Υπογλώσσια σφηνάκια

Υπάρχουν υπογλώσσια σφηνάκια; Δεν ξέρω.

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα ξέρετε. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία, όπως φαντάζομαι ότι θα φανεί.

 

• Τριλογία της εξάρτησης

Στην «Εξαδέλφη Μπέττη» του Μπαλζάκ, στις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, στην πρώτη πρώτη σελίδα γίνεται λόγος για έναν «άντρα με στρατιωτική εξάρτΗση».

Στρατιωτική εξάρτηση υπάρχει, φυσικά, πχ ενός ανίσχυρου κράτους, αλλά εδώ χρειαζόταν το ομόηχο, η στρατιωτική εξάρτΥση.

Ένα λάθος στην πρώτη σελίδα δεν είναι ο καλύτερος οιωνός για την επιμέλεια του βιβλίου, αλλά θα το προσπεράσω. Και μια και αναφέρθηκε η ομοηχία εξάρτηση-εξάρτυση θα ήταν παράλειψη να μην πούμε πως υπάρχει και τρίτο ομόηχο, εξάρτιση, των καραβιών, και να μην αναφερθεί η «Τριπλή παραλλαγή», τρίστιχο ποίημα του Παντελή Μπουκάλα.

Στον έρωτά μου προχωρώ δίχως εξάρτυση
στην πιο βαθιά ποθώντας να δοθώ εξάρτηση
– ότι το βλέμμα σου με ναυπηγεί με πλήρη εξάρτιση.

• Αλεξίλογος

Σε ένα απόσπασμα του Κριτία, που ήταν ένας από τους τριάκοντα τυράννους, αλλά έγραψε και θεατρικά έργα από τα οποία λίγοι στίχοι σώθηκαν, υπάρχει ο στίχος

Φοίνικες δ’ ηὗρον γράμματ’ ἀλεξίλογα

Αλεξίλογα, που προφυλάσσουν τον λόγο, τον διασώζουν αφού τον αποτυπώνουν σε σταθερό μέσο.

Προσθέτω πως το πρόθημα αλεξι- τις περισσότερες φορές σημαίνει «προφυλάσσω από κάτι», σημασία που έχει περάσει στα νεότερα αλεξιβρόχιο, αλεξήνεμο (το παρμπρίζ) κτλ. αλλά υπάρχει και η δεύτερη σημασία του, προστατεύω κάτι, το επιμελούμαι, το ενισχύω. Σώζεται ο τίτλος ενός εγχειριδίου κηπουρικής, Αλεξίκηπος, ενώ αλλού λένε για αλεξίχορους αοιδούς.

 

• Η αυξημένη πληρότητα

– Το είδες το μαργαριτάρι; μου λέει η φίλη
– Ποιο;
– Να, εδώ που λέει «Αυξημένη είναι η πληρότητα των ξενοδοχείων…»
– Μαργαριτάρι;
– Ε, ναι. Ή υπάρχει πληρότητα, όταν το ξενοδοχείο είναι πλήρες, ή δεν υπάρχει. Δεν μπορείς να πεις «μικρή, μεγάλη, αυξημένη» πληρότητα, όπως δεν μπορεις να πεις και «ολίγον έγκυος».

Και ενώ «πληρότητα είναι η ιδιότητα εκείνου που είναι πλήρης» κατά τα λεξικά, τόσο τα σώματα κειμένων αλλά και οι παραδειγματικές φράσεις των ίδιων των λεξικών βρίθουν από εκφράσεις του τύπου «αυξημένη πληρότητα», «μικρή πληρότητα», «μεγαλύτερη πληρότητα».

Δεν έχει δίκιο η φίλη μου να ενίσταται διότι η ετυμολογία μιας λέξης έμμεση μόνο σχέση έχει με τη σημασία της και πάντως δεν την καθορίζει. Τη σημασία την καθορίζουν οι χρήστες -και γι’ αυτό οι σημασίες αλλάζουν- και την αποτυπώνουν τα λεξικά.

Τα οποία λεξικά παίρνουν όλα κακό βαθμό διότι ενώ όπως ειπα περιλαμβάνουν φράσεις του τύπου «αυξημένη/μικρή/μεγάλη πληρότητα των ξενοδοχείων» δεν δίνουν ορισμό της σημασίας αυτής.

Όλα; Όχι όλα. Καλό βαθμό παίρνει το ΜΗΛΝΕΓ που καταγράφει τη σημασία «πληρότητα: Ο βαθμός κάλυψης των θέσεων…»

 

• Κάνει κρύο, κάνει τσίφι

Σε κάποιο σχολικό βιβλίο υπήρχε ο στίχος «Κάνει κρύο, κάνει τσίφι / για το δόλιο το κοτσύφι». Αυτό το «τσίφι» δεν ήξερα, βέβαια, τι ακριβώς είναι. Αργότερα είχα υποθέσει ότι το τσίφι είναι λέξη αυτοσχέδια, χωρίς νόημα, που μπήκε για την ομοιοκαταληξία. Περιέργως, δεν το έψαξα περισσότερο.

Φυλλομετράω σήμερα τη μελέτη για τους ιταλισμούς της νεοελληνικής, της Domenica Minniti Gonias, και βλέπω ανάμεσα στα διαλεκτικά δάνεια και το: φα τσιφέτα < fa cifetta “fa molto freddo” [κάνει πολύ κρύο]

Και μετά βρίσκω στο Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος ότι τσίφι είναι το ελαφρό και διαπεραστικό κρύο.

Οπότε, βρέθηκε και το τσίφι. Αχ, το δόλιο το κοτσύφι!

• Ο Σπύρος Γύρας δεν μένει πια εδώ.

Υπάρχει ένα αμερικάνικο τζαζ συγκρότημα, που λέγεται Spyro Gyra. Ανέκαθεν νόμιζα ότι ο ιδρυτής του ή κάτι τέτοιο είναι κάποιος ομογενής ονόματι Σπύρος Γύρας. Τότε όμως δεν είχα ιντερνέτ να ψάξω.

Μαθαίνω σήμερα ότι το όνομα της μπάντας δόθηκε από λάθος. Θέλανε να το ονομάσουνε Spirogyra, που είναι ένα είδος άλγες, φύκια να πούμε. Όμως ο μπάρμαν εκεί που θα έπαιζαν, όταν ακόμα έκαναν τα πρώτα τους βήματα, δεν ήξερε φυσικά τη λέξη αυτή και το έγραψε Spyro Gyra κι έτσι κράτησαν την εκδοχή αυτή, χωρίς να υπάρχει κάποιος Σπύρος Γύρας μέλος τους ή μέντοράς τους.

[Για να είμαι δικαιος, αυτό το σφηνάκι γεννήθηκε εδώ, στο ιστολόγιο, από σχόλιο του φίλου μας του ΣΠ, αλλά έκρινα πως είναι κρίμα να μένει θαμμένο στα σχόλια]

• Και άλλο ένα νεόπλαστο, πολύ συχνότερο

Μιλώντας για νεόπλαστα ρήματα, καινούργιους ενεστώτες που φτιάχνονται από τον αόριστο, ας δούμε ένα πολύ συχνό παράδειγμα που μάλιστα προέρχεται από γραπτό λόγο, από βιβλίο.

Φίλιπ Κερ, Η τριλογία του Βερολίνου, σ. 450 («Ο χλωμός εγκληματίας»)

… αυτός ο μανιακός τις απαγάγει, τις βιάζει, τους κόβει το λαρύγγι και μετά πετάει κάπου το γυμνό κορμί τους…

Εδώ που τα λέμε, αυτός ο νεόπλαστος ενεστώτας (απαγάγω) μάλλον φυσικότερος ακούγεται από τον «σωστό» τύπο:

… αυτός ο μανιακός τις απάγει, τις βιάζει, τους κόβει το λαρύγγι και μετά πετάει κάπου το γυμνό κορμί τους…

• Usus norma loquendi

Προ ολίγου σε φιλικό τοίχο πήρα μέρος σε μια συζήτηση, στην οποία μία φίλη φίλου υποστήριζε μια άποψη (γλωσσική) κόντρα και στα λεξικά και στη χρήση, επιμένοντας ότι η άποψή της είναι σωστή και ότι όσοι λένε το αντίθετο έχουν λειψές γνώσεις.

Σε εκείνο το σημειο αποχώρησα από τη συζήτηση διότι με έναν άγνωστο που πετάει έμμεσες προσβολές δεν μπορώ να συζητώ. Ο τοιχοδεσπότης, πιο υπομονετικός (είναι και φίλη του άλλωστε) συνέχισε τη συζήτηση, οπότε η φίλη του έγραψε το εξής:

«και ο Μπαμπινιωτης λεει πως οταν καθιερωθεί και διαδοθεί κατι λανθασμένο, πρεπει να εκλαμβάνεται ως σωστό.Το παει πλειοψηφικά. Αμ δεν ειναι ετσι. Το λανθασμενο ειναι λανθασμενο. Σαν να μου πει πως εαν σε διαγωνισμα λύση σε πρόβλημα οι περισσοτεροι μαθητες δώσουν την ιδια λανθασμενη, θα πρεπει να την θεωρησουμε ως σωστή !!!!»

Το επισημαίνω επειδή το έχω δει να γράφεται πολλές φορές αυτό και είναι αδικία. Η άποψη ότι το συχνά επαναλαμβανόμενο παύει να είναι λάθος είναι κεφαλαιώδης νόμος της γλώσσας -έτσι αλλάζει η γλώσσα, από λάθη και usus norma loquendi που λέγανε πριν καταργήσει ο Γαβρόγλου τα λατινικά.

Ωστόσο, από τους γλωσσολόγους μας, ο Μπαμπινιώτης είναι εκείνος που λιγότερο από όλους τους άλλους συναδέλφους του και μόνο πολύ απρόθυμα δέχεται αυτόν τον γλωσσικό νόμο, και έχει άλλωστε στο λεξικό του επιχειρήσει να ανατρέψει καθιερωμένες ορθογραφίες αιώνων και χιλιετιών (πχ προτείνοντας πλημύρα και κροκόδιλος αντί πλημμύρα και κροκόδειλος) επειδή πιστεύει ότι αυτές είναι σωστές παρότι δεν χρησιμοποιούνται. Για τον ίδιο λόγο, επιμενει σε τύπους όπως «πανεπιστημιόπολη» παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία (ή πλειονότητα) των ομιλητών λέει «πανεπιστημιούπολη».

Κι όμως, πρέπει να είναι η δέκατη φορά που βλέπω κάποιον στο Φέισμπουκ να χρεώνει στον Μπαμπινιώτη την τήρηση -ίσως δε και την πατρότητα- του usus norma loquendi. Eίναι άδικο αυτο, πολύ άδικο

* Για την ιστορία, η φίλη του φίλου υποστήριζε ότι πρέπει να λέμε «το κβάντουμ, του κβάντουμ – τα κβάντα, των κβάντα» ενω εγώ, ο τοιχοδεσπότης, τα λεξικά και πολλοί άλλοι λέμε «το κβάντο, του κβάντου – τα κβάντα των κβάντων»

• Ο τοξικομανής του τοξικομανή

Aπό ένα άρθρο της ΕφΣυν για τη φέικ λογοτεχνία, απομονώνω μια παράγραφο: η αυτοβιογραφική αφήγηση του 23χρονου τοξικομανή και αλκοολικού, ο οποίος αναδύεται από την προσωπική του κόλαση και επιστρέφει στον κόσμο των «κανονικών» ανθρώπων, αποδείχθηκε σκέτη κατασκευή!

Πρόκειται για κείμενο σε καλλιεργημένη γλώσσα, που όμως χρησιμοποιεί πολύ φυσικά τον ομαλοποιημένο τύπο της γενικής («του τοξικομανή»). Πιστεύω πως αν δεν σας το επισήμαινα, αρκετοί δεν θα το προσέχατε καν.

Παναπεί, η εξομάλυνση προχωρεί -ήδη κάποια σχολική Γραμματική καταγράφει εναλλακτικά τις γενικές όπως «του διεθνή». Και η εμπειρική παρατήρηση είναι πως πιο εύκολα εξομαλύνεται η κλιση των επιθέτων όταν χρησιμοποιούνται σαν ουσιαστικά.

• Κόβουν ρόδα μυρωμένα

Στην αρχή του αστυνομικού «Ο χλωμός εγκληματίας» ο αφηγητής, ο ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, παρατηρεί:

«…η ανάγκη μου για τη διαιώνιση του είδους έχει γίνει κτηνώδης και, βέβαια, οι γυναίκες το βλέπουν αυτό στα μάτια σου και κόβουν ρόδα μυρωμένα»

Εγώ ξέρω τι σημαίνει η έκφραση «κόβω ρόδα μυρωμένα» αλλά αναρωτιέμαι αν το ξέρουν όλοι. Ή, αν καταλαβαίνουν τη σημασία.

[Η έκφραση σημαίνει «κόβω λάσπη, το βάζω στα πόδια». Στο ιστολόγιο την έχουμε χρησιμοποιήσει αρκετές φορές, ανάμεσά τους και σε άρθρο του Κορτο για τις Λέξεις του Τζογέ.

• Νέα εντεκασύλλαβη λέξη

Δεν έχουμε και πολλές, οπότε την καταγράφω. Στο δελτίο ειδήσεων του Αντένα είχε ρεπορτάζ για τις δραστηριότητες κάποιων που βραβεύτηκαν διότι βιντεοσκόπησαν με δρόνους (ελληνιστί drones) το κάστρο της Μεθώνης, και προβλήθηκε απόσπασμα από τη δήλωση μίας κυρίας η οποία είχε την ιδιότητα:

Αεροκινηματογραφίστρια

22 γράμματα («μόνο») αλλά 11 συλλαβές.

• Μαστίσανε

Σε μια καλή μετάφραση, διαβάζω: Ο Βικτορίνος Υλό είχε υποστεί όλα τα απανωτά δεινά που μαστίσανε την οικογένειά του…..

Με ξενίζει ο συνοπτικός χρόνος με το ρήμα «μαστίζω», το έχω συνδέσει με εξακολουθητικό χρόνο. Γκουγκλίζω και βρίσκω να χρησιμοποιείται στον αόριστο, όχι πολλές φορές, αλλά εξακολουθεί να με ξενίζει.

Θα έβαζα «που χτυπήσανε» ή κάποιο άλλο συνώνυμο. Και εκτός των άλλων με ενοχλεί και η ομοηχία (μαστίσανε – μας στήσανε). Αλλά και «μάστισαν» να έλεγε, πάλι θα με ενοχλούσε.

 

• Ο Στρεψιάδης στο Καταφύγι

Το πρωί είχα πάει να περπατήσω, παραλιακά. Καθώς έφτασα σε έναν παραλιακό οικισμό που λέγεται Καταφύγι, η λεωφόρος συνέχιζε ανηφορίζοντας ενώ υπήρχε δρόμος που οδηγούσε στον οικισμό. Επειδή το μέρος δεν το ήξερα, είχα μια αμφιβολία αν θα μπορέσω να ξαναβρώ τη λεωφόρο και ρώτησα δυο ποδηλάτες που έρχονταν προς το μέρος μου αν έχει έξοδο προς τη λεωφόρο από την άλλη μεριά του οικισμού.

– Ναι, μου λένε, αλλά είναι ανήφορος. Πάντως μπορείτε να βγείτε στη λεωφόρο, έχει πολλούς εξόδους.

Μπήκε στη συζήτηση και ο σύντροφός του, που επιβεβαίωσε ότι ο οικισμος έχει πολλούς εξόδους.

Στις Νεφέλες του Αριστοφάνη, ο Σωκράτης τρολάρει τον Στρεψιάδη και του λέει ότι η κάρδοπος κανονικά έπρεπε να λέγεται καρδόπη για να είναι θηλυκιά.

Παναπεί, εδώ και 25 αιώνες, τα θηλυκά ουσιαστικά σε -ος τα αντιλαμβανόμαστε ερμαφρόδιτα -και μάλλον δεν θα τα αποδεχτούμε ποτέ.

• Κινηματική ορολογία

Κινηματική ορολογία. Όταν οι αγρότες κλείνουν τους δρόμους, χρησιμοποιούμε συνήθως τον όρο «μπλόκα». Οι Γάλλοι, όταν σε μια κινητοποίηση κλείνουν τους δρόμους, που το κάνουν συχνά, είτε οι αγρότες είτε άλλοι, και τώρα τα Κίτρινα Γιλέκα, λένε για barrages, λέξη που έχει περάσει και στα ελληνικά ως μπαράζ, είτε για τον φραγμό πυρός στον πόλεμο είτε για τον αθλητικό αγώνα που θα κρίνει ποια ομάδα θα υποβιβαστεί/ανέβει κατηγορία.

Για να ξέρετε, τα γαλλικά μπλόκα είναι barrages filtrants όταν δεν είναι στεγανά αλλά αφήνουν να περνάνε αυτοκίνητα, αλλά με αργό ρυθμό, πχ ένα το δίλεπτο. Αλλιώς, αν δεν αφήνουν κανέναν, είναι barrages bloquants. Στεγανό μπλόκο και ημιπερατό μπλόκο, ίσως.

 

Και εδώ τελείωσαν τα σφηνάκια από τα Υπογλώσσια. Σε κανα χρόνο, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο!

Advertisement

Βιβλία για τις γιορτές για μιαν ακόμα χρονιά

Ο Δεκέμβρης είναι μήνας με πολλές γιορτές και συνδέεται με πολλές παραδόσεις. Έχει και το ιστολόγιο δημιουργήσει τις παραδόσεις του, που μερικές από αυτές είναι δεκεμβριάτικες -χτες, ας πούμε, ξεκίνησε η διαδικασία για την ανάδειξη της λέξης της χρονιάς -αν δεν το κάνατε, μπορείτε να δείτε τι πρότειναν οι άλλοι και να υποβάλετε κι εσείς τις προτάσεις σας.

Με το σημερινό άρθρο τηρούμε μιαν άλλη παράδοση του ιστολογίου ή, για να μη λέω μεγάλα λόγια, μια συνήθεια που έχουμε καθιερώσει τα τελευταία χρόνια: να δημοσιεύουμε  λίγο πριν από τις γιορτές ένα βιβλιοφιλικό άρθρο, ακριβώς για να ανταλλάσσουμε προτάσεις. Το περυσινό αντίστοιχο άρθρο, με προτάσεις για βιβλία-δώρα, μπορείτε να το βρείτε εδώ. Το προπέρσινο άρθρο βρίσκεται εδώ, ενώ το  αντίστοιχο άρθρο του 2015 θα το βρείτε εδώ. Υπάρχει βέβαια και το αντίστοιχο άρθρο του 2014. Τέλος, μπορείτε να βρείτε εδώ το αντίστοιχο άρθρο του 2013. (Να σημειώσω ότι βιβλιοπροτάσεις κάνουμε και το καλοκαίρι).

Πρακτικά, μπορείτε να προτείνετε όποιο βιβλίο θέλετε, αλλά θα σας συνιστούσα να αναφέρετε κυρίως βιβλία που εκδόθηκαν τα τελευταία 2-3 χρόνια και ακόμα καλύτερα μέσα στο 2018. Να διευκρινίσω ότι ζητάω η έκδοση να είναι πρόσφατη, όχι η συγγραφή του βιβλίου. Και φυσικά περιλαμβάνονται και επανεκδόσεις βιβλίων που ήταν εξαντλημένα.

Γιατί επιμένω στα καινούργια βιβλία; Επειδή, το λέω και το ξαναλέω και δεν θα κουραστώ να το επαναλαμβάνω, στις πολύ ιδιόμορφες συνθήκες κρίσης που περνάμε σήμερα το μεγάλο πρόβλημα το αντιμετωπίζουν οι νέες εκδόσεις. Παρόλο που τα βιβλία που εκδίδονται τα τελευταία χρόνια έχουν χαμηλότερες τιμές από τα παλαιότερα, ο ανταγωνισμός που αντιμετωπίζουν από παλιότερες, καλές και πάμφθηνες εκδόσεις είναι οξύτατος και εντείνεται ακόμα περισσότερο μέσα στις γιορτές. Βλέπετε, εξαιτίας της κρίσης των εφημερίδων, πολλές κυριακάτικες εφημερίδες προσφέρουν από ένα βιβλίο (και όχι μόνο) μαζί με κάθε φύλλο τους. Έπειτα, πολλοί εκδοτικοί οίκοι, και μάλιστα από τους κορυφαίους, διαθέτουν το παλιό τους στοκ σε εξευτελιστικές τιμές, με εκπτώσεις που φτάνουν το 80%. Τρίτον, έχουν πληθύνει πολύ τα βιβλιοπωλεία που διαθέτουν μεταχειρισμένα και πάμφθηνα βιβλία, ενώ τα τελευταία χρόνια ακόμα και περίπτερα του κέντρου βγάζουν πάγκους με παλιά, καλά βιβλία. Και, τέταρτον, μέσα στις γιορτές πολλοί εκδοτικοί οίκοι και άλλοι φορείς κάνουν και έκτακτα μπαζάρ, όπου πάλι διαθέτουν βιβλία κοψοχρονιάς.

Για τον βιβλιόφιλο η κατάσταση αυτή είναι από ευνοϊκή έως παραδεισένια: ακόμα κι όταν το εισόδημά του έχει περικοπεί εξαιτίας της μνημονιακής λαίλαπας, οι εκπτώσεις στα βιβλία συχνά είναι ακόμα μεγαλύτερες, οπότε η βιβλιαγοραστική του δύναμη συχνά όχι απλώς δεν έχει μειωθεί, αλλά ίσως και να έχει αυξηθεί, αν βέβαια αγοράζει κυρίως ή μόνο προσφορές και μεταχειρισμένα. Όμως για τον εκδότη, που βγάζει νέα βιβλία, η ίδια κατάσταση είναι ασφυκτική αφού τα καινούργια βιβλία, όσο και να ρίξουν τις τιμές τους, πάντα θα είναι ακριβότερα από τις προσφορές ή από τα μεταχειρισμένα.

Γι’ αυτό και επιμένω σε πρόσφατα βιβλία.

Για να ξεκινήσω ευλογώντας τα γένια μου, εγώ φέτος έβγαλα ένα βιβλίο -ένα «δικό μου» βιβλίο, το πρώτο ύστερα από πέντε χρόνια, και όχι απλώς φιλολογική επιμέλεια όπως πέρυσι και πρόπερσι με τον Βάρναλη ή παλιότερα με τον Λαπαθιώτη. Το βιβλίο το παρουσίασα τις προάλλες εδώ: λέγεται Η γλώσσα έχει κέφια, εκδόθηκε από τις εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, και με όλο το θάρρος νομίζω πως είναι πολύ καλή πρόταση για δώρο: αυτοί που θα το διαβάσουν θα διασκεδάσουν πολύ.

Όμως μεγάλη χαρά, ίσως και μεγαλύτερη απ’ ό,τι για το δικό μου βιβλίο, μου δίνει μια άλλη καινούργια κυκλοφορία, που αναμένεται αυτές τις μέρες -ίσως από σήμερα ή αύριο να βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία, αλλά για σιγουριά προτιμήστε το τέλος της εβδομάδας. Πρόκειται, θα το υποθέσατε ίσως, για το βιβλίο «Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια», το αυτοβιογραφικό αφήγημα του πατέρα μου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρχείο.

Πρέπει επίσης να προσθέσω ότι αυτές τις μέρες κυκλοφόρησαν άλλα βιβλία στα οποία έχω μια μικρή συμμετοχή.

Καταρχάς πρόκειται για το Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα, μια συλλογική δουλειά σε επιμέλεια Πηνελόπης Πετσίνη και Δημήτρη Χριστόπουλου, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, όπου έχω γράψει δύο λήμματα και δύο συντομα σημειωματα -κάποια στιγμή θα παρουσιάσω κάτι και εδώ.

Έπειτα, από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες ο συλλογικός τόμος «Ο άνθρωπος και τα άλλα ζώα» σε επιμέλεια Άννας Λυδάκη. Έχω γράψει ένα κείμενο και εκεί, κάποια στιγμή θα το δημοσιεύσω και εδώ.

Τέλος, με περισσότερο τοπικό ενδιαφέρον, στο φετινό Λεσβιακό Ημερολόγιο 2019 που θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες σε επιμέλεια του Παναγιώτη Σκορδά, έχω συμμετοχή με ένα κείμενο που επίσης θα παρουσιαστεί και εδώ.

Όμως έγραψα πάρα πολλά, και ζητώ συγγνώμη για την περιαυτολογία. Σημειώνω άλλα βιβλία που διάβασα ή που θέλω να διαβάσω.

Από τις φιλικές Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, όπου έβγαλα το βιβλίο μου για τη γλώσσα που έχει κέφια (και όλα μου τα άλλα γλωσσικά βιβλία, εδώ που τα λέμε) κυκλοφόρησαν μέσα στη χρονιά μερικά πολύ ενδιαφέροντα βιβλία.

Θα αναφέρω πρώτο τα «Σπάνια κείμενα για το ρεμπέτικο 1929-1959» σε επιμέλεια Κώστα Βλησίδη, που είχε κυκλοφορήσει πριν από αρκετά χρόνια αλλά πρόσφατα κυκλοφόρησε ξανά σε νέα συμπληρωμένη έκδοση -και όταν λέει «συμπληρωμένη» το εννοεί, αφού η ύλη του βιβλίου αυξήθηκε κατά 30-40%.

Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο συστήνω το Κανακύ, του Ζοζέφ Αντράς, που ανιχνεύει τον θάνατο του Αλφόνς Ντιανού, του αγωνιστή του κινήματος Κανάκ στη Νέα Καληδονία πριν από τριάντα χρόνια. Μια παρουσίαση του βιβλίου εδώ. Επίσης φετινό αν και κυκλοφόρησε την άνοιξη, το μυθιστόρημα «Η γυναίκα με το όπλο» του Γιώργου Σερβετά.

Με ειδικό ενδιαφέρον, από τις εκδόσεις Αρχείο θα διαβάσω το βιβλίο του Μαρσελέν Ντελπρά «Επιστολές από το Μακεδονικό μέτωπο, 1915-1917«, τα γράμματα ενός από τους «τριχωτούς», τους Γάλλους στρατιώτες του Μεγάλου Πολέμου από τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία.

Ένα πολύ καλό φετινό βιβλίο, που έρχεται αναπάντεχα στην επικαιρότητα με το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είναι το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ» του Γάλλου Εντουάρ Λουί, που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις Αντίποδες. Ο συγγραφέας, γεννημένος ως Εντύ Μπελγκέλ το 1992 σε ένα χωριό της βόρειας Γαλλίας περιγράφει τις δυσκολίες που δοκίμασε, ομοφυλόφιλος έφηβος, σε ένα χτυπημένο από την κρίση οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον.

Από τις ίδιες εκδόσεις πήρα και φυλλομέτρησα με πολύ ενδιαφέρον τα Σονέτα του Σαίξπηρ σε μετάφραση του Ερρίκου Σοφρά, βιβλίο που εκανε δεύτερη έκδοση μέσα στη χρονιά. Διευκρινίζω πως δεν είναι όλα τα σονέτα (154 τον αριθμό, όσα και τα αναγνωρισμενα ποιήματα του Καβάφη!) αλλά μόνο 24. Πολύ ενδιαφέρον βρίσκω το επιλογικό σημείωμα του μεταφραστή.

Ένα πολύ πυκνό βιβλίο γλωσσολογίας, που ήθελα να παρουσιάσω ένα δείγμα του εδώ αλλά ακόμα δεν αξιώθηκα κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη: Η μορφολογική αλλαγή στην ελληνική γλώσσα, του Ασημάκη Φλιάτουρα.

Ένα πολύ καλό φετινό βιβλίο, που το παρουσιάσαμε και εδώ, πριν από λίγες μέρες μάλιστα, είναι το Στ’ αμπέλια του Σταύρου Ζουμπουλάκη.

Θυμίζω μερικά ακόμα βιβλία που παρουσίασα εδώ μέσα στη χρονιά: Τις Τρεις μεσαιωνικές μελέτες του Εμμ. Ροΐδη, σε μεταγραφή του Δημήτρη Φύσσα. Τα Χρυσόψαρα και 49 άλλα ανεκδιηγήματα, του Θάνου Αθανασόπουλου. Την Αινειαδα του Βιργίλιου σε μετάφραση και εισαγωγή του Θ. Παπαγγελή και την Ιστορία της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας του Φίλιππου Φιλίππου.

Και κλείνω με δυο μικρούτσικα καινούργια βιβλία που μου χάρισαν φίλοι και που τα διάβασα και μου άρεσαν. Τη «μαύρη» νουβέλα «Καληνύχτα καλούδια μου» του Νικήτα Παπακώστα, θεσσαλικό φολκ ας πούμε, από τις εκδόσεις Δώμα και τα φρέσκα και μοντέρνα διηγήματα της Όλγας Ιωαννίδου «Κεκλεισμένων των στιγμών» από τις εκδόσεις Κουκκίδα.

Πολλά έγραψα όμως και δεν είναι σωστό να μονοπωλήσω εγώ τις προτάσεις, το σωστό είναι να προτείνει ο καθένας βιβλία για τις γιορτές, ώστε να πάρουμε ιδέες και να ενημερωθούμε και οι υπόλοιποι. Σας ακούω λοιπόν!

Μεζεδάκια με κίτρινα γιλέκα

Καθώς διαβάζετε αυτές τις γραμμές, θα αρχίζει στη Γαλλία, για τέταρτο Σάββατο στη σειρά, η κινητοποίηση των Κίτρινων Γιλέκων, για την οποία έχουν παρθεί πρωτοφανή μέτρα ασφαλείας μετά τα επεισόδια του περασμένου Σαββάτου.

Πέρα από την κινητοποίηση δεκάδων χιλιάδων αστυνομικών, αναβλήθηκαν ποδοσφαιρικοί αγώνες, τα σπουδαιότερα μουσεία του Παρισιού (του Λούβρου και άλλα πολλά) θα είναι κλειστά, ενώ δεν θα ανοίξουν ούτε οι ναοί της κατανάλωσης, δηλαδή πασίγνωστα πολυκαταστήματα όπως οι Γκαλερί Λαφαγιέτ ή άλλα που ειδικεύονται στα είδη πολυτελείας -και μάλιστα πολύ κοντά στην περίοδο των Χριστουγέννων.

Η συγκυρία εξηγεί την επιλογή του τιτλου του σημερινού μας πολυσυλλεκτικού άρθρου.

Βέβαια, συγκεντρώσεις και πορείες είχαμε και στην Αθήνα προχτές για τη δέκατη επέτειο της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, φαίνεται όμως ότι τα επεισόδια δεν ήταν τόσα όσα θα ήθελαν κάποιοι, διότι κυκλοφόρησε ευρέως στα κοινωνικά δίκτυα, και αναδημοσιεύτηκε και από γνωστούς πολιτικούς η εξης φωτογραφία με καμμένα αυτοκίνητα από την περιοχή Εξαρχείων (από την Κάνιγγος, ακριβέστερα).

Όμως, προχτές στην Κάνιγγος δεν κάηκε ούτε κάδος, πόσο μάλλον αυτοκίνητο. Η φωτογραφία είναι από τον Δεκέμβριο του 2008, όπως επισήμαναν πολλοί χρήστες, ανάμεσά τους και ο φωτογράφος Γιάννης Κέμμος που είχε τραβήξει μια πολύ παρόμοια πόζα από την ίδια ακριβώς περιοχή, τότε.

‘Ενα από τα μεγάλα προβλήματα της παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο είναι ακριβώς η ισοπέδωση του χρόνου και η παρουσιαση φωτογραφιών (και κειμένων) από άσχετες εποχές και άλλους τόπους σαν να αφορούν το εδώ και το τώρα. Και ο μεν πολιτικός μπορεί, από την κατακραυγή που εισέπραξε στο Τουίτερ, να κατέβασε την επίμαχη φωτογραφία (πήγα να γράψω «χαλκευμένη», αλλά δεν είναι η φωτογραφία χαλκευμένη, η χρήση του της γίνεται συνιστά τη χάλκευση) αλλά το ζήτημα είναι ότι παρόμοιες λαθροχειρίες έχουν πάρει πολύ μεγάλη διάδοση -όχι όμως μόνο στο Διαδίκτυο αφού, όπως θα θυμάστε, ο κορμοράνος του Κουβέιτ προερχόταν από πετρελαιοκηλίδα στη Βρετάνη.

* Πόσο καλά ελληνικά ξέρει ένας Τούρκος που κατηγορειται για λαθρεμπόριο; Διαβάζω στο in.gr για την υπόθεση του κυκλώματος που κατηγορείται για λαθρεμπορία χρυσού:

Από την πλευρά του ο Τούρκος συγκατηγορούμενος του ενεχυροδανειστή μέσω του δικηγόρου του Τάκη Μιχαλόλια αναφέρει: «Οι εις βάρος μου υπανιγμοί, πέραν του ότι βρίθουν ανακριβιών ειναι και αφελείς και πράξεις απελπισίας. Τελειώνω με μία φράση: Κάλλιον το σιγάν, του λαλείν. Τον περιμένουν εκπλήξεις. Θα ανταποκριθούμε σε οποιοδήποτε διαδικαστικό του αίτημα»

Όπως σχολιάζει ο φίλος που το έστειλε, πηγή είναι ο γνωστός δικηγόρος Τάκης Μιχαλόλιας, αδερφός του αρχηγού της Χρυσής Αυγής. Ο Τούρκος κατηγορούμενος δικαιολογείται να μην ξέρει δύσκολες λέξεις, ο Έλληνας δικηγόρος, όχι. Λέει
«κάλλιον το σιγάν του λαλείν» αλλά ακόμα πιο κάλλιον το αποφεύγειν δύσκολες λέξεις σε ξένες γλώσσες και κρείττον πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρει (που λένε και οι ενεχυροδανειστές).

Τα κίτρινα γιλέκα θα φορεθούν πολύ τον φετινό χειμώνα;

Όπως ακούω στις ειδήσεις, η γαλλική κυβέρνηση σήμερα υποχώρησε εν μέρει στις διεκδικήσεις των «Κίτρινων γιλέκων» και ο πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ ανακοίνωσε το πάγωμα, τουλάχιστον για ένα εξάμηνο, τριών μέτρων που επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ από την αρχή του 2019, ανάμεσα στα οποία και η αύξηση της τιμής των καυσίμων, ένας φόρος οικολογικού χαρακτήρα που απέβλεπε στο να στρέψει τους πολίτες προς αυτοκίνητα μικρότερης κατανάλωσης ή προς τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Έτσι, τα Κίτρινα γιλέκα πέτυχαν μια πρώτη νίκη, παρόλο που κάποιοι εκπρόσωποί τους δήλωσαν, μετά τις ανακοινώσεις, ότι δεν αρκούν τα μέτρα που ανακοινώθηκαν. Μεταφράζω πρόχειρα τις δηλώσεις ενός εκπροσώπου: «Οι διεκδικήσεις μας είναι πολύ ευρύτερες από τον φόρο στα καύσιμα. Θέλουμε απλούστατα την ακύρωση της αύξησης του φόρου [και όχι απλώς το πάγωμα] ενώ επίσης περιμένουμε μια συντακτική συνέλευση για τη φορολογία με στόχο την καλύτερη αναδιανομή του πλούτου (…) την αναβάθμιση των μισθών και του κατώτατου μισθού (Smic), των συντάξεων, των επιδομάτων πρόνοιας. Δεν θα αρκεστούμε σε ψίχουλα, οι Γάλλοι θέλουν ολόκληρη τη μπαγκέτα» -εννοώντας βέβαια τη γαλλική φραντζόλα.

Αυτά, από τον τοπικό εκπρόσωπο της περιοχής του Ωτ Γκαρόν, διότι η μεγάλη ιδιαιτερότητα του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων είναι ότι δεν έχει κάποια κεντρική ηγεσία. Γίνονται καλέσματα μέσα από το Φέισμπουκ σε κάθε γαλλική πόλη, από τις μεγάλες ως τις μικρές, αναδεικνύονται κάποιοι τοπικοί εκπρόσωποι, αλλά δεν υπάρχει συντονισμός ανάμεσα στις πρωτοβουλίες των επιμέρους περιοχών ούτε έχει μέχρι τώρα αναδειχτεί κάποια ηγετική προσωπικότητα, ενώ κι οι ίδιοι οι εκπρόσωποι δεν έχουν κάποια δυνατότητα «επιβολής» στο κίνημα.

Σε μια πρώτη προσπάθεια συνδιαλλαγής, ο πρωθυπουργός είχε καλέσει, την περασμένη εβδομάδα, πριν από τις μεγάλες ταραχές, οχτώ τοπικούς εκπροσώπους σε συζήτηση: από τους οχτώ πήγαν μόνο δύο, εκ των οποίων ο ένας ζήτησε να καταγράφεται η συνομιλία και να μεταδίδεται ζωντανά από το διαδίκτυο. Όταν ο πρωθυπουργός αρνήθηκε, ο εκπρόσωπος έφυγε. Έτσι ο πρωθυπουργός συζήτησε με τον άλλον εκπρόσωπο και στο τέλος έκανε τα πικρά γλυκά λέγοντας στους δημοσιογράφους ότι είχαν μια ειλικρινή και εποικοδομητική συζήτηση.