Στο ταξίδι που είχα πάει τις προάλλες, είχα βάλει το στικάκι να παίζει Χατζιδάκι. Κάποια στιγμή λοιπόν, καθώς έπαιζε το Κάπου υπάρχει η αγάπη μου, θυμήθηκα ένα σκίτσο του Μποστ, όπου παρωδείται αυτό το τραγούδι, κι έπειτα θυμήθηκα πως στις λεζάντες του σκίτσου ο Μποστ αποκαλεί «Ατσιδάκη» τον συνθέτη -χωρίς να ξέρω αν υπάρχει κάποιο περιστατικό που το δικαιολογεί ή αν το έκανε χωρίς λόγο.
Θυμήθηκα έπειτα ότι ο Μποστ είχε επίσης αποκαλέσει «Επιμήκη» τον Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και ότι έναν άλλο Χατζιδάκι, τον Γεώργιο, τον πατέρα της ελληνικής γλωσσολογίας, οι δημοτικιστές του Νουμά, που είχαν διαρκή κόντρα μαζί του, τον αποκαλούσαν «ο Κασσιδάκις» (του Κασσιδάκεως στη γενική).
Με το ένα και με το άλλο, λοιπόν, σκέφτηκα να αφιερώσουμε ένα άρθρο σε αυτό το θέμα, δηλαδή στις, σκωπτικές συνήθως, παραφθορές ονομάτων δημοσίων προσώπων που έχουμε υπόψη μας.
Να διευκρινίσω εδώ ότι η παραφθορά του ονόματος δεν ταυτίζεται με το πατρατσούκλι, που είναι κάτι ευρύτερο. Τον Μητσοτάκη πατέρα τον έλεγαν, ας πούμε, Ψηλό (ουδέτερο παρατσούκλι έως ευμενές), Επίτιμο (ουδέτερο, όταν αποσύρθηκε), Δρακουμέλ (χλευαστικό παρατσούκλι), Εφιάλτη ή Αποστάτη (προσβλητικό), αλλά κανένα από αυτά τα παρατσούκλια δεν είναι παραφθορά του ονόματός του, παρά μόνο το Μιζοτάκης, που βέβαια το έχει κληρονομήσει και ο σημερινός πρωθυπουργός.
Δεν εξετάζω βέβαια αν είναι δικαιολογημένο το συγκεκριμένο παρατσούκλι, αλλά μόνο το καταγράφω (έχει άλλωστε ήδη καταγραφεί σε σχετικούς ιστότοπους). Για τον πρωθυπουργό, είδος παραφθοράς του ονόματός του είναι και το Κούλης, που βέβαια είναι το κανονικό χαϊδευτικό του όνομα, αλλά χρησιμοποιείται συχνά με μειωτική διάθεση. (Ένας φίλος μου Κρητικός, τον λέει επίσης «ο Μητσοτός»).
Όσο για τον Αλέξη Τσίπρα, για να εξισορροπήσουμε, υπάρχει η παραφθορά Τζίφρας. Επίσης, έχω δει το Θαλέξης, καθώς και τη στραβογραψιά (ο όρος είναι πλασμένος από το ιστολόγιό μας) Αλέκσης. Υπάρχουν κι αλλα παρατσούκλια του Τσίπρα, αλλά δεν αποτελούν παραφθορές του ονόματος ή του επωνύμου του.
Οι περισσότερες παραφθορές που θα μας απασχολήσουν γίνονται στο επώνυμο του δημόσιου προσώπου, κάποιες γίνονται και στο όνομα, ενώ μια τάση είναι να αναφέρεται κάποιο δημόσιο πρόσωπο με τα τρία αρχικά του (όνομα, πατρώνυμο, επώνυμο), πχ ΚΑΚ ο Κώστας Καραμανλής και κυρίως ΓΑΠ ο Γιώργος Παπανδρέου, που έδωσε επίσης το ειρωνικό «το γάπατο» (από το χάπατο). Κι αυτός ο τύπος παραφθοράς εντάσσεται στο αντικείμενο που συζητάμε.
Μια και ανέφερα τον Κώστα Καραμανλή, ενώ έχει κάμποσα παρατσούκλια (Κουρασμένος, Βούδας της Ραφήνας -ίσως πρέπει να βάλουμε κι ένα τέτοιο άρθρο, για τα παρατσούκλια γενικώς των πολιτικών), κανένα δεν είναι παραφθορά ονόματος, εκτός ίσως από το (σπάνιο πάντως) «Καραμαλάκας», που λεγόταν επίσης (σπάνια, πάντοτε) και για τον παλαιότερο Καραμανλή, τον Εθνάρχη. Τον οποίο, κάποιοι ακροδεξιοί είχαν αποκαλέσει, τότε επί «σοσιαλμανίας», «Καραμανλένιν».
Θυμάμαι που μου έλεγε ένας φίλος μου πως ήξερε μια παρέα που επιδιδόταν στο να επινοεί σκωπτικά και χλευαστικά παρατσούκλια γνωστών της και μάλιστα αλλάζοντας, προσθέτοντας ή αφαιρώντας μόνο ένα ή το πολύ δύο γράμματα. Τέτοιο ταλέντο είχε κι ο Ταγκόπουλος του Νουμά, που τον ανέφερα και πιο πάνω -ας πούμε, τον Ξενόπουλο τον ειχαν πει «Ξερνόπουλο».
Άλλες φορές, από το αρχικό όνομα μπορεί να διατηρείται μόνο η κατάληξη -ας πούμε, τον Ευάγγελο Αβέρωφ τον είχαν αποκαλέσει Γεφύρωφ, επειδή υποτίθεται ότι επί δικτατορίας έστηνε γέφυρες συνεργασίας με το χουντικό καθεστώς.
Αλλοτε, κρατάνε το αρχικο σκέλος του ονόματος και αλλαζουν το τελικό -ας πούμε τον ηγέτη του ΛΑΟΣ τον έλεγαν, τότε που ακουγόταν τ’ όνομά του, Καρατζαφύρερ και Καρατζαφιόζη, αντί για Καρατζαφέρη. Ο Καρατζαφιόζης βέβαια παραπέμπει στον Καραγκιόζη, ο οποίος Καραγκιοζης έχει αρκετές παραφθορές ονομάτων -π.χ. τον Χατζατζάρη.
Ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν έχει ακόμα ακουστεί τόσο ώστε να αποκτήσει παραφθορά, εκτός από το Ανδρουλάτσης, που είναι μια πασπαρτού παραφθορά για όλους τους Κρητικούς με επίθετο σε -άκης. Για τον Γιάννη Βαρουφάκη έχει ακουστεί το Μπαρουφάκης, ενώ ανάλογη παραφθορά για τον δημοσιογράφο Κώστα Βαξεβάνη τον μετατρέπει σε Μπαξεβάνη (και περαιτέρω σε Μπαγκς Μπάνι). Και τον Μίκη Θεοδωράκη κάποιοι τον στραβόγραφαν Μίκυ, ή και το έλεγαν ρητά, ο Μίκυ Μάους.
Τον διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλο, οι δεξιοί στο Τουίτερ, που τον έχουν άχτι επειδή σώζει μελαψούς, τον λένε υποτιμητικά «Γιάσονα» (συνήθως δε «Γιάσωνα» γιατί δεν ξέρουν ορθογραφία). Στο Τουίτερ, πάλι, βλέπω πότε πότε το «Λάδωνης» για τον Άδωνη Γεωργιάδη, τον οποίο ένας φίλος μας εδώ στο ιστολόγιο τον γράφει Γε-οργιάδη, σε ορθογραφικό λογοπαίγνιο. Τον Κ Μπογδάνο έχω δει να τον λένε Μπογνάνο, λόγω του μικρού αναστήματός του. Παλιότερα, θυμάμαι, συνήθιζαν κάποιοι να γράφουν τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, τάχα συντετμημένα, «Κω/λου».
Οι περισσότερες από τις παραφθορές αυτές γινονται με στόχο περιπαικτικό, χλευαστικό, αν και κάποιες είναι ουδέτερες, συνήθως όταν αποτελούν σύντμηση του επωνύμου -όπως το Μπένυ του Ευάγγελου Βενιζέλου (που γινόταν μειωτική όταν την επέκτειναν σε Μπένυ Χιλ). Κλασική συντμηση είναι, για όσους έχουν επίθετο σε -όπουλος να κόβεται το -πουλος, πχ παλιά ο Αναστό(πουλος).
Πολλές ειρωνικές παραφθορές πρέπει να έχουμε και στον χώρο του ποδοσφαίρου, πέρα από την πολιτική, αλλά τώρα δεν μου έρχεται πρόχειρο κάποιο παράδειγμα. Και στον κινηματογράφο, στις παλιές κωμωδίες, θα πρέπει να υπάρχουν παραφθορές ονομάτων, αλλά και πάλι δεν έχω πρόχειρο παράδειγμα. Θυμάμαι μόνο σε μια ταινία που ο Νίκος Ξανθόπουλος αποκαλεί, δήθεν κατα λάθος, Χατζηπατέρα αντί για Χατζηπέτρο τον πατέρα της αγαπημένης του (που έχει αντιρρήσεις για τον δεσμό τους, επειδή ο ΝΞ είναι φτωχός).
Δεν είναι και πολύ καλόγουστο αυτό το χιούμορ, θα πείτε -και θα έχετε δίκιο, μεταξύ άλλων επειδή το όνομά του δεν το διαλέγει κανείς. Ωστόσο, δεν παύει να είναι ένα είδος «ανώνυμης δημιουργίας» ή και επώνυμης κάποτε, αν θυμηθούμε το λογοπαίγνιο του Δημοσθένη που αποκάλεσε τον αντίπαλό του, τον Αισχίνη, «της πόλεως αισχύνη».
Για λόγους πληρότητας, να αναφέρω και τα δικά μου, αν και διάσημος δεν είμαι. Στην παρέα μου, ακουγόταν το «Ντάκος» ενώ κάποιοι κάναμε λογοπαίγνια με τον αριθμό σαράντα -ήδη τον πατέρα μου τον έλεγαν οι συμφοιτητές του Σαραντατράμ, ενώ έπαιζε και για τους δυο μας το Σαρανταποδαράκος. Κάποιος άσπονδος φίλος στο Φέισμπουκ είχε βρει το Ψαραντάκος.
Πολλά έγραψα, περιμένω τα σχόλιά σας για να εμπλουτιστεί ο καταλογος των λογοπαιγνίων με τα ονόματα δημοσίων προσώπων!
Οπότε, μετά το μπάνιο; Μετά το μπάνιο, κάνουμε ντουζ -ή μάλλον, εγώ κάνω ντουζ. Εσείς τι κάνετε; Δεν εννοώ αν κάνετε αφρόλουτρο, σάουνα, τζακούζι ή παραδοσιακό αγγλικό μπάνιο στη μπανιέρα. Ντουζ θα κάνετε κι εσείς. Εννοώ πώς το λέτε; Ντους ή ντουζ;
Η θλιβερή είδηση του θανάτου του αγαπημένου Χάρρυ Κλυνν μαθεύτηκε χτες το μεσημέρι -τον μνημονέψατε βέβαια στα σχόλιά σας στο άρθρο της ημέρας, απο τα οποία αντλώ κάποιο υλικό εδώ, αλλά το ιστολόγιο αισθάνεται ότι χρωστάει ένα καθώς πρέπει μνημόσυνο στον κωμικό που συντρόφεψε τόσες γενιές και που εξέφρασε με τον καλύτερο τρόπο το πνεύμα της δεκαετίας του 80, αφού η χρυσή εποχή του είναι από λίγο πριν έως λίγο μετά τη δεκαετία αυτή, από το 1978 έως το 1992 ας πούμε -αν και με την οριοθέτηση αυτή ίσως τον αδικώ.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 