Το Ημερολόγιο του Αιακίδη

Πριν από μερικές μέρες συμμετείχα, εδώ στην Αίγινα που παραθερίζω, στην παρουσίαση του βιβλίου του φίλου Μιχάλη Μουτσάτσου «Το Ημερολόγιο του Αιακίδη». Οι παρουσιάσεις βιβλίων είναι από τις εκδηλώσεις που χτυπήθηκαν περισσότερο από την πανδημία, αλλά τώρα έχουν πια ξαναρχίσει αν και, όπως μου λένε, υπάρχει δισταγμός από αρκετούς όταν γίνονται σε κλειστούς χώρους. Βέβαια, στη μέση του καλοκαιριού, η παρουσίαση που σας λέω έγινε στην όμορφη αυλή του Λαογραφικού Μουσείου, οπότε δεν είχαμε φόβο -αν και αρκετοί φορούσαμε μάσκες. Είχα την τιμή να βρίσκομαι στο ίδιο πάνελ με τον καθηγητή και πρώην υπουργό Κώστα Γαβρόγλου και τον καθηγητή, συγγραφέα και άνθρωπο του βιβλίου Νίκο Μπακουνάκη.

Ο Μιχάλης Μουτσάτσος, επιστήθιος φίλος του αξέχαστου πατέρα μου, ήταν δραστήριος συνεργάτης του Φιστικιού, που εξέδιδε ο πατέρας μου στην Αίγινα για πολλά χρόνια. Γεωπόνος στο επάγγελμα, συνεργαζόταν από παλιά με πολλά τοπικά έντυπα. Από το 2015 που βγήκε στη σύνταξη έχει εκδώσει δυο τόμους με κείμενά του -τον πρώτο, Το νέο και απέραντο λιβάδι με τους μαργαρίτες το είχαμε παρουσιάσει εδώ πριν από τρία χρόνια. Το Ημερολόγιο του Αιακίδη περιλαμβάνει τα σχόλια, εν είδει χρονογραφήματος, που δημοσίευε ο Μουτσάτσος στο Φιστίκι από το 2001 έως το 2006. Εκδόθηκε το 2020 αλλά μονο τώρα έγινε εφικτό να παρουσιαστεί.

Θα δημοσιεύσω εδώ σχεδόν ολόκληρη την ομιλία μου καθώς και ένα σατιρικό κείμενο του Μουτσάτσου, που μου αρέσει και με το οποίο έκλεισε η εκδήλωση. Βάζω επίσης το βίντεο της εκδήλωσης, όπως το κατέγραψε το συνεργείο του AeginaPortal.

Η ομιλία μου:

…..

Το χρωστούσα όμως να βρεθώ και να πάρω μέρος σ’ αυτή την παρουσίαση, αφού το βιβλίο που παρουσιάζεται, το Ημερολόγιο του Αιακίδη, του αγαπητού μου Μιχάλη Μουτσάτσου, απαρτίζεται από κείμενα δημοσιευμένα στο διμηνιαίο περιοδικό «Φιστίκι», που το εξέδιδε από το 2000 και μετά στην Αίγινα ο αξέχαστος πατέρας μου, ο Δημήτρης Σαραντάκος.

Το φιστίκι είναι φυσικά το εμβληματικό προϊόν της Αίγινας, αλλά το Φιστίκι για το οποίο μιλάμε εδώ, με το Φ κεφαλαίο, ήταν «περιοδικό ευτράπελης ύλης φωταδιστικό και κουλτουριάρικο» που κυκλοφορούσε ανά δίμηνο, στην Αίγινα φυσικά, με εκδότη, διευθυντή και βασικό συντάκτη τον πατέρα μου. Με την ευκαιρία, να θυμηθούμε την ιστορία αυτού του εντύπου.

Το Φιστίκι γεννήθηκε ως ένθετο στην τοπική εφημερίδα «Πολίτης της Αίγινας». Με αυτή τη μορφή έβγαλε 6 τεύχη από το 1989 έως το 1991. Τον Ιούνιο του 1991 μετεξελίχθηκε σε μηνιαία «σατιρική αποκαλυπτική εφημερίδα» που απαγορευόταν «να διαβάζεται από σοβαροφανείς». Ως εφημερίδα, το Φιστίκι πέρασε οχτώ χρόνια πετυχημένης πορείας, και μόλις συμπλήρωσε 100 φύλλα οι συντελεστές του έκριναν καλύτερο να το μετατρέψουν σε διμηνιαίο περιοδικό «ευτράπελης ύλης», όπως είπαμε.

Σε αυτή την τρίτη περίοδο του Φιστικιού δημοσιεύτηκαν και τα κείμενα που περιέχονται στον τόμο που παρουσιάζουμε. Ο Μιχάλης Μουτσάτσος, επιστήθιος φίλος του πατέρα μου, ήταν βασικός συντελεστής του Φιστικιού ήδη από την περίοδο της εφημερίδας. Όπως γράφει κι ο ίδιος στον πρόλογο του βιβλίου, στο διμηνιαίο Φιστίκι είχε και μια στήλη όπου καυτηρίαζε τα γλωσσικά αστοχήματα που αλίευε από τον εθνικό και τον τοπικό τύπο, τα μαργαριτάρια και τις κοτσάνες των περισσότερο και λιγότερο επισήμων, στήλη την οποία υπέγραφε με άλλο ψευδώνυμο, Ζούργκα, όπως ονομαζόταν ο αρχηγός των ιθαγενών που ψάρευαν μαργαριτάρια στην όπερα Αλιείς Μαργαριταριών του Ζορζ Μπιζέ.

Με την επιλογή του ψευδωνύμου βλέπουμε βέβαια το εύρος της παιδείας του Μουτσάτσου, βλέπουμε όμως και κάτι άλλο, ότι τα μικρά έντυπα πολύ συχνά έχουν λιγοστούς συνεργάτες που ο καθένας υπογράφει με δύο, τρία ή και περισσότερα διαφορετικά ψευδώνυμα, κατά το παλαιό ρητό του ανταρτοπόλεμου, αραία αραία να φαινόμαστε καμιά σαρανταρέα. Ο πατέρας μου, μάλιστα, στο Φιστίκι όχι μόνο υπέγραφε, εκτός από το ονοματεπώνυμό του, με διαφορετικά ψευδώνυμα, όπως Δημήτρης Γερμιώτης, Μήτσος Πληγωνιάτης κτλ. αλλά είχε κατά καιρούς και διαφορετικές φωτογραφίες για κάθε περσόνα του.

Μάλιστα, σε ένα από τα άρθρα που υπέγραφε με το όνομά του, εν είδει επιστολής προς το Φιστίκι, και που περιλαμβάνεται στο βιβλίο, ο Μιχάλης Μουτσάτσος αναφέρεται εν παρόδω και στον «συνεργάτη σας Ζούργκα» (σ. 197).

Έτσι λοιπόν στο διμηνιαίο Φιστίκι, ο Ζούργκα απέκτησε ένα άλτερ έγκο, τον Αιακίδη. Η διμηνιαία συχνότητα ήταν ιδανική για μια στήλη ελεύθερου σχολιασμού, στην οποία δεν θα ήταν αναγκασμένος να κοιτάζει συνεχώς τον μετρητή των λέξεων, όπως λέει κι ο ίδιος. Και αργότερα, το 2007, όταν ο εκδότης του Φιστικιού αποφάσισε να αραιώσει τη συχνότητα έκδοσης του περιοδικού από δίμηνη σε εξάμηνη, το ημερολόγιο του Αιακίδη έχασε τον λόγο ύπαρξής του.

Σε κάθε τεύχος του Φιστικιού, το Ημερολόγιο του Αιακίδη έπιανε αρκετές σελίδες. Την αποτελούσαν μικρές παράγραφοι, των 5-6 αράδων η καθεμία, κάπου 20 παράγραφοι σε κάθε τεύχος, αν και μπορούσαν να φτάσουν και τις 25 -ευρυχωρία που άφηνε περιθώριο στον σχολιαστή.

Ο Αιακίδης σχολιάζει στο ημερολόγιό του τα μικρά και τα μεγάλα, τα διεθνή, τα εθνικά και τα τοπικά, αλλάζοντας με άνεση τα σύνεργά του από το τηλεσκόπιο στον προβολέα και από εκεί στον μεγεθυντικό φακό· από τα σκανδαλάκια των τοπικών αρχόντων περνάει στις ανακολουθίες της κεντρικής πολιτικής σκηνής και από εκεί στους πολέμους της μοναδικής τότε παγκόσμιας υπερδύναμης, των Ηνωμένων Πολιτειών, κι έπειτα, μέσω Ευρώπης, επιστρέφει και πάλι στην Αίγινα και στα χρόνια προβλήματά της, την ύδρευση ας πούμε ή το κυκλοφοριακό.

Και βέβαια στη στήλη του Αιακίδη υπήρχε σχολιασμός και του καιρού, αλλά όχι αμήχανα, για να περνάει η ώρα και να σπάσει τον πάγο· όταν σχολιάζει ακόμα και τον καιρό δεν ξεχνάει να συναρτήσει, με τη ματιά του γεωπόνου, τη μετεωρολογία με τη γεωργία. Να δούμε τι έγραφε πριν από 20 ακριβώς χρόνια, στο φύλλο Ιουλίου-Αυγούστου 2002:

Αντίθετα, όπως και πέρσι, χάλασε άσχημα δυο φορές ο καιρός και λίγο έλειψε να επαναληφθεί το άγριο περσινό μπουρίνι του Ιουλίου. Και τις δυο φορές όμως, η ομπρέλα που κρατάει πάνω της η Αίγινα δε μας άφησε να ευχαριστηθούμε καλοκαιρινή μπόρα. Να ποτιστούν οι φιστικιές με νεράκι του Θεού και όχι με το αλατόνερο, που απλόχερα μας παραχώρησαν οι άρχοντες του τόπου, για να δώσουν το καλύτερο στους τουρίστες.

Και από την παροιμιώδη ανομβρία της Αίγινας (σε άλλο σημείο λέει ότι το νησί βρίσκεται «εις θέσιν ομβροσκιάς», 134), σχολιάζει τις πλημμύρες της Αττικής, και τις πολύ πιο καταστροφικές της Κεντρικής Ευρώπης -και αναρωτιέται: Τι θα γινόταν άραγε αν μας τύχαιναν οι πλημμύρες της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης; Αν εκκενώνονταν πόλεις και κινδύνευαν μνημεία του πολιτισμού, όπως στην Πράγα και τη Δρέσδη; Θα επιδεικνύαμε την ψυχραιμία και τη στωικότητα των Γερμανών και των Τσέχων; Πολύ αμφιβάλλω, αγαπητοί Αιακίδες.

Η αναφορά στην Ευρώπη δεν είναι η μοναδική. Κατ’ επανάληψη ο Αιακίδης παραπέμπει σε ευρωπαϊκούς μέσους όρους και στηλιτεύει τη χαμηλή κατάταξη της χώρας μας σε σχέση με την ΕΕ σε διάφορους δείκτες, για παράδειγμα: Οι κοινωνικές δαπάνες στην Ελλάδα μειώνουν τη φτώχεια κατά 1% ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 9% (στοιχεία της Eurostat) – 75.

Και στην κριτική του δεν χαϊδεύει αυτιά. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών, αντί για το στερεότυπο «νίκησε η τοπική αυτοδιοίκηση» αναρωτιέται θυμόσοφα: Μήπως τελικά είναι αλήθεια ότι η πλειοψηφία δε θέλει τίποτε ν’ αλλάξει;

Και πολλές από τις παρατηρήσεις του, διατυπωμένες το 2002 ή το 2004, πολύ φοβάμαι πως ισχύουν και σήμερα, όπως ότι οι δήμαρχοι περιορισμένων προσόντων επιμένουν να ελέγχουν όλη την αλληλογραφία του δήμου και τις αιτήσεις των δημοτών. Έτσι, βέβαια, δεν τους απομένει ούτε χρόνος ούτε όρεξη για τα σοβαρά προβλήματα του τόπου, αλλά μαθαίνουν τα πάντα για τους δημότες και είναι έτοιμοι να πουλήσουν ρουσφέτι όπου μπορούν, καθόσον «μια μεγάλη τέχνη των πολιτικών είναι να κάνουν τα δικαιώματα ρουσφέτια» (σ. 105).

Παράλληλα δίνει συμβουλές στους αναγνώστες του και τους προτρέπει:

Σας υπενθυμίζω την προτροπή που έκανα στους φίλους του νησιού: Φέρτε τα δικαιώματά σας εδώ! Ρωτήστε, μάθετε και μην επαναπαυόσαστε ότι γνωρίσατε έναν σύμβουλο που σας υποσχέθηκε ότι θα σας φτιάξει το δρομάκι (127)

Τα 6 χρόνια της καταγραφής στο ημερολόγιο του Αιακίδη, 2000 με 2006, είναι ακριβώς τα χρόνια που προηγούνται και έπονται της νέας μεγάλης ιδέας (ή, όπως λέει ο ίδιος στη σελ. 57-58, τη «νέα ιδέα του Έθνους, που θα εντάξει την ελληνική μυλωνού στους πραματευτάδες των μεγάλων χωρών»), τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004. Κι εδώ ο Μουτσάτσος βρίσκεται στους λίγους που, από την αρχή, δεν αγκάλιασαν το κολοσσιαίο αυτό εγχείρημα αλλά στάθηκαν κριτικά απέναντί του. Αξίζει να διαβαστεί ολόκληρο το σημείωμα του Αιακίδη στο φύλλο 7-8/2004, σελ. 108 με 114, που είναι όλο αφιερωμένο στους Ολυμπιακούς.

Δεν λείπουν βέβαια και οι συνεχείς αναφορές στο πρόβλημα της ύδρευσης του νησιού, πρόβλημα χρόνιο αλλά με οξείες εκδηλώσεις που έφτασαν στο αποκορύφωμα το καλοκαίρι του 2005 όταν το νησί έμεινε για μέρες χωρίς νερό (134) Ίσως πρόκειται για το μοναδικό πρόβλημα της Αίγινας απ’ όσα επισημαίνει ο Αιακίδης, που εδέησε να βρει τη λύση του, αφού πρόσφατα ολοκληρώθηκε επιτέλους η πολυπόθητη σύνδεση με την ΕΥΔΑΠ.

Κι έτσι, στο σημείωμα που έμελλε να είναι το τελευταίο Ημερολόγιο, στο τεύχος του Μαΐου-Ιουνίου 2006, ο Αιακίδης είναι θυμοσοφος αλλά όχι αισιόδοξος (168): Παραμονές εκλογών θα αρχίσουν όλα τα έργα δήμου και νομαρχίας, κυρίως έργα οδοποιίας. Από τον Αύγουστο θα δούμε τόση πίσσα όση δεν έχουμε δει όλη την τετραετία. Φυλάχτε λίγη για τις εκλογές, μαζί με άφθονα πούπουλα και χρησιμοποιήστε τα όπου εσείς κρίνετε καλύτερο.

Όμως το βιβλίο δεν τελειώνει με το Ημερολόγιο του Αιακίδη. Οι τελευταίες 50 από τις 220 σελίδες του είναι αφιερωμένες σε «άλλα κείμενα» του Μιχ. Μουτσάτσου στο Φιστίκι, κείμενα κάποτε σύντομα και ευτράπελα, άλλοτε εκτενή και πολύ ενδιαφέροντα, για θέματα που τα ξέρει από πρώτο χέρι ο Μουτσάτσος, όπως η βιολογική γεωργία, τα «μεταλλαγμένα» τρόφιμα, προσοχή στα εισαγωγικά, οι μελέτες που γίνονται στο πόδι (έχει μια πολύ αστεία ιστορία για μια μελέτη βιολογικού καθαρισμού στον Τούρλο, που ο συντάκτης της την είχε αντιγράψει κόπι-πέιστ από άλλη μελέτη στην Αιτωολοακαρνανία, κι έτσι η μελέτη μιλούσε για… λίμνη!) καθώς και μια πολύ αστεία μαθητική μετάφραση αρχαίου σατιρικού αποσπάσματος για τα ομηρικά έπη. Ορισμένα από αυτά τα κείμενα θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για μελλοντικές εκδηλώσεις στο πάντοτε επίκαιρο θέμα της βιολογικής γεωργίας.

Αλλά ας επανέλθουμε στα ημερολογιακά σχόλια του Αιακίδη. Καθώς τα ξαναδιάβαζα αυτές τις μέρες, μου ήρθαν στο νου τα ιστολόγια, τα μπλογκ δηλαδή, ένα κοινωνικό φαινόμενο που άρχισε να εξαπλώνεται στην Ελλάδα, λίγο μετά από το Ημερολόγιο του Αιακίδη, όπου ο σχολιασμός της επικαιρότητας και της πολιτικής γινόταν πια ηλεκτρονικά. Βέβαια, στο διάστημα που μεσολάβησε από το 2006 έως το 2022 τα περισσότερα ιστολόγια έκλεισαν τον κύκλο τους και δεν λειτουργούν πια, καθώς ο σχολιασμός έχει μεταφερθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το Φέισμπουκ, το Τουίτερ και τα άλλα των νεότερων. Και βέβαια, αυτή η ανάγκη σχολιασμού των πραγμάτων από έναν ενεργό πολίτη που αισθάνεται ότι κάτι έχει να πει είναι πολύ παλιότερη -σε έντυπη μορφή θα θυμάστε ίσως ότι ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου έγραφε παρόμοια μικρά σχόλια που τα εξέδιδε κατά τακτά διαστήματα στο περιοδικό «Το φυλλάδιο», από το 1978 έως το 1985.

Αλλά δεν νομίζω να υπάρχει διαφωνία ως προς την αξία των σχολίων του Αιακίδη (και όλων των ανάλογων σχολίων) τη στιγμή που γράφονται. Γεννιέται όμως το ερώτημα: Γιατί να συγκεντρωθούν σε βιβλίο και να τα διαβάσουμε (ή να τα ξαναδιαβάσουμε) σήμερα; Όπως διερωτάται και ο ίδιος ο Μουτσάτσος στο οπισθόφυλλο του βιβλίου Έχει νόημα η αναφορά σε γεγονότα που συνέβησαν πριν από 15-20 χρόνια και η επαναφορά τους στο σήμερα;

Ο Μουτσάτσος απαντάει καταφατικά στο ερώτημα αυτό και θα συμφωνήσω μαζί του. Αξίζει να κάνουμε αυτή την αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν, τουλάχιστον -ή μάλλον, ειδικά- όσοι το ζήσαμε και μπορούμε να ανακαλούμε στη μνήμη μας τα γεγονότα που περιγράφει και που σχολιάζει ο Αιακίδης, τόσο τα διεθνή όσο και τα εθνικά ή τα τοπικά. Αξίζει να δούμε αν επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις και οι προειδοποιήσεις του Μουτσάτσου, γραμμένες τότε εν θερμώ -ας πούμε, σε ό,τι αφορά το Ιράκ, ασφαλώς επιβεβαιώθηκε ο Μουτσάτσος (δείτε όσα λέει στη σελ. 70) διότι το Ιράκ ασφαλώς δεν μεταμορφώθηκε σε όαση δημοκρατίας. Αξίζει επίσης να δούμε τον τρόπο σκέψης ενός ενεργού πολίτη, ακόμα περισσότερο σήμερα που με τον βομβαρδισμό από πληροφορίες χάνεται η δυνατότητα κριτικής σκέψης.

Βέβαια, το διάβασμα του βιβλίου έχει και λίγο χαρακτήρα πνευματικής άσκησης, διότι, καθώς έχουν περάσει 15-20 χρόνια, πρέπει να βασανίσουμε λίγο τη μνήμη μας για να θυμηθούμε τα μικροπεριστατικά της πολιτικής σκηνής που σχολιάζονται. Ο συγγραφέας έχει βάλει υποσημειώσεις για επεξήγηση, αλλά είναι πολύ φειδωλός σε αυτό· θα μπορούσε ίσως να βάλει περισσότερες -αν και όχι πολύ περισσότερες.

Τέλος, τα χρόνια του Ημερολογίου του Αιακίδη, 2000 με 2006, είναι τα χρόνια που έφτασε στην κορύφωση η περίοδος της επίπλαστης ευμάρειας, με την «μακάρια, υπερχρεωμένη και υπερκαταναλώνουσα Ελλάδα» (όπως γράφει ο Αιακίδης, 150) από την οποία προσγειωθήκαμε απότομα όταν είδαμε τον πρωθυπουργό το 2010 ν’ απευθύνει διάγγελμα από το Καστελόριζο. Το ημερολόγιο του Μιχ. Μουτσάτσου δείχνει ότι κάποιοι, όχι λίγοι, τα έλεγαν από τότε.

Και το βίντεο της εκδήλωσης:

Και κλείνω με το σατιρικό ποίημα του Μιχάλη Μουτσάτσου. Όπως είπε κι ο ίδιος, ένας δήμαρχος της Αιγινας είχε πάει επίσκεψη στην Κίνα και μάλιστα συνοδευόμενος από άλλο άτομο, με έξοδα του Δήμου. Ο Μουτσάτσος ειχε γράψει για το θέμα αυτό σε μια τοπική εφημερίδα. Όταν επέστρεψε ο δήμαρχος, έμαθε τι είχε δημοσιευτεί και επιτέθηκε στο «καρφί» που τον συκοφάντησε, απαιτώντας επανόρθωση. Η επανόρθωση ήρθε έμμετρα και χιουμοριστικά, από τον Stuparellius chinensis. Η πρώτη λέξη είναι τα στουπαρέλια, όπως λέγονται κάτι μικρά καρφάκια, που πρέπει να τα έχουμε συζητήσει ξανά στο ιστολόγιο. Όσο για την πολη Lishui, με την οποία υπήρχε (;) σχέδιο να αδελφοποιηθεί η Αίγινα, υπάρχει και είναι μέσου μεγέθους για τα κινεζικά πρότυπα, με μόλις 2.500.000 πληθυσμό.

 

Σταθερά στο πλευρό του Δημάρχου!

 Στην Κίνα βρέθηκε για μια βδομάδα ο δήμαρχος. Είτε επειδή πήγαινε εκεί αντιπροσωπεία της ΚΕΔΚΕ και ήθελε να πάει κι’ αυτός, είτε πήγε για τη διαφήμιση της Αίγινας στους Κινέζους τουρίστες, είτε για την αδελφοποίηση της Αίγινας με την πόλη Lishui (όλα τα επικαλέστηκε), θεωρούμε ότι κακώς υπέστη κριτική, διότι είμαστε υπέρ των πολιτιστικών ανταλλαγών, με όποιον τρόπο και αν αυτές γίνονται. Για το λόγο αυτό, ειδικός συνεργάτης μας ανάλαβε την υποστήριξη του δημάρχου, με το δικό του έμμετρο τρόπο:

 

Σα δε ντρεπόμαστε να του γκρινιάζουμε
του δήμαρχού μας και να τον σκάζουμε.
Αυτόν, που σκίζεται για τουρισμό;
Βγάλτε ρε άχρηστοι το σκασμό!

Πήγε σε πρέσβεις και σε προξένους
για να γεμίσει η Αίγινα ξένους.
Τι ζήτησε ρε; Δυο εισιτήρια, του Δήμου χρέωση
να βγάλει ο άνθρωπος μιαν υποχρέωση.

Θα πήξει η Αίγινα κινέζικο συνάλλαγμα!
Δουλεύει ο άνθρωπος χωρίς αντάλλαγμα
και να τον βρίζετε εν απουσία του;
Στο εξής θα γράφετε τη παρουσία του.

Τι θέλατε αχάριστοι, καρφιά, στουπαρέλια, πινέζες,
να πάει ολομόναχος σ’ εκατομμύρια Κινέζες;
Πήρ’ ένα φίλο κι’ αυτός μαζί του.
Θα του το κλείσετε το μαγαζί του;

Εκεί τους κάνανε χορούς, δεξιώσεις,
δημιουργήσαμε κι υποχρεώσεις
ενώ έπρεπε η Αίγινα να τους φιλέψει!
Μπορεί νηστικός ο Κινέζος να χορέψει;

Ουστ ρε μεμψίμοιροι και κακομοίρηδες
εδώ θα φέρει Σίνες εμίρηδες
χοντρέμπορους και βιομηχάνους
να φάν’ κατσούλες, ροφούς και χάνους

να χ… στο βιολογικό καθαρισμό μας,
να εισπνεύσουν στην παραλία το …eau sauvage το δικό μας
κι αν δουν τους τσιμεντόδρομους σε χίλια δυο κομμάτια
θα στρογγυλέψουν λίγο τα σκιστά τους τα μάτια.

Μη σας ξεφύγουν οι εξ Ανατολών και πιούν νερό απ’ τη βρύση!
Θα καταλάβουν τα καλά που έχει η άγρια Δύση.
Θα ‘ναι και ολοστρόγγυλοι εκ της ευημερίας,
πώς θα περάσουν από τα τραπεζάκια της παραλίας;

Θα τύχουν άκρας περιποιήσεως, ως άνθρωποι της αγοράς:
Θα τους δεξιωθούμε εις το αλσύλλιον όπισθεν της ψαραγοράς
για την αδελφοποίηση μετά της πόλεως Lishui
(πρώτα θα μας βγει η ψυχή και ύστερα το χούι).

Stuparellius chinensis

και για τη μετάφραση
Μι. Μος

 

 

 

Advertisement

Sic transit gloria mundi….

Σικ τράνζιτ γκλόρια μούντι, έτσι παρέρχεται η δόξα του κόσμου. Το ρητό είναι λατινικό, αλλά όχι της κλασικής εποχής -αφού, όπως μόλις έμαθα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά κατά τις τελετές ενθρόνισης του Πάπα τον 15ο αιώνα.

Οι λέξεις μάς είναι όλες οικείες, ακόμα και σε μένα που δεν έχω διδαχτεί λατινικά ούτε μια ώρα στη ζωή μου (ήμουν του Πρακτικού).

Το sic το χρησιμοποιούμε, ειρωνικά συνήθως, όταν παραθέτουμε λόγια άλλων, για να δείξουμε ότι κάτι, που συνήθως είναι κάποιο μαργαριτάρι ή μια υπερβολική άποψη, ειπώθηκε όντως έτσι, ότι δεν το αλλάξαμε εμείς. Κι εδώ στο ιστολόγιο, όταν ενδίδω στον πειρασμό του γλωσσικού ακτιβισμού και χρησιμοποιώ κάποιον τύπο που δεν είναι καθιερωμένος, βάζω δίπλα σε παρένθεση «σικ, ρε» για να δείξω ότι ξέρω πως πρόκειται για τέτοιον τύπο, π.χ. «θέλησαν να εισάξουν (σικ, ρε) καινά δαιμόνια». Δεν έχει σχέση με το σικ ντύσιμο, αυτό είναι γαλλικό, chic.

Το τράνζιτ ή τράνζιτο το ξέρουμε από τους επιβάτες ή τα εμπορεύματα που περνούν τράνζιτ από μια χώρα δηλ. χωρίς να περάσουν από τελωνειακό έλεγχο, και το χρησιμοποιούμε και για τους χώρους τράνζιτ των αεροδρομίων ή των λιμανιών. Αποδίδεται διέλευση ή διαμετακόμιση, αναλόγως. Και στις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες έχει πάμπολλα ομόρριζα, που καμιά φορά επανέρχονται στην ορολογία ειδικών κλάδων, όπως το τρανζίσιον γκέιμ που είναι όρος της μόδας τώρα στο ποδόσφαιρο.

Γκλόρια είναι βεβαίως η δόξα, είναι και γυναικείο όνομα, όχι ελληνικό όμως, πχ η Γκλόρια Γκέινορ, αλλά και όνομα θεάτρου. Υπάρχει κι ένα λουλούδι που το λένε γκλοριόζα.

Μούντι είναι ο κόσμος, πτώση γενική. Η ονομαστική είναι mundus (ενώ το espressus freddus schettus είναι αιτιατική πληθυντικού, ανώμαλη γλώσσα τα λατινικά). Από εκεί και το Μουντιάλ, βεβαίως, που το λέμε έτσι στη χώρα μας ακόμα κι όταν γίνεται σε χώρες που μιλάνε μη λατινογενή γλώσσα, όπως φέτος.

Το ρητό είναι πασίγνωστο, και το έχω δει να χρησιμοποιείται και χιουμοριστικά παραλλαγμένο κάμποσες φορές, π.χ. Sic transit gloria Mundial, για τον αποκλεισμό μεγάλων ομάδων από νωρίς στο Μουντιάλ.

Ωστόσο, σήμερα το χρησιμοποιώ για να σχολιάσω το μάθημα των Λατινικών, το οποίο, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Παιδείας, για πρώτη φορά εξοβελίζεται εντελώς από τις εισαγωγικές εξετάσεις της θεωρητικής κατεύθυνσης -πιθανόν μάλιστα και να μην διδάσκεται καν, αυτό δεν το κατάλαβα με βεβαιότητα από τις ανακοινώσεις του υπουργού.

Φυσικά, οι ανακοινώσεις δεν αφορούσαν ειδικά το μάθημα των Λατινικών αλλά μια πολύ ευρύτερη και ίσως πολύ σημαντική μεταρρύθμιση του τρόπου εισαγωγής στα ΑΕΙ, που θα πρέπει όμως να τη συζητήσουμε σε άλλο άρθρο. Στο σημερινό, θα επικεντρωθούμε στην «κατάργηση» των Λατινικών, μια και το θέμα αυτό, καλώς ή κακώς, μονοπώλησε τους προβολείς της επικαιρότητας -και αφού είμαστε ιστολόγιο γλωσσικό δεν επιτρέπεται να μην το σχολιάσουμε κι εμείς.

Το δίλημμα των πληγέντων περιοχών

Μη δείξετε τον τίτλο σε παιδιά του σχολείου γιατί θα τους μεταλαμπαδευτούν στρεβλές γνώσεις. Ο τύπος που χρησιμοποιείται είναι λάθος και το σημερινό άρθρο είναι αφιερωμένο σε αυτό ακριβώς το λάθος.

Έχω γράψει και παλιότερα για το θέμα, επανέρχομαι όμως τώρα επειδή ο παλιός μου συμμαθητής ο Χρίστος, που είναι εκπαιδευτικός, παραπονέθηκε για ένα πρόσφατο μαργαριτάρι που ψάρεψε σε επίσημο, επισημότατο έγγραφο του Υπουργείου Παιδείας.

Όπως βλέπετε, η ανακοίνωση καταλήγει ως εξής:

Για την κάλυψη των θέσεων διευθυντών νεοϊδρυθέντων σχολικών μονάδων επίσης έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της παρ.9 του άρθρου 1 του ν.4473/2017. Συνεπώς στις περιπτώσεις αυτές οι Διευθυντές Εκπαίδευσης καλούν τους υποψήφιους που δεν έχουν τοποθετηθεί κατά τη σειρά εγγραφής τους στον πίνακα, να υποβάλουν, νέα δήλωση προτίμησης η οποία αφορά στα εν λόγω σχολεία. Μετά την ολοκλήρωση της ανωτέρω διαδικασίας οι θέσεις που εξακολουθούν να παραμένουν κενές, προκηρύσσονται από τον οικείο Διευθυντή Εκπαίδευσης. Επισημαίνεται ότι η διαδικασία πλήρωσης θέσης διευθυντών νεοϊδρυθέντων σχολικών μονάδων διεξάγεται μόνο στην περίπτωση που είναι απόλυτα εξασφαλισμένη η λειτουργία του σχολείου.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ
Μαρούσι, 14 – 8 – 2017
Αρ.Πρωτ. Βαθμός Προτερ Φ.361.22/67/ 136658 /E3

Οι σχολικές μονάδες είναι γένους θηλυκού. Ο τύπος «νεοϊδρυθέντων» είναι τύπος του αρσενικού γένους της μετοχής. Άρα έχουμε λάθος. Λάθος πολύ κοινό, όπως θα έχετε διαπιστώσει από την πείρα σας και όπως θα δούμε πιο κάτω. Λάθος συγγνωστό, επίσης, αν το κάνουμε εγώ ή εσείς, για λόγους που θα αναφέρω στη συνέχεια. Λάθος όμως ασυγχώρητο όταν βρίσκεται σε επίσημο έγγραφο του κράτους, και κατά μείζονα λόγο του Υπουργείου Παιδείας -και, για περισσότερη ειρωνεία, όταν δυο αράδες πιο κάτω μπαίνει φαρδύ-πλατύ το όνομα του υπουργού.

Ο δικός μας Άδωνης είναι καλύτερος

Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεικός από το πρόσφατο άρθρο του φίλου Γιάννη Χάρη «Ο δικός μας Άδωνης«, που είναι γραμμένο για τον, υφυπουργό Παιδείας πλέον, Κώστα Ζουράρι.

Καθώς είμαστε ιστολόγιο που ασχολείται με τη γλώσσα, έχουμε αφιερώσει κι άλλα άρθρα στον Κ. Ζουράρι από τότε που εξελέγη, τον Γενάρη του 2015, στη Βουλή των Ελλήνων και προκάλεσε αίσθηση με κάποιες αγορεύσεις του που συζητήθηκαν πολύ, όπως τότε που είχε μιλήσει για τον αρχέκακο όφι τον Αλεμανό (σχολιασμός εδώ) κι έπειτα στη συζήτηση για τις γερμανικές αποζημιώσεις, την ακόμα πιο πολυσυζητημένη ομιλία για τα μέζεα (σχολιασμός εδώ) που χάρισε στην αργκό μας μια καινούργια λέξη, αφού τώρα μπορούμε να γράφουμε εαυτούς και αλλήλους στα μέζεά μας,  καμαρώνοντας ότι είμαστε τρισχιλιετείς. Βέβαια, όπως είχα γράψει και παλιότερα, πολυσυζητημένες ομιλίες δεν θα πει ουσιαστικές, βαρυσήμαντες, καίριες ή εύστοχες -θα πει απλώς ότι έκαναν ντόρο. Θόρυβο κάνει και ο ντενεκές που δένανε παλιά οι πιτσιρικάδες στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, κρότο κάνει και η στρακαστρούκα -και μετά δεν μένει παρά λίγος καπνός που κι αυτός διαλύεται αμέσως.

Αλλά εδώ και λίγον καιρό ο κ. Ζουράρις είναι υπουργός, οπότε το σημερινό άρθρο είναι το πρώτο που ασχολείται με τον Κ. Ζουράρι με τη νέα του ιδιότητα. Ο υπουργός Κ. Ζουράρις λοιπόν έδωσε πρόσφατα μια συνέντευξη σε βορειοελλαδίτικο ραδιοφωνικό σταθμό, στην οποία υποστήριξε, ανάμεσα στ’ άλλα, ότι μελετάει μια πρόταση διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών με τον στόχο να δημιουργηθεί, σε ορίζοντα δεκαετίας, μια βάση 100.000 ανθρώπων που να μιλούν και να γράφουν αρχαία ελληνικά.

Τουλάχιστον αυτός ήταν ο τίτλος στα άρθρα των διάφορων ιστότοπων που κάλυψαν το θέμα (παράδειγμα). Επειδή έχω πικρή πείρα από τον τρόπο με τον οποίο οι δημοσιογράφοι μερικές φορές απομονώνουν και προβάλλουν μια φράση που δεν είναι αντιπροσωπευτική της συνέντευξης, αναζήτησα και βρήκα με τη βοήθεια ενός ιντερνετικού φίλου το ηχητικό αρχείο της συνέντευξης και το ανέβασα για να το ακούσετε κι εσείς αν θέλετε: