Σκοτώνουν τις αρκούδες όταν σκοτώσουν;

Ο τίτλος βέβαια παραφράζει την παλιά ταινία του Σίντνεϊ Πόλακ, Σκοτώνουν τ’ άλογα όταν γεράσουν (They Shoot Horses, Don’t they?), μια φράση που μπορεί να ερμηνευτεί με κάμποσους τρόπους στα ελληνικά όπου έχουμε ελευθερία στη σειρά των όρων της πρότασης, ας πούμε ότι τα άλογα σκοτώνουν όταν γεράσουν ή ότι κάποιοι όταν γεράσουν σκοτώνουν άλογα, αλλά ξέρουμε ότι η αναμενόμενη ερμηνεία είναι πως όταν τα άλογα γεράσουν κάποιοι (τα αφεντικά τους, ας πούμε) τα σκοτώνουν.

Αλλά εδώ θα συζητήσουμε για ένα ειδησάκι που έγινε γνωστό τις τελευταίες μέρες, ότι εκεί ψηλά στους Δολομίτες, στις Ιταλικές Άλπεις, ένας νεαρός κάτοικος της περιοχής, ο 26χρονος Αντρέα Πάπι, που είχε βγει για τζόγκιν στο βουνό, βρέθηκε νεκρός αφού δέχτηκε επίθεση αρκούδας. Από το γενετικό υλικό προσδιορίστηκε η ταυτότητα του ζώου που τον σκότωσε: είναι η 17χρονη θηλυκή αρκούδα JJ4, η οποία είχε επιτεθεί και είχε τραυματίσει δυο πεζοπόρους το 2020 (Διευκρινίζω πως η φωτογραφία που βλέπετε δεν εικονίζει την κατηγορούμενη αλλά άλλη αρκούδα για την οποία θα σας πω πιο κάτω).

Τότε οι αρχές της επαρχίας (πρόκειται για την αυτόνομη επαρχία του Τρεντίνο) είχαν αποφασίσει να θανατώσουν τη JJ4, αλλά ένα δικαστήριο είχε ακυρώσει την απόφαση. Μετά το νέο συμβάν, ο πρόεδρος της επαρχίας (ανήκει στη Λέγκα του Βορρά) δήλωσε και πάλι ότι πρέπει η ένοχη να θανατωθεί, ενώ επίσης αποφάσισε τη θανάτωση μιας αρσενικής αρκούδας (ενός αρκούδου δηλαδή), του MJ5, ο οποίος τον περασμένο μήνα είχε τραυματίσει έναν πεζοπόρο.

Οι αρκούδες επανεισάχθηκαν (σικ, ρε) στην επαρχία του Τρεντίνο πριν από καμιά εικοσαριά χρόνια, από τη Σλοβενία και το πείραμα πέτυχε αφού ο αρχικός μικρός πληθυσμός έχει πλέον φτάσει τα 120 άτομα. Ίσως να παραπέτυχε, αφού οι κάτοικοι της περιοχής διαμαρτύρονται -το σχέδιο της επανεισαγωγής υπέθετε πως οι αρκούδες θα διασπείρονταν σε όλη την περιοχή των ιταλικών Άλπεων, αλλά δεν είχε προηγηθεί διαβούλευση με τις ίδιες τις αρκούδες, οι οποίες προτιμούν να μένουν στην επαρχία του Τρεντίνο. Η κατηγορούμενη για φόνο, η JJ4, γεννήθηκε στην Ιταλία, από γονείς γεννημένους στη Σλοβενία.

Δικαστήριο υπερασπίστηκε την JJ4 και απέτρεψε τη θανάτωσή της, αλλά η ίδια η JJ4 δεν πέρασε βέβαια από δίκη. Στα ζώα δεν αναγνωρίζεται δικαιοπρακτική ικανότητα, έχουν όμως δικαιώματα. Ωστόσο, στην αρχαιότητα αλλά και στον Μεσαίωνα ήταν συνηθισμένο να γίνονται δίκες ζώων. Με την ευκαιρία, θυμήθηκα ένα σχετικό χρονογράφημα του Βάρναλη, που περιλαμβάνεται στον τόμο Ιστορικά, τον πιο πρόσφατο τόμο χρονογραφημάτων που έχω επιμεληθεί στις εκδόσεις Αρχείο, που δημοσιεύτηκε στον Προοδευτικό Φιλελεύθερο το 1951 (Ο Βάρναλης είχε γράψει ήδη σχετικό χρονογράφημα το 1939 στην Πρωία, αλλά το ξαναπαρουσίασε το 1951 με άλλο πρόλογο και επίλογο, που έχει υπαινιγμούς για το κλίμα της εποχής). Το παρουσιάζω εδώ, για να κάνω και λίγη γκρίζα διαφήμιση του βιβλίου:

Advertisement

Αμιγή μεζεδάκια

Αμιγή είναι τα μεζεδάκια μας όπως είναι «αμιγείς» οι κλειστοί χώροι (εστιατόρια, κινηματογράφοι κτλ.) και τα ανοιχτά και κλειστά κέντρα διασκέδασης (κέντρα, κλαμπ κτλ.), όπως και τα γήπεδα, αφού με βάση τη νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση απαγορεύονται οι μικτοί χώροι σε αυτές τις κατηγορίες.

Αμιγείς είναι οι χώροι όπου η πρόσβαση επιτρέπεται μόνο σε εμβολιασμένους και νοσήσαντες (σημείωση: νοσήσαντες που έχουν δηλωθεί και μπορούν να το αποδείξουν). Έτσι λοιπόν είναι αμιγή και τα μεζεδάκια μας σήμερα. Για να τα διαβάσετε και για να σχολιάσετε, πρέπει να έχετε ευρωπαϊκό ψηφιακό πιστοποιητικό. Επειδή όμως ακόμα δεν έχει αναπτυχθεί η εφαρμογή που θα ελέγχει τα πιστοποιητικά, προς το παρόν θα γίνονται δεκτός και ο σχολιασμός με βάση υπεύθυνες δηλώσεις -ατομική ευθύνη, που λέμε.

Και το πρώτο μας μεζεδάκι μάς το κερνάει η ίδια η ΚΥΑ:

Αν προσέξετε, στην κατηγορία 4, των ανοικτών χώρων εστίασης, διαβάζουμε: Λειτουργεία με τα ισχύοντα πρωτόκολλα της ΓΓ Εμπορίου.

Και ναι μεν τα -ία και -εία είναι σε ορισμένες περιπτώσεις πονοκέφαλος, αλλά θα έλεγα πως η λειτουργία είναι και γνωστή λέξη αλλά και δεν βρίσκω λόγο να τη γράφουμε με -ει.

Εκτός βέβαια αν κάποιος θέλησε να εφεύρει τον νέο όρο «τα λειτουργεία» (όπως τα υπουργεία, και με τη γνωστή αθυρόστομη φράση).

Αν μάλιστα κοσκινίσουμε και την ΚΥΑ θα βρούμε κι άλλα πταίσματα, όπως:

Τα ανωτέρω πιστοποιητικά, επιδεικνύονται είτε σε έγχαρτη μορφή είτε ηλεκτρονικά μέσω κινητής συσκευής του θεατή…

Στο μάτι χτυπάει η «έγχαρτη μορφή» αλλά αυτό δεν είναι λάθος, (και) έτσι λέγεται αν και υπάρχουν και λιγότερο μουράτες διατυπώσεις. Λαθάκι όμως είναι το κόμμα μετά τη λέξη «πιστοποιητικά» που χωρίζει υποκείμενο από ρήμα. Αλλά σε τέτοια θέματα λίγοι είναι αναμάρτητοι -εγώ πάντως δεν είμαι.

Πρέπει να ληφθούν μέτρα περιορισμού στις εκκλησίες;

Πριν από δώδεκα μέρες είχαμε τα πρώτα κρούσματα κορονοϊού στην Ελλάδα -χτες, ο αριθμός τους έφτανε τα 84, ευτυχώς χωρίς κανέναν θάνατο. Η μερίδα του λέοντος προέρχεται από ένα γκρουπ προσκυνητών στους Αγίους Τόπους, η διαχείριση του οποίου έγινε μάλλον ατελώς από τις αρμόδιες αρχές με αποτέλεσμα να εκφράζονται φόβοι ότι θα υπάρξουν πολλά δευτερογενή κρούσματα τις επόμενες μέρες.

Εξίσου ή και περισσότερο ανησυχητική είναι η είδηση ότι υπάρχουν 4 «ορφανά» κρούσματα, δηλαδή που δεν συνδέονται με κάποιο από τα ήδη γνωστά. Εντοπίστηκαν από δειγματοληπτικό έλεγχο σε ασθενείς με σοβαρό αναπνευστικό σύνδρομο.

Την ίδια στιγμή, στη γειτονική μας Ιταλία η επιδημία έχει φτάσει σε επίπεδα που ανάγκασαν τις αρχές να πάρουν πρωτοφανή μέτρα, βάζοντας σε καραντίνα το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας, ανάμεσά τους περιοχές όπως το Μιλάνο και τη Βενετία.

Τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς παίρνονται σκληρά μέτρα περιορισμού των ταξιδιών, των δημοσιων συναθροίσεων, των αθλητικών συναντήσεων, των εκδηλώσεων, των συγκεντρώσεων. Στη Γαλλία, δεν επιτρέπεται να βρεθουν περισσότερα από 1000 άτομα στον ίδιο χώρο -έτσι σε μεγάλα μουσεία, όπως στο Λούβρο, γίνονται δεκτοί με το σταγονόμετρο μόνο όσοι έχουν αγοράσει εισιτήρια από το διαδίκτυο. Ματαιώθηκαν όλες οι μεγάλες συναυλίες -ανάμεσά τους και του Θ. Κουρεντζή στη Φιλαρμονική αλλά και της Μαντόνας ενώ η Παρί Σαιν Ζερμαίν θα αντιμετωπίσει τη Ντόρτμουντ χωρίς θεατές για την πρώτη φάση νοκάουτ του Τσ.Λιγκ. Άλλοι αγώνες, όπως ο αγώνας Ιρλανδίας-Γαλλίας στο ράγκμπι μετατέθηκαν για τον… Οκτώβριο. Μια σειρά επιστημονικά συνέδρια ή εμπορικές εκθέσεις έχουν επίσης ματαιωθεί -τα συζητούσαμε και εδώ προχτές. Αλλά και οι πολιτικές συγκεντρώσεις στη Γαλλία (έχουν δημοτικές εκλογές την Κυριακή) ματαιώνονται.

Και οι θρησκευτικές τελετές δεν έμειναν αλώβητες. Στη Βηθλεέμ η εκκλησία της Γέννησης έκλεισε. Στη Ρώμη ο Πάπας Φραγκίσκος δεν θα χαιρετήσει τους πιστούς από το παράθυρο αλλά θα μεταδώσει το κήρυγμα με βιντεοζεύξη. Πολλές εκκλησίες στην Ιταλία έκλεισαν ή κάνουν λειτουργίες που μεταδίδονται από την τηλεόραση.

Στο Ισραήλ, όπου θα γιορταστεί το Πουρίμ με παραδοσιακά μεγάλες συναθροίσεις έχει μπει όριο στα 5000 άτομα, το οποίο μάλλον θα μειωθεί τις επόμενες μέρες.

Η θεοκρατούμενη Σαουδική Αραβία ανέστειλε προσωρινά το προσκύνημα στη Μέκκα και στη Μεδίνα. Στην Τεχεράνη ματαιώθηκε για πρώτη φορά η μεγάλη προσευχή της Παρασκευής.

Καλώς τα δεχτήκαμε…

Από προχτές η Ελλάδα προστέθηκε στον κατάλογο των χωρών με επιβεβαιωμένα κρούσματα του κορονοϊού (ή κοροναϊού, ή Covid-19). Ύστερα από την εμφάνιση της πανδημίας στο σπίτι του γείτονα ήταν επόμενο να διαβεί και τη δική μας την πόρτα.

Κι έτσι, ενώ τον προηγούμενο μήνα παρακολουθούσαμε τον ιό να εξαπλώνεται από μακριά, στην πολύ μακρινή μας Άπω Ανατολή, και είχαμε την πολυτέλεια να συζητάμε αν το σωστό είναι να γράφουμε κορονοϊός ή κοροναϊός ή αν θα ακολουθήσουμε τον φετφά του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη να το γράψουμε με ωμέγα (αλλά τότε πρέπει επίσης να γράφουμε τσηρώτο και τζύρος), τώρα που συνέβη το αναμενόμενο τα πράγματα σοβαρεύουν.

Όπως θα ξέρετε, το πρώτο κρούσμα ήταν μια 38χρονη σχεδιάστρια μόδας από τη Θεσσαλονίκη, που είχε πρόσφατα επισκεφτεί το Μιλάνο και το δεύτερο ο γιος της, μαθητής Δημοτικού. Το τρίτο επιβεβαιωμένο κρούσμα εμφανίστηκε στην Αθήνα: μια 40χρονη υπάλληλος τράπεζας, που επίσης είχε πρόσφατα επισκεφτεί τη βόρεια Ιταλία.

(Και αναρωτιέται κανείς αν δόθηκαν κάποιες οδηγίες στους επιβάτες που έρχονταν από την Ιταλία τις τελευταίες μέρες, να περιορίσουν τις επαφές τους ας πούμε. Αν τους έγινε θερμομέτρηση με την επιστροφή τους στην Ελλάδα ή έστω αν τους δόθηκε κάποιο ενημερωτικό φυλλάδιο π.χ. από το ΚΕΕΛΠΝΟ. Φοβάμαι πως η απάντηση είναι αρνητική -δεν υπήρξε καμιά ενημέρωση και καμιά ενέργεια έστω συμβολική που να δίνει την αίσθηση ότι κάτι εξαιρετικό συμβαίνει και να αυξάνει την εγρήγορση).

Ταυτόχρονα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανάφερε ότι τις τελευταίες μέρες ο αριθμός των νέων κρουσμάτων εκτός Κίνας είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των νέων κρουσμάτων μέσα στην Κίνα. Μιλάμε βέβαια για τα νέα κρούσματα διότι στο σύνολο των κρουσμάτων η Κίνα προηγείται μακράν, με 78.000 συνολικά κρούσματα και 2718 νεκρούς.

Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί αισιόδοξα, ότι δηλαδή στην Κίνα η καμπύλη της επιδημίας παίρνει την κατιούσα, όμως φοβάμαι πως σημαίνει επίσης πως η επιδημία μπορεί να προσλάβει διαστάσεις πανδημίας. Kαι δεν είναι όλες οι κοινωνίες τόσο πειθαρχημένες και τόσο οργανωμένες όσο η κινεζική.

Το βέβαιο είναι πως, παρά το γεγονος ότι εμείς οι Έλληνες έχουμε στο DNA μας τα δυο επιπλέον γονίδια που δεν τα έχει κανένας άλλος λαός στον κόσμο (αυτό το διάβασα προχτές στο Φέισμπουκ), έφτασε και σε μας ο κορονοϊός. (Υπάρχει βεβαίως, όπως και σε όλη την Ευρώπη, η εποχιακή γρίπη που όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος έχει αρκετές δεκάδες θύματα, μέχρι τώρα 77 αν πρόσεξα καλά).

Τα πρώτα μεζεδάκια του φθινοπώρου

Αφου το προηγούμενο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο το είχαμε πει «τα τελευταία μεζεδάκια του καλοκαιριού», λογικό είναι το σημερινό να το πούμε «Τα πρώτα μεζεδάκια του φθινοπώρου».

Θα μου πείτε, ποιο φθινόπωρο, στους 30 βαθμούς. Όμως, εδώ που είμαι εγώ το φθινόπωρο έχει ήδη μπει για τα καλά, αν και από έγκυρες πηγές πληροφορούμαι ότι εκλεκτοί φίλοι του ιστολογίου λιάζουν ακόμα το κορμί τους σε παραλίες, φορώντας μάλιστα κόκκινο σορτσάκι-μαγιό.

* Ας είναι, ξεκινάμε με ένα μεζεδάκι από τη συζήτηση για το πόθεν έσχες. Ο Γιάνης Βαρουφάκης απαντά ως εξής σε όσους τον κατηγόρησαν (κακοπροαίρετα, κατά τη γνώμη μου) για τα υψηλά του εισοδήματα.

Bρίσκω πειστικά τα όσα γράφει, αλλά προσέχω στο τέλος το «έχει εξάγει», που δεν στέκει. Είναι σαν να λέμε «έχει δίνει» αντί για «έχει δώσει». Θα χρειαζόταν «έχει εξαγάγει».

Ο Βαρουφάκης ξέρει πολύ καλά ελληνικά και έχει και συγγραφικό χάρισμα. Το λαθάκι δείχνει μάλλον ότι ο συγκεκριμένος τύπος ρημάτων είναι προβληματικός. Αν συνηθιζόταν, όπως στον 19ο αιώνα, ή όπως σήμερα στην Κύπρο, η χρήση αναλογικών τύπων, θα γράφαμε «έχει εξάξει» και θα ήμασταν όλοι εντάξει. Κακόηχο; Και το εξαγάγει κακόηχο είναι.

* Καραβιδένιο μεζεδάκι από το tvxs, σε άρθρο για τα σκάνδαλα των Βρυξελλών, δηλαδή των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων:

Η κορωνίδα όμως των οικονομικών σκανδάλων στα θεσμικά όργανα της ΕΕ μας έρχεται από το 1999 όταν ολόκληρο το Κολέγιο των Επιτρόπων οδηγήθηκε σε μαζική παραίτηση, με φόντο την αποκάλυψη της ευρείας διαφθοράς στους κόλπους της με επίκεντρο τη διασπάθιση κοινοτικών κονδυλίων για προσωπικό όφελος από τον τότε Επίτροπο Εκπαίδευσης, τον Ερίκ Κρεζόν, ο οποίος είχε νωρίτερα θητεία και ως πρωθυπουργός στη Γαλλία.

Η καραβιδα βρισκεται στο απόσπασμα που έχει τυπωθεί με έντονους χαρακτήρες. Ο τότε Επίτροπος Ερίκ Κρεζόν ήταν γυναίκα, η Επίτροπος Εντίτ Κρεσόν (Edith Cresson), η οποία πράγματι είχε διατελέσει πρωθυπουργός προς το τέλος της προεδρίας Μιτεράν -η μοναδική ως τώρα γυναίκα που κατέλαβε αυτό το αξίωμα στη Γαλλία.

* Και μετα το «εξάγει» ας δουμε ένα μαργαριτάρι σχετικό με το «εισάγει». Πρόκειται για μήνυμα σε κινητό, που εμφανίζεται όταν δεν κάνει καλή επαφή η κάρτα SIM. Η φωτογραφία δεν είναι καλή, αλλά το μήνυμα λέει:

Παρουσιάστηκε σφάλμα.
Παρακαλούμε εισήγαγε την Vodafone SIM κάρτα σου.

Η προστακτική θα έπρεπε να είναι «εισάγαγε». Δεν λέγεται, θα μου πείτε. Ε, ούτε το «εισήγαγε» λέγεται. Αν το πάμε στον πληθυντικό, το «εισαγάγετε» είναι κάπως πιο ανεκτό, αλλά -όπως θα έχετε διαπιστώσει από διάφορα μηνύματα σε αυτόματα μηχανήματα- και αυτο πολλές φορές το βλέπουμε «εισάγετε τον κωδικό σας».

Εδώ διαπλέκονται δύο ζητήματα, η καταχρηστικά λεγόμενη «προστακτική με αύξηση» και οι δυσκολίες που έχουν τα ρήματα σε -άγω. Θα άξιζε εκτενέστερο σχολιασμό, ίσως, αλλά θα αρκεστώ στην επισήμανση πως δεν θα πάθουμε τίποτα αν χρησιμοποιήσουμε ένα απλούστερο ρήμα.

Εδώ, Παρακαλούμε βάλε την κάρτα σου. Ή, τοποθέτησε την κάρτα σου. Στο ΑΤΜ, «δώστε τον κωδικό σας» ή, έστω, «πληκτρολογήστε τον κωδικό σας».

Αλύτρωτοι…

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε χτες, πρώτη Κυριακή του μήνα, στα Ενθέματα της κυριακάτικης Αυγής και στη στήλη Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία. (Το χτεσινό φύλλο των Ενθεμάτων ήταν μονοθεματικό για το Μακεδονικό και αξίζει να το αναζητήσετε).

Εδώ το δημοσιεύω με κάποιες μικρές προσθήκες (τους στίχους κτλ) που δεν χώρεσαν στο άρθρο της εφημερίδας, όπου ως γνωστόν υπάρχει περιορισμός στην έκταση. Έβαλα και μια φωτογραφία χτεσινή.

Καθώς το άρθρο γράφεται ακριβώς την ημέρα του αθηναϊκού συλλαλητηρίου, θα ήταν παράδοξο να μην είναι αφιερωμένο στο θέμα που κυριαρχεί στην επικαιρότητα, δηλαδή τη συμφωνία για το όνομα της γειτονικής χώρας. Μια συμφωνία στην οποία η κυβέρνηση ακολουθεί τη λεγόμενη εθνική γραμμή των προηγούμενων κυβερνήσεων για επιδίωξη σύνθετης ονομασίας, το παράδοξο όμως είναι ότι η αξιωματική αντιπολίτευση, ενώ συμφωνεί επί της ουσίας, διαφωνεί με τη… συγκυρία, που θα μπορούσε να σημαίνει ότι απλώς δεν θέλει να πιστωθεί στη σημερινή κυβέρνηση η επίλυση ενός προβλήματος που χρονίζει.

Πολλοί που καλοπροαίρετα ή όχι εκφράζουν δισταγμούς για τη δυνατότητα ή τη σκοπιμότητα του να επιτευχθεί συμφωνία, κάνουν λόγο για «αλυτρωτισμό» των γειτόνων μας. Αυτήν ακριβώς τη λέξη διάλεξα για αντικείμενο του σημερινού σημειώματος, διότι, ως γνωστόν, εμείς εδώ λεξιλογούμε.

Ο αλυτρωτισμός λοιπόν, σύμφωνα με τα λεξικά, είναι «εθνικιστική πολιτικοκοινωνική κίνηση που επιδιώκει την απελευθέρωση υπόδουλων ομοεθνών». Αλύτρωτοι είναι οι ομοεθνείς που δεν έχουν απελευθερωθεί και ιδίως δεν έχουν ενταχθεί στο ανεξάρτητο κράτος που ήδη υπάρχει, που ζουν σε άλλο κράτος. Χιουμοριστικά, επίσης, λέμε αλύτρωτους τους έγγαμους και τις έγγαμες που δεν μπορούν να πάρουν διαζύγιο.

Η λέξη αλυτρωτισμός δεν υπήρχε στην αρχαιότητα, αλλά ο αλύτρωτος είναι λέξη ελληνιστική, σπάνια πάντως, που εμφανίζεται σε κείμενα χριστιανικά με την έννοια του ανθρώπου που είναι ακόμα δούλος της αμαρτίας. Ετυμολογείται από το λύτρον, λέξη που παράγεται βεβαίως από το ρήμα «λύω», που με αυτό είχαν γαλουχηθεί οι γυμνασιόπαιδες της γενιάς μου, αφού το χρησιμοποιούσαμε σαν υπόδειγμα για να μάθουμε την κλίση των ομαλών αρχαίων ρημάτων κι έτσι το είχαμε αποστηθίσει σε όλους τους χρόνους και τις εγκλίσεις, από το λύω-λύεις-λύει μέχρι το ελελύκεσαν. Στο θέμα του ρήματος προστίθεται η παραγωγική κατάληξη –τρον.

Μεζεδάκια του ΟΧΙ

Αφού δημοσιεύονται ανήμερα στις 28 Οκτωβρίου, ο τίτλος μού φάνηκε αυτονόητος -το περίεργο είναι που δεν είχε παρουσιαστεί ξανά η ιδια περίσταση.

Καθώς είναι σήμερα η μέρα μιας ιστορικής επετείου, δεν είναι περίεργο που τα μεζεδάκια μας είναι κι αυτά έμφορτα (άλα το κλισέ!) ιστορίας.

* Και ξεκινάμε ακριβώς με ένα ιστορικό μαργαριτάρι από το Βήμα, που από τότε που πέρασε σε νέα ιδιοκτησία ξύνει με όλο και μεγαλύτερη επιμονή τον πάτο της ανυποληψίας.

Σε άρθρο για τη «μακρά περιπλάνηση των σεφαραδιτών Εβραίων στην Ευρώπη«, ο υπότιτλος μας πληροφορεί πως αυτό έγινε: «Μετά τον ξεριζωμό τους από την Ισπανία του Φράνκο το 1942″

Πώς προέκυψε η θηριώδης κοτσάνα; Μέσα στο κείμενο, η χρονολογία εκδίωξης των Εβραίων από την Ισπανία γράφεται σωστά, 1492. Ο υλατζής που έβαλε τους τίτλους, όμως, φαίνεται πως το… αναριθμήτισε ή το αναρίθμησε (αφού όταν γράψουμε ΠΕΡΤΑ αντί για ΠΕΤΡΑ έχουμε αναγραμματισμό, όταν το 1492 το κάνουμε 1942 θα έχουμε αναριθμητισμό ή αναρίθμηση)

Και αφού το 1492 έγινε 1942, στη συνέχεια κάποιος άλλος (ή και ο ίδιος, ποιος ξέρει) βλέποντας το 1942 και γνωρίζοντας (σωστά) ότι το 1942 κυβερνούσε ο Φράνκο, θεώρησε καλό να… επιμορφώσει το αναγνωστικό του κοινό προσθέτοντας αυτή την εγκυκλοπαιδική πληροφορία, «ίνα το κακόν αθάνατον γένηται»!

* Το οποίο μού θύμισε έναν αθλητικογράφο στην παλιά Ελευθεροτυπία, με ιταλοπρεπές επώνυμο, που είχε τη συνήθεια να διανθίζει τα κείμενά του με εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες, μερικές σωστές. Όταν αναγνώστης εξέφρασε τη γνώμη ότι, τέλος πάντων, οι πολλές παρεκβάσεις δεν ωφελούν, εκείνος απάντησε ότι τα άρθρα του δεν έχουν μόνον ενημερωτικό, παρά και εκπαιδευτικό χαρακτήρα!

* Η φωτογραφία είναι από την έκθεση κινέζικης ζωγραφικής που γίνεται αυτό τον καιρό στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Τα Lesser Khinghan mountains αποδόθηκαν «Όρος Λεσερκινγκαν» (δεν ξερω πού τονίζεται και δεν θέλω να μάθω) χαρίζοντας ένα ακόμα βουνό στη Νομανλάνδη.

Το λάθος είναι πολλαπλό -καταρχάς πρόκειται για Όρη και όχι για Όρος, και, το σημαντικότερο, το Lesser του αγγλικού δεν είναι βέβαια κινέζικη λέξη ώστε να παρατίθεται αμετάφραστη! (Και δεν θα μπορούσε να είναι, σκέφτομαι εγώ που δεν ξέρω κινέζικα, διότι οι Κινέζοι δεν έχουν ρο, αν και βέβαια στην αγγλική λέξη lesser δεν ακούγεται ρο).

Πρόκειται για τα Όρη Σινγκ Αν, όπως με ενημερώνει ο κινεζομαθής φίλος που το αλίευσε και το φωτογράφισε. Τέτοια λάθη ειναι, θαρρώ, απαράδεκτα.

Οι Ποτέμκιν της Μεγάλης Ελλάδας (της Μαριάννας Κατσογιάννου)

Συζητούσα τις προάλλες (ηλεκτρονικά) με την καλή φίλη Μαριάννα Κατσογιάννου, που είναι γλωσσολόγος και βρισκόταν εκείνες τις μέρες στην Καλαβρία, την οποία είχε επισκεφτεί και στη δεκαετία του 1980 για να μελετήσει την ελληνική διάλεκτο της περιοχής. Μου είπε κάποια πράγματα που με αιφνιδίασαν διότι είχα σχματίσει διαφορετική εικόνα για τη γλωσσική κατάσταση στην περιοχή, κι επειδή τα βρήκα πολύ ενδιαφέροντα της ζήτησα φορτικά να γράψει ένα κομμάτι για το ιστολόγιο. Τελικά κατάφερα να την πείσω και χαίρομαι πολύ γι’ αυτό. Δικές της και οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο.

Ένα θέμα ορολογίας. Για την ελληνική διάλεκτο της Καλαβρίας, η Μ.Κ. δεν δέχεται τον όρο «γκρεκάνικα» που τον θεωρεί κατασκευασμένον -οι ντόπιοι ομιλητές της διαλέκτου χρησιμοποιούσαν τον όρο «γκρέκο». Ο όρος «γκρίκο» χρησιμοποιείται για την παρεμφερή ελληνική διάλεκτο του Σαλέντο. (Η Καλαβρία βρίσκεται στη μύτη της «ιταλικής μπότας» ενώ το Σαλέντο στο τακούνι).

Οι Ποτέμκιν της Μεγάλης Ελλάδας

Λέγεται ότι το 18^ο αιώνα ο πρίγκιπας Γκριγκόρι Ποτέμκιν, υπουργός της αυτοκράτειρας Αικατερίνης ΙΙ της Ρωσίας, φρόντισε να στηθούν στις όχθες του Δνείπερου ευειδή σκηνικά, χαρτονένιες προσόψεις σπιτιών που αναπαριστούσαν ολόκληρα χωριά, σε όλο το μήκος της διαδρομής απ’ όπου θα περνούσε για επιθεώρηση η αυτοκράτειρα. Οι χαρούμενοι χωρικοί που τους χαιρετούσαν ήταν μασκαρεμένοι στρατιώτες, η ανυποψίαστη αυτοκράτειρα έμεινε κατευχαριστημένη από την παράσταση και ο Ποτέμκιν πολλαπλασίασε την επιρροή του στην κυβέρνηση – λέει η ανεπιβεβαίωτη, αλλά διδακτική αυτή ιστορική φήμη.

Κάπως έτσι γίνονται τα πράγματα και σε άλλα μέρη του κόσμου. Στην περιοχή της Καλαβρίας, υπήρχε μέχρι σχετικά πρόσφατα μία ελληνόφωνη μειονότητα που έχει απασχολήσει αρκετές φορές τους επιστήμονες. Το ζήτημα που τέθηκε αρχικά ήταν η προέλευση της διαλέκτου. Μερικοί από τους μεγαλύτερους Ιταλούς γλωσσολόγους (μερικά ονόματα για όσους έχουν ειδικό ενδιαφέρον: G. Morosi, Α. Pellegrini, C. Battisti, G. Alessio, O. Parlangèli, G. Falcone) δημιούργησαν ‘σχολή’ με στόχο να αποδείξουν ότι πρόκειται για μία νεοελληνική διάλεκτο που προέρχεται από τη γλώσσα των βυζαντινών εποίκων του ΙΧ-ΧΙΙ αι. Αντίθετα, ο Γερμανός G. Rohlfs, υπέρ του οποίου τάχθηκαν οι Έλληνες μελετητές (Σ. Καρατζάς και Α. Καραναστάσης), υποστήριξε ότι πρόκειται για επιβιώματα της αρχαίας ελληνικής, ακριβέστερα της δωρικής διαλέκτου που επικράτησε σε όλη την Νότια Ιταλία ύστερα από τον αποικισμό του VΙΙ αι. π.Χ. Τα τελευταία χρόνια ο διάλογος ατόνησε – ή μάλλον θάφτηκε κάτω από έναν εντυπωσιακό σε μέγεθος σωρό δημοσιευμάτων που θεωρούν δεδομένη την ‘ελληνικότητα’ όχι πλέον της διαλέκτου, αλλά των κατοίκων της περιοχής και αγνοούν συστηματικά την επιστημονική βιβλιογραφία, ιδιαίτερα αυτήν που είναι γραμμένη στην ιταλική γλώσσα. Μια ματιά στο σχετικό άρθρο της Βικιπαίδειας είναι αρκετή για να τρέψει σε άτακτη φυγή οποιονδήποτε προσπαθεί να μάθει τι πιστεύουν οι Ιταλοί γλωσσολόγοι.

Τι μεσολάβησε άραγε; Πώς και οι ίδιοι Ιταλοί πολίτες που μέχρι πρόσφατα δεν ήθελαν να ακούσουν ούτε λέξη για τη θεωρία του Rohlfs αποποιήθηκαν τόσο ριζικά τις απόψεις των ‘δικών τους’ επιστημόνων; Πώς και το όνομα του Giuseppe Falcone, του μόνου ντόπιου γλωσσολόγου που αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη των διαλέκτων της Καλαβρίας, έχει πάψει να αναφέρεται από τους συντοπίτες του;

To Gallicianó σε φωτογραφία του 1984

Τι σχέση έχει ο φάντης με τη στρατώνα;

Δεν είναι έτσι η παροιμιώδης φράση, θα μου πείτε: για ρετσινόλαδο λέει, όχι για στρατώνα. Ρωτάμε «τι σχέση έχει ο φάντης με το ρετσινόλαδο;» για να δηλώσουμε ότι δυο πράγματα είναι εντελώς άσχετα μεταξύ τους. Η ερώτηση είναι ρητορική: ξέρουμε πως ο φάντης δεν έχει καμιά σχέση με το ρετσινόλαδο και το ξέρει και ο συνομιλητής μας. Κατά μία (μάλλον ευφάνταστη, νατσουλική) εκδοχή, η φράση γεννήθηκε όταν ένας φαρμακοποιός επέμενε να πατσίσει τα χρέη του από τα χαρτιά δίνοντας τζάμπα φάρμακα στους κερδισμένους.

Με το ρετσινόλαδο δεν έχει σχέση ο φάντης, με τη στρατώνα όμως έχει, και αυτή τη σχέση θα τη δούμε στο σημερινό άρθρο που είναι παραγγελιά, ας πούμε, του φίλου μας του Κόρτο. Δεν εννοούμε εδώ σχέση πραγματολογική, που τέτοια δεν χρειάζεται να την αποδείξουμε, αλλά ετυμολογική σχέση: εδώ, ως γνωστόν λεξιλογούμε.

Ο φάντης, ή φάντες, είναι τραπουλόχαρτο, το λεγόμενο και βαλές. Προσωπικά, όσο παίζω χαρτιά, δεν θυμάμαι να έχω ακούσει να τον λένε έτσι, αλλά λίγο έχω παίξει σε επαρχιακά καφενεία. Πάντως στις παρέες μου τον λέγαμε βαλέ, που είναι γαλλικό δάνειο (valet, o υπηρέτης). Ίσως να σφάλλω, αλλά νομίζω ότι η λέξη «φάντης» είναι κάπως παρωχημένη σήμερα στην κυριολεξία της. Κι όμως, χάρη στον εξαίσιο συντηρητισμό της γλώσσας, παραμένει φρασεολογικώς ακμαία, με δύο πολύ βασικές παροιμιακές εκφράσεις, αυτήν που είπαμε με το ρετσινόλαδο και την «εμφανίστηκε σαν φάντης μπαστούνι» που τη λέμε για κάποιον ανεπιθύμητο, και που μάλλον προέρχεται από τη χαρτομαντεία, όπου ο βαλές μπαστούνι είναι σύμβολο κακοτυχίας. Ο βαλές, αντιθέτως, δεν έχει δώσει καμιά παροιμιακή φράση, αν εξαιρέσουμε τη νεότερη των αθλητικογράφων ή των φιλάθλων «δεν κόβει ούτε με βαλέ», που λέγεται για παίχτη, συνήθως αμυντικό, που υστερεί στα αμυντικά καθήκοντα -και το λέμε, βέβαια, επειδή στην ξερή ο βαλές μαζεύει (κόβει) όλα τα φύλλα.

Ο Ανιέλι, η Αριστερά, και ένας μύθος που (μάλλον) ξεκαταρρίπτεται

Στη χτεσινή συζήτηση στη Βουλή για το πολυνομοσχέδιο, ο Θανάσης Παφίλης του ΚΚΕ, που κατά τη γνώμη μου είναι ένας από τους καλύτερους κοινοβουλευτικούς ρήτορες που ανέδειξε η Αριστερά τις τελευταίες δεκαετίες, επικρίνοντας την κυβέρνηση για τα μέτρα που εισάγει το νομοσχέδιο ανέφερε τη ρήση του Ανιέλι, ότι «όπου δεν μπορεί η Δεξιά, έρχεται η Αριστερά», συμπληρώνοντας «Αριστερά εντός εισαγωγικών βέβαια». (Το βιντεάκι με την ομιλία είναι εδώ, και το επίμαχο σημείο είναι περί το 3.45, αν και ο συλλογισμός αρχίζει από νωρίτερα, ας πούμε από το 3.15.

Ο Παφίλης το είπε αυτό στη ρύμη του λόγου του και προχώρησε παρακάτω, αλλά εγώ στάθηκα εκεί, επειδή αυτή τη ρήση του Ανιέλι έτυχε να τη συζητήσουμε καναδυό φορές πρόσφατα και είχε μάλιστα εκφραστεί η υποψία ότι το απόφθεγμα του Ανιέλι είναι… απόφευγμα, όπως λέμε στο ιστολόγιο τα ρητά που αποδίδονται κακώς σε κάποιον, τα κατασκευασμένα ρητά.

Το ρητό που αποδίδεται στον Ανιέλι συζητιέται πολύ τον τελευταίο καιρό στην ελληνική μπλογκόσφαιρα και αυτός που το ξανάφερε στην επιφάνεια είναι ο δημοσιογράφος Νίκος Μπογιόπουλος, σε ένα άρθρο του τον Ιούλιο, το οποίο κατέληγε ως εξής:

Πριν από περίπου δυο δεκαετίες ο μεγαλομεγιστάνας Ανιέλι, σχολιάζοντας τα πολιτικά πράγματα της χώρας του, της Ιταλίας, είχε πει:

«Υπάρχει ένα είδος Αριστεράς που είναι πιο χρήσιμη από την Δεξιά. Πρόκειται για εκείνη την Αριστερά που μπορεί να κάνει όλα όσα δεν θα μπορούσε να κάνει η Δεξιά».

    Αυτά που έλεγε ο Ανιέλι για την δήθεν «Αριστερά», όποιος νομίζει ότι ισχύουν μόνο για την Ιταλία, πλανάται. Οικτρά.