Γιατί η θεία μου η Μαρίνα μπορεί και να πήγε στον Παράδεισο – VI (Δημ. Σαραντάκος)

Εδώ και λίγο καιρό δημοσιεύουμε σε συνέχειες τη συλλογή διηγημάτων του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, «Γιατί η θεία μου μπορεί και να πήγε στον Παράδεισο«. Έχουμε ήδη περάσει στη δεύτερη από τις τρεις νουβέλες που απαρτίζουν το βιβλίο,  που είναι και η εκτενέστερη. Σήμερα έχουμε το πέμπτο κεφάλαιο της νουβέλας. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Η θεία Μαρίνα, δασκάλα στη Μυτιλήνη, έχει μόλις χάσει τον αγαπημένο της, τον Θρασύβουλο, που αποδείχτηκε απατεώνας -και μαζί και το όχι ευκαταφρόνητο κομπόδεμα που είχε μαζέψει όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Η Μαρίνα άργησε να συνέλθει από το χτύπημα. Δεν ήταν μονάχα το κενό που της άφησε η προδοσιά του Θρασύβουλου, ούτε η πίκρα της ερωτικής απογοήτευσης. Ήταν ο πληγωμένος της εγωισμός αλλά πιο πολύ ήταν η χρηματική απώλεια. Το χτύπημα που δέχτηκε αντί να τη μαλακώσει τη σκλήρυνε.  Τά ΄βαλε πρώτα πρώτα με τον εαυτό της. Γιατί ενδόμυχα είχε αντιληφθεί καθαρά, την τελευταία έστω στιγμή, πως τα λεφτά της κινδύνευαν. Κι όμως του τά ΄δωσε. Ορκίστηκε να μην ξαναπέσει σε παρόμοια παγίδα. Μίσησε το Θρασύβουλο από τα βάθη της ψυχής της. Θυμήθηκε τις μαγικές πρακτικές, που ασκούσε στο Αρσάκειο και ψάχνοντας στα συρτάρια της βρήκε ένα μαντήλι κι ένα ζευγάρι μάλλινα γάντια του επίορκου. Τα έδεσε σφιχτά με μαύρη κλωστή, τα κάρφωσε με τρεις βελόνες και κλαίγοντας καταράστηκε τον άνθρωπο που τη γέλασε να τονε βρούνε οι μεγαλύτερες συμφορές.

Στη θέση της καλόβολης κι ανοιχτοχέρας ερωτευμένης Μαρίνας ξαναμπήκε η στριμμένη, παραδόπιστη και ψηλομύτα κόρη του Έλληνα, αλλαγμένη προς στο χειρότερο. Βάλθηκε να ξαναμαζεύει λεφτά με κάθε τρόπο. Άρχισε να ζητά και να βρίσκει προγυμνάσεις παιδιών που δεν έπαιρναν τα γράμματα. Στα παιδάκια της τάξης της συμπεριφερόταν τυραννικά. Τα σκαμπίλια και οι τιμωρίες έπεφταν βροχή. Δεν έκανε διάκριση ούτε στις πρώτες ξαδέλφες της, τις κόρες της μικρότερης θείας της, της Ευθυμίας, που άπειρες φορές τις έβαλε να στέκονται όρθιες με το πρόσωπο στον τοίχο και πάμπολλες τις σκαμπίλιζε για τα πιο ασήμαντα παραπτώματα.

Μιλώντας στο Τραβέρσο

Την Παρασκευή που μας πέρασε, 15 του μήνα, συμμετείχα σε μιαν εκδήλωση στο βιβλιοπωλείο Τραβέρσο στην Καλλιθέα, όπου παρουσιάστηκαν τα γλωσσικά βιβλία μου. Την εκδήλωση την είχα προαναγγείλει και εδώ, και κάποιοι φίλοι του ιστολογίου μού έκαναν την τιμή να με επισκεφτούν.

Κάτι που δεν είχαμε προβλέψει όταν κανονίζαμε την εκδήλωση ήταν ότι θα συνέπιπτε με τον ημιτελικό του Φάιναλ φορ στο μπάσκετ, και μάλιστα ότι θα πέφταμε πάνω στο ματς που είχε τον Ολυμπιακό -έτσι, κάποιοι φίλοι που θα έρχονταν προτίμησαν (και δεν τους αδικώ) να δουν το μπάσκετ. Πάντως, έτσι κι αλλιώς ο (μικρός, πρέπει να πω) χώρος του βιβλιοπωλείου γέμισε -απλώς, δεν βγάλαμε καρέκλες έξω.

Κάτι που συνηθίζω σε ανάλογες περιπτώσεις είναι να δημοσιεύω το κείμενο της ομιλίας μου σε ειδικό άρθρο του ιστολογίου (καθώς και στη σελίδα About, όπου συγκεντρώνω όλες τις συνεντεύξεις, ομιλίες και τα συναφή).

Αυτό βέβαια έχει ένα κακό: επειδή στις ομιλίες μου, ιδίως όσες αφορούν παρουσίαση βιβλίων μου ή έχουν το ίδιο θέμα (Μύθοι για τη γλώσσα, ας πούμε), είναι αναπόφευκτο κάποια πράγματα να επαναλαμβάνονται, ο αναγνώστης που τα βλέπει όλα μαζί θα βρει πολλές αλληλοκαλύψεις, κάτι που δεν το παρατήρησε κάποιος που παρακολούθησε ζωντανά π.χ. την εκδήλωση στη Δράμα (και που βέβαια δεν είχε παρακολουθήσει την ίδια εκδήλωση π.χ. στο ΜΙΘΕ).

Έτσι και στην παρουσίαση που έγινε στο Τραβέρσο, που αφορά τα βιβλία μου, υπάρχουν πολλά στοιχεία κοινά με την προηγούμενη παρουσίαση στο βιβλιοπωλείο Booktalks, που είχε γίνει τον Γενάρη, και γενικά με άλλα κείμενά μου. Ωστόσο, στην προχτεσινή παρουσίαση υπάρχει κι ένα εντελώς καινούργιο κομμάτι, το εισαγωγικό, που αφορά την ιστορία της λέξης «τραβέρσο» -θα μπορούσε να είναι ένα αυτοτελές (μικρό) άρθρο του ιστολογίου. Και επειδή, όπως θα δείτε, επισημαίνω κάτι που μου φαίνεται λάθος στο λεξικό Μπαμπινιώτη, πολύ θα ήθελα όσοι έχετε ναυτική εμπειρία να με αντικρούσετε ή να με επιβεβαιώσετε.

Παρόλο που ξέχασα να φέρω το μαγνητοφωνάκι μου, αποδείχτηκε ότι και το σμαρτόφωνο κάνει καλά τη δουλειά του. Έτσι, μπορείτε να ακούσετε εδώ την εισήγησή μου και στη συνέχεια τη συζήτηση που ακολούθησε (ίσως να μην ακούγονται καλά οι ερωτήσεις -αλλά από τις απαντήσεις μου καταλαβαίνετε τι αφορούσαν):

Πολλά από αυτά που είπα δεν τα είχα γράψει, τα είπα εκτός κειμένου -ενώ και κάποια από αυτά που είχα γράψει δεν τα είπα. Θέλω να πω, το γραπτό κείμενο από το εκφωνηθέν διαφέρουν αρκετά -συμβαίνουν αυτά.

Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Η ζωή στην Καλλιθέα

Εδώ και κάμποσο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή είναι η δέκατη όγδοη συνέχεια.  Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ.

Βρισκόμαστε στα 1934, όταν ο παππούς μου, ο ποιητής Άχθος Αρούρης, έχει παραιτηθεί από την Εμπορική Τράπεζα για να ανοίξει επινικελωτήριο μαζί με δυο από τ’ αδέλφια του. Στη σημερινή συνέχεια γίνεται λόγος και για τον Κώστα Δαβάκη, τον ήρωα της Αλβανίας, πρωτοξάδελφο του παππού. Η μητέρα του ήταν αδελφή με την μητέρα του παππού μου, την προγιαγιά μου την Ισαβέλα. Όταν πέθανε η προγιαγιά μου, ήμουν 4 χρονών περίπου -και στην κηδεία της, μου λένε ή θυμάμαι (είναι από τα οικογενειακά μας αστεία), βλέποντας την αδελφή της προγιαγιάς μου, τη μητέρα του Δαβάκη δηλαδή, μαζί με άλλες γριές, ρώτησα φωναχτά τον πατέρα μου: Μπαμπά, μετά θα τις θάψουμε κι αυτές; Και γέλασε όλο το νεκροταφείο.

Τον Σεπτέμβρη του 1934 πήγαν οικογενειακώς στην Αθήνα και νοίκιασαν μια μονοκατοικία στην Καλλιθέα, στην οδό Αριστείδου. Νοι­κιάζοντας σπίτι στην Καλλιθέα ο Νίκος βρέθηκε ανάμεσα σε στενούς συγγενείς, γιατί μπορεί τα ανύπαντρα αδέλφια του να μέναν στο πατρικό του Παγκρατίου αλλά λίγο πιο πέρα, στην οδό Ανδρομάχης, είχε νοικιάσει σπίτι ο νεόνυμφος τότε αδελφός του Μιχάλης, ενώ στην οδό Δήμητρος έμενε ο ξάδελφός του Κώστας Δαβάκης και στην οδό Δημοσθένους ο θείος του Κώστας Οικονομίδης. Εξάλλου στην Καλ­λιθέα είχε ανοίξει εμπορικό ο αδελφός του ο Θόδωρος. Άλλοι συγ­γενείς, κυρίως Δαβιάνοι, κατοικούσαν λίγο πιο κάτω, στην Αγία Ελεούσα. Στην Καλλιθέα έμεναν επίσης κι ο παλιός φίλος του Νίκου, ο Βασίλης ο Σπανόπουλος, που κατά σύμπτωση είχε παντρευτεί συμμαθήτρια της Ελένης στο Αρσάκειο, καθώς και η μεγαλύτερη ξαδέρφη της Ελένης, η Μυρσίνη η Καραβία. Έτσι από πλευράς παρέας δεν είχαν παράπονο. Στην Καλλιθέα, του Νίκου τού δόθηκε η ευκαιρία να γνωριστεί καλύτερα με τον ξάδελφό του Κώστα Δαβάκη, που έμενε πολύ κοντά στο σπίτι του, στην οδό Δήμητρος [σήμερα λέγεται οδός Δαβάκη], με τον οποίο μικρός μεν δεν έκανε παρέα, γιατί ο Κώστας ήταν πέντε χρόνια μεγαλύτερός του, αλλά ούτε και αργότερα, γιατί η ζωή τούς είχε χωρίσει.

Εκείνο τον καιρό ο Κώστας είχε γυρίσει από το τρίτο ταξίδι του στη Γαλλία, όπου είχε μετεκπαιδευτεί στα άρματα μάχης. Εν συνεχεία είχε πάει στην Αγγλία για να παραλάβει τα πρώτα άρματα του ελληνικού στρατού. Είχε γράψει και ένα βιβλίο με τίτλο Ο στρατός του μέλλοντος, όπου πρόβλεπε τον καθοριστικό ρόλο των αρμάτων μάχης και της μηχανοκίνησης στις μελλοντικές πολεμικές συγκρούσεις. Το βιβλίο εντούτοις έγινε δεκτό με ειρωνικά σχόλια από τους περισσότερους ανώτερους αξιωματικούς. Τώρα ο Κώστας, που σε ηλικία μόλις 33 χρονών είχε γίνει αντισυνταγματάρχης, υπηρετούσε στο Γενικό Επιτελείο και δίδασκε στη Σχολή Πολέμου.

Τύπος ασυμβίβαστος και αντικομφορμιστής, δεν απολάμβανε της εύνοιας των κρατούντων και παρά την εξαιρετική του μόρφωση, τις διοικητικές του ικανότητες, τα τραύματα που πήρε και τον ηρωισμό που έδειξε στο Σκρα και στη Μικρασία, η ηγεσία του Στρατού τον είχε ουσιαστικά στο περιθώριο. Κι ο ίδιος άλλωστε κατάφερνε πάντα να βρίσκεται πολιτικώς σε λάθος παράταξη. Μολονότι απέφευγε να αναμιγνύεται στα πολιτικά, οι συμπάθειές του από το 1922 ως το 1933 ήταν με το Λαϊκό Κόμμα, αλλά μετά το 1933, όταν το Λαϊκό Κόμμα ήρθε στα πράγματα, ο Δαβάκης εκδηλώθηκε εχθρικά απένα­ντί του. Αποτέλεσμα της στάσης του αυτής ήταν να βρεθεί στα τέλη του ’34 στην Καστοριά, να διοικεί μια μικρή μονάδα, κι όταν το χειμώνα του ’35-’36 έπεσε άρρωστος, το Επιτελείο βρήκε αφορμή και τον αποστράτευσε, προάγοντάς τον σε συνταγματάρχη. [Ανεκλήθη στην ενέργεια τον Αύγουστο του 40 και του ανετέθη η διοίκηση του Αποσπάσματος Πίνδου].

Αυτοί μας παίρνουν τις δουλειές, αυτές μας παίρνουν τους άντρες!

 

Σκαλίζοντας (ηλεκτρονικά πάντοτε) παλιές εφημερίδες, βρίσκω το εξής απόσπασμα, από μια φιλοβασιλική εφημερίδα της δεκαετίας του 1920:

Το Σκοπευτήριο της Καλλιθέας (φωτογρ. παρμένη από την ιστοσελίδα του Δήμου Καλλιθέας)

Καλλιθέα

Η Καλλιθέα έχει κατακτηθεί από τους πρόσφυγας. Δεν υπάρχει μία γωνία του ωραίου προαστίου το οποίον [sic] να μη έχει θίξει ο προσφυγισμός. Εις την μικροσκοπικήν πόλιν η οποία εκτίσθη εις τον περίβολον του Σκοπευτηρίου έχουν συσσωρευθεί εκατοντάδες οικογενειών αι οποίαι αυξάνονται και πληθύνονται ως η άμμος της θαλάσσης. Και γράφουν αι προσφυγικαί αυταί οικογένειαι εις άλλας άλλαχού της Ελλάδος εγκατεστημένας.

«Δεν ημπορείτε να φαντασθείτε πόσο περνάμε καλά εδώ εις την Καλλιθέα. Ελάτε και σεις, σας περιμένομε. Κάποια γωνίτσα θα ευρεθεί και για σας».

Και νέοι πρόσφυγες καταφθάνουν καθημερινώς εις Καλλιθέαν. Οι άνδρες κατέκτησαν το εμπόριον του προαστίου και αι γυναίκες περιορίζονται να κατακτήσουν τας καρδίας των ανδρών.

Το υπουργείον της Περιθάλψεως δεν έχει γνώσιν των γινομένων. Ενώ εις την μικράν πόλιν του Σκοπευτηρίου καλλιεργείται με τόσην επιμέλειαν το άνθος του έρωτος, πέριξ της πόλεως καλλιεργείται η πανώλης.

Και οι Καλλιθεάται περιμένουν την εξ ύψους σωτηρίαν.

Υπογράφει ο Ρεπόρτερ. Εκ πρώτης όψεως, δεν είναι τίποτα το πολύ αξιοπερίεργο, οι δεξιές εφημερίδες ήταν σφόδρα αντιπροσφυγικές, έχουν γράψει πολύ χειρότερα (και μερικά τα έχουμε παρουσιάσει εδώ, τότε με την Αφγανιστανούπολη).