοσιεύτηκε ως έκτακτη συνεργασία (γκεστ σταρ, που λένε) ένα σχόλιο με την υπογραφή Μ.Τ. που όπως όλα δείχνουν είναι της κ. Μάνιας Τεγοπούλου, πρώην εκδότριας της Ελευθεροτυπίας.
Διαβάζουμε: Ένα ισπανικο βάσκικο χωριό επέλεξαν σε στενή συνεργασία ο Franco και οι άγγλοι για να τεστάρουν τη δύναμη ισχύος των brand new βομβών τους.
Αυτό, με κάποιον περίεργο τρόπο, συσχετίζεται με την κατάσταση στην Ελλάδα. Αλλά σε αυτό δεν έχω αντίρρηση, ο καθένας έχει δικαίωμα σε παράτολμους συνειρμούς.
Δικαίωμα να αλλάζουν την ιστορία όμως, δεν έχουν, ούτε να διαπράττουν γκάφες χωρίς να πέφτει το επιβεβλημένο κράξιμο. Διότι βέβαια ο Φράνκο (όλα τάχε η Μαριορή, το λατινογραμμένο Franco της έλειπε) δεν συνεργάστηκε με τους *Άγγλους* για τον βομβαρδισμό της Γκερνίκας, αφού αυτό είναι το ισπανικό βάσκικο χωριό, αλλά με τους Γερμανούς.
Και καλά ο/η Μ.Τ., έγραψε μια βλακεία. Στο Βήμα, δεν την είδαν παρά την τύπωσαν ανεξέταστα; Δεν νοιάζονται καθόλου για την υπόληψη της στήλης τους και γενικότερα της εφημερίδας τους; Τόση τσαπατσουλιά;
* Κι ένα ποδοσφαιρικό μεζεδάκι. Λένε πως ο φετινός Παναθηναϊκός είναι πολύ ενισχυμένος και θα κοντράρει τον αιώνιο αντίπαλο. Εγώ, κρίνοντας από τις εντυπωσιακές εμφανίσεις του Ολυμπιακού στα ευρωπαϊκά κύπελλα, όπου απέκλεισε το μεγαθήριο της Ιβηρικής, την Αρούκα, ενώ προηγουμένως είχε κοιτάξει στα μάτια τον Γολιάθ της ερήμου, την Χάποελ Μπερσαμπέ, δεν είμαι και τόσο αισιόδοξος, πάντως βλέπω με χαρά μου πως ο ΠΑΟ έχει παίχτες που όχι μόνο παίζουν σε όλες τις θέσεις, αλλά παίζουν και ταυτόχρονα σε δύο θέσεις, ενώ άλλοι παίζουν και ταυτόχρονα κάθονται στον πάγκο. Όλα αυτά τα συνάγω από τη σύνθεση της ομάδας στο φιλικό ματς με τον Άρη, όπου, όπως βλέπετε,
ο μεν Χουχούμης αντικατέστησε στο ημίχρονο τον Χουχούμη, ο δε Π. Βλαχοδήμος μπήκε αλλαγή στο 46 αντί για τον Λέτο και ξαναμπήκε στο 62 αντί για τον Στιλ στο τέρμα. Μικροί παίζαμε μπακότερμα, αυτό είναι εξτρεμότερμα.
* Στη Λεξιλογία έχουμε ένα διαρκές νήμα στο οποίο καταγράφουμε τις περιπτώσεις γενικομανίας, ανάμεσα στ’ άλλα τις αντιπαθέστατες αρμαθιές από αλλεπάλληλες γενικές, που κάνουν σκοτεινό και απωθητικό ένα κείμενο. Στην πρόσφατη απόφαση με την οποία εγκρίθηκε το πρακτικό της Επιτροπής Διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες καταγράφτηκε ένα μακρεπίμακρο κομπολόι από 16 διαδοχικές γενικές, το εξής:
Στο διαδίκτυο αναρτήθηκε η απόφαση έγκρισης του πρακτικού της Επιτροπής Διενέργειας του Διαγωνισμού για τη χορήγηση τεσσάρων αδειών παρόχων περιεχομένου επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυεκπομπής, ελεύθερης λήψης, εθνικής εμβέλειας ενημερωτικού προγράμματος γενικού περιεχομένου για μετάδοση υψηλής ευκρίνειας.
Αν μέτρησα καλά, δυο και δυο, κι άλλες δυο, και δυο κι οχτώ δεκάξι γενικές, σωστή αρμαθιά!
* Προς δημοσιογράφους και συναφή επαγγέλματα. Λέξη «δεικτικός», από το «δείχνω», μόνο σε μία περίπτωση υπάρχει, που δύσκολα θα τη συναντήσετε έξω από τις σχολικές αίθουσες και τα βιβλία της Γραμματικής, όταν γίνεται λόγος για δεικτικές αντωνυμίες.
Στις άλλες περιπτώσεις, όταν ακούτε /δiktikos/ πρόκειται για τη λέξη «δηκτικός’, από το «δάκνω», δαγκάνω. Δηκτικός τρόπος, δηκτική ερώτηση, δηκτικό ύφος, αιχμηρό, καυστικό, που (είναι σαν να) δαγκώνει.
Τα γράφω όλα αυτά επειδή διάβασα σε άρθρο ότι «Ταυτόχρονα, όμως, με δεικτικό τρόπο η Ιερά Σύνοδος τονίζει ότι με την ευκαιρία ενάρξεως του σχολικού έτους…..»
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά και δεν θα είναι η τελευταία.
* Πότε λέμε ότι ένα φαινόμενο είναι σπάνιο; Όταν συμβαίνει λίγες φορές, όταν δεν παρουσιάζεται συχνά, όταν είναι ασυνήθιστο -λένε τα λεξικά.
Αλλά τι ξέρουν τα λεξικά; Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Βήματος, ο ανεμοστρόβιλος που «σάρωσε» (σε εισαγωγικά, για να μη νομίζουμε ότι πήρε σκούπα και φαράσι) τη Ζάκυνθο ήταν «σπάνιο αλλά όχι ασυνήθιστο φαινόμενο». Σα να λέμε, ήταν φαινόμενο συνηθισμένης σπανιότητας.
Αναρωτιέμαι τι ήθελε να πει ο συντάκτης -ότι δεν είναι υπερφυσικό; Ξέρω γω;
* Η εισαγωγικομανία της εβδομάδας, σε είδηση για τις πρόσφατες πλημμύρες: Εξαιτίας της κακοκαιρίας οδικές αρτηρίες γέμισαν με κορμούς δένδρων και κλαδιά, ενώ δρόμοι μετατράπηκαν σε χείμαρρους και σε ορισμένες περιοχές η άσφαλτος «άνοιξε».
Δηλαδή; Πώς άνοιξε σε εισαγωγικά; Δεν άνοιξε στην πραγματικότητα; Άνοιξε μεταφορικά; Άνοιξε μήπως στο χρώμα;
* Φίλος μού στέλνει ένα ρεπορτάζ για την τραγική είδηση της Βρετανίδας τουρίστριας που τυφλώθηκε από νοθευμένα ποτά στον Λαγανά προς δόξαν του τουρισμού μας:
Στην ιδιαίτερη πατρίδα της την Αγγλία, ταξίδεψε χθες το απόγευμα, συνοδεία των γονιών της, η 20χρονη που έχασε την όραση της και έπαθε νεφρική ανεπάρκεια από νοθευμένα ποτά στο Λαγανά Ζακύνθου
Ωστόσο, λέει ο φίλος μου, όταν λέμε για την «ιδιαίτερη πατρίδα» ενός Άγγλου δεν εννοούμε την Αγγλία αλλά την πόλη όπου κατοικεί, το Μπράιτον ας πούμε ή το Λέστερ. Έτσι δεν είναι;
* Άλλος φίλος μου στέλνει την οθονιά από την εκπομπή του Μπογδάνου και με ρωτάει γιατί οι υπεύθυνοι δεν περνάνε από έναν διορθωτή ορθογραφίας τους τίτλους στα σουπεράκια, οπότε θα απέφευγαν και το «*ξεκλιρίστΙκε».
Δεν ξέρω αν υπάρχει αυτή η τεχνική δυνατότητα, και εν πάση περιπτώσει σιγά μη στάξει η ουρά του Μπογδάνου -παρατηρώ όμως ότι υπάρχει ένα είδος θείας δίκης. Θέλω να πω, όταν κάποιος κάνει ορθογραφικό λάθος σε μια βαρύγδουπη λέξη, το λάθος σαν να αναδεικνύεται περισσότερο -και πάντως το προσέχουν περισσότεροι.
* Τρίτος φίλος (έχω πολλούς) μου στέλνει λινκ προς ένα άρθρο για τις αλλαγές που σχεδιάζονται στο Τσάμπιονς Λιγκ ώστε να ευνοούνται οι τέσσερις μεγάλες (ποδοσφαιρικά) χώρες, όπου υπάρχει και η άγαρμπη γενική «η ένωση των ευρωπαϊκών επαγγελματικών λιγκών».
Μπορούν να γίνουν μερικά καλούτσικα λογοπαίγνια με το «λιγκών», αλλά αφού λέμε «η λίγκα» και «οι λίγκες» (οι διοργανώτριες αρχές των εθνικών πρωταθλημάτων) η άγαρμπη γενική μού φαίνεται δύσκολο να αποφευχθεί ειδικά σε αυτή τη φράση.
* Στον πρόλογο του σημερινού άρθρου γράφω, έτσι παρεμπιπτόντως, ότι βρίσκομαι ακόμα σε μετεφηβική ηλικία. Να εξηγήσω τι εννοώ.
Διαβάζω στο in.gr (που έχει τροφοδοτήσει γενναιόδωρα το σημερινό άρθρο μας) άρθρο με τον τίτλο: Δύο έφηβοι συνελήφθησαν στις ΗΠΑ για χάκινγκ στον αρχηγό της CIA.
Αλλά δυο αράδες πιο κάτω προσδιορίζεται ότι οι δυο έφηβοι ήταν ηλικίας 22 και 24 ετών!
Ε, αφού ο 24χρονος λογαριάζεται ακόμα για έφηβος, θαρρώ ότι κι εγώ θα μπορούσα, με μια κάπως διασταλτικήν ερμηνεία, να διεκδικήσω τη μετεφηβική ηλικία, που θαρρώ πως δίνει και κάποια ελαφρυντικά!
* Και κλείνω με ένα χτεσινό που το ψάρεψε ο φίλος μας ο Σκύλος:
Σε ένα άρθρο που κατατάσσει τις χώρες του κόσμου με βάση το «πού είναι πιο εύκολο να πιάσεις φίλους» (αγνοώ με ποιον τρόπο το μετράνε αυτό, και δεν θέλω να μάθω), στις πρώτες θέσεις του πίνακα βρίσκονται Ταϊβάν, Ουγκάντα και Κόστα Ρίκα.
Ο πίνακας έχει 67 χώρες, η δε Ελλάδα βρίσκεται στην 26η θέση, δηλαδή πάνω από τη μέση, αλλά ίσως όχι τόσο πάνω όσο θα περίμεναν κάποιοι. Αμέσως πιο πάνω από εμάς οι ΗΠΑ και η Κύπρος.
Ως εδώ καλά. Ωστόσο, δέκα θέσεις πιο κάτω από την Ελλάδα, στην 36η θέση, βρίσκουμε τη «γαλοπούλα». Στην εξωτική αυτή χώρα δεν είναι πολύ εύκολο να πιάσεις φίλους. Πράγματι, εγώ τουλάχιστον δεν έχω κανέναν γαλοπουλιανό φίλο.
Βεβαίως, Turkey, είναι και η γαλοπούλα αλλά και η Τουρκία. Το πουλί πήρε το όνομα της χώρας επειδή νόμιζαν ότι ήρθε απο εκεί (περισσότερα για τα ονοματολογικά της γαλοπούλας, εδώ)
Δούλεψε βέβαια μεταφραστήρι. Αλλά και σε έναν κατάλογο χωρών που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ (L 84/26.3.2008, σελ. 92), ανάμεσα στην Τυνησία και στο Τουρκμενιστάν υπάρχει μια περίεργη χώρα που λέγεται «Κρέας γαλοπούλας»!
Καλό σαββατοκύριακο και αίσια σχολική χρονιά σε μαθητές και δάσκαλους, παρ’όλα τα προβλήματα!
Το σημερινό άρθρο εκπληρώνει μια περυσινήν υπόσχεση. Πέρυσι τον Αύγουστο, παρουσιάζοντας το χρονογράφημα του Βάρναλη «Το σαββατιανό σταφύλι«, έγραφα: Στο ιστολόγιο έχουμε ανεβάσει πολλά άρθρα για διάφορα οπωρικά, λείπει όμως ένα άρθρο για το σταφύλι γενικώς. Έχουμε όμως δημοσιεύσει άρθρο για τη σταφίδα, καθώς και για τα φρασεολογικά του αμπελιού. Οπότε, ας συμπληρωθεί η τριάδα με το σαββατιανό και με μιαν άλλη ευκαιρία θα δημοσιεύσουμε και το γενικό άρθρο.
Η άλλη ευκαιρία ήρθε τώρα, οπότε το σημερινό άρθρο, που αποτελεί αναδημοσίευση του αντίστοιχου κεφαλαίου από το βιβλίο μου «Οπωροφόρες λέξεις«, είναι αφιερωμένο σε αυτόν τον θεϊκό καρπό.
Καρπός πανάρχαιος και πολύτιμος το σταφύλι, βρίσκεται μαζί μας από τη Νεολιθική εποχή. Ολόκληρο βιβλίο θα μπορούσαμε να γράψουμε· για να μην πάρει μεγάλη έκταση το άρθρο δεν θα επεκταθούμε καθόλου στο κρασί (για το οποίο μπορεί να γραφτεί άλλο βιβλίο!) και θα κάνουμε την σχεδόν ιερόσυλη επιλογή να αντιμετωπίσουμε τα σταφύλια σαν ένα φρούτο όπως όλα τα άλλα, ενώ δεν είναι.
Οι αρχαιολόγοι μάς λένε ότι οι άνθρωποι για πολλούς αιώνες κατανάλωναν σταφύλια, αρχικώς άγρια και μετά καλλιεργημένα, χωρίς να έχουν μάθει να φτιάχνουν κρασί. Οι αρχαίοι συνήθως θεωρούσαν ότι ο Διόνυσος εισήγαγε την άμπελο στην Ελλάδα και τούς έμαθε την τέχνη της οινοποιίας και προς τιμή του τελούσαν τα Διονύσια σε πολλές περιοχές. Στον Όμηρο η αμπελουργία ακμάζει, όπως μαρτυρούν επίθετα σαν το «πολυστάφυλος» και το «αμπελόεσσα» για μέρη κατάφυτα από αμπέλια. Αν και όχι από την αρχή, κάποια διαφοροποίηση των ποικιλιών σε επιτραπέζια σταφύλια και σταφύλια προς οινοποίηση υπήρχε ήδη από την αρχαιότητα. Τα νωπά σταφύλια οι αρχαίοι τα διατηρούσαν περισσότερο χρόνο μέσα σε κρασί. Φυσικά, τα ξέραιναν κιόλας –αλλά στη σταφίδα έχουμε αφιερώσει ειδικό άρθρο.
Αν έχετε μιαν άγνωστη λέξη στον τίτλο, δεν θα μπορέσετε να τη βρείτε σε λεξικό, ή μάλλον δεν θα μπορέσετε να τη βρείτε σε σύγχρονο γενικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας, παρά μόνο σε γλωσσάρια τοπικών διαλέκτων. Υπάρχει επίσης και στο βιβλίο μου Λέξεις που χάνονται, το οποίο, για να κάνουμε και τη γκριζόμαυρη διαφήμισή μας, είχε εξαντληθεί αλλά ανατυπώθηκε. Ένας άλλος, πιο απλός τρόπος, για να μάθετε τι σημαίνει είναι να διαβάσετε το άρθρο.
Στο βιβλίο της Αννίτας Παναρέτου «Η παρηγορία των επιστολών σου», που είναι ένα επιστολικό μυθιστόρημα, που παρουσιάζει τις (φανταστικές) επιστολές ανάμεσα στη ζακυνθινή διανοούμενη Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου και στην ανδριώτισσα Ευανθία Καΐρη, αδερφή του φιλόσοφου Θεόφιλου Καΐρη, η Ελισάβετ Μουτζάν παραπονιέται ότι τα κορίτσια της τάξης της είναι καταδικασμένα να μένουν κλεισμένα μέσα διαρκώς και να βλέπουν τον έξω κόσμο «πίσω από καφασωτά παράθυρα, τα λεγόμενα στην τοπική διάλεκτο ‘τζελουτζίες’».
Η Μουτζάν θεωρείται πρόδρομος του φιλελεύθερου φεμινισμού στη χώρα μας. Στην Αυτοβιογραφία της η Μουτζάν διατυπώνει δριμύ κατηγορώ για τα ανδροκρατικά έθιμα της ζακυθινής αριστοκρατίας: «Το σπήτι μας είχε (καθώς και ακόμη έχει) εκείνο το παλαιόν, βάρβαρον και αφύσικον και απάνθρωπον ήθος, όπου θέλει ταις γυναίκαις ξεχωρισμέναις από την ανθρωπίνην εταιρίαν. Εξ αιτίας τούτου του κακοτάτου ήθους, αυτή ευρίσκετο χωρίς καμμίαν γνώρισιν και να πάρη άνθρωπον όπου δεν εγνώριζε μήτε αυτή το ήθελε, μήτε η επίλοιπη φαμήλια. Εστοχάσθη λοιπόν νά μου δείξη αυτή η ιδία εκείνα τα ολίγα γράμματα, όπου ήξευρεν, όθεν μου ήγόρασε μίαν φυλλάδα, και άρχισε κάθε βράδυ να μου καππακίζη το « Αγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς»». Καππακίζω σημαίνει συλλαβίζω.
Η Ελισάβετ Μουτζάν έμαθε όχι μόνο να καππακίζει, αλλά και να διαβάζει και να γράφει, και αργότερα αρχαία ελληνικά, ιταλικά και γαλλικά, παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα της που δεν ήθελε να μαθαίνουν πολλά οι γυναίκες. Έγραψε πολλά έργα, κυρίως θεατρικά, ελληνικά και ιταλικά, που όλα έχουν μείνει ανέκδοτα. Το πρόβλημα του γάμου εξελίχτηκε σε βραχνά για τη νεαρή γυναίκα, που είχε ήδη περάσει την ηλικία γάμου της εποχής, και που οι γονείς της αρνούνταν να της επιτρέψουν να κλειστεί σε μοναστήρι. Το δίλημμα ήταν γάμος ή θάνατος, αλλά τελικά ο γαμπρός βρέθηκε, ο επίσης αριστοκράτης Ν. Μαρτινέγκος. Για την Ελισάβετ όμως ήταν γάμος και θάνατος, αφού δεκάξι μέρες μετά τη γέννηση του γιου της πέθανε από τις επιπλοκές της γέννας, σε ηλικία 31 χρονών, το 1832. Ο γιος της, που πήρε το όνομα Ελισαβέτιος στη μνήμη της μητέρας που δεν πρόφτασε να γνωρίσει, μερίμνησε αργότερα για την έκδοση της Αυτοβιογραφίας, αν και περιέκοψε ορισμένα αποσπάσματα. Τα άλλα της έργα δεν έχουν εκδοθεί.
Την Παρασκευή 15 Μαΐου, στον Ιανό (της Αθήνας, Σταδίου 24) στις 7 μ.μ. οι εκδόσεις Μπάστα παρουσιάζουν το βιβλίο του Σαράντη Αντίοχου«Προηγμένος Κύκλος».
Θα μιλήσουν:
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ, καθηγητής Ιόνιου Παν/μίο
ΡΟΔΟΛΦΟΣ ΜΑΣΛΙΑΣ, συγγραφέας και σύμβουλος Πολιτισμού Δημάρχου Αθηναίων
ΜΟΣΧΟΣ ΜΟΡΦΑΚΙΔΗΣ, διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, Παν/μιο της Γρανάδα
ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ, μεταφραστής, συγγραφέας
Ο Σαράντης Αντίοχος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1938. Στην ποίηση εμφανίζεται το 1965. Επί δικτατορίας αυτοεξόριστος στο Λονδίνο. Τα τελευταία 30 χρόνια ζει στο εξωτερικό (Μαδρίτη, Λουξεμβούργο και πάλι Μαδρίτη).
Έχει εκδώσει εφτά ποιητικές συλλογές. Στον «Προηγμένο κύκλο» περιλαμβάνεται ανθολόγηση από το εκδομένο και ανέκδοτο έργο του που καλύπτει την περίοδο 1965-2000.
Διάβαζα χτες ένα ποίημα του ζακυνθινού ποιητή και παλιού συνάδελφου Σαράντη Αντίοχου, όπου έχει και τον εξής στίχο:
παλίνδρομη αρμονία
μαύρο μπουκασί
κίτρινο βελούδο
Η λέξη «μπουκασί» πρέπει να είναι ζακυθινή (αν και όχι μόνο, ασφαλώς θα υπάρχει και σ’ άλλες περιοχές). Δεν την ήξερα, δεν τη βρήκα σε ένα ζακυθινό γλωσσάρι που έχω, τη βρήκα στο γκουγκλ αλλά από άλλη περιοχή. Αν δεν την ξέρετε, μην την αναζητήσετε σε βοηθήματα σας παρακαλώ, τουλάχιστον όχι πριν απαντήσετε. Μετά, ναι.
Η ερώτηση έχει σκοπό να ελέγξει κατά πόσο μια τοπική λέξη είναι γνωστή σε ένα κατά τεκμήριο διαβασμένο κοινό με ενδιαφέρον για τη γλώσσα. Αν την ξέρετε, πείτε το, και πείτε και από πού (βιωματική γνώση, διαβάσματα κτλ.) αν όχι επίσης -και πείτε τι φαντάζεστε πως είναι το «μπουκασί».
Λοιπόν, το σταφύλι είναι καρπός πανάρχαιος και πολύτιμος. Βρίσκεται μαζί μας από τη Νεολιθική εποχή. Ολόκληρο βιβλίο θα μπορούσαμε να γράψουμε· για να μην πάρει μεγάλη έκταση το άρθρο δεν θα επεκταθούμε καθόλου στο κρασί (για το οποίο ακόμα δεν έχουμε βάλει άρθρο, και βεβαίως γι’ αυτό μπορεί να γραφτεί επίσης άλλο βιβλίο!) και θα κάνουμε την σχεδόν ιερόσυλη επιλογή να αντιμετωπίσουμε τα σταφύλια σαν ένα φρούτο όπως όλα τα άλλα, ενώ δεν είναι.
Στο κυριακάτικο Βήμα, στην πάλαι ποτέ έγκυρη στήλη του Βηματοδότη, δημοσιεύτηκε ως έκτακτη συνεργασία (γκεστ σταρ, που λένε) ένα σχόλιο με την υπογραφή Μ.Τ. που όπως όλα δείχνουν είναι της κ. Μάνιας Τεγοπούλου, πρώην εκδότριας της Ελευθεροτυπίας.
* Άλλος φίλος μου στέλνει την οθονιά από την εκπομπή του Μπογδάνου και με ρωτάει γιατί οι υπεύθυνοι δεν περνάνε από έναν διορθωτή ορθογραφίας τους τίτλους στα σουπεράκια, οπότε θα απέφευγαν και το «*ξεκλιρίστΙκε».
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 