Τι γύρευε εκεί;

Στη συζήτηση για τον βιασμό στη Θεσσαλονίκη, ακούστηκε η ερώτηση του τίτλου: Τι γύρευε στη σουίτα η κοπέλα που έπεσε θύμα βιασμού;

Την ερώτηση αυτή, που συνήθως κάθε άλλο παρά αθώα είναι, σίγουρα θα την έχετε ξανακούσει σε ανάλογες ή και σε όχι και τόσο ανάλογες περιστάσεις.

Επειδή τα γράφει καλύτερα από μένα, δανείζομαι ένα απόσπασμα από άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου που είχε γραφτεί στις αρχές του Δεκέμβρη για το οχτάχρονο κοριτσάκι που βρήκε τραγικό θάνατο στην πόρτα του εργοστασίου:

Ναι, αλλά τι γύρευε το οκτάχρονο κοριτσάκι στο εργοστάσιο; Τραγικό το δυστύχημα, αλλά δεν είχε γονείς να το προσέξουν; Και ο Ζακ, κρίμα που πέθανε, αλλά τι γύρευε στο κοσμηματοπωλείο; Και η Ελένη Τοπαλούδη, άτυχη βέβαια, αλλά τι γύρευε νυχτιάτικα με δυο άντρες; Και ο Αλέξης Γρηγορόπουλος, μικρό παιδί, τι ήθελε στα Εξάρχεια; Μήπως είχε μπλέξει πουθενά; Και η αθλήτρια, που τώρα θυμήθηκε ότι έφηβη τη βίαζε ο παράγοντας της ομοσπονδίας, τι γύρευε στο δωμάτιό του; Και τον άτυχο ντελιβερά τον σκότωσε ένα αμάξι που παραβίασε το κόκκινο με χίλια, αλλά μήπως κι αυτός δεν πρόσεχε;

Πράγματι, το μοτίβο αυτό είναι υπαρκτό και πράγματι, ολες αυτες οι φρασεις έχουν ακουστεί, με τη μια ή την άλλη διατύπωση.

Και όταν ακούγονται, ως δημόσιος λόγος, αναπόφευκτα λειτουργούν σε βάρος του θύματος, προσθέτουν ελαφρυντικά για τους δράστες, καλλιεργούν την αίσθηση της συνυπευθυνότητας -φταίει βέβαια ο βιαστής, ο δολοφόνος, ο κακοποιητής, αλλά και το θύμα γιατί έμπλεξε; Τι γύρευε εκεί; Γιατί δεν πήρε τα μέτρα του; Γιατί δεν πρόσεχε; Η ίδια η ερώτηση, έτσι όπως είναι διαρθρωμένη, ρίχνει το φως σε ό,τι ακολουθεί το μοιραίο «αλλά», στο θύμα που δεν πρόσεξε -και κουκουλώνει ό,τι προηγείται, τον βιασμό, τον φόνο.

Στα αποκαΐδια…

Το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Μόρια κάηκε ολοσχερώς προχτές τη νύχτα. Λέγεται, αλλά δεν έχει σημασία, ότι η φωτιά ξεκίνησε γύρω στα μεσάνυχτα, όταν ξέσπασαν επεισόδια επειδή πρόσφυγες που είχαν βρεθεί θετικοί στον κορονοϊό αρνήθηκαν να μπουν σε απομόνωση.

Λέγεται, αλλά δεν έχει σημασία. Και δεν έχει σημασία επειδή η προχτεσινή συμφορά ήταν προδιαγεγραμμένη. Όταν σε έναν χώρο που έχει χωρητικότητα 3.500 ατόμων στοιβάζονται 13.000 μέσα σε συνθήκες πανδημίας, τότε η σπίθα που θα ανάψει τη φωτιά είναι θέμα χρόνου.

Η πανδημία δεν ήρθε χτες. Εδώ και μήνες πολλοί το φώναζαν, ότι επίκειται ανθρωπιστική καταστροφή. Ότι δεν μπορείς να τηρήσεις αποστάσεις όταν οι άνθρωποι είναι στοιβαγμένοι σαν σωροί σκουπιδιών. Ότι δεν μπορείς να έχεις ατομική υγιεινή όταν αντιστοιχεί μία βρύση σε 1300 άτομα.

Mεγάλες είναι οι ευθύνες της κυβέρνησης, που από τότε που ανέλαβε τα ηνία της χώρας ειδικά στο μεταναστευτικό κάνει συνεχώς σπασμωδικές κινήσεις καθώς θέλει να καθησυχάσει το καθόλου ευκαταφρόνητο ξενοφοβικό κομμάτι της εκλογικής της βάσης. Αμέσως μετά τις εκλογές κατάργησε το υπουργείο Μετανάστευσης, σε ένα συμβολικό κλείσιμο ματιού στην αδωνομπογδανική της πτέρυγα, για να αναγκαστεί μερικούς μήνες μετά να το επανιδρύσει. Σχετικά νωρίς προανάγγειλε -και πολύ σωστά- ότι θα συνεχίσει την αποσυμφόρηση των νησιών -μάλιστα ο κ. Χρυσοχοΐδης, το διάστημα που ηταν αυτός αρμόδιος για τη μετανάστευση είχε δώσει και χρονοδιάγραμμα- για να υποχωρήσει κακήν κακώς με τους πρώτους κρωγμούς μιας δράκας ακροδεξιών που διαδήλωναν έξω από τους χώρους που είχαν προδιαγραφεί για την υποδοχή όσων θα έρχονταν απο τα νησιά.

Βέβαια, παρέλαβε μιαν ήδη δύσκολη κατάσταση -τον Ιούλιο του 2019 η Μόρια είχε ήδη ξεπεράσει τα όρια της χωρητικότητάς της, καθώς στέγαζε 5.500 άτομα. Και βέβαια μεσολάβησαν δυο αστάθμητοι παράγοντες που δυσκόλεψαν πολύ τα πράγματα, αφενός η απόφαση του Ερντογάν να εκβιάσει την ΕΕ ανοίγοντας τη στρόφιγγα του προσφυγικού, και αφετέρου η πανδημία. Οπότε, πρέπει να αναγνωρίσουμε σαφή ελαφρυντικά, αλλά πρέπει να καταδικάσουμε και την ιδεοληψία της κυβέρνησης, που την επανέλαβε ο πρωθυπουργός χτες, ότι (με εξαίρεση 400 ασυνόδευτους ανήλικους) δεν θα μεταφερθεί κανείς στην ενδοχώρα. Αλλά η υπόσχεση του πρωθυπουργού για ταχείες διαδικασίες ασύλου και ταχείες απελάσεις ήταν χιμαιρικές -πώς ν’ αντεπεξέλθει ο υποστελεχωμένος μηχανισμός του ελληνικού κράτους όταν χώρες πολύ πιο ρονταρισμένες από τη δική μας, όπως Γερμανία και Σουηδία, γνωρίζουν τεράστιες καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των διαδικασιών;

Υπάρχει λύση στο προσφυγικό/μεταναστευτικό;

Tο τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας κάθε άλλο παρά αμέριμνο ήταν -και όχι, όπως θα μπορούσε κανείς να υποθέσει, εξαιτίας της επιδημίας του κορονοϊού, που προκάλεσε και τη ματαίωση των καρναβαλικών εκδηλώσεων.

Ο λόγος ήταν το προσφυγικό, που οξύνθηκε σε βαθμό που θύμισε σε πολλούς την κρίση του 2015. Την κρίση προκάλεσε η απόφαση του Τούρκου ηγέτη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να θεωρήσει πως η ΕΕ δεν τιμά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας του 2016 και να «ανοίξει τις στρόφιγγες» σύμφωνα με το απάνθρωπο κλισέ, ενθαρρύνοντας με όλα τα μέσα πρόσφυγες να δοκιμάσουν να περάσουν όχι μόνο τα θαλάσσια αλλά και τα χερσαία σύνορα με την Ελλάδα -στον Έβρο.

Ο Ερντογάν δεν το έκανε αυτό αυτό απλως για να φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα. Ήταν μια, σπασμωδική εδώ που τα λέμε, κίνηση απελπισίας μπροστά στις στρατιωτικές του ήττες στη Συρία. Ζήτησε τη βοηθεια του ΝΑΤΟ στον πόλεμο που διεξάγει στο έδαφος της Συρίας αλλά πήρε μόνο φραστική συμπαράσταση -και για να εκβιάσει την κατάσταση, χρησιμοποίησε τους πρόσφυγες σαν όπλο.

Ωστόσο, να μη λησμονούμε ότι η Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες της Συρίας στο έδαφός της ενώ υποστηρίζει ότι με τις ήττες της στο Ιντλίμπ ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί. Η ΕΕ ενισχύει οικονομικά την Τουρκία για τους πρόσφυγες που βρίσκονται στο έδαφός της, προκειμένου εκείνη να συγκρατεί τις προσφυγικές ροές. Έτσι όμως, η ΕΕ έχει μόνη της δώσει στον Τούρκο ηγέτη (ο οποίος τα τελευταία χρόνια κυβερνάει όλο και περισσότερο αυταρχικά) τα όπλα ώστε να την εκβιάζει -και τις συνέπειες του εκβιασμού τις υφίσταται πρώτα και κύρια, και σχεδόν αποκλειστικά, η Ελλάδα.

Αυτό οφείλεται στο καταστρεπτικό «σύστημα του Δουβλίνου», βάσει του οποίου οι πρόσφυγες που ζητούν άσυλο στην ΕΕ υποβάλλουν αίτηση στο πρώτο κράτος της ΕΕ που βρίσκεται στον δρόμο τους. Και επειδή, πρακτικά, οι ροές προσφυγων έρχονται από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, αυτό έχει μετατρέψει τρία κράτη μέλη, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, σε αποκλειστικους χειριστές των αιτήσεων ασύλου, παρόλο που οι προσφυγες και οι οικονομικοί μετανάστες δεν επιθυμούν να εγκατασταθούν σε αυτά τα κράτη -οι περισσότεροι έχουν στόχο να φτάσουν στα πλουσιότερα κράτη της ευρωπαϊκής ενδοχώρας, στη Γερμανία ας πούμε ή στη Γαλλία. Το σύστημα του Δουβλίνου ήταν σχεδιασμένο για άλλες συνθήκες και η ανεπάρκειά του στη σημερινη κατάσταση είναι κραυγαλέα, επειδή όμως επιβαρύνει τρία μόνο κράτη, και όχι από τα πιο ισχυρά, τα άλλα κράτη δεν έχουν δείξει καμιά προθυμία να το μεταρρυθμίσουν.

Απαντώντας στον εκβιασμό του Ερντογάν, η ελληνική κυβέρνηση πήρε καποια προφανή και κάποια λιγότερο αυτονόητα μέτρα. Το προφανές ήταν ότι απωθήθηκαν οι μαζικές προσπάθειες παραβίασης των χερσαίων συνόρων στον Έβρο και έκλεισε το συνοριακό φυλάκιο στις Καστανιές. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι «έκλεισαν τα σύνορα» με την Τουρκία, παρόλο που αυτή η παραπλανητική διατύπωση κυριάρχησε: το φυλάκιο των Κήπων όχι απλώς έμεινε σε λειτουργία αλλά και γνώρισε ιδιαίτερη κίνηση στο εορταστικό τριήμερο, κυρίως από Έλληνες που επισκέφτηκαν την Πόλη.

Λιγότερο αυτονόητα ήταν τα θεσμικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν όπως η αναστολή επί ένα μήνα της δυνατότητας υποβολής αιτήσεων χορήγησης ασύλου «από άτομα που εισέρχονται στη χώρα παράνομα». Σωστά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες επισήμανε σε ανακοίνωσή της ότι «Ούτε η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων ούτε το προσφυγικό δίκαιο της ΕΕ παρέχουν οποιαδήποτε νομική βάση για την αναστολή της καταγραφής αιτημάτων ασύλου».

Η κυβέρνηση επικαλέστηκε το άρθρο 78 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο η διάταξη αυτή προβλέπει τη λήψη προσωρινών μέτρων από το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής και σε διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην περίπτωση που ένα ή περισσότερα Κράτη Μέλη είναι αντιμέτωπα με μια επείγουσα κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την αιφνίδια εισροή υπηκόων τρίτων χωρών. Ολοφάνερα, η κυβέρνηση δεν ακολούθησε εδώ την προβλεπόμενη διαδικασία, επομένως είναι έωλη και προσχηματική η επίκληση του άρθρου.

Η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που δημοσιεύτηκε χτες προβλέπει ότι Αναστέλλεται για ένα μήνα η υποβολή αιτήσεων χορήγησης ασύλου, από όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα. Οι άνθρωποι αυτοί θα επιστρέφονται, χωρίς καταγραφή, στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής. Εκτός του ότι η απόφαση αυτή, όπως είδαμε, παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, φοβάμαι πως είναι και αναποτελεσματική, απλώς για το θεαθήναι.