Sic transit gloria mundi….

Σικ τράνζιτ γκλόρια μούντι, έτσι παρέρχεται η δόξα του κόσμου. Το ρητό είναι λατινικό, αλλά όχι της κλασικής εποχής -αφού, όπως μόλις έμαθα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά κατά τις τελετές ενθρόνισης του Πάπα τον 15ο αιώνα.

Οι λέξεις μάς είναι όλες οικείες, ακόμα και σε μένα που δεν έχω διδαχτεί λατινικά ούτε μια ώρα στη ζωή μου (ήμουν του Πρακτικού).

Το sic το χρησιμοποιούμε, ειρωνικά συνήθως, όταν παραθέτουμε λόγια άλλων, για να δείξουμε ότι κάτι, που συνήθως είναι κάποιο μαργαριτάρι ή μια υπερβολική άποψη, ειπώθηκε όντως έτσι, ότι δεν το αλλάξαμε εμείς. Κι εδώ στο ιστολόγιο, όταν ενδίδω στον πειρασμό του γλωσσικού ακτιβισμού και χρησιμοποιώ κάποιον τύπο που δεν είναι καθιερωμένος, βάζω δίπλα σε παρένθεση «σικ, ρε» για να δείξω ότι ξέρω πως πρόκειται για τέτοιον τύπο, π.χ. «θέλησαν να εισάξουν (σικ, ρε) καινά δαιμόνια». Δεν έχει σχέση με το σικ ντύσιμο, αυτό είναι γαλλικό, chic.

Το τράνζιτ ή τράνζιτο το ξέρουμε από τους επιβάτες ή τα εμπορεύματα που περνούν τράνζιτ από μια χώρα δηλ. χωρίς να περάσουν από τελωνειακό έλεγχο, και το χρησιμοποιούμε και για τους χώρους τράνζιτ των αεροδρομίων ή των λιμανιών. Αποδίδεται διέλευση ή διαμετακόμιση, αναλόγως. Και στις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες έχει πάμπολλα ομόρριζα, που καμιά φορά επανέρχονται στην ορολογία ειδικών κλάδων, όπως το τρανζίσιον γκέιμ που είναι όρος της μόδας τώρα στο ποδόσφαιρο.

Γκλόρια είναι βεβαίως η δόξα, είναι και γυναικείο όνομα, όχι ελληνικό όμως, πχ η Γκλόρια Γκέινορ, αλλά και όνομα θεάτρου. Υπάρχει κι ένα λουλούδι που το λένε γκλοριόζα.

Μούντι είναι ο κόσμος, πτώση γενική. Η ονομαστική είναι mundus (ενώ το espressus freddus schettus είναι αιτιατική πληθυντικού, ανώμαλη γλώσσα τα λατινικά). Από εκεί και το Μουντιάλ, βεβαίως, που το λέμε έτσι στη χώρα μας ακόμα κι όταν γίνεται σε χώρες που μιλάνε μη λατινογενή γλώσσα, όπως φέτος.

Το ρητό είναι πασίγνωστο, και το έχω δει να χρησιμοποιείται και χιουμοριστικά παραλλαγμένο κάμποσες φορές, π.χ. Sic transit gloria Mundial, για τον αποκλεισμό μεγάλων ομάδων από νωρίς στο Μουντιάλ.

Ωστόσο, σήμερα το χρησιμοποιώ για να σχολιάσω το μάθημα των Λατινικών, το οποίο, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Παιδείας, για πρώτη φορά εξοβελίζεται εντελώς από τις εισαγωγικές εξετάσεις της θεωρητικής κατεύθυνσης -πιθανόν μάλιστα και να μην διδάσκεται καν, αυτό δεν το κατάλαβα με βεβαιότητα από τις ανακοινώσεις του υπουργού.

Φυσικά, οι ανακοινώσεις δεν αφορούσαν ειδικά το μάθημα των Λατινικών αλλά μια πολύ ευρύτερη και ίσως πολύ σημαντική μεταρρύθμιση του τρόπου εισαγωγής στα ΑΕΙ, που θα πρέπει όμως να τη συζητήσουμε σε άλλο άρθρο. Στο σημερινό, θα επικεντρωθούμε στην «κατάργηση» των Λατινικών, μια και το θέμα αυτό, καλώς ή κακώς, μονοπώλησε τους προβολείς της επικαιρότητας -και αφού είμαστε ιστολόγιο γλωσσικό δεν επιτρέπεται να μην το σχολιάσουμε κι εμείς.

Το δίλημμα των πληγέντων περιοχών

Μη δείξετε τον τίτλο σε παιδιά του σχολείου γιατί θα τους μεταλαμπαδευτούν στρεβλές γνώσεις. Ο τύπος που χρησιμοποιείται είναι λάθος και το σημερινό άρθρο είναι αφιερωμένο σε αυτό ακριβώς το λάθος.

Έχω γράψει και παλιότερα για το θέμα, επανέρχομαι όμως τώρα επειδή ο παλιός μου συμμαθητής ο Χρίστος, που είναι εκπαιδευτικός, παραπονέθηκε για ένα πρόσφατο μαργαριτάρι που ψάρεψε σε επίσημο, επισημότατο έγγραφο του Υπουργείου Παιδείας.

Όπως βλέπετε, η ανακοίνωση καταλήγει ως εξής:

Για την κάλυψη των θέσεων διευθυντών νεοϊδρυθέντων σχολικών μονάδων επίσης έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της παρ.9 του άρθρου 1 του ν.4473/2017. Συνεπώς στις περιπτώσεις αυτές οι Διευθυντές Εκπαίδευσης καλούν τους υποψήφιους που δεν έχουν τοποθετηθεί κατά τη σειρά εγγραφής τους στον πίνακα, να υποβάλουν, νέα δήλωση προτίμησης η οποία αφορά στα εν λόγω σχολεία. Μετά την ολοκλήρωση της ανωτέρω διαδικασίας οι θέσεις που εξακολουθούν να παραμένουν κενές, προκηρύσσονται από τον οικείο Διευθυντή Εκπαίδευσης. Επισημαίνεται ότι η διαδικασία πλήρωσης θέσης διευθυντών νεοϊδρυθέντων σχολικών μονάδων διεξάγεται μόνο στην περίπτωση που είναι απόλυτα εξασφαλισμένη η λειτουργία του σχολείου.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ
Μαρούσι, 14 – 8 – 2017
Αρ.Πρωτ. Βαθμός Προτερ Φ.361.22/67/ 136658 /E3

Οι σχολικές μονάδες είναι γένους θηλυκού. Ο τύπος «νεοϊδρυθέντων» είναι τύπος του αρσενικού γένους της μετοχής. Άρα έχουμε λάθος. Λάθος πολύ κοινό, όπως θα έχετε διαπιστώσει από την πείρα σας και όπως θα δούμε πιο κάτω. Λάθος συγγνωστό, επίσης, αν το κάνουμε εγώ ή εσείς, για λόγους που θα αναφέρω στη συνέχεια. Λάθος όμως ασυγχώρητο όταν βρίσκεται σε επίσημο έγγραφο του κράτους, και κατά μείζονα λόγο του Υπουργείου Παιδείας -και, για περισσότερη ειρωνεία, όταν δυο αράδες πιο κάτω μπαίνει φαρδύ-πλατύ το όνομα του υπουργού.

Ο δικός μας Άδωνης είναι καλύτερος

Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεικός από το πρόσφατο άρθρο του φίλου Γιάννη Χάρη «Ο δικός μας Άδωνης«, που είναι γραμμένο για τον, υφυπουργό Παιδείας πλέον, Κώστα Ζουράρι.

Καθώς είμαστε ιστολόγιο που ασχολείται με τη γλώσσα, έχουμε αφιερώσει κι άλλα άρθρα στον Κ. Ζουράρι από τότε που εξελέγη, τον Γενάρη του 2015, στη Βουλή των Ελλήνων και προκάλεσε αίσθηση με κάποιες αγορεύσεις του που συζητήθηκαν πολύ, όπως τότε που είχε μιλήσει για τον αρχέκακο όφι τον Αλεμανό (σχολιασμός εδώ) κι έπειτα στη συζήτηση για τις γερμανικές αποζημιώσεις, την ακόμα πιο πολυσυζητημένη ομιλία για τα μέζεα (σχολιασμός εδώ) που χάρισε στην αργκό μας μια καινούργια λέξη, αφού τώρα μπορούμε να γράφουμε εαυτούς και αλλήλους στα μέζεά μας,  καμαρώνοντας ότι είμαστε τρισχιλιετείς. Βέβαια, όπως είχα γράψει και παλιότερα, πολυσυζητημένες ομιλίες δεν θα πει ουσιαστικές, βαρυσήμαντες, καίριες ή εύστοχες -θα πει απλώς ότι έκαναν ντόρο. Θόρυβο κάνει και ο ντενεκές που δένανε παλιά οι πιτσιρικάδες στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, κρότο κάνει και η στρακαστρούκα -και μετά δεν μένει παρά λίγος καπνός που κι αυτός διαλύεται αμέσως.

Αλλά εδώ και λίγον καιρό ο κ. Ζουράρις είναι υπουργός, οπότε το σημερινό άρθρο είναι το πρώτο που ασχολείται με τον Κ. Ζουράρι με τη νέα του ιδιότητα. Ο υπουργός Κ. Ζουράρις λοιπόν έδωσε πρόσφατα μια συνέντευξη σε βορειοελλαδίτικο ραδιοφωνικό σταθμό, στην οποία υποστήριξε, ανάμεσα στ’ άλλα, ότι μελετάει μια πρόταση διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών με τον στόχο να δημιουργηθεί, σε ορίζοντα δεκαετίας, μια βάση 100.000 ανθρώπων που να μιλούν και να γράφουν αρχαία ελληνικά.

Τουλάχιστον αυτός ήταν ο τίτλος στα άρθρα των διάφορων ιστότοπων που κάλυψαν το θέμα (παράδειγμα). Επειδή έχω πικρή πείρα από τον τρόπο με τον οποίο οι δημοσιογράφοι μερικές φορές απομονώνουν και προβάλλουν μια φράση που δεν είναι αντιπροσωπευτική της συνέντευξης, αναζήτησα και βρήκα με τη βοήθεια ενός ιντερνετικού φίλου το ηχητικό αρχείο της συνέντευξης και το ανέβασα για να το ακούσετε κι εσείς αν θέλετε: