Δημοψηφισματικά μεζεδάκια

Άλλον τίτλο είχε αρχικά το σημερινό άρθρο, αλλά το μεταμεσονύκτιο διάγγελμα του πρωθυπουργού, και η εξαγγελία δημοψηφίσματος με έκαναν να αλλάξω τίτλο -από «πενταμηνίτικα» σε «δημοψηφισματικά». Ωστόσο, δεν αλλάζω τίποτα από το άρθρο που είχα γράψει, ούτε καν τον, αταίριαστο πια, πρόλογο. Εννοείται, πάντως, ότι με πολύ ενδιαφέρον θα ακούσω τα σχόλιά σας όχι μόνο για το περιεχόμενο του άρθρου αλλά και για τις πολιτικές εξελίξεις.

Τα λέω «πενταμηνίτικα» τα μεζεδάκια του σημερινού άρθρου, επειδή γράφονται την ώρα που ακούω στις ειδήσεις για την πεντάμηνη παράταση που προτάθηκε από τους εταίρους μας και την οποία απέρριψε ο Έλληνας πρωθυπουργός. Βέβαια, έτσι που το διατύπωσα το μυαλό πάει αμέσως σε πρόωρο τοκετό -και όπως τα πρόωρα έχουν μειωμένο βάρος, έτσι και τα σημερινά μεζεδάκια δεν είναι και πολύ ψωμωμένα -ταξίδευα και αμέλησα τη συλλογή μαργαριταριών.

Φυσικά, τα βλέμματα όλων αυτό το σαββατοκύριακο είναι στραμμένα στις διαπραγματεύσεις (που έχουν προς το παρόν διακοπεί) με τους εταίρους, οπότε δεν θα σας παρεξηγήσω αν τα σχόλιά σας επικεντρωθούν σε αυτό το θέμα. Πάντως, ακόμα και στο θέμα αυτό υπάρχουν επισημάνσεις με γλωσσικό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, πριν από μερικές μέρες ο υπουργός κ. Κατρούγκαλος δήλωσε «Δεν θέλουμε οποιαδήποτε συμφωνία. Ο ελληνικός λαός δεν μας εξέλεξε για να συνεχίσουμε την τακτική των προηγούμενων, να λέμε σε όλα ναι».

Κανονικά, δεν θα έπρεπε να υπάρχει αμφισβήτηση τι εννοεί ο υπουργός: θέλει μια ικανοποιητική συμφωνία, όχι μια οποιαδήποτε (δηλαδή κακή) συμφωνία. Ο ίδιος άλλωστε, σε άλλες δηλώσεις, το είπε σαφέστερα: Θέλουμε μια συμφωνία με τους εταίρους, αλλά όχι οποιαδήποτε συμφωνία. Θέλουμε μια συμφωνία τίμια, που θα επιτρέπει στη χώρα να ορθοποδήσει.

Ωστόσο, ζούμε στους καιρούς όπου ορισμένοι θεωρούν έγκλημα τη διπλή άρνηση, κι έτσι, όταν δεν θέλουν καμιά συμφωνία, αντί να το γράψουν έτσι, επηρεασμένοι ίσως από τα αγγλικά, γράφουν «δεν θέλουμε οποιαδήποτε συμφωνία» -ενώ δεν θέλουν καμιά. Για παράδειγμα, πριν από τις εκλογές του 2012, ο κ. Βενιζέλος είχε δηλώσει «Το ΠΑΣΟΚ δεν θα γίνει δεκανίκι οποιουδήποτε», ενώ εννοούσε «δεν θα γίνει δεκανίκι κανενός» (Βέβαια, τελικά έγινε δεκανίκι, οπότε ίσως η γλώσσα η λανθάνουσα κάτι να ήξερε).

Θα μου πείτε, πού θα φτάσουμε αν αρχίσουμε να επισημαίνουμε και τα σωστά (δηλ. τη διατύπωση Κατρούγκαλου). Ε, δεν επισημαίνουμε οποιαδήποτε σωστά.

* Ένα μεζεδάκι που έπρεπε να μπει την προηγούμενη βδομάδα, αλλά δεν χώρεσε. Το Λιντλ έχει αρχίσει ραδιοφωνικές διαφημίσεις στις οποίες ξεκινάει με μιαν εγκυκλοπαιδική πληροφορία για το προϊόν που δίνει σε προσφορά. Έτσι, χτες ή προχτές έλεγε για τα κεράσια που πήραν το όνομά τους από την Κερασούντα, αλλά τα δικά μας κεράσια είναι ελληνικά, και τα δίνουμε σε προσφορά κτλ. κτλ.

Η αμέσως προηγούμενη διαφήμιση έλεγε: Το βερίκοκο στα λατινικά σήμαινε «πολύτιμο» αλλά στα Λιντλ έχουμε ελληνικά βερίκοκα σε προσφορά κτλ.

Δεν είναι έτσι όμως, ο διαφημιστής τα έχει κάνει κουβάρι. Το βερίκοκο στα λατινικά λεγόταν (όχι σήμαινε!) praecoquium, που όμως ΔΕΝ σημαίνει πολύτιμος αλλά πρώιμος. Η φριχτή υποψία μου είναι ότι ο λεγάμενος μάλλον διάβαζε από τα αγγλικά και μπέρδεψε το precocious με το precious!

(Θυμίζω ότι το βερίκοκο το λέγαν πρώιμο γιατί βγαίνει νωρίτερα από άλλα φρούτα, και ότι από το praecoquium προέκυψε το ελλ. πρεκόκιον, βρεκόκιον, βερεκόκιον, βερίκοκο. Η ελληνική λέξη πέρασε στα αραβικά ως αλ μπαρκούκ, και από εκεί το ισπαν. albaricoque, και το αγγλ-γαλλ apricot/abricot. Αλλά αυτά τα έχουμε ήδη γράψει).

Αστικοί μύθοι και Διαδίκτυο

Τις προάλλες επικοινώνησε μαζί μου η δημοσιογράφος κ. Νίκη Παπάζογλου, που ήθελε να γράψει ένα κείμενο για τους αστικούς μύθους, μου έστειλε μερικές ερωτήσεις, της έστειλα μια απάντηση, και έγραψε ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε πριν από μερικές μέρες και έχει αναδημοσιευτεί και σε μερικούς άλλους ιστότοπους.

Το κείμενο της κ. Παπάζογλου μπορείτε να το βρείτε εδώ. Το βρίσκω καλογραμμένο και πιστεύω ότι βοηθάει να φτάσουν μερικά πράγματα σε ένα πιο πλατύ κοινό, που δεν διαβάζει το ιστολόγιό μας. Θα το αναδημοσιεύσω στα επόμενα (χωρίς όλη την εικονογράφησή του για να μη βαρύνει η σελίδα) αλλά θα προτάξω, ελαφρώς επαυξημένο, το κείμενο που έστειλα στην κ. Παπάζογλου, που έχει κάποιες γενικότερες σκέψεις -και μαζί τις μεθοδολογικές αντιρρήσεις ενός φίλου από το Facebook.

Ο όρος «αστικός μύθος» είναι απόδοση του αγγλικού urban legend. Ίσως θα ήταν σωστότερο να τον πούμε «σύγχρονο μύθο», μια και το ζητούμενο είναι να διακριθεί σαφώς από τα παραδοσιακά λαϊκά παραμύθια, που τα μελετάει η λαογραφία. Είναι λοιπόν μια ιστορία, που περιέχει ένα εντυπωσιακό στοιχείο (συνήθως όχι υπερφυσικό με την έννοια των παραμυθιών) και την οποία ο αφηγητής διηγείται χωρίς να ξέρει αν είναι αληθινή, χωρίς να έχει ο ίδιος γνώση από πρώτο χέρι.

Οι αστικοί μύθοι γίνονται πιστευτοί επειδή πολλές φορές περιέχουν έναν κόκκο αλήθειας, επειδή πολλοί από αυτούς λένε πράγματα ευχάριστα, επαινετικά ή, από την άλλη, συναρπαστικά. Υπόψη ότι για να αναπαραγάγει κάποιος έναν αστικό μύθο δεν είναι υποχρεωτικό να τον πιστεύει, μπορεί να αμφιβάλλει για μια ιστορία και όμως να τη διηγηθεί και να βοηθήσει στην εξάπλωσή της.

Αστικοί μύθοι υπήρχαν και πριν από το Διαδίκτυο, όμως το Διαδίκτυο συμβάλλει στη διάδοσή τους διότι δίνει τη δυνατότητα στον αστικό μύθο να φτάσει σε πολύ ευρύτερο ακροατήριο· επιπλέον, επειδή συνήθως διαδίδεται σε γραπτή μορφή, έχει μεγαλύτερη εγκυρότητα από έναν μύθο που διαδίδεται προφορικά. Ταυτόχρονα όμως, και ευτυχώς, το Διαδίκτυο δίνει και τα όπλα για την ανασκευή του μύθου, μεταξύ άλλων χάρη στη μεγάλη ευκολία που προσφέρει για πρόσβαση σε πηγές.

Πριν από μερικά χρόνια, το κατεξοχήν μέσο διάδοσης των αστικών μύθων ήταν το ηλεμήνυμα. Σήμερα, οι μύθοι περισσότερο διαδίδονται με ιστολόγια και ιστότοπους. Οι αστικοί μύθοι συχνά διαδίδονται σε κύματα, δηλαδή δημοσιεύεται κάπου μια εντυπωσιακή ιστορία, αναπαράγεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα σε ιστολόγια και κοινωνικά μέσα, πείθει κάποιους, προκαλεί συζήτηση, κάποιος την ανασκευάζει· όμως ένα-δυο μήνες αργότερα, κάποιος άλλος την αναπαράγει, και φτάνει σε άλλα πρόσωπα, που δεν έχουν ακούσει την ανασκευή της και την αναπαράγουν κι αυτοί, και ούτω καθεξής, γι’ αυτό και τους παρομοίασα με τη Λερναία Ύδρα.

Ειδικότερα, έχω χαρακτηρίσει Λερναίο κείμενο το κείμενο για το Hellenic quest, το οποίο κυκλοφορεί στο ελληνικό Διαδίκτυο τουλάχιστον εδώ και 15 χρόνια, από το 1998 και το οποίο δεν περιέχει έναν μόνο μύθο αλλά ολόκληρο ανθολόγιο γλωσσικών αστικών μύθων.

Ισίδωρος Πόσδαγλης, η ανύπαρκτη μεγαλοφυΐα

Το πλαστό εξώφυλλο: μονοτονικό το 1952!

Ο Ίταλο Καλβίνο είχε γράψει για τον ανύπαρκτον ιππότη, ήρθε ο καιρός να αποχτήσει η ελληνική μπλογκόσφαιρα τη δική της ανύπαρκτη μεγαλοφυΐα, τον Ισίδωρο Πόσδαγλη. Ποιος είναι ο Ισίδωρος Πόσδαγλης, θα ρωτήσετε.
Μπορεί βέβαια να τον έχετε ήδη ακούσει, αν σας έχει έρθει το μέιλ που πήρα κι εγώ ή αν διαβάσατε σχετικά σε κάποιο ιστολόγιο. Υποτίθεται λοιπόν ότι ο Ισίδωρος Πόσδαγλης γεννήθηκε το 1907 και ήταν πρόωρη διάνοια αφού από μαθητής γυμνασίου, το 1922, συμμετείχε σε κάποιον Όμιλο Ελεύθερης Σκέψης. Σε ηλικία 18 ετών υποτίθεται ότι έφυγε για τη Σοβιετική Ένωση, όπου σπούδασε οικονομικά στο μετέπειτα πανεπιστήμιο Λομονόσοφ, και γύρισε το 1940 στην Ελλάδα (μετά την κήρυξη του πολέμου), μπήκε στην αντίσταση με το ΕΑΜ, πράγμα που του στοίχισε φυλακίσεις μετά την απελευθέρωση.

Μέσα στη φυλακή, ο Πόσδαγλης υποτίθεται πως έγραψε το 1952 το βιβλίο «Πατριωτική Οικονομική Πολιτική», που το εξέδωσε από τον εκδοτικό οίκο «Μπιστιρλή», τον ειδικευμένο σε  δύσκολα βιβλία στον τομέα των οικονομικών επιστημών, όπου προβλέπει, με θαυμαστήν ακρίβεια, πολλά από όσα συνέβησαν στο μεταξύ, μέχρι την εποχή μας, και ιδίως το σχέδιο των Γερμανών να βάλουν χέρι στα ελληνικά πετρέλαια και τον λοιπό ελληνικό ορυκτό πλούτο.
Φυσικά, η είδηση αναδημοσιεύτηκε με πολλές τυμπανοκρουσίες από τα ιστολόγια του ελληνοκεντρικού χώρου• οι ιστολόγοι εντυπωσιάζονταν από το πόσο εύστοχες ήταν, εξήντα χρόνια πριν, προβλέψεις όπως: «Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία και Ιταλία θα γίνουν στόχος του διεθνούς κεφαλαίου μόλις φτιάσουνε το Νόμισμα. Το άθροισμα των δικών τους χρεών – που με τέχνη και κόπο θα τους έχουν φορτώσει – θα ισορροπεί, θα αντιπροσωπεύει το Χρέος μιας ψευτο-ένωσης, ώστε να ισοφαρίζει τα κέρδη των Γερμανο-Γάλλων και των ιμπεριαλιστών συμμάχων τους.» Και βέβαια το προφητικό βιβλιαράκι του Πόσδαγλη κάποιοι σκοτεινοί κύκλοι φρόντισαν να το εξαφανίσουν, μια πινελιά που πάντα εξάπτει τα πνεύματα. Κι έτσι, το ένα ιστολόγιο μετά το άλλο αναδημοσίευαν την εντυπωσιακή είδηση ολόκληρο τον Γενάρη.