Στο αστυνομικό μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη «Περαίωση», ο αστυνόμος Χαρίτος, έχει έναν φόνο να εξιχνιάσει και έχει μόλις πληροφορηθεί ένα στοιχείο που βοηθάει στη διαλεύκανση της υπόθεσης. Όμως, αμέσως μετά το ευχάριστο αυτό νέο, χτυπάει το τηλέφωνο. Το σηκώνει και μαθαίνει πως βρέθηκε και δεύτερο πτώμα. Οπότε λέει:
Ο συχωρεμένος ο πατέρας μου έλεγε πως τα καλά νέα έρχονται με το σταγονόμετρο, τα κακά με τον κουβά. Εγώ τρώω τώρα το δεύτερο μπουγέλο.
Η ρήση του πατρός Χαρίτου αποτελεί παραλλαγή μιας λαϊκής παροιμίας, ίσως μιας ομάδας παροιμιών, που σαν κεντρική ιδέα έχουν τη διαπίστωση ότι το κακό έρχεται εύκολα και γρήγορα αλλά φεύγει δύσκολα και βασανιστικά. Εδώ η εικόνα μεταδίδεται με τη βοηθεια του σταγονόμετρου και του κουβά, αλλά στις συλλογές παροιμιών βρίσκω να χρησιμοποιούνται άλλα αντικείμενα πολύ πιο κοντινά στην αγροτική, προβιομηχανική κοινωνία που διαμόρφωσε τη φρασεολογία μας.
Για παράδειγμα, στις (ημιτελείς) Παροιμίες του Ν. Πολίτη βρίσκουμε ότι «η αρρώστια με το σακί μπαίνει και με το βελόνι βγαίνει». Είναι εύκολη και γρήγορη η εισβολή της νόσου, γενικότερα του κακού, αλλά αργή και επίπονη η θεραπεία, η απαλλαγή από την αρρώστια.
Κι άλλες παραλλαγές χρησιμοποιούν παρεμφερείς εικόνες:
Η αρρώστια έρχεται με το τσουβάλι και φεύγει με την τρίχα
Η αρρώστια και η φτώχεια μπαίνουνε με το σακί και βγαίνουνε με το βελόνι
Η αρρώστια και η δυστυχιά με το σακκίν εμπαίνει με το βελόν’ εβγαίνει
Η αρρώστια με το μόδι μπαίνει και με την τρίχα βγαίνει -το μόδι είναι μέτρο χωρητικότητας, είδος κουβά να πούμε.
Η ευκολία με την οποία επέρχεται το κακό δίνεται με τον όγκο: σακί, τσουβάλι, μόδι, κουβάς, σε αντιδιαστολή με την απειροελάχιστη ποσότητα που μπορούν να αλαφρώσουν το βελόνι ή η τρίχα.
Ο Πολίτης παραθέτει αρκετά ανάλογα από άλλες γλώσσες, όπου η ίδια εικόνα εκφράζεται όχι με τον όγκο αλλά με την ταχύτητα:
Οι αρρώστιες έρχονται καβάλα και φεύγουν με τα πόδια (πχ στα γαλλικά: Les maladies viennent à cheval et s’ en retournent à pied). Το ίδιο και στα γερμανικά Krankheiten kommen zu Pferd und gehen zu Fuss.
Στα αγγλικα το ιδιο λέγεται για τις θέρμες: Agues come on horseback, but go away on foot
Υπάρχουν πάντως και εικόνες παρομοιες με τις ελληνικές, όπως στα γερμανικά Krankheit kommt libratim und geht weg unciatim, παναπεί: η αρρώστια έρχεται με τη λίτρα και φεύγει με την ουγκιά.
Και μια αραβική: Η αρρώστια έρχεται με το καντάρι και φεύγει με το δράμι.
Όχι Ολλανδικά, από την Ολλανδία, αλλά Ολαντικά, από τον Φρανσουά Ολάντ (François Hollande), τον απερχόμενο πρόεδρο της Γαλλίας, που ανακοίνωσε χτες την απόφασή του να μην διεκδικήσει την επανεκλογή του στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου, καθώς έβλεπε τη δημοτικότητά του να έχει κατρακυλήσει και τις δημοσκοπήσεις να του δίνουν μονοψήφια ποσοστά. Βέβαια και του Ολάντ το όνομα από την Ολλανδία προέρχεται –
Το διάγγελμα με το οποίο ο Ολάντ ανακοίνωσε την απόφασή του είχε γούστο, διότι ο απερχόμενος πρόεδρος επί 5-6 λεπτά έκανε έναν μάλλον θετικό απολογισμό της θητείας του, κι έτσι οι περισσότεροι που τον άκουγαν πίστεψαν πως στο τέλος θα ανακοίνωνε την υποψηφιότητά του -αλλά τελικά τους αιφνιδίασε.
Τα μεζεδάκια πάντως θα μπορούσα να τα ονοματίσω και «ολαντοϊταλικά» αφού αυριο γίνεται στην Ιταλία ένα σημαντικό δημοψήφισμα για την αλλαγή της συνταγματικής δομής της χώρας -ένα δημοψήφισμα που αναμένεται να βγάλει αποτέλεσμα Όχι, και ίσως σημάνει την παραίτηση της κυβέρνησης Ρέντσι. Να κρατάμε πάντως μικρό καλάθι γιατί τώρα τελευταία οι εκλογικές προβλέψεις δεν επιβεβαιώνονται.
Eννοείται ότι τα μεζεδάκια καθαυτά δεν έχουν καμιά σχέση με την ολαντική αποχώρηση ή το ιταλικό δημοψήφισμα.
* Και ξεκινάμε με μια νέα λέξη που την έφτιαξε τις προάλλες, θέλοντας προφανώς να εμπλουτίσει τη γλώσσα μας, ο Γιώργος Αυτιάς. Νουθετώντας τον βουλευτή Κ. Ζαχαριάδη του ΣΥΡΙΖΑ, ο τιτάνας της δημοσιογραφίας απεφάνθη ότι «Ο προπετισμός στην αρχαία Ελλάδα τιμωρούνταν με αυστηρότατη ποινή» (στο 17.45 περίπου του αποσπάσματος).
Δεν ξέρω τι είναι ο προπετισμός και αν τον τιμωρούσαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, όμως ο κύριος Αυτιάς είναι πολύ τυχερός που στη σύγχρονη Ελλάδα η ημιμάθεια όχι μόνο δεν τιμωρείται αλλά θεωρείται και προσόν.
* Προπετισμός λοιπόν δεν υπάρχει, αλλά τι λέτε για την προτεραιοποίηση -ή μάλλον για το ρήμα «προτεραιοποιώ»; Με ρώτησε φίλος στο FB, επειδή το ρήμα αυτό το χρησιμοποίησε ο Αλέξης Τσίπρας τις προάλλες στην ομιλία του στη Θεσσαλονίκη, λέγοντας ότι «θα μας δίνεται η δυνατότητα σε καθημερινή βάση να προτεραιοποιούμε τις δραστηριότητες που απαιτούνται για την επίλυση των προβλημάτων».
Δυο πεντασύλλαβες λέξεις ακούστηκαν αρκετά μέσα στη βδομάδα που πέρασε, αφενός ότι ένα μέρος της επιδότησης που εισπράττουν τα πολιτικά κόμματα θεωρήθηκε βάσει τροπολογίας «ακατάσχετο» και αφετέρου ότι οι βουλευτές είναι ή δεν είναι ‘αργυρώνητοι’ (για τις αρκούδες στο δάσος δεν ακούστηκε τίποτα). Μια και χτες έγραψα άρθρο για την πρώτη από αυτές τις λέξεις, τα σημερινά μεζεδάκια βαφτίζονται από τη δεύτερη -ενώ αν είχα χτες μιλήσει για τη λέξη ‘αργυρώνητος’ σήμερα θα σερβίριζα ‘ακατάσχετα’ μεζεδάκια.
Πάντως, τα μεζεδάκια μας δεν έχουν άμεση σχέση με καμιά από τις δυο λέξεις, αυτό να λέγεται.
* Ακούγοντας τη ραδιοφωνική μετάδοση του ποδοσφαιρικού αγώνα Φινλανδίας-Ελλάδας σημείωσα δυο μικρογλωσσικά.
Καταρχάς, προς το τέλος, όταν ο προπονητής έκανε και την τρίτη αλλαγή, ο εκφωνητής της Nova Sport FM είπε ότι «ρίχνει όλα τα όπλα στη φαρέτρα ο Ρανιέρι». Δεν μου φαίνεται σωστή η μεταφορά. Τα όπλα είναι στη φαρέτρα, άρα τα βγάζει κανείς όταν θέλει να τα χρησιμοποιήσει.
Και πιο πριν, όταν ο Βύντρα έκανε μια λαθεμένη πάσα, ο εκφωνητής είπε «Ο Βύντρα λανθάνει». Όχι όμως. Το «λανθάνω» δεν σήμαινε «κάνω λάθος» ούτε στα αρχαία ελληνικά, ούτε στα νέα, όπου σημαίνει «βρίσκομαι κρυμμένος, χωρίς να εκδηλώνομαι» (π.χ. στο τάδε ποίημα λανθάνει μια μελαγχολική διάθεση). Μπορούμε επίσης να πούμε ότι ο τάδε στίχος είναι από ποίημα που λανθάνει, δηλαδή δεν το έχουμε βρει. Σε κάθε περίπτωση όμως, δεν σημαίνει «κάνω λάθος». Ίσως σκεφτόταν το «σφάλλει» ο εκφωνητής, αλλά πόσο πιο απλό θα ήταν να πει «κάνει λάθος» -εκτός πια αν παίζει ποδόσφαιρο με φράκο!
* Φίλος διαβάζει στο οπισθόφυλλο ενός βιβλίου που πρόσφατα εκδόθηκε από τις καλές εκδόσεις Αλεξάνδρεια (και που υπάρχει και εδώ) ότι «Τα παραδείγματά του απορρέουν από τα πιο διαφορετικά πεδία – από την αυτοβιογραφία ώς την υψηλή θεωρία, από το κρίκετ ώς τη στατιστική κι από τον οικισμό Ταμίλ Ναντού ώς τη Σίλικον Βάλεϋ».
Και με ρωτάει: αυτό είναι πατάτα ή ξέρουν κάτι που δεν το ξέρουμε; Δεδομένου ότι Ταμίλ Ναντού λέγεται μια από τις ομόσπονδες πολιτείες της Ινδίας, με καμιά εξηνταριά εκατομμύρια πληθυσμό, τείνω προς την πατάτα, αλλά ελπίζω να κάνω λάθος. Πάντως, και χωρίς να το θεωρώ λάθος, εγώ δεν θα έλεγα ότι τα παραδείγματα «απορρέουν» από κάπου, αλλά «είναι αντλημένα/παρμένα» από τον τάδε ή τον δείνα τομέα. Στα μάτια τα δικά μου, το παράδειγμα το διαλέγουμε, δεν έρχεται μόνο του να μας βρει.
Την Κυριακή που μας πέρασε, το Βήμα δημοσίεψε ένα άρθρο του κ. Θ. Πάγκαλου, στο οποίο ο πρώην υπουργός επιχειρεί μια εσφαλμένη και επικίνδυνη, κατά τη γνώμη μου, ταύτιση των «δύο άκρων», του Σύριζα και της Χρυσής Αυγής. Θα δώσω ένα απόσταγμα παγκαλικής σοφίας για να πάρετε μια ιδέα: Αν ο κύριος Μιχαλολιάκος και οι μαυροφορεμένοι του είναι τα SS, τότε ο κύριος Τσίπρας και τα παρδαλά στίφη του είναι τα SA με όρους Βαϊμάρης. Ωστόσο, επειδή εδώ εμείς προτιμάμε να λεξιλογούμε, δεν θα μπω στην ουσία του άρθρου (μπορείτε, αν δεν έχετε τίποτ’ άλλο να κάνετε, να το διαβάσετε όλο εδώ). Θα περιοριστώ στις γλωσσικές πτυχές του. Διότι ο Θ. Πάγκαλος συνηθίζει να διανθίζει τα κείμενά του με γλωσσικές πληροφορίες. Έτσι, το άρθρο ξεκινάει με ορισμό του τραμπούκου από δύο λεξικά και με την πληροφορία ότι το όνομα συνδέθηκε με την πολιτική επειδή στα λατινοαμερικάνικα πραξικοπήματα οι διοργανωτές μοίραζαν πούρα τύπου trabuco για να εξασφαλίζουν χειροκροτητές.
Πράγματι, αυτή είναι η επικρατούσα άποψη για τη γέννηση της λέξης τραμπούκος. Σύμφωνα π.χ. με το ΛΚΝ, η λέξη προέρχεται από το ισπαν. trabucos (πληθ. που θεωρήθηκε ενικός) μάρκα πούρων (η ονομασία από την ομοιότητα με trabuco, παλιό τύπο όλμου) που παλιοί πολιτικοί προσφέρανε στους ανθρώπους τους (πρβ. το τραμπούκο `φιλοδώρημα΄). Τα ίδια λέει και ο Μπαμπινιώτης. Στο ετυμολογικό γλωσσάρι του Παπαδιαμάντη, ο Κ. Καραποτόσογλου δίνει ότι trabuco είναι μεγάλο, χαμηλής ποιότητας πούρο, που δινόταν ως δώρο σε εκλογέα ή σε κομματάρχη (με παραπομπή σε ισπανοαγγλικό λεξικό που δεν το έχω). Και, παρόλο που σήμερα υπάρχει μάρκα πούρων Trabucos, αρχικά δεν επρόκειτο για εμπορική ονομασία κατοχυρωμένη, αλλά για όνομα ενός τύπου πούρων.
Και πράγματι, το πούρο, είναι συχνό φιλοδώρημα. Η έννοια του ρεγάλου ή της δωροδοκίας υπάρχει ιδίως στα παλιότερα λεξικά. Στο λεξικό της Πρωίας, ας πούμε, διαβάζουμε ότι τραμπούκος και (το) τραμπούκο είναι: α) είδος πούρου της Αβάνας και β) η ευτελής δωροδοκία, και μετωνυμικά ο τραμπούκος είναι «ο λαμβάνων τραμπούκο, ο ευτελής, ουτιδανός, άνθρωπος των καταγωγίων, κουτσαβάκης». Παρόμοια και ο Δημητράκος, για τον οποίο τραμπούκος είναι «ο λαμβάνων τραμπούκο, ο ευτελώς χρηματιζόμενος κομματάρχης, ο πωλών την ψήφον του εκλογεύς». Σχεδόν απουσιάζει δηλαδή η σημερινή έννοια του μπράβου που βιαιοπραγεί και στο προσκήνιο βρίσκεται η ευτελής εξαγορά ή δωροδοκία των ανθρώπων αυτών. Ότι τραμπούκο σήμαινε φιλοδώρημα, μπαξίσι, δωροδοκία, το τεκμηριώνει και ο Παπαδιαμάντης στους Χαλασοχώρηδες, όταν βάζει τον ταβερνιάρη Δημήτρη Τσιτσάνη να παραπονιέται ότι οι ισχυροί κομματάρχες τρώνε όλο τον τραμπούκο (τα χρήματα που μοίραζαν οι υποψήφιοι βουλευτές) και δεν περισσεύει για τους παρακατιανούς: «Πού επερίσσευε τραμπούκος απ’ αυτούς που έχουν δόντια, κατάλαβες, για να φάνε κι οι άλλοι, οι παραμικροί;»
Το σημερινό άρθρο είναι επικαιρανεπίκαιρο -δηλαδή αναφέρεται σε κάτι που ειπώθηκε σχετικά πρόσφατα, που με την ευρύτερη έννοια θα μπορούσε να θεωρηθεί σχετικό με την προεκλογική περίοδο, αλλά που -επειδή ήταν γλωσσικό θέμα- δεν έμεινε στην επικαιρότητα κι έτσι τώρα που το σχολιάζω έχει ήδη γίνει ανεπίκαιρο.
Εννοώ το «Γραβάτας εγκώμιον» που δημοσίευσε στα Νέα, πριν από καμιά δεκαριά μέρες, ο Θ. Πάγκαλος (διαβάστε το από τον προσωπικό του ιστότοπο). Βέβαια, από μιαν άποψη θα έλεγα ότι προσωπικά είμαι εντελώς ακατάλληλος να μιλήσω για γραβάτες, μια και πρόκειται για ένα είδος ρουχισμού που δεν το χρησιμοποιώ παρά πολύ-πολύ σπάνια και που αισθάνομαι ευτυχία που δεν το χρησιμοποιώ καθημερινά. Γραβάτα έμαθα να δένω, θυμάμαι, στον στρατό, αλλά οι φορές που φόρεσα ως πολίτης (στον γάμο μου, ας πούμε) είναι μετρημένες στα δάχτυλα, κι έτσι όταν θα ξαναφορέσω (π.χ. στον γάμο των κοριτσιών μου) θα χρειαστεί να με βοηθήσει κάποιος. Όμως εδώ λεξιλογούμε και δεν ενδυματολογούμε, οπότε θα μιλήσουμε για τα γλωσσικά της γραβάτας και όχι για τα ζαμπουνικά της. Μας δίνει άλλωστε την πάσα το άρθρο του Θ. Πάγκαλου, αφού αναφέρεται ρητά στην ιστορία της λέξης.
Επειδή δεν βρίσκεται πια στην πρώτη γραμμή της μαχόμενης πολιτικής, οι κατά καιρούς δηλώσεις του δεν μεταδίδονται πλέον από τα δελτία ειδήσεων των μεγάλων καναλιών αλλά από ιστολόγια και ιστοτόπους. Και επειδή τώρα τον καλούν πιο αραιά σε συνεντεύξεις, εκφράζει τις απόψεις του με τιτιβίσματα (αν και, λόγω μεγέθους, η λέξη ηχεί, θα το παραδεχτούμε, κάπως οξύμωρη). Ο λόγος για τον Θεόδωρο Πάγκαλο, πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης. Πρώην, όσο κι αν, στον προσωπικό του ιστότοπο (pangalos.gr) εξακολουθεί να φιγουράρει, κάτω από το ονοματεπώνυμό του, ο τίτλος «Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης», τουλάχιστον ως αυτή τη στιγμή. Ίσως βέβαια να ισχύει, παραφρασμένο, εκείνο το ρητό που ακούστηκε αρκετά αυτές τις μέρες: Άπαξ αντιπρόεδρος, πάντα αντιπρόεδρος.
Τιτιβίζοντας λοιπόν, ο πρώην αντιπρόεδρος αναρωτήθηκε, για τον κ. Τσίπρα: «Μπορεί τόσο εύκολα ο κάθε Τσο… -με συγχωρείτε- Τσίπρας να λοιδωρεί [σικ!] ιστορικά ονόματα;» Μια και εδώ λεξιλογούμε, θα ήθελα να σχολιάσω αυτό το τιτίβισμα.
Καταρχήν (ή καταρχάς, δεν θα μαλώσουμε) γιατί έβαλα το σικ (που μερικοί θα μου πουν ότι έπρεπε να το λατινογράψω, και τυπικά θα έχουν δίκιο); Το έβαλα για να υποδηλώσω ότι η γραφή αυτή είναι του κ. Πάγκαλου και εγώ δεν την υιοθετώ -αυτή είναι άλλωστε η βασική χρήση του σικ (ή sic, που θα πει «έτσι»).
Επειδή αυτή την εβδομάδα έχουμε, όχι άδικα βέβαια, πολλά πολιτικά άρθρα, λέω σήμερα να βάλω κάτι εντελώς ανεπίκαιρο. Ανασταίνω λοιπόν, ξαναχτενισμένο, ένα παλιό μου άρθρο, που βρισκόταν στον παλιό μου ιστότοπο αλλά που (εκτός τραγικού λάθους) δεν το έχω παρουσιάσει στο ιστολόγιο.
Πολλές παροιμιακές και ιδιωματικές φράσεις που χρησιμοποιούμε στον σημερινό προφορικό και γραπτό μας λόγο προέρχονται από τα αρχαία ή έστω τα παλαιότερα ελληνικά ή χρησιμοποιούν εικόνες παρόμοιες με εκφράσεις αρχαίες. Θα αναφέρουμε εδώ τρεις φράσεις που μοιάζουν εξαιρετικά σύγχρονες, κι όμως έχουν την απαρχή τους ή το αντίστοιχό τους στην αρχαία γραμματεία. Την πρώτη από αυτές την είχε παρουσιάσει ο Ι.Θ.Κακριδής σε κάποιο φρασεολογικό περιοδικό και τη σημείωσα καθώς έψαχνα κάτι άλλο σε μια βιβλιοθήκη. Τις άλλες δύο τις βρήκα εγώ ενώ διάβαζα αρχαίους, κι απ’ όσο ξέρω δεν τις έχει ανακοινώσει άλλος. Να πω παρεμπιπτόντως ότι δύο είναι, απ’ όσο ξέρω, οι βασικές εργασίες για όμοιες εκφράσεις της νέας και της αρχαίας ελληνικής, το «Νεοελληνικών λέξεων και φράσεων παλαιοτέρα μνεία» του Φ. Κουκουλέ (εδώ το δεύτερο μέρος) και το «Αντίστοιχα εκφραστικά μέσα της αρχαίας και της νέας ελληνικής» του Ν. Ανδριώτη. Αν ξέρει κανείς κι άλλη ανάλογη δημοσίευση, ας την αναφέρει. Αλλά ας δούμε τις φράσεις που λέγαμε.
Αίσθηση έχει προκαλέσει στην κοινή γνώμη η είδηση ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Θόδωρος Πάγκαλος δεν μπορεί να πληρώσει το ειδικό τέλος ακινήτων και ότι είναι αναγκασμένος να βγάλει στο σφυρί την περιουσία που κληρονόμησε. Τη σπαραχτική ομολογία την έκανε ο ίδιος στην εκπομπή των Καμπουράκη-Οικονομέα σήμερα το πρωί. Εμφανώς καταβεβλημένος, με χέρια που έτρεμαν, ο αντιπρόεδρος ψέλλισε: «Πρέπει να πληρώσω 7.500 και δεν τις έχω».
Συμπληρώνονται σήμερα 46 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο εκλεγμένος πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα. Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.
Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου, πέρυσι και πρόπερσι, είχα παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών. Φέτος αρκούμαι στο να συγκεντρώσω εκείνο το υλικό, διότι μπορεί κάποιοι νεότεροι φίλοι του ιστολογίου να μην το έχουν δει.
Φίλος του ιστολογίου μού έστειλε δύο σκίτσα, που απεικονίζουν και τα δυο τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, τον κ. Πάγκαλο. Όπως μού έγραψε, ο δημιουργός τους είναι η Πλατεία Συντάγματος.
Απόρησα και του ζήτησα διευκρινίσεις. Μου απάντησε: Δηλαδή, ο δημιουργός αποποιείται το δικαίωμα της ονομαστικής του αναγνώρισης και χαρίζει την αναφορά στην «Πλατεία Συντάγματος». Κι επειδή η αναφορά υπάρχει ήδη ενσωματωμένη στην εικόνα δεν χρειάζεται κι άλλη ιδιαίτερη. Βέβαια η Πλατεία δεν έχει χέρια για να σχεδιάσει, ή μάλλον έχει πολλά χέρια, ένα από τα οποία, σ’ αυτήν την περίπτωση, είναι και το δικό μου.
Ελπίζω η εξήγησή μου να βγάζει νόημα. Ούτως ή άλλως δεν είμαι σκιτσογράφος και δεν σκοπεύω να κάνω τέτοια καριέρα, μηχανικός είμαι.
Μιλώντας προχτές για τη δυνατότητα να γίνουν και νέες περικοπές στο λειτουργικό κόστος της ΔΕΗ, ο επικεφαλής της, ο κ. Ζερβός, δήλωσε ότι «υπάρχει ακόμα λίπος στα λειτουργικά της ΔΕΗ». Δεν είναι ο πρώτος διδάξας, πρόκειται για μια έκφραση που ακούγεται συχνά στις μέρες μας –τις προάλλες, ο υπουργός Υγείας κ. Λοβέρδος είχε δηλώσει (ζητώντας πάντως συγνώμη για τον όρο) ότι «υπάρχει πολύ λίπος στην υγεία», εννοώντας ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο για εξοικονομήσεις. Νωρίτερα, ο εθνικός πλέον διανοούμενος Πάσχος Μανδραβέλης είχε γράψει άρθρο με τίτλο «Το λίπος του κράτους», όπου τόνιζε ότι Η ελληνική οικονομία έχει πολύ λίπος και το περισσότερο βρίσκεται στο κράτος.
Σ’ αυτή την πρώτη προσέγγιση, που θα μπορούσαμε να την πούμε προσέγγιση του γυμναστή ή του διαιτολόγου (ή του δόχτορα Μένγκελε), το λίπος θεωρείται περιττό και επικίνδυνο. Υπάρχει όμως και μια άλλη μεταφορική χρήση της λέξης «λίπος» σε πολιτικά-οικονομικά συμφραζόμενα, όπου το λίπος θεωρείται κάτι το θετικό και απαραίτητο. Όταν ο κ. Πάγκαλος μίλησε για «απέραντο λίπος» που υπάρχει στην αγορά (ας συγκρατήσουμε, αν γίνεται, τα γέλια μας για το οξύμωρο της εικόνας) εννοούσε ότι υπάρχουν οικονομικά αποθέματα, που δίνουν σε πολλούς τη δυνατότητα, ακόμα και σε καιρούς κρίσης, να επενδύουν και να ανοίγουν επιχειρήσεις. Εδώ το λίπος είναι το απαραίτητο απόθεμα που σε βοηθάει να αντέξεις όσο να περάσει η δύσκολη συγκυρία. Κι όταν σε οικονομικό ιστότοπο διαβάζουμε ότι «υπάρχει ακόμα λίπος στην εταιρική κερδοφορία», εννοούν ότι η ανάπτυξη των επιχειρήσεων θα στηριχτεί σε σωρευμένα κέρδη από προηγούμενα χρόνια.
… χτες το απόγεμα, δεν πρόφτασα να γράψω το άρθρο που λογάριαζα για σήμερα -λυπάμαι! Μπορούμε όμως να συζητήσουμε για τη συγκέντρωση ή γενικά για την κατάσταση.
Η συγκέντρωση, κατά γενική ομολογία, ήταν πετυχημένη. Δεν ξέρω να υπολογίζω αριθμούς, πάντως είχε πολύ κόσμο. Πολύ κόσμο και κυρίως νέους, πολλές κοριτσοπαρέες, πολλά παιδιά με ποδήλατα, όμως είχε και μεγαλύτερους. Σημαίες (ελληνικές βέβαια) δεν είδα πολλές, ενώ τα δελτία ειδήσεων διέκριναν πλήθος, ίσως ήταν σε άλλη συγκέντρωση.
Η φωτογραφία που βλέπετε αριστερά δεν είναι δική μου -είχα μια δουλειά και νόμιζα ότι δεν θα μπορέσω να πάω στη συγκέντρωση, τελικά όμως η δουλειά αναβλήθηκε και πήγα, αλλά χωρίς εξοπλισμό. Το ισπανικό πανό της φωτογραφίας είναι απάντηση στην είδηση-αρβύλα ότι στη Μαδρίτη σηκώθηκε πανό που έγραφε «Σιγά, οι Έλληνες κοιμούνται» ή κάτι ανάλογο. Για τους μη ισπανομαθείς, γράφει: «Ξυπνήσαμε! Τι ώρα είναι; Τώρα είναι ώρα να φύγουνε!» Αυτό το πανό δεν είχε υπογραφή, αλλά νομίζω ότι το έφεραν (αόριστος) μέλη του Μετώπου Αλληλεγγύης και Ανατροπής.
Υπήρχε άλλο ένα πανό που έδειχνε ένα ελικόπτερο, που ο έλικάς του είχε (νομίζω) σχήμα ανοιχτής παλάμης, και έγραφε Ουστ! Μετά ήρθε και ένα τρίτο πανό που το υπέγραφε ο Σύλλογος Επισφαλών και Ανέργων και που ήταν ελληνοϊσπανικό: Para todos todo – Για όλους όλα. Αυτά τα τρία πανό ήταν ακίνητα, τοποθετημένα μπροστά στον Άγνωστο. Υπήρχε κι ένα περιφερόμενο, που έλεγε «Ξυπνήσαμε». Άλλοι κρατούσαν αυτοσχέδια αφισάκια τυπωμένα στον εκτυπωτή όπως ERROR 404 – DEMOCRACY NOT FOUND. Και ένας μοναχικός σήκωνε δύο «πικέτες» -μία για τη διαφθορά και μία για τη σύνταξή του, 380,60 ευρώ.
Καθώς πλησιάζουμε στο Πάσχα η ιντερνετική κίνηση εύλογα αραιώνει, θα αραιώσουν και οι δημοσιεύσεις της στήλης, ανάμεσα στ’ άλλα επειδή κι εγώ θα λείψω μερικές μέρες γύρω στο Πάσχα, αν και μπορεί να προγραμματίσω ένα-δυο άρθρα (ίσως καινούργια, ίσως επαναλήψεις) που θα μπουν με τον αυτόματο πιλότο ενώ θα είμαι στην Κέρκυρα. Και καθώς αδειάζω τα συρτάρια μου, βρίσκω μερικά μεζεδάκια που τα παρουσιάζω σήμερα για να μη μπαγιατέψουν, έτσι να διασκεδάσουμε λίγο καθώς συνεχίζεται η διαρκής σαρακοστή.
Πολύ γουστόζικο τυπογραφικό λαθάκι ψάρεψε στα Νέα (και το πρωτοανακοίνωσε στη Λεξιλογία) ο φίλος Δρ Ζίμπενμαλ. Μιλώντας για το κλείσιμο στρατοπέδων, ο κ. Βενιζέλος ανακοίνωσε ότι τελικά δεν θα κλείσει, επειδή βρίσκεται στην παραμεθόριο, το στρατόπεδο στο Άργος Ορεχτικό! Όπως σχολιάζει ο ίδιος, ή δούλεψε αυτόματος διορθωτής ή κάποιος πεινούσε.
Το άρθρο μου αυτό δημοσιεύτηκε χτες, 3.10.2010, στην Αυγή, στη μηνιαία στήλη «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία. Η εικόνα προστέθηκε από τους ανθρώπους της εφημερίδας. Διαψεύδονται οι φήμες ότι απεικονίζει τον κ. Πάγκαλο. Ο Γκρος ήταν Γερμανός, αλλά το όνομά του το άλλαξε ο ίδιος (από Γκέοργκ σε Τζορτζ), όχι ο δαίμονας του τυπογραφείου. Για κάποιες από τις εκφράσεις του κορεσμού, που υπάρχουν μέσα στο άρθρο, θα ακολουθήσει σύντομα, αν είμαστε καλά, ειδικό σημείωμα. Κι αν ξέρετε κι άλλα ρήματα που να δηλώνουν ότι κάποιος τρώει κατ΄ υπερβολή ή και απλώς τρώει, προσθέστε τα στα σχόλια.
Τζορτζ Γκρός, Σκηνές από τη ζωή ενός σοσιαλιστή
Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, «όλοι μαζί τα φάγαμε τα λεφτά». Η δήλωση προκάλεσε, φυσικά, κατακραυγή, και για να τα συμμαζέψει ο κ. Πάγκαλος έδωσε νέα συνέντευξη στην οποία περίπου προανήγγειλε απολύσεις «άχρηστων» δημόσιων υπαλλήλων. Κάποιοι αποκάλεσαν κυνικές τις παγκαλικές δηλώσεις, χαρακτηρισμό που τον θεωρώ ενμέρει άστοχο, διότι ναι μεν ο κυνικός χαρακτηρίζεται από απόλυτη έλλειψη ευαισθησίας, κάτι που ταιριάζει γάντι στον συγκεκριμένο πολιτικό, όμως συχνά θεωρείται ότι λέει, έστω ωμά, αλήθειες –και μόνο αλήθεια δεν είναι η δήλωση ότι «όλοι μαζί τα φάγαμε», εκτός βέβαια αν ο κ. Πάγκαλος εννοεί ως υποκείμενο του φαγοποτιού τα στελέχη των δυο μεγάλων κομμάτων.
Όμως σ’ αυτήν εδώ τη στήλη, το έχω ξαναπεί, λεξιλογούμε. Για τον κ. Πάγκαλο έχουν ήδη γραφτεί πολλά και εύστοχα, εδώ θα δούμε μερικά λεξιλογικά του φαγητού, αν και όχι όλα διότι θα θέλαμε ολόκληρες σελίδες. Θα ξεκινήσουμε από το ρήμα, «τρώω», μια λέξη που είναι μαζί μας από την αρχαιότητα, αν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι όταν έτρωγαν συνήθως δεν έτρωγαν. Θέλω να πω, το κατ’ εξοχήν ρήμα που χρησιμοποιούσαν δεν ήταν το τρώγω, αλλά το εσθίω, που από τον επικό του τύπο, έδω, έχουν επιβιώσει μερικές λέξεις που τις λέμε και σήμερα, όπως το έδεσμα, κανονικά το φαγητό, αλλά στη γλώσσα της γκλαμουράτης δημοσιογραφίας χρησιμοποιείται φυσικά μόνο για υποτίθεται εκλεκτά και ασφαλώς πανάκριβα φαγητά. Από εκεί και η ξεχασμένη εδωδή, δηλαδή η τροφή, και ο εδώδιμος, δηλαδή ο φαγώσιμος, που επίσης έχει επιβιώσει ως τα σήμερα –αν και κάποτε μερικοί τον μπερδεύουν, όπως ο αξιότιμος κ. Καρατζαφέρης, που είχε δηλώσει πριν από μερικά χρόνια πως οι άγνωστοι που έριξαν ρουκέτα στην αμερικάνικη πρεσβεία «δεν είναι εδώδιμοι» εννοώντας ότι είναι ξένοι, δεν είναι από εδώ! Αλλά πλατειάζω.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 