Η μυστηριώδης σείρπη

Εντάξει, τον τίτλο τον έβαλα για φιγούρα και για ν’ αποφύγω το πολυκαιρισμένο «6 ή 8 ή 10διηγήματα για την Κυριακή» που βάζω συνήθως τα πρωινά της Κυριακής όταν παρουσιάζω τα λογοτεχνικά έργα που έχουν ανέβει μεσοβδόμαδα στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ. Όσο για τη σείρπη, αν με ρωτήσετε δεν ξέρω τι είναι’ κάτι το σηροτροφικό μάλλον. Θα τη δούμε στο τέλος του σημειώματος, κι αν ξέρετε τι σημαίνει πείτε μου κι εμένα.

Λοιπόν. για τη σημερινή μέρα σας προτείνω να διαβάσετε μερικά εκλεκτά διηγήματα. Πρώτα όμως, πεταχτείτε σας παρακαλώ μέχρι το περίπτερο της γωνίας να αγοράσετε την κυριακάτικη Αυγή, όπου ανάμεσα σε άφθονη εκλεκτή ύλη υπάρχει και ένα σημείωμα δικό μου για τις κουκούλες από γλωσσική άποψη. Θα το συζητήσουμε κι εδώ, αλλά όχι σήμερα.

Τα διηγήματα που ανέβηκαν τις τελευταίες μέρες στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ, είναι:

Κενές ώρες, της Έλλης Αλεξίου και Degradés, της ίδιας, και τα δυο από το βιβλίο «Υπολείμματα επαγγέλματος». Οι εκπαιδευτικοί θα βρουν ενδιαφέροντα τα διηγήματα, θαρρώ.

Η «Νέα Γενιά», το περιοδικό της ΕΠΟΝ

Το Σάββατο ή την Κυριακή ανεβάζω λογοτεχνικά έργα, όμως αύριο αξημέρωτα θα φύγω και θα λείψω ως την Κυριακή το βράδυ,  οπότε το καθιερωμένο λογοτεχνικό το βάζω αποβραδίς.

Εξώφυλλο του τεύχους 57 (20 Σεπτ. 1945)

Το περιοδικό Νέα Γενιά ήταν το όργανο της ΕΠΟΝ και έβγαινε παράνομο επί κατοχής και στη συνέχεια νόμιμο έως τον Οκτώβρη του 1947 που η ΕΠΟΝ κηρύχτηκε παράνομη. Τα τελευταία χρόνια έχουν επανεκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Σύγχρονη Εποχή, με πρωτοβουλία της ΚΝΕ, δυο τόμοι με τεύχη του περιοδικού. Στις σελίδες μου παρουσιάζω μια ανθολογία λογοτεχνικών κειμένων από το περιοδικό αυτό (δεν έχει ολοκληρωθεί).

Πρώτα όμως, θέλω να παραθέσω μερικά λόγια που είχε γράψει ο αείμνηστος Νίκος Καραντηνός, αρχισυντάκτης του περιοδικού, με την ευκαιρία της έκδοσης του πρώτου τόμου, μια και αποτελούν εξαιρετικά καλή σύνοψη της διαδρομής του περιοδικού:

Ένα μήνα μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ, στις 23 Φλε­βάρη 1943, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της μικρής παράνομης εφημεριδούλας Νέα Γενιά. Από το χωμένο στα έγκατα της γης παράνομο τυπογραφείο, δουλεμένο από την ηρωική Ηλέκτρα Αποστόλου που την εποχή εκείνη ήταν μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΕΠΟΝ. Το κύριο άρθρο ανα­φέρεται στο 1821 και καλεί τη νέα γενιά να τιμή­σει τους ήρωες του. Στο φύλλο αυτό δημοσιεύε­ται η σύνθεση του ζωγράφου Ηλία Φέρτη.

Η Νέα Γενιά είχε την τύχη να ξεκινήσει με την πνοή της ηρωικής Ηλέκτρας (οι ΕΠΟΝίτες την ξέ­ραμε με το ψευδώνυμο «Στάσα»). Ενα χρόνο αρ­γότερα θα έπεφτε στα χέρια των δολοφόνων της ασφάλειας (Λάμπρου – Παρθενίου – Πλυτζανόπουλου) και θα μαρτυρούσε, στο άντρο της Γενι­κής Ασφάλειας στην οδό Ελπίδος, τον Ιούλιο του 1944.

Στη συντακτική επιτροπή μετείχαν: η Μαρία Σβώλου, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κώστας Σωτηρίου και ο Σταύρος Ζορμπαλάς (Λάμπης) που έγινε αργό­τερα υπεύθυνος του περιοδικού. Λίγο αργότερα στη συντακτική επιτροπή μπήκαν οι ΕΠΟΝίτες Νί­κος Καραντηνός και Νίκος Γιαναράς.

Ας δούμε όμως τώρα τη Νέα Γενιά στη διαδι­κασία της έκδοσης, στα χρόνια που παίρνει σχήμα περιοδικού, από το Νοέμβρη του 1944 μέχρι το τε­λευταίο τεύχος, τον Οκτώβρη του 1947.

Δεκατρία και έξι για την Κυριακή

Εικόνα που κοσμεί το πεζό του Στρ. Τσίρκα

Όπως κάθε Σάββατο ή Κυριακή, συγκεντρώνω σ’ αυτό το σημείωμα συνδέσμους προς τα λογοτεχνικά κείμενα που ανέβασα μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ. Λέω «Δεκατρία και έξι» διότι παρουσιάζω σήμερα δεκατρία διηγήματα και έξι χρονογραφήματα της Μέλπως Αξιώτη από τα Ελεύθερα Γράμματα. Βέβαια, κι από τα δεκατρία διηγήματα το ένα είναι συνέχεια μυθιστορήματος, οπότε θα έπρεπε να γράψω «δώδεκα και ένα και έξι», αλλά μου φάνηκε εξεζητημένο. Στην παρτίδα αυτή έχω μερικά πολύ γνωστά ονόματα, αλλά πιστεύω πως όλα τα πεζά αξίζουν την προσοχή. Ας πούμε, εντελώς άγνωστος πρέπει να είναι ο Κίμωνας Λώλος, ο οποίος μετανάστευσε στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και έγραψε στα αγγλικά. Το διήγημά του το βρίσκω πολύ αξιόλογο.

Επίσης, μια παράκληση: στο διήγημα του Παπαπερικλή υπάρχει το εξής απόσπασμα, για ένα ρημαγμένο αγρόκτημα:

Το λιοτριβιό απόμεινε ρημάδι. Τα παραθύρια του κι οι πόρτες του μαύρα απ’ τις φλόγες που τα δαγκώσανε, σε κοιτούσανε σα μάτια τυφλού. Τα υπόστεγα της σταφίδας, οι τσιβιέρες, το μελισσαριό με τις ρημαγμένες κυψέλες, τα  γκρεμισμένα κοτέτσια κι οι αδειανοί απ’ τα ζωντανά τους στάβλοι δίναν την εικόνα της ερήμωσης.

Ξέρει κανείς τι είναι οι τσιβιέρες;

Τέλος πάντων, τα κείμενα για την Κυριακή σας είναι:

Γιάγκος Πιερίδης: Το καναρίνι κι εκείνος (από την ανθολογία αντιστασιακής πεζογραφίας)

Αλέξης Πανσέληνος: Το θαμμένο πηγάδι

Άγγελος Τερζάκης: Το Κατινάκι

Κίμωνας Λώλος: Χειμωνιάτικα σταφύλια

Μέλπω Αξιώτη: Έξι χρονογραφήματα από το περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα

Τάκης Χατζηαναγνώστου: Οι καμπάνες

Ρίτα Μπούμη-Παπά: Λαθραίο ταξίδι

Νίκος Νικολαΐδης: Το στραβόξυλο, 4η συνέχεια

Δημήτρης Χατζής: ‘Ενα θύμα της Κατοχής

Δημήτρης Χατζής: Ανυπεράσπιστοι

Πάνος Σαμαράς: Νύχτα (από την ανθολογία αντιστασιακής πεζογραφίας)

Νίκος Παπαπερικλής: Παπαλεβέντενα

Στρατής Τσίρκας: Καιρός για ψάρεμα με καλάμι

Χρήστος Λεβάντας: Ο άνθρωπος που σήκωνε έναν πεθαμένο

Κυριακάτικα αναγνώσματα

Από την εικονογράφηση του διηγήματος Τουρκολίμανο στα Ελεύθερα Γράμματα

Κοντεύει να καθιερωθεί, το Σάββατο ή την Κυριακή να βάζω εδώ παραπομπές προς λογοτεχνικά κείμενα, που τα έχουν πληκτρολογήσει φίλοι και τα έχω αναρτήσει μέσα στη βδομάδα στον ιστότοπό μου, στην ενότητα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ. Βέβαια, πριν βυθιστείτε στην ανάγνωση τούτων εδώ των διηγημάτων, σας προτρέπω να πεταχτείτε μέχρι το περίπτερο της γωνίας και να πάρετε την Αυγή, που σήμερα βγαίνει ανανεωμένη και πανηγυρική, με πλούσια ύλη! Μεταξύ άλλων, έχω κι εγώ ένα σημείωμα για τις ιστορίες λέξεων, με θέμα…. αλλά, δεν το μαρτυράω, να πάτε να αγοράσετε την Αυγούλα, παρακαλώ!

Όσο για τα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ, η σοδειά αυτής της εβδομάδας έχει τα εξής καλούδια:

Νίκος Νικολαΐδης: Το στραβόξυλο, συνέχεια 2η

Νίκος Νικολαΐδης: Το στραβόξυλο, συνέχεια 3η

Νίκος Παΐζης: Το μαγαζί

Ηλίας Βενέζης: Οι γλάροι

Ηλίας Βενέζης: Τουρκολίμανο

Θράσος Καστανάκης: Δέκα μέρες

Δημήτρης Χατζής: Σπασμένα φτερά

Ναπολέων Λαπαθιώτης: Ο καπετάν Φουρτούνας ο Λαμπής  (σε στυλ Παπαδιαμάντη)

Μαρία Σταθέα: Το άταχτο αστεράκι (απόσπασμα)

Βασίλης Λούλης: Λυσίκομος Εκάβη

Νίκος Καρύδης: Το αντικρινό παράθυρο

Ειρήνη Γαλανού: Αλκυόνα

Ι. Αγγέλου: Τα τρομπόνια

Κατά σύμπτωση, περισσότερα από τα μισά διηγήματα αυτής της φουρνιάς μιλάνε για λιμάνια, θάλασσες, ναυτικούς ή θαλασσοπούλια.

Εννιά και ένα πεζά για το τριήμερο

Τα πεζά αυτά τα ανάρτησα μέσα στην εβδομάδα στον ιστότοπό μου, χάρη στην εθελοντική προσφορά των φίλων συνεργατών του εγχειρήματος ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ. Παραδέχομαι ότι δεν είναι εορταστικά και μέσα στο κλίμα των ημερών (αν και, εδώ που τα λέμε, ποιο διήγημα θα ήταν στο κλίμα του καρναβαλιού; Όταν ξεφαντώνουμε, δεν διαβάζουμε, θαρρώ), αλλά έχουν αρκετό ενδιαφέρον, πιστεύω. Καθώς μέσα στο τριήμερο μάλλον δεν θα μπορέσω να βάλω άλλο ποστ, τα συγκεντρώνω εδώ.

Το «και ένα» δεν το έκανα επίτηδες, για να μιμηθώ τον τίτλο του ποστ της προηγούμενης εβδομάδας, που ήταν «Έξι κι ένα διηγήματα για την Κυριακή». Εδώ, το ένα πράγματι διαφέρει, αφού είναι το πρώτο μέρος από το μυθιστόρημα «Το στραβόξυλο» που ελπίζω πως θα το δημοσιεύσουμε ολόκληρο, σιγά-σιγά,  σε αρκετές συνέχειες. Επίσης, λέω «πεζά» και όχι διηγήματα, διότι το κείμενο του Γληνού είναι αυτοβιογραφικό, αναμνήσεις από την εξορία. Από γλωσσική σκοπιά, επισημαίνω το διήγημα του Λουντέμη, που έχει πάρα πολλές άγνωστες λέξεις και φράσεις, στα ελληνικά ή στα τούρκικα. Βάλαμε δεκάδες υποσημειώσεις, αλλά πολλές λέξεις/φράσεις έχουν μείνει ανερμήνευτες. Όποιος ξέρει, συμπληρώνει.

Τα περισσότερα κείμενα είναι παρμένα από το περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα. Από εκεί είναι και η εικόνα του ποστ, η οποία αρχικά κοσμούσε το διήγημα του Ν. Κατηφόρη.

Λοιπόν, πρόκειται για τα εξής κείμενα:

Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος: Το φορτηγό για τις Αντίλλες

Κατίνα Παππά: Ο επιθεωρητής

Κατίνα Παππά: Η εκδρομή του Δημητρού

Ε. Κορφιάτης: Ένα ποντίκι με ιδέες

Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος: Η κούκλα

Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος: Το στραβόξυλο (πρώτη συνέχεια)

Μενέλαος Λουντέμης: Οι άνθρωποι που φέρανε την καταχνιά

Νίκος Κατηφόρης: Ο κλέφτης της γαλέτας

Μανώλης Αναγνωστάκης: Εκείνες τις μέρες

Δημήτρης Γληνός: Ο περίπατος του καθηγητή (Μονόλογοι του ερημίτη της Σαντορίνης)

Καθώς δεν είμαι βέβαιος αν θα κάνω άλλη ανάρτηση μέσα στο τριήμερο, εύχομαι στους φίλους του ιστολογίου να περάσουν πολύ καλά!

Έξι και ένα διηγήματα για την Κυριακή

Χαρακτικό της Βάσως (μάλλον Κατράκη) που κοσμούσε το διήγημα "Το φωτεινό τέλος..." του Βασίλη Λούλη στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα

Εντάξει, το παραδεχομαι το «έξι και ένα» του τίτλου είναι κλισέ. Εφτά διηγήματα θα σας προτείνω, όλα από τα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ, τη συνεργατική προσπάθεια ψηφιοποίησης λογοτεχνικών κειμένων που έχουμε ξεκινήσει εδώ και δεκατέσσερις μήνες. Ωστόσο, τα εφτά διηγήματα μπορούν να χωριστούν πράγματι σε έξι και ένα, από πολλές απόψεις. Λογουχάρη, τα έξι τα είχα ανεβάσει τις προηγούμενες μέρες, το ένα μόνο είναι σημερινό. Ή, τα έξι τα πληκτρολόγησε ο ίδιος συνεργάτης. Ή, τα έξι είναι γραμμένα από λίγο ή πολύ γνωστούς συγγραφείς, ενώ ο συγγραφέας του εβδομου δεν είναι γνωστός. Ή, τα έξι είναι παρμένα από το αριστερό περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα, που έβγαινε μετά το 1945, ενώ το ένα είναι αρκετά μεταγενέστερο (αλλά με θέμα την κατοχή κι αυτό).

Κι επειδή πολλά είπα, ιδού τα διηγήματα:

Νίκος Νικολαΐδης: Το ξυλένιο πόδι

Υπάρχουν τρεις τουλάχιστον αξιόλογοι λογοτέχνες με το ίδιο ονοματεπώνυμο, Νίκος Νικολαΐδης.

Ο γνωστότερος σήμερα είναι ο σκηνοθέτης της Γλυκιάς Συμμορίας, που μας άφησε πρόπερσι, αν και λιγότεροι τον ξέρουν σαν συγγραφέα. Έγραψε τον πολύ καλό Οργισμένο Βαλκάνιο και άλλα δύο μυθιστορήματα. Παλιά, παρακολουθούσα  μια ταχυδρομική λίστα όπου συμμετείχε κι εκείνος, και είχαμε έναν γουστόζικο έμμετρο καβγά που δυστυχώς δεν τον έχω κρατήσει. Υπάρχει ιστότοπος αφιερωμένος σε αυτόν τον Ν.Ν.

Ο δεύτερος Νίκος Νικολαΐδης δεν είναι και τόσο γνωστός μ’αυτό το όνομα, εν μέρει με δική του ευθύνη, καθώς έγραφε με ψευδώνυμο. Εννοώ τον Πωλ Νορ, επιθεωρησιογράφο και ποιητή, δημοσιογράφο και εκδότη του σατιρικού περιοδικού Παπαρούνα στη δεκ. του 1930. Επί δικτατορίας Μεταξά, ο Πωλ Νορ δημοσίευε στη Βραδυνή γλυκανάλατα ποιήματα, τα οποία όμως είχαν ακροστιχίδα. Έτσι, ενώ το περιεχόμενο ήταν εντελώς ανώδυνο, η ακροστοιχίδα σχημάτιζε μηνύματα όπως Ζήτω η δημοκρατία ή Να χέσω το φασισμό. Ένα από αυτά μπορείτε να  δείτε εδώ. Κάποτε το πήραν είδηση. Ήρθε η αστυνομία να τον πιάσει, το έσκασε και έφυγε στην Αμερική, από όπου γύρισε μετά την πτώση της χούντας. Ήταν φίλος του παππού μου. Είχε γεννηθεί το 1899 και έλεγε ότι θα κανονίσει να ζήσει ίσαμε το 2001 ώστε να έχει ζήσει τρεις αιώνες. Τελικά πέθανε το 1981.

Ο τρίτος Νίκος Νικολαΐδης ήταν Κύπριος, παλιότερος ακόμα. Γεννήθηκε το 1884 και πέθανε το 1956, όταν ο Πωλ Νορ ζούσε στην Αμερική κι ο σκηνοθέτης μόλις θα τελείωνε το λύκειο. Έζησε και στην Αλεξάνδρεια, θεωρείται ο μεγαλύτερος πεζογράφος της Κύπρου, και ένα δικό του διήγημα ανέβασα πρόσφατα στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ, το Ξυλένιο πόδι. Μπορείτε σε αυτό το ιστολόγιο να διαβάσετε περισσότερα για αύτόν τον Νίκο Νικολαΐδη. Να προσθέσω ότι συχνά, για να ξεχωρίζει από τους συνεπώνυμους, θα τον δείτε να αναφέρεται ως «Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος».

Δεν θα αναδημοσιέψω ολόκληρο το διήγημα, αλλά μόνο την αρχή του. Το υπόλοιπο, στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ.

Νίκος Νικολαΐδης – Το ξυλένιο πόδι

    Φέτος ο χειμώνας έπαιρνε μέρες από την άνοιξη. Πήζανε τα σύγνεφα στον ουρανό κι η γης μούχλιαζε και χολοπράσινο μούσκλο μπλάστρωνε τα γυμνά δέντρα. Πουλί πού να λαλήσει. Κι η παροιμία «Μάρτης παλουκοκάφτης» ακουόταν από το κάθε στόμα. Άξαφνα σα να δόθη μυστικά το σύνθημα κι η αόρατη μπαγκέτα υψώθη, έπεσε, τα σύγνεφα ανοίξανε κι ο κόσμος πλημμύρισε ήλιο. Φυλλίσανε τα κρυφά βλαστάρια κι αρχίσανε τα πουλιά τον ύμνο στην άνοιξη. Αχ, ναι! και το αίμα, σα χίλια πουλιά, στις φλέβες άρχισε να κελαηδεί τον έρωτα, τον έρωτα που ξαναγεννήθη με την καινούριαν άνοιξη.

    Μια πλατιά λουρίδα ήλιος μπήκε σα γλυκό ξάφνιασμα στο ιδιαίτερο γραφείο του Πάντια Βρυωνίδη (Βρυωνίδη υιού, του νέου διευθυντού των Μεγάλων Καταστημάτων-Εργοστασίων, προικών- ασπρορούχων Βρυωνίδη και Υιού).

    Αχ, η άνοιξη, η άνοιξη… Ο νέος διευθυντής σηκώθη από το γραφείο του, έσπρωξε με κέφι την πόρτα και βγήκε στο διάδρομο. Εκείνη τη στιγμή χτυπούσε το κουδούνι της απόλυσης των εργατριών. Προχώρησε και στάθη στο πλατύσκαλο και με τόλμη, που ξυπνούσε η νέα άνοιξη, κοιτούσε τα κορίτσια που περνούσαν από μπροστά του και κατεβαίνανε σαν ποτάμι που κατηφορίζοντας αρχίζει το μουρμουρητό. Αχ, η άνοιξη… η άνοιξη! Σαν τα καρπόδεντρα, που πρώτα δέχουνται το ανοιξιάτικο μύνημα, τα κουρασμένα κορμιά των εργατικών κοριτσιών ντυθήκανε τα λευκά και ρόδινα. Η χαρά της ζωής πλάτυνε την αναπνοή τους κι ένιψε τα χλωμά προσωπάκια. Και της Άννας ακόμη τα νιάτα (γνοιασμένα και σοβαρά νιάτα, σαν του λυγερόκορμου κυπαρισσιού) σκιρτήσανε με το πρώτο γλυκό θάλπος της όψιμης άνοιξης. Καθώς πρόβαινε, με τα χέρια σηκωμένα, πασχίζοντας να περιμαζέψει κάτω από το καπέλο της κάποιες σίγουρες τούφες μαλλιών πολύ πλούσιες και φανταχτερές, αταίριαστες με το φτωχό της ντύσιμο και το συλλογισμένο της ύφος, μια φωτοβολίδα από την πλαϊνή πόρτα π’ ανοιγόκλεισε άναψε μίαν ανυπόταχτη τούφα κι αντίφεξε το καθάριο βλέμμα της. Ο Πάντιας διαπλάτωσε τα μάτια κι άρχισε  να κατεβαίνει πλάι της. Πριν βγει από το κατάστημα βρήκε τον τρόπο να βρεθεί κατάντικρύ της και να της ρίξει μάλιστα και μια φράση. Τι; Ω, σχεδόν τίποτα! Κάποια μικρή φράση για νιάτα από αφορμή του στολισμένου με κόκκινα λουλούδια καπέλου μιας μεσόκοπης κυρίας, που ‘βγαινε και τούτη από το κατάστημα, κι η Άννα απάντησε μ’ ένα χαμόγελο… γιατί ήταν άνοιξη.

Για τη συνέχεια, στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ