Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 7 – To EAM και η εκκλησία

Εδώ και λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή έβδομη συνέχεια, παντοτε στο δεύτερο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους του βιβλίου, εξετάζεται η Εαμική αντίσταση στη Μυτιλήνη.

To EAM, μόλο που είχε ιδρυθεί στα τέλη του Σεπτέμβρη παρέμενε ακόμα άγνωστο στο νησί. Κι όμως οι προ-εαμικές αυτές οργανώσεις δράσανε από την αρχή μέσα στο πνεύμα του κι ακολούθησαν χωρίς να το ξέρουν τις γενικές κατευθύνσεις του, επιζητώντας την ενότητα όλων των ελλήνων στον απελευθερωτικόν αγώνα και προσπαθώντας να βοηθήσουν το λαό να αντιμετωπίσει την πείνα, που θέριεψε μέσα στο χειμώνα.

Την άνοιξη του 1942 πραγματοποιήθηκε επαφή με το ΕΑΜ της Αθήνας και η «Εθνική ’ Οργάνωση Λέσβου» ενσωματώθηκε σ’ αυτό. Δημιουργήθηκε Νομαρχιακή Επιτροπή Λέσβου του ΕΑΜ με γραμματέα τον καθηγητή της Χημείας Απόστολο Αποστόλου, τον γνωστό «Δάσκαλο», πρόσωπο πολύ αγαπητό σε πλατιά στρώματα της λεσβιακής κοινωνίας. Πολύ γρήγορα οι εαμικές οργανώσεις εξαπλώθηκαν σ’ όλο το νησί, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκαν οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, στην αρχή πυρήνες κι αργότερα αχτίδες (ο όρος ΚΟΒ καθιερώθηκε το καλοκαίρι του 1944). Οι κομμουνιστές ήταν οι πιο ζωντανοί και δραστήριοι εαμίτες από την πρώτη στιγμή.

Αργότερα οργανώσεις δημιούργησαν και άλλα δύο κόμματα από τα μετέχοντα στο ΕΑΜ, δηλαδή το Σοσιαλιστικό Κόμμα, με γραμματέα της Νομαρχιακής Επιτροπής του το Θείελπη Λεφκία και το Αγροτικό Κόμμα, με τους Παναγιώτη Κεμερλή, Χρήστο Καλδή και άλλους.

Το καλοκαίρι του 1943 δημιουργήθηκαν στη Λέσβο οι πρώτες οργανώσεις της ΕΠΟΝ, με γραμματέα τον πολιτικό μηχανικό Νίκο Ανδρέου. Πολύ γρήγορα η καινούρια αυτή οργάνωση κατάχτησε τη νεολαία του νησιού, που μαζικά έμπαινε στις γραμμές της. Το Νοέμβρη ιδρύθηκε η πρώτη ομάδα της μαθητικής ΕΠΟΝ από μαθητές των τελευταίων τάξεων του Γυμνασίου και του πρακτικού Λυκείου.

Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Η οργάνωση

Αφιερώσαμε, και δίκαια, πολλά άρθρα στην επικαιρότητα και στις εκλογές. Ας κάνουμε μια στάση που την επιβάλλει το πρόγραμμα του ιστολογίου.

Εδώ και κάμποσο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η τριακοστή τέταρτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Βρισκόμαστε πάντοτε στη Μυτιλήνη, στην Κατοχή και η σημερινή συνέχεια είναι η πρώτη από το όγδοο κεφάλαιο του βιβλίου, που επιγράφεται «Στην Αντίσταση». Μερικά πράγματα από τη σημερινή συνέχεια και τις επόμενες μπορεί να σας ηχούν γνωστά, αφού έχουν επίσης παρουσιαστεί από τον πατέρα μου στο αυτοβιογραφικό του αφήγημα «Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια», που αποσπάσματά του έχω παρουσιάσει εδώ.

ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ ’41 Ο ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ ΚΙ Ο ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΝΟΝΗΣ, ΠΑΝΤΑ ΑΧΩΡΙΣΤΟΙ, έγιναν μέλη μιας αντιστασιακής οργάνωσης που είχε συγκρο­τηθεί στα τέλη του καλοκαιριού από κομμουνιστές, αριστερούς και δημοκράτες. Κατά τον Απ. Αποστόλου η οργάνωση ονομαζόταν Εθνική Οργάνωση Λέσβου. Κατά τους Αρ. Πολυχρονιάδη και Π. Κεμερλή η ονομασία της ήταν Κεντρική Επιτροπή Απελευθερωτικού Αγώνα Λέσβου. Ο ποιητής φαίνεται πως αγνοούσε και τις δυο ονο­μασίες. Τουλάχιστον σε μεταγενέστερες συζητήσεις ποτέ δεν ανέφε­ρε τίποτα σχετικό. Γι’ αυτόν, όπως και για όλο τον κόσμο υπήρχε μόνο η Οργάνωση. Έτσι σκέτο. Δεν ήταν κάποιος κομματικός μηχανισμός ούτε καμιά κατασκοπευτική ομάδα –εξάρτημα των συμμαχικών μυστι­κών υπηρεσιών. Δεν είχε επώνυμους χαρισματικούς ηγέτες ή τίποτα παλιούς πολιτευτές ή κομματάρχες. Τίποτα απ’ όλα αυτά. Ήταν μια Οργάνωση φτιαγμένη από απλούς ανθρώπους σαν κι αυτόν και τους φίλους του. Άλλωστε κι οι πρώτοι στόχοι της Οργάνωσης ήταν το ίδιο απλοί και άμεσοι: Να σωθεί ο κόσμος από την πείνα. Να γίνουν συσ­σίτια. Να βρεθούν και να μοιραστούν τρόφιμα. Να αναπτερωθεί το ηθικό του λαού. Να επισημανθούν και να απομονωθούν οι συνεργά­τες του κατακτητή.

Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Έρωτας στη Μυτιλήνη

Εδώ και λίγο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή είναι η όγδοη συνέχεια. Ωστόσο, επειδή μεσολάβησαν οι γιορτές, η δημοσίευση της 31ης Δεκεμβρίου δεν έγινε κι έτσι έχουμε τέσσερις εβδομάδες από την προηγούμενη συνέχεια, την έβδομη κατά σειρά, που βρίσκεται εδώ.  Θυμίζω λοιπόν ότι βρισκόμαστε στα 1924 και ο παππούς μου, υπάλληλος της Εμπορικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη, παίρνει μετάθεση για τη Μυτιλήνη.

Έφτασε στη Μυτιλήνη ένα λαμπρό σεπτεμβριανό πρωινό προκατειλημένος εναντίον της, άγνωστο γιατί. Ισως γιατί του άρεσαν οι μεγάλες πόλεις και μισούσε την επαρχιώτικη μιζέρια. Η θέα όμως που αντίκρισε από το κατάστρωμα του πλοίου καθώς περίμενε τη βάρκα που θα τον έβγαζε στην προκυμαία, τον κατάκτησε με την πρώτη. Ηταν μια από τις ομορφότερες πόλεις που έβλεπε.

Βολεύτηκε σ’ ένα ξενοδοχείο και παρουσιάστηκε στην Τράπεζα που βρισκόταν στον πρώτον όροφο ενός κτιρίου στην Αγορά, κι έπιασε αμέσως δουλειά. Το απομεσήμερο βγήκε βόλτα να δει από κοντά την πόλη.  Έκανε το γύρο του λιμανιού και ανηφόρισε ένα φαρδύ δρόμο που πήγαινε προς το μεσαιωνικό κάστρο. Πέρασε μπροστά από κάποια μεγάλα κτίρια και κατηφορίζοντας ξαναβρέθηκε απροσδόκητα στο λιμάνι. Πέρασε κάμποση ώρα για να καταλάβει πως ήταν άλλο λιμάνι. Η πόλη λοιπόν είχε δυο λιμάνια. Εδώ όπως φάνηκε από τα τζαμιά και τα σεράγια ήταν η περιοχή όπου πριν λίγα χρόνια κατοικούσαν οι Τούρκοι. Τώρα μένανε οι πρόσφυγες. Τούκανε εντύπωση η ζωντάνια, το κέφι αλλά  και ο ανατολίτικος τρόπος ζωής των νέων κατοίκων, που φαινόταν ολοκάθαρα.