Ψηφίζουμε λοιπόν

Οι πιο πρωινοί θα έχουν ήδη ψηφίσει, άλλοι -όπως εγώ- θα το αφήνουν για αργότερα, αλλά το ιστολόγιο χρωστάει να ανεβάσει κάτι το εκλογικό, έστω και για να χρησιμέψει για την υποδοχή του σχολιασμού σας, τόσο για τη μέρα των εκλογών όσο και για τα αποτελέσματα, όταν θα αρχίσουν να βγαίνουν, πρώτα ως εκτιμήσεις από τις σφυγμομετρήσεις εξόδου και μετά ως πραγματικά αποτελέσματα.

Πριν αρχίσω να γράφω το άρθρο, χτες, είχα στο νου μου να βάλω ένα απόσπασμα από  τους Χαλασοχώρηδες του Παπαδιαμάντη, εκεί όπου περιγράφεται (και, κατά κάποιο τρόπο δικαιολογείται) η αγοραπωλησία των ψήφων.  Όμως ύστερα θυμήθηκα ότι το απόσπασμα αυτό το είχα ήδη δημοσιεύσει στις προηγούμενες εκλογές, του Ιουλίου 2019, και δεν μου άρεσε η επανάληψη.

Μετά, σκέφτηκα, επειδή οι εκλογές γίνονται Μάιο, να βάλω μια γελοιογραφία του Φ. Δημητριάδη από τις εκλογές του 1958, που και αυτές είχαν γίνει μήνα Μάιο, ύστερα όμως συνειδητοποίησα πως κι αυτή τη γελοιογραφία την έχω ανεβάσει,  στο άρθρο των  εκλογών του Μαΐου 2012, ενώ στις επόμενες εκλογές, του Ιουνίου 2012, είχα δημοσιεύσει μια παρεμφερή γελοιογραφία, από τις  εκλογές του 1956.

Οπότε μεταφέρθηκα στα χρόνια της  μεταπολίτευσης κι έτσι θα δημοσιεύσω σήμερα τις γελοιογραφίες από την  πρώτη  σελίδα του Βήματος στις 20 Νοεμβρίου  1977. Ταιριάζει γιατί  πρόσφατα είχαμε αναφερθεί έμμεσα σε εκείνες τις εκλογές, όταν βάλαμε το σχετικό τραγούδι του Σαββόπουλου από τον δίσκο Ρεζέρβα.

Στις εκλογές εκείνες η  Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Καραμανλή είχε  έρθει πρώτη με άνεση (41,8%) αν  και πολύ μακριά από το συντριπτικό 54% των πρώτων μεταπολιτευτικών εκλογών -άλλωστε, είχε κατέβει  στις εκλογές  η δεξιότερη Εθνική Παράταξη των  φιλοβασιλικών αποσπώντας ένα όχι ευκαταφρόνητο 6,8%.

Η πρώτη  γελοιογραφία, του Βαγγέλη Παυλίδη, του καλού γελοιογράφου από τη Ρόδο, που είχε ως σήμα κατατεθέν την κουκουβάγια (εδώ εξηγεί πώς γεννήθηκε η κουκουβάγια) εκφράζει τη γενική γραμμή της  εφημερίδας, που εκφραζόταν και από τον πρωτοσέλιδο τίτλο της («Τις δημοκρατικές δυνάμεις θα ενισχύσουν οι εκλογές»), αφού παρουσιάζει τον λαό να περιφρουρεί την κάλπη ζητώντας δικαιοσύνη προκαλώντας φόβο σε έναν υπουργό της ΝΔ με ημίψηλο.

Advertisement

Καλή χρονιά, με υγεία και αγάπη!

Εδώ και λίγες ώρες έχουμε μπει στο 2023 κι έτσι έχουμε αλλάξει χρόνο.

Φέτος είναι η δέκατη τέταρτη πρωτοχρονιά του ιστολογίου -περνάνε τα χρόνια. Και επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός, θα τηρήσω και φέτος μια παράδοση που αρκετές φορές ακολουθώ αν και όχι ανελλιπώς. Έτσι, όπως και πέρυσι και πρόπερσι και προηγούμενες πρωτοχρονιές, το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή από χρονιές που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 3. Επειδή όμως την ακολουθία 1963, 1973, 1983, 1993, 2003 την είχαμε καλύψει στο αντίστοιχο άρθρο της πρωτοχρονιάς του 2013 (είπαμε, περνάνε τα χρόνια!), φέτος άλλαξα την περιοδικότητα και άπλωσα το εύρος: θα δούμε πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από το 1933, το 1953, το 1973, το 1993 και το 2013.

Πριν όμως προχωρήσουμε, επειδή μας αρέσουν και οι αριθμοί, να πούμε ότι ο αριθμός 2023 δεν είναι πρώτος αλλά έχει σχετικά ασυνήθιστους διαιρέτες: 7 x 17 x 17.

Ας περάσουμε τώρα στη γελοιογραφική ανασκόπηση, ξεκινώντας από το μακρινό 1933. Στο πρωτοχρονιάτικο φύλλο της εφημερίδας Πρωία δημοσιεύτηκε, ανάμεσα σε άλλες, και η εξής γελοιογραφία:

Άλλος Βασιλόπηττα και άλλος χυλόπηττα, μας λέει, διότι τότε την πίτα την έγραφαν και πήτα, πήττα ή πίττα. Αριστερά είναι ο Παναγής Τσαλδάρης, ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος, δεξιά ο Ελευθέριος Βενιζέλος των Φιλελευθέρων. Στις εκλογές του 1932 τα δυο μεγάλα κόμματα είχαν έρθει σχεδόν ισόπαλα. Τελικά, τον Νοέμβριο το Λαϊκό Κόμμα, αφού πρώτα αναγνώρισε το καθεστώς της Αβασίλευτης δημοκρατίας ώστε να καθησυχάσει τους αντιβασιλικούς στρατιωτικούς, σχημάτισε κυβέρνηση μειοψηφίας με ανοχή των Φιλελεύθερων, και αυτό αποτυπώνει η γελοιογραφία, όπου το κεφαλαίο Β στη βασιλόπιτα μάλλον δεν είναι τυχαίο. Βέβαια, λίγο αργότερα η κυβέρνηση Τσαλδάρη έπεφτε και αναλάμβανε ο Βενιζέλος, που οδήγησε τη χώρα σε εκλογές.

Ποιος είναι ο γελοιογράφος; Ομολογώ πως δεν μπόρεσα να αποκρυπτογραφήσω την υπογραφή του. Στην εφημερίδα σημειώνεται ότι τα σκίτσα είναι «του κ. Νουάρ». Δεν ξέρω σε ποιον  αντιστοιχεί το ψευδώνυμο.

Πριν από 13 χρόνια

Πριν από 13 χρόνια ήμασταν δεκατρία χρόνια νεότεροι, προφανώς, διότι δεν πιστεύω να μας διαβάζουν πολλοί και πολλές δωδεκάχρονοι και δωδεκάχρονες (και βγάλε) που δεν είχαν γεννηθεί τότε. Πέρα όμως απ’ αυτό, πριν από 13 χρόνια ακριβώς, τέτοια μέρα, έγιναν οι βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, με τις οποίες τερματίστηκε, πρόωρα και απότομα, η δεύτερη θητεία του Κώστα Καραμανλή στον θώκο του πρωθυπουργού, αφού νίκησε το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου.

Να θυμηθούμε όμως τα αποτελέσματα των εκλογών εκείνων.

Πρώτο ήρθε το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, με ποσοστό σχεδόν 44% (και ελάχιστα πάνω από 3 εκατ. ψήφους), κερδίζοντας την αυτοδυναμία, αφού συγκέντρωσε 160 έδρες. Στη δεύτερη θέση η ΝΔ του απερχόμενου πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή με 33,5% και μόλις 91 έδρες. Στις προηγούμενες εκλογές, του 2007, η σειρά ήταν διαφορετική αλλά η διαφορά μικρότερη (41,8 με 38). Τρίτο το ΚΚΕ, με την Αλέκα Παπαρήγα, με ποσοστό 7,54% και 22 έδρες, σε μικρή πτώση από το 2007, τέταρτο το ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη με ένα εντυπωσιακό 5,6% υπερφαλαγγίζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ, που είχε νέο επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα και είχε συγκεντρώσει 4,6%, επίσης με μικρή πτώση ως προς το 2007. Στην εκτη θέση, κοντά στο όριο του 3% που χρειάζεται για την εκπροσώπηση στη Βουλή, αλλα κάτω από αυτό με 2,5% οι Οικολόγοι-Πράσινοι, στην καλύτερη έως τότε (και έως σήμερα) εκλογική τους επίδοση.

Καλή χρνιά σε λες και λυς, με υγεία και αγάπη!

Εδώ και λίγες ώρες έχουμε μπει στο 2022 κι έτσι έχουμε αλλάξει χρόνο.

Όπως και η περυσινή, έτσι και η φετινή πρωτοχρονιά είναι ιδιαίτερη, όπως ιδιαίτερη ήταν και η χτεσινή παραμονή, μέσα στον φόβο της παραλλαγής Όμικρον -άρα και, για κάποιους τουλάχιστον, χωρίς το παραδοσιακό ξενύχτι. Οπότε, το σημερινό άρθρο κάποιοι θα το διαβάσουν νωρίτερα απ’ό,τι άλλες χρονιές.

Οσοι το διαβάσετε νωρίς, μη νομίσετε ότι φταίει που δεν ήπιατε τον δεύτερο καφέ. Πράγματι, ο τίτλος είναι λειψός -ακριβέστερα, λιπογραμματικός, αφού λείπει ένα συγκεκριμένο γράμμα, το Ο. Συνεχίζουμε, βλέπετε, το αστείο και ευχόμαστε η χρονιά που ανέτειλε να είναι χωρίς Όμικρον. (Και χωρίς Δ, εδώ που τα λέμε, αλλά για να φανεί αυτό θα έπρεπε να γράψω το ύ χιλίάες εικσιύ ολογράφως!)

Φέτος είναι η δέκατη τρίτη πρωτοχρονιά του ιστολογίου -που ελπίζω να μην ειναι γρουσούζικη. Πάντως, επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός θα τηρήσω και φέτος μια παράδοση που αρκετές φορές ακολουθώ αν και όχι ανελλιπώς. Έτσι, όπως και πέρυσι και πρόπερσι και προηγούμενες πρωτοχρονιές το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή από χρονιές που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 2 -και συγκεκριμένα από το 1972, το 1982, το 1992, το 2002 και το 2012.

Και ξεκινάμε από το 1972. Μέσα στη δικτατορία, τα περιθώρια για σχολιασμό της εσωτερικής πολιτικής σκηνής ήταν ανύπαρκτα (και ποια πολιτική σκηνή, άλλωστε), οπότε οι γελοιογράφοι σχολίαζαν την εξωτερική πολιτική.

Aπό το πρωτοχρονιάτικο φύλλο του Βήματος, λοιπόν, της 1.1.1972, το πενάκι του Φωκίωνα Δημητριάδη σχεδιάζει μια πρωτοχρονιάτικη «συνάντηση κορυφής».

Αριστερά ο Ρίτσαρντ Νίξον, πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, δεξιά ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ, ο ηγέτης της ΕΣΣΔ, και στη μέση ο πρόεδρος Μάο της Κίνας, δίνουν τα χέρια και ο Μάο εκφράζει την ευχή να πάνε καλά οι δουλειές των βιομηχανιών όπλων, ενώ σε λυτά χαρτιά βλέπουμε τα διάφορα σημεία έντασης και συγκρούσεων στον πλανήτη, Πακιστάν-Ινδία, Μέση Ανατολή, Βιετνάμ.

Ο Μάο κρατάει επίσης το κόκκινο βιβλιαράκι με τις σκέψεις του, ενώ ο Μπρέζνιεφ φοράει ρώσικο πουκάμισο.

Πράγματι, το 1972 ανέτειλε με υποσχέσεις για ύφεση και χαλάρωση των ψυχροπολεμικών εντάσεων. Δεν έγινε κάποια διάσκεψη κορυφής τον Δεκέμβριο του 1971, αλλά υπήρχαν εντονότατες διαβουλεύσεις ανάμεσα στους δυτικούς ηγέτες, ενόψει της προγραμματισμένης διάσκεψης κορυφής του Μαΐου 1972 που έγινε στη Μόσχα ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και είχε ως αποτέλεσμα την υπογραφή σειράς σημαντικών συμφωνιών και συνθηκών (όπως για τους αντιβαλλιστικούς πυραύλους). Προηγήθηκε η ιστορική επίσκεψη του προέδρου Νίξον στην Κίνα.

Έτσι, τον Δεκέμβριο του 1971, σε προετοιμασία των συναντήσεων αυτών, ο Νίξον είχε συναντηθεί με διάφορους ηγέτες, πχ με τον Βρετανό πρωθυπουργό Έντουαρντ Χηθ στη Βερμούδα.

Να προσέξουμε την απλή καθαρεύουσα που χρησιμοποιείται (συνάντησις, βιομηχανίαι).

Καλή χρονιά σε όλες και όλους, με υγεία και αγάπη!

Εδώ και λίγες ώρες έχουμε μπει στο 2021 κι έτσι έχουμε αλλάξει χρόνο. Για πολλούς έχουμε μπει και σε καινούργια δεκαετία, αλλά εγώ τουλάχιστον δεν θα εμπλακώ σε αυτή τη συζητηση.

Έτσι κι αλλιώς, η φετινή πρωτοχρονιά είναι ιδιαίτερη, όπως ιδιαίτερη ήταν και η χτεσινή παραμονή, με κορονορεβεγιόν και περιορισμούς στην κίνηση -άρα και, για πολλούς τουλάχιστον, χωρίς το παραδοσιακό ξενύχτι. Οπότε, το σημερινό άρθρο κάποιοι θα το διαβάσουν νωρίτερα απ’ό,τι άλλες χρονιές.

Ανάτειλε λοιπόν το 2021, αλλά αντί να βρίσκεται η χώρα σε κλίμα εορτασμού των 200 χρόνων από το μεγάλο Εικοσιένα μετράει καθημερινά νεκρούς και διασωληνωμένους και περιμένει μήπως δει σωτηρία από το εμβόλιο. Από μια άποψη, περιμένουμε τη λευτεριά και τώρα.

Φέτος είναι η δωδέκατη πρωτοχρονιά του ιστολογίου και επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός θα τηρήσω και φέτος μια παράδοση που αρκετές φορές ακολουθώ αν και όχι ανελλιπώς. Έτσι, όπως και πέρυσι και πρόπερσι και προηγούμενες πρωτοχρονιές το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή από χρονιές που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 1 -και συγκεκριμένα από το 1961, το 1971, το 1981, το 1991 και το 2001.

Όμως φέτος θα κλέψω. Επειδή κάτι ανάλογο είχα κάνει και την πρωτοχρονιά του 2011, ενέδωσα στον πειρασμό να επαναλάβω το άρθρο εκείνο. Όχι τόσο από τεμπελιά, αλλά επειδή δεν μπόρεσα να βρω πολλές καλές γελοιογραφίες -και επειδή δυο-τρεις από τις παλιές αξίζουν σχολιασμό. Εξάλλου, δέκα χρόνια μετά, κάποιοι δεν θα έχετε δει εκείνο το παλιό άρθρο.

Οπότε, ξεκινάμε από το 1961. Εφημερίδα το Βήμα, γελοιογραφία του Φωκίωνα Δημητριάδη. Ήταν έθιμο την πρωτοχρονιά διάφοροι έμποροι να αφήνουν δώρα στο βαρέλι του τροχονόμου που ρύθμιζε την κυκλοφορία στο Σύνταγμα -ή ίσως και σε άλλα σημεία κι αυτό είναι το θέμα της γελοιογραφίας:

Τροχονόμος είναι ο Κ. Καραμανλής, πρωθυπουργός τότε, και τον περιτριγυρίζουν προσωπικότητες της τότε πολιτικής σκηνής αφήνοντας τα δώρα τους -που δεν είναι όλα ευπρόσδεκτα. Βλέπουμε αριστερά τον Γρίβα, που τότε ήταν αρχηγός ενός εφήμερου περίπου κεντρώου κόμματος, με ένα αυτοκίνητο -είχε δημιουργηθεί ζήτημα με μια χαριστική παραχώρηση αυτοκινήτου στον Γρίβα. Δεξιά βλέπουμε τον Γ. Παπανδρέου με τις αγροτικές ασφαλίσεις (αν και στην αντιπολίτευση, ο ρόλος του εξηγείται εδώ), τον Κωστάκη Τσάτσο μ’ ένα χειράμαξο γεμάτο διαψεύσεις, τον Κανελλόπουλο να ανεμίζει τα σονέτα του, τέρμα δεξιά τον Ευάγγελο Αβέρωφ, υπουργό εξωτερικών, με μια αρμαθιά διπλωματικές επιτυχίες κι ένα κουβά γιαούρτι Μετσόβου. Aπό την προ δεκαετίας συζήτηση προέκυψε ότι δίπλα στον Γρίβα ειναι ο Τάκος Μακρής, τότε υπουργός Εσωτερικών και αρμόδιος για τον εκλογικό νόμο, και τρίτος από αριστερά ο Λεωνίδας Δερτιλής, υπουργός εμπορίου, που είχε κλείσει συμφωνίες κλίρινγκ με τις σοσιαλιστικές χώρες. Αυτός δεξιά δίπλα στον Παπανδρέου, που αγκομαχάει με το βαρύ κιβώτιο της Πεσινέ, είναι ο Αριστ. Πρωτοπαπαδάκης, υπουργός Συντονισμού. Δεν ξέρω ποιος είναι αυτός που μόλις διακρίνεται ανάμεσα στον Αβέρωφ και τον Τσάτσο και που προσφέρει ένα κουκλάκι του Γρίβα.

Κατά σύμπτωση, πολιτικούς ηγέτες απεικονίζει και η επόμενη γελοιογραφία μας, του 1971. Μόνο που επειδή έχουμε χούντα, οι ηγέτες είναι της διεθνούς πολιτικής σκηνής, όχι της γυψοφορεμένης εγχώριας (επί χούντας, οι γελοιογράφοι είχαν στραφεί στη διεθνή πολιτική, όπου ήταν επιτρεπτό να σχολιάζουν με κάποια τόλμη). Σκιτσάρει ο Κ. Μητρόπουλος στα Νέα:

Ο νέος χρόνος είναι νεαρός σοφέρ στο Λεωφορείον ο Κόσμος, που μεταφέρει στριμωγμένους τους ηγέτες όλων των χωρών του κόσμου. Πρώτος από αριστερά είναι ο Έντουαρντ Χιθ, ο βρετανός, μετά ο Μπρέζνιεφ και δίπλα του ο Νίξον. Στη δεύτερη σειρά ο Καντάφι (νομίζω), ο Βίλι Μπραντ και ο Μάο. Ο τυπάκος με τα φρύδια είναι ο Πομπιντού, πιο πίσω βλέπουμε τον Φιντέλ Κάστρο  και τελευταίον τον Μακάριο. Νομίζω πως τα άλλα πρόσωπα που διακρίνονται είναι τυπικές φιγούρες και δεν απεικονίζουν συγκεκριμένα πρόσωπα (ακόμα και ο μαύρος, για τον οποίο αναφέρθηκε στην προ δεκαετίας συζήτηση πως είναι ο Παπα Ντοκ Ντυβαλιέ της Αϊτής), αλλά μπορεί να κάνω λάθος. Στην προ δεκαετίας δημοσίευση της γελοιογραφίας, δυο ηγέτες ζούσαν ακόμα -Καντάφι και Κάστρο. Φέτος κανείς.

Η πρωτοχρονιά του 1981 ήταν η μέρα της εισόδου της Ελλάδας στην ΕΟΚ, τη σημερινή ΕΕ.

Στην πρώτη γελοιογραφία, αριστερά, ο Καμένος στην Ελευθεροτυπία βλέπει την Ελλάδα να προσπαθεί να προσγειωθεί ομαλά, παρά το ελαττωματικό αλεξίπτωτο, στην Ευρώπη των 9 (τώρα έχουν γίνει 27, αλλά το ένα από τα δύο νησιά αριστερά έχει φύγει).

Η δεύτερη γελοιογραφία, που δεν την είχα βάλει στο προ δεκαετίας άρθρο, παρουσιάζει τον νέο χρόνο σαν νεογέννητο μωρό, που είναι ένας κοινός γελοιογραφικός τόπος.

Πόσοι θυμούνται την παλιά διαφήμιση, που έγινε και σλόγκαν, «Το παιδί μίλησε»;

.

.

.

.

Και προχωράμε στην επόμενη δεκαετία και στο 1991.

Για το 1991 διάλεξα ένα σκίτσο του Κ. Μητρόπουλου, που παρουσιάζει τον τυπικό Έλληνα να βγαίνει από τη μια στενωπό (να μια τυπική λέξη της περιόδου 1985 και μετά!) και να μπαίνει στην άλλη.

Kαι, τέλος, το 2001.

Το 2001 ήταν για πολλούς πρώτη μέρα όχι μόνο δεκαετίας αλλά και αιώνα και χιλιετίας -βέβαια, οι περισσότεροι είχαν θεωρήσει ότι το κοντέρ αρχίζει να μετράει το 2000. Πάντως, το σκίτσο του Μητρόπουλου στα Νέα διάλεξε άλλο θέμα, το ευρώ που εκτοπίζει τη δραχμή:

Επειδή η μνήμη (τουλάχιστον η δική μου) δεν συγκρατεί αυτά τα πράγματα με απόλυτη ακρίβεια, βλέποντας το σκίτσο είχα σκεφτεί ότι η 1/1/2001 ήταν η πρώτη μέρα κυκλοφορίας των νομισμάτων του ευρώ, αλλά ύστερα από ώριμη σκέψη γκούγκλισμα θυμήθηκα ότι τα ευρώ κυκλοφόρησαν πρωτοχρονιά του 2002.

Γιατί δεν έχω γελοιογραφία του 2011; Διότι τα ονλάιν αρχεία των εφημερίδων, όσα είναι προσιτά, δεν είναι καλά οργανωμένα ώστε να βρίσκεις εύκολα το φύλλο π.χ. της Ελευθεροτυπίας ή της Αυγής ή των Νέων ή του Έθνους στο πρώτο φύλλο τους του 2011 -ή εγώ δεν κατάφερα να τα βρω. Το μόνο καλά οργανωμένο αρχείο ελληνικής εφημερίδας (εκτός των συνδρομητικών) νομίζω ότι είναι του Ριζοσπάστη.

Αλλά το 2011 ο Ριζοσπάστης δεν δημοσίευσε πρωτοχρονιάτικη γελοιογραφία, ίσως επειδή το πρωτο φύλλο της χρονιάς βγήκε στις 3 ή 4 Ιανουαρίου. Από εκείνο το φύλλο, μια γελοιογραφία του Κ. Γρηγοριάδη διαχρονική, αφού για φως στο βάθος του τουνέλου μιλάμε από τη δεκαετία του 1980.

Να δούμε η τωρινή σήραγγα τι βάθος μέλλεται να έχει.

Προφήτης δεν είναι κανείς, αλλά νομίζω πως από τις πρόσφατες προφητείες, εκείνες που περισσότερο διαψεύστηκαν ήταν όσες διατυπώθηκαν πέρυσι τέτοια μέρα.

Εγώ, ας πούμε, έγραφα στο αντίστοιχο περσινό άρθρο:

Πάντως να το χαρείτε το 2020 γιατί την επόμενη συμμετρική χρονολογία, που είναι το 2121, δεν σας εγγυώμαι ότι θα γράφω στο ιστολόγιο, μπορεί να έχω βαρεθεί.

Να μην πούμε πόσο το χαρήκαμε το 2020.

Τι θα μας φέρει το 2021 δεν το ξέρουμε, αλλά ελπίζω και εύχομαι του χρόνου τέτοιον καιρό να είμαστε πάλι όλοι εδώ και να τα λέμε όπως σήμερα.

Κατά τα άλλα, το ιστολόγιο εύχεται σε όλες και σε όλους που μας διαβάζουν καλή χρονιά, με υγεία και προκοπή, με αγάπη και αντοχή, με αλληλεγγύη και κουράγιο!

Κινδυνεύει άραγε η ελληνική γλώσσα από τις ξένες λέξεις;

Πλησιάζουν τα περίεργα Χριστούγεννα της φετινής σημαδεμένης χρονιάς, κι αυτά σημαδεμένα, και δύσκολα βρίσκει κανείς θέμα συζήτησης άλλο από τον εγκλεισμό και τα προβλήματα που προκαλεί, οικονομικά και ψυχολογικά, τον καθημερινό αριθμό των θυμάτων, που πολύ αργά μειώνεται, το εμβόλιο που προβάλλεται ως πανάκεια.

Από αυτη την άποψη, είναι παραπάνω από καλοδεχούμενη η συζήτηση που ξεκίνησε για τον κίνδυνο που (υποτίθεται ότι) αντιπροσωπεύουν για τη γλώσσα μας οι ξένες λέξεις, ιδίως τα αγγλικά δάνεια, κι ας ξεκίνησε η συζήτηση από τη δυσαρέσκεια του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη για όρους όπως λοκντάουν, ντελίβερι ή click away, δηλαδή όρους που τους έφερε στο προσκήνιο ή και τους γέννησε η πανδημία. Με το να συζητάμε κάτι γλωσσικό, έχουμε την ψευδαίσθηση ότι βρισκόμαστε σε πιο ανέφελους καιρούς.

Ειδικά για τον όρο click away συζητήσαμε προχτές, οπότε και ανέφερα, αν και χωρίς να σχολιάσω, το κυριακάτικο άρθρο του Γ. Μπαμπινιώτη στην Καθημερινή, στο οποίο ο καθηγητής απαντά σε σχετικά άρθρα του Π. Μανδραβέλη και του Τ. Θεοδωρόπουλου, οι οποίοι είχαν διαφωνήσει με την εκστρατεία του, και εκθέτει τις γενικοτερες απόψεις του εναντίον της «γλωσσικής αγγλοκρατίας» προσάπτοντας «γλωσσική ακηδία» σε όσους δείχνουν ανεκτικότητα ή μοιρολατρία σε αυτή την εισροή ξένων όρων.

Ακολούθησε ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, ενός σωματείου που κατά καιρούς έχει πάρει συντηρητικότατες θέσεις σε ζητήματα σχετικά με το γλωσσικό. Η ΠΕΦ καταγγελλει «την άκριτη υιοθέτηση αμετάφραστων ξενικών όρων σε ποικίλες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, με συνέπεια να νοθεύεται το γλωσσικό αίσθημα και βαθμιαία να μετατρέπεται η γλώσσα της καθημερινότητας σε ένα υβριδικό, αγγλοελληνικό ιδίωμα».

Φέρνουν τα εξής παραδείγματα: Βλέπουμε έτσι λέξεις που συνδέονται με το γλωσσικό αίσθημα πλατιών λαϊκών στρωμάτων, όπως π.χ. οι σχετιζόμενες με τον τομέα του αθλητισμού, να μετατρέπονται σε αγγλικές, όπως «Super League», αντί «Πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής Κατηγορίας», Football League, αντί «Πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής Κατηγορίας» κ.ο.κ. Το ίδιο συμβαίνει στον χώρο της πολιτικής, όπου τα «hot spots» τείνουν σχεδόν ολοσχερώς να αντικαταστήσουν τα «Κέντρα Φιλοξενίας», το «debate» την «τηλεμαχία», το «win win» το «αμοιβαίο όφελος» κ.λπ. Στον χώρο της οικονομίας, τα POS και τα Black Friday, τα takeaway, clickaway, e-shops, delivery κ.τ.τ. αποτελούν την κορυφή ενός ραγδαία διογκούμενου παγόβουνου.

Η ΠΕΦ θεωρεί επιτακτική ανάγκη τη «δημιουργία ενός επίσημου επιτελικού οργάνου, στελεχωμένου από πνευματικούς ανθρώπους που αποδεδειγμένα γνωρίζουν και μεριμνούν για τη γλωσσική και πολιτισμική μας παράδοση, οι οποίοι θα είναι σε θέση να δίνουν ανά πάσα στιγμή λύση στα προβλήματα που θέτει επί τάπητος η ανάγκη χρήσης νεολογισμών σε κάθε τομέα της καθημερινής δραστηριότητας. Οι ίδιοι άνθρωποι μπορούν να αναλάβουν και το έργο της σταδιακής αποκατάστασης των όρων που σήμερα έχουν αντικατασταθεί από ξενικούς«.

Τέλος, η ΠΕΦ υποστηρίζει ότι «επιβάλλεται να κατοχυρωθεί στο νέο σύνταγμα η προστασία της ελληνικής γλώσσας, με την ίδια στοργική μέριμνα η οποία προβλέπεται για την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας του τόπου», παρόλο που την προηγούμενη φορά που υπήρξε συνταγματική προστασία της επίσημης γλωσσικής ποικιλίας, στο Σύνταγμα του 1911, αυτό οδήγησε σε διώξεις δημοτικιστών και σε καθήλωση της πνευματικής ζωής και, κατά τη γνώμη πολλών όπως του Γ. Σεφέρη, έβλαψε τη διδασκαλία της γλώσσας και τη διάπλαση γλωσσικού αισθήματος.

Δεν συμφωνώ με την ανακοίνωση του συνδέσμου των φιλολόγων. Καταρχάς, δεν τεκμηριώνεται η βαριά κατηγορία ότι η γλώσσα της καθημερινότητας έχει μετατραπεί σε «αγγλοελληνικό υβριδικό ιδίωμα», που αν την καλοσκεφτούμε θα σήμαινε ότι και ένας Άγγλος, χωρίς να έχει μελετήσει την ελληνική, μπορεί να την καταλάβει μέσες-άκρες ακριβώς επειδή τόσο πολλοί οροι θα του είναι οικείοι.

Ούτε γίνεται παραπομπή σε κάποια μελέτη που να δείχνει ότι ο αριθμός των εισαγόμενων «αμετάφραστων ξενικών όρων» έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Κάποια από τα παραδείγματά τους, όπως η μετατροπή της Α’ Εθνικής Κατηγορίας σε Super League δεν είναι πρόσφατα (είναι όρος του 2006!), ενώ σε άλλες περιπτώσεις (hot spot, win win κτλ.) δεν αντικατέστησε ο ξένος όρος τον ελληνικό, όπως υποστηρίζει η ανακοίνωση, αλλά ο ξένος όρος προηγήθηκε και ο ελληνικός που προτάθηκε δεν κατάφερε να τον εκτοπίσει. Είναι εντυπωσιακό ότι φιλόλογοι, επιστήμονες άνθρωποι, κάνουν μια ανακοίνωση χωρίς να στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, σε κάποια έρευνα -απλώς σε εμπειρικές, καφενειακές θα έλεγα, παρατηρήσεις.

Ως προς την πρόταση για ίδρυση επιτελικού οργάνου, η ΠΕΦ παραβιάζει ανοιχτές πόρτες. Τέτοια όργανα υπάρχουν και συνεργάζονται στο Ελληνικό Δίκτυο Ορολογίας, με συμμετοχή και των μεταφραστικών υπηρεσιών των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Αλλά η τυποποίηση της ορολογίας είναι δύσκολη και χρονοβόρα υπόθεση, όπως θα διαπιστώσει όποιος επιχειρήσει να ασχοληθεί μαζί της (το λέω εκ πείρας).

Την πρόταση της ΠΕΦ την επικρότησε ο κ. Μπαμπινιώτης, σε νέα του ανάρτηση: Χαιρετίζω την πρωτοβουλία τής Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ) να παρέμβει δημόσια και να εκφράσει την γνώμη της για τον καταιγισμό ξένων λέξεων που πλήττει τελευταία την γλώσσα μας κατά προκλητικό τρόπο. Διότι είναι πρόκληση γλωσσική το Black Friday, το click away, τα delivery με courier, το lockdown, τα rapid test (tests, συγγνώμη) και η επερχόμενη χριστουγεννιάτικη ευχή που θα μάς απευθυνθεί από πολλά καταστήματα, το Merry Christmas (έχετε δίκιο να φοβάστε, αγαπητέ μου αξεπέραστε δάσκαλε τής γελοιογραφίας, κ. Κώστα Μητρόπουλε ότι μπορεί και να μού επιφέρει λιποθυμία η εκτόξευση αγγλιστί τής συγκεκριμένης ευχής αντί τού «Καλά Χριστούγεννα» [γελοιογραφία στα Νέα]).

Τα Ιουλιανά του 1965 μέσα από το πενάκι του Φωκίωνα Δημητριάδη

Σχεδόν κάθε χρόνο στις 15 Ιουλίου ή εκεί κοντά βάζω κάποιο άρθρο σχετικά με τα Ιουλιανά του 1965. Πέρυσι το αμέλησα, οπότε φέτος επανέρχομαι στην παράδοση του ιστολογίου.

Στα άρθρα αυτά συνηθίζω να παρουσιάζω γελοιογραφίες από εφημερίδες της εποχής, κι αυτό θα κάνω και σήμερα, και μάλιστα επανορθώνοντας μιαν αδικία. Ενώ έχω παρουσιάσει σε αρκετά άρθρα γελοιογραφίες του Μποστ και του Κώστα Μητρόπουλου, έχω αδικήσει τον πρύτανη της ελληνικής πολιτικής γελοιογραφίας των μεταπολεμικών δεκαετιών, τον Φωκίωνα Δημητριάδη (1894-1977). Την εποχή εκείνη ο Δημητριάδης συνεργαζοταν με τα Νέα, το Βήμα και τη Μακεδονία. Γελοιογραφίες από την τελευταία αυτή συνεργασία έχω παρουσιάσει στον παλιό μου ιστότοπο. Σήμερα θα παρουσιάσω γελοιογραφίες από το Βήμα όπου ο Δημητριάδης δημοσίευε γελοιογραφία κάθε Κυριακή.

Συμπληρώνονται σήμερα 55 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με ιθύνοντα νου τον Κ. Μητσοτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες και τρία συνολικώς κύματα αποστασίας, μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου έχω παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών.  Το 2009 είχα ανεβάσει “Τα ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων“. Περιείχαν δύο συνδέσμους προς τον παλιό μου ιστότοπο, ένας με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου (που αργότερα εκδόθηκαν και σε βιβλίο με τίτλο “Ποτέ πια”) και ένας άλλος με σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία.

Ένα άρθρο με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου έχω παρουσιάσει στο ιστολόγιο.

Ωστόσο, τα περισσότερα άλλα άρθρα του ιστολογίου επικεντρώνονταν σε σκίτσα του Μποστ. Πρόκειται για τα εξής:

Το κουρασμένο παλικάρι (Πριν από την εκτροπή, προφητικό)

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 45 χρόνια (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Το νέον μικρομάγαζον (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 45 χρόνια (Για τον Ηλ. Τσιριμώκο και το δεύτερο κύμα αποστασίας)

Το άχρηστο απολυτήριο (Τρίτο κύμα αποστασίας)

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Τσιριμώκου.

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Στεφανόπουλου.

Επίσης, δυο άλλα άρθρα διερευνούν τις ποιητικές πτυχές των Ιουλιανών:

Γαργάλατα και εργοστάσιον εμφιαλώσεως: ποίηση και αποστασία 45 χρόνια μετά (Για τον Νόβα και το ποίημα “γαργάλατα” που δεν έγραψε). Η σχεδόν οριστική διαλεύκανση της υπόθεσης, σε άρθρο του 2012. Και ανακεφαλαίωση, σε άρθρο του 2015.

Στο σημερινό άρθρο, όπως είπαμε, παρουσιάζω το φιλμ των Ιουλιανών μέσα από τα σκίτσα του Φωκ. Δημητριάδη στο Βήμα, κάθε Κυριακή.

Και ξεκινάω από την Κυριακή 11 Ιουλίου 1965, πριν από την κρίση.

 

H κρίση κορυφώθηκε όταν ο υπουργός Εθν. Αμύνης Πετρος Γαρουφαλιάς, άνθρωπος του Παλατιού, αρνήθηκε να παραιτηθεί όπως του ζήτησε ο πρωθυπουργός. Η γελοιογραφία παρουσιάζει τον Γαρουφαλιά να αρπάζεται από τους χαλκάδες της πόρτας του υπουργείου και τους βουλευτές της Ένωσης Κέντρου, ακόμα σε αρραγή ενότητα υποτίθεται, να προσπαθούν να τον ξεκολλήσουν. Διακρίνουμε τον Στεφανόπουλο και τον Μητσοτάκη πίσω από τον Γέρο και προτελευταίο τον Τσιριμώκο, τρεις από τους μελλοντικούς αποστάτες. Δεν είμαι βέβαιος ποιος είναι ο πρώτος πλάι στον Παπανδρέου ούτε κανείς άλλος, πχ ο ψηλός με το μουστάκι.

Καλή χρονιά σε όλες και όλους!

Εδώ και λίγες ώρες έχουμε μπει στο 2020, έχουμε αλλάξει χρόνο (για το αν έχουμε μπει και σε καινούργια δεκαετία, οι γνώμες διίστανται).

Αν ξενυχτήσατε χτες, ας πούμε σε παρέα με φίλους και μουσική ή πάνω από την πράσινη τσόχα, μάλλον το σημερινό άρθρο θα το διαβάσετε προς το μεσημέρι, ίσως και αργότερα, αλλά δεν θα περιμένετε βέβαια να σας πω «καλησπέρα»! Το άρθρο φυσικά θα έχει δημοσιευτεί απ’ το πρωί, την ίδια όπως κάθε μέρα ώρα, αλλά μη νομίσετε ότι έβαλα το ξυπνητήρι για να το γράψω και να το ανεβάσω -φροντίζει η τεχνολογία ώστε να φαινόμαστε συνεπείς.

Ο αριθμός 2020 είναι ο πιο στρογγυλός όλα αυτά τα χρόνια που έχουμε ιστολόγιο, αφού διαιρείται με το 10 και με το 20. Στο ρωμαϊκό σύστημα γράφεται οικονομικά: MMXX. Aπό την άλλη, θα είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί ρίμα στη λέξη «είκοσι» κι έτσι τραγουδιστικώς δεν εξυπηρετεί.

Φέτος είναι η ενδέκατη πρωτοχρονιά του ιστολογίου και επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός θα τηρήσω και φέτος μια παράδοση που αρκετές φορές ακολουθώ αν και όχι ανελλιπώς. Έτσι, όπως και πέρυσι και προηγούμενες πρωτοχρονιές το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πέντε πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή από χρονιές που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 0 -και συγκεκριμένα από το 1960, το 1970, το 1980, το 1990 και το 2000.

Επειδή κάτι ανάλογο είχα κάνει και την πρωτοχρονιά του 2010, προς στιγμή είχα την παρόρμηση να επαναλάβω το άρθρο εκείνο με τις ίδιες γελοιογραφίες -ποιος θα το θυμηθεί και ποιος θα το προσέξει, σκέφτηκα. Όμως, σε μια κρίση ευσυνειδησίας, αποφάσισα να διαλέξω καινουργιες γελοιογραφίες.

Και ξεκινάμε από το 1960.

Στην (αντιπολιτευόμενη) Αθηναϊκή, ο Βασίλης Χριστοδούλου παρουσιάζει έναν φουκαρά, αδύνατο όπως ήταν τότε οι περισσότεροι άνθρωποι, να διαβαίνει την πόρτα από το 1959 στο 1960 τρέχοντας ενώ τον κυνηγούν οι Εριννύες της εποχής: η πείνα, η ανεργία, η εφορία, ακόμα και ο τιμάριθμος αν προσέξουμε τα ακριδίσια ξυλοπόδαρα.

«Συνέχεια εκ του προηγουμένου… έτους» η λεζάντα, κατά μίμηση της στερεότυπης φράσης «Συνέχεια εκ του προηγουμένου» που την έβλεπε κανείς στα μυθιστορήματα που τότε δημοσιεύονταν σε συνέχειες στις εφημερίδες.

Ο Μποστ πριν από το Μποστάνι του (1)

Το 1959 συνέβησαν διάφορα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν τον ρου της ιστορίας και την πορεία της ανθρωπότητας. Ένα από αυτά ήταν ότι γεννήθηκα εγώ, αλλά από μετριοφροσύνη θα αναφερθώ σε ένα άλλο: μέσα στο 1959 ο Μποστ έκανε το καθοριστικό βήμα από την εικονογράφηση στην αυτοτελή πολιτική γελοιογραφία και την ίδια χρονιά γέννησε τους κοσμαγάπητους ήρωές του: μαμα-Ελλάς, Πειναλέοντα και Ανεργίτσα.

Πράγματι, το 1959 βρίσκει τον Μποστ να συνεργάζεται με τον Ταχυδρόμο, όπου εικονογραφεί διάφορα διηγήματα που δημοσιεύει το περιοδικό καθώς και τις Σταυροφορίες του Ν. Τσιφόρου. Ολοένα και περισσότερο, όμως, ο σκιτσογράφος δείχνει ν’ ασφυκτιά στα στενά περιθώρια της εικονογράφησης, όπου είναι υποχρεωμένος να σχολιάζει κείμενα άλλου, και εκδηλώνει τάσεις αυτονόμησης και σχολιασμού της πολιτικής επικαιρότητας. Τελικά, στις αρχές Μαΐου ολοκληρώνονται οι Σταυροφορίες και από τον Ιούνιο ο Μποστ αποκτά τη δική του στήλη, με μία γελοιογραφία την εβδομάδα και με τίτλο Το Μποστάνι του Μποστ. Εκεί θα δημιουργήσει τους ήρωές του που θα τους ξεδιπλώσει καταρχάς στον Ταχυδρόμο και μετά (1960-63) στην Ελευθερία και στη Μακεδονία (1960) και αργότερα στην Αυγή (1963-66).

Σε μια σειρά τεσσάρων άρθρων λογαριάζω να παρουσιάσω τα σκίτσα που δημοσίευσε ο Μποστ στον Ταχυδρόμο πριν από το Μποστάνι, τους πρώτους 4 μήνες του 1959, σκίτσα που υποτίθεται πως εικονογραφούν τις Σταυροφορίες του Τσιφόρου αλλά αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Να σημειώσω ότι, όπως λέγεται, ο Νίκος Τσιφόρος δεν καλόβλεπε τις τάσεις αυτονομίας του εικονογράφου του. Αν αυτό ισχύει δεν το ξέρω, αλλά το βέβαιο είναι πως οι Σταυροφορίες εκδόθηκαν σε βιβλίο με σκίτσα (λιγοστά και χωρίς λόγια) του Κώστα Μητρόπουλου.

Ξεκινάμε λοιπόν, σε αυστηρά χρονολογική σειρά.

Το πρώτο σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο το Σάββατο 3 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο «Μισσίρ, η χώρα της πλούσιας λάσπης» των Σταυροφοριών.

Τυπικά πρόκειται για πειθαρχημένη εικονογράφηση, αφού παρουσιάζει Σταυροφόρους να γευματίζουν. Ωστόσο, αν το προσέξουμε βλέπουμε ήδη τον προσανατολισμό προς την επικαιρότητα αφού το θέμα του σκίτσου αναφέρεται όχι στο κείμενο του Τσιφορου (όπου δεν υπάρχει τίποτα το χριστουγεννιάτικο) αλλά στις γιορτές των Χριστουγέννων και του νέου έτους -που μάλιστα σκιτσογραφική αδεία (πάνω αριστερά) είναι το 1159.

Το λογοπαίγνιο είναι σχεδόν αναπόφευκτο: Γάλοι τρώγοντες γάλον.

Το δεύτερο σκίτσο δημοσιεύτηκε στις 10 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο Ακόμα ένα ταξιδάκι.

Και πάλι επιφανειακά έχουμε πειθαρχημένη εικονογράφηση αλλά ήδη το «άσεμνο» λογοπαίγνιο του τίτλου ξεκινάει την ανατροπή που την ολοκληρώνει ο παιγνιώδης διάλογος.

Το τρίτο από τα σημερινά σκίτσα δημοσιεύτηκε στις 17 Ιανουαρίου 1959 και είναι το πρώτο από τα αντιαγγλικά της σειράς. Εικονογραφεί το κεφάλαιο «Ο Βαλδουίνος νούμερο τέσσερα» αλλά ουδεμία σχέση εχει με τον Βαλδουίνο.

Ο Βαλδουίνος βεβαια δεν ήταν Άγγλος αλλά ο Μποστ βαζει Τούρκους (και όχι Άραβες) να έχουν πιάσει αιχμάλωτον έναν γενναίο Άγγλο ο οποίος αρνείται να αλλάξει την πίστη του και προφέρει τη μνημειώδη ατάκα: Εγώ Άγγλος εγεννήθην και ως τοιούτος θα αποθάνω! Δεν ξέρω αν χρειάζεται, για τους νεότερους, να επισημάνω ότι «τοιούτος» ήταν, την εποχή εκείνη, ο κατεξοχήν μη χυδαίος (αλλά υποτιμητικός πάντοτε) όρος αναφοράς σε ομοφυλόφιλο άντρα.

Και το τέταρτο και τελευταίο για σήμερα σκίτσο, που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 24ης Ιανουαρίου 1959 εικονογραφώντας το κεφάλαιο Αρτσιβούρτσι και λουλάς.

Eδώ δεν έχουμε μόνο λογοπαίγνια με υπαινιγμούς αλλά και οι Άγγλοι σταυροφόροι αποκτούν όλοι στρουμπουλά και τροφαντά οπίσθια.

Ανοιχθώμεν κουνηθώμεν, δύσκολα παραδοθώμεν. Τόσον ωραίοι και τόσον άγριοι. Σώμα προς σώμα -οι ατάκες των Άγγλων είναι, θαρρώ, εύγλωττες.

Και το σκίτσο αυτό εισάγει και μιαν άλλη πρωτοτυπία που αργότερα έμελλε να καθιερωθεί ως τακτικό στοιχείο των μποστικών γελοιογραφιών: το κείμενο της μπορντούρας.

Εδώ, το κείμενο της μπορντουρας αρχικά αναπαράγει τα λόγια των στρατιωτών του σκίτσου ενώ μετά προσθέτει:

Enedra stisomen – Ton Tourcon exantlisomen
Prin mas fagi mavro xoma – Palesomen soma pros soma
Das katastasis ist zer apelpistiche – Und alles trexomen eis parkensen.

Δηλαδή, το σκίτσο αυτό διεκδικεί και μιαν άλλη πρωτιά: είναι η πρώτη γελοιογραφία που έχει λεζάντα σε γκρίκλις.

Με την ευκαιρία, βλέπουμε την ολέθρια επίπτωση των γκρίκλις, για την οποία μας προειδοποιεί και ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης. Ώσπου να κάνει το σκίτσο αυτό, ο Μποστ ήταν άριστος στην ορθογραφία. Μόλις όμως χρησιμοποίησε γκρίκλις πήρε τον κατήφορο και ξέχασε οσα είχε μάθει, σε σημείο που το όνομά του να γίνει συνώνυμο της ανορθογραφίας. Να το έχουμε στο νου μας αυτό.

Πολύ σύντομα, η δεύτερη συνέχεια των σκίτσων του Μποστ πριν από το Μποστάνι!

Καλή χρονιά σε όλες και όλους, υγεία και αγάπη!

Εδώ και λίγες ώρες έχουμε μπει στο 2019, έχουμε αλλάξει χρόνο. Αν ξενυχτήσατε χτες, ας πούμε σε παρέα με φίλους και μουσική ή πάνω από την πράσινη τσόχα, μάλλον το σημερινό άρθρο θα το διαβάσετε προς το μεσημέρι, ίσως και αργότερα, αλλά δεν θα περιμένετε βέβαια να σας πω «καλησπέρα»! Το άρθρο βέβαια θα έχει δημοσιευτεί απ’ το πρωί, την ίδια όπως κάθε μέρα ώρα, αλλά μη νομίσετε ότι ξαγρύπνησα για να το ανεβάσω -φροντίζει η τεχνολογία ώστε να φαινόμαστε συνεπείς.

Ο αριθμός 2019 είναι «ημιπρώτος» αφού είναι γινόμενο δύο πρώτων αριθμών, του 3 και του 673. Τον όρο αυτόν μου τον μάθατε στο αντίστοιχο άρθρο της περυσινής χρονιάς διότι και το 2018 ημιπρώτος ήταν (2 επί 1009). To 2017 ήταν πρώτος αριθμός και ο επόμενος πρώτος θα είναι το 2027.

Φέτος είναι η δέκατη πρωτοχρονιά του ιστολογίου και επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός θα τηρήσω και φέτος μια μια παράδοση που πάντως πέρυσι την είχα εν μέρει αθετήσει. Έτσι, όπως και προηγούμενες πρωτοχρονιές (παράδειγμα πρόπερσι ή αντιπρόπερσι)το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πέντε πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή από χρονιές που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 9 -και συγκεκριμένα από το 1959, το 1969, το 1979, το 1989 και το 1999 (αποφάσισα να μείνω στον προηγούμενο αιώνα).

Κλασικό μοτίβο στις πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες είναι να εμφανίζεται ο παλιός χρόνος να παραδίδει την σκυτάλη στον καινούργιο. Αυτό το μοτίβο αξιοποιεί η πρώτη μας γελοιογραφία, του 1959 από το Βήμα, με το πενάκι του Φωκίωνα Δημητριάδη.

Ο παλιός χρόνος δεν παρουσιάζεται γέρος αλλά απλώς κάθιδρος, καθώς πάλεψε να διατηρήσει την ειρήνη στον κόσμο, ανάμεσα σε πυραύλους. Είμαστε στον ψυχρό πόλεμο, βλέπετε -αλλά και στις αρχές της κατάκτησης του διαστήματος, με τους Σπούτνικ. Σε μια γωνίτσα της πρώτης σελίδας ενα ειδησάριο μάς πληροφορεί ότι «καταρρέει πλήρως το καθεστώς του Μπατίστα εις την Κούβαν».

Σήμερα ächi thálassa (του Χανς Αιντενάιερ)

Ο καθηγητής Χανς Αϊντενάιερ (Eideneier) και η γυναίκα του η Νίκη είναι εδώ και πολλές δεκαετίες ίσως οι καλύτεροι πρεσβευτές της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στη Γερμανία. Στον Χανς οφείλουμε πολλά σημαντικά βιβλία, όπως τις Όψεις της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας ή εκδόσεις βυζαντινών κειμένων (Πτωχοπρόδρομος, Πουλολόγος, Παιδιόφραστος διήγησις, Σπανός).

Έχουμε μια αλληλογραφία και ανταλλαγή βιβλίων, και μου έστειλε πριν από λίγο καιρό ένα πρόσφατο βιβλίο του, το Ärmellos in Griechenland, στο οποίο συγκεντρώνει άρθρα του γραμμένα στα γερμανικά, δημοσιευμένα στην εφημεριδα Griechenland Zeitung, γερμανόφωνη εφημερίδα που εκδίδεται στην Αθήνα. Πρόκειται για γλωσσικά άρθρα που αρκετά από αυτά μοιάζουν πάρα πολύ με τα άρθρα του ιστολογίου, καθώς εξερευνούν την ιστορία και την ετυμολογία λέξεων και τις ελληνογερμανικές γλωσσικές ανταλλαγές. Ο τίτλος του βιβλίου (και ενός άρθρου) σημαίνει κατα λέξη «αμάνικος στην Ελλάδα» (μάλλον παίζει με το αγγλικό φραστικό μοτίβο X-less in Y) ο δε υπότιτλος προσδιορίζει το περιεχόμενο: δείγματα ελληνογερμανικής γλωσσικής επινοητικότητας. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στους Ελληνορωμιογερμανούς και κοσμείται με γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου.

Από το βιβλίο αυτό διάλεξα να μεταφράσω (πολύ ελεύθερα διότι είναι γραμμένο σε γλώσσα ξένη) και να παρουσιάσω εδώ ένα άρθρο που από μια άποψη θα μπορουσε να θεωρηθεί επίκαιρο, αφού αντικείμενό του είναι οι εποχές, και ειδικότερα ο χειμώνας και η κακοκαιρία.

Επειδή το άρθρο απευθύνεται κυρίως σε γερμανόφωνο κοινό που ζει στην Ελλάδα και που έχει επαφή με την ελληνική γλώσσα, ο συγγραφέας παραθέτει πολλές ελληνικές λέξεις είτε γραμμένες στα ελληνικά είτε στο λατινικό αλφάβητο. Αυτό στη μετάφραση βάζει κάποια προβλήματα οπότε άλλοτε κράτησα τη μεταγραφή του κι άλλοτε μετέφρασα.

Καλή χρονιά σε όλες και όλους, με υγεία και αγάπη!

Εδώ και λίγες ώρες έχουμε μπει στο 2018, έχουμε αλλάξει χρόνο. Αν ξενυχτήσατε χτες, ίσως με φίλους και μουσική ή πάνω από την πράσινη τσόχα, μάλλον το σημερινό άρθρο θα το διαβάσετε προς το μεσημέρι, ίσως και αργότερα, αλλά δεν θα περιμένετε βέβαια να σας πω «καλησπέρα»! Το άρθρο βέβαια θα έχει δημοσιευτεί απ’ το πρωί, την ίδια όπως κάθε μέρα ώρα, αλλά μη νομίσετε ότι ξαγρύπνησα για να το ανεβάσω -φροντίζει η τεχνολογία να φαινόμαστε συνεπείς.

Το 2018 είναι χρονιά ζυγή αλλά όχι δίσεκτη -δίσεκτο ήταν το 2016 και θα είναι το 2020. Παλιότερα θα λέγαμε πως είναι χρονιά με Μουντιάλ και όχι με Ολυμπιάδα. Ο αριθμός 2018 είναι «σχεδόν πρώτος», δηλαδή (πέρα από τον εαυτό του και τη μονάδα) διαιρείται μόνο από το 2 και από το 1009, που ειναι πρώτος αριθμός. (Τον όρο «σχεδόν πρώτος» μόλις τον έβγαλα -αν υπάρχει ειδικός όρος γι’ αυτην την κατηγορία αριθμών, να μου πείτε.

Φέτος είναι η ένατη πρωτοχρονιά του ιστολογίου. Ωστόσο, παρόλο που κατά βάθος είμαι λάτρης των παραδόσεων, αποφάσισα φέτος να μην τηρήσω, ή τουλάχιστον να μην τηρήσω πιστά, μια παράδοση που έχει καθιερωθεί στο ιστολόγιο τις πρωτοχρονιές, δηλαδή να παρουσιάζω πέντε πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, συνήθως από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών.

Φέτος θα παρουσιάσω, έτσι για το καλό της χρονιάς, μία μόνο πρωτοχρονιάτικη γελοιογραφία, από τις τυπικές του είδους, στο μοτίβο που θέλει τον παλιό χρονο να παραδιδει τη σκυτάλη στον καινούργιο. Εδώ, σε γελοιογραφία που δημοσιεύτηκε στο Βήμα την πρωτοχρονιά του 1978, ο Κώστας Μητρόπουλος σχεδιάζει τον παλιό χρόνο σαν σαραβαλιασμένο φορτηγό που ξεφορτώνει μεγάλα βράχια-προβλήματα, ΝΑΤΟ, ΕΟΚ, Κυπριακό, Οικονομία και Αιγαίο, στην καρότσα του -ακόμα άφθαρτου- καινούργιου χρόνου, με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή στο τιμόνι.

Ο λόγος που αποφάσισα να σπάσω την παράδοση φέτος είναι ότι ο φίλος Αριστείδης Καλάργαλης ανακάλυψε -και δημοσίευσε προχτές στην Εποχή- ένα πρωτοχρονιάτικο χρονογράφημα του παππού μου, επίσης Νίκου Σαραντάκου, δημοσιευμένο το 1929 στον Δημοκράτη της Μυτιλήνης. Ο παππούς μου αφηγείται, σε ευτράπελη καθαρεύουσα, μια χαρτοπαικτική περιπέτεια που του συνέβη όταν ήταν φαντάρος, την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1925. Ταιριάζει θαρρώ να το βάλω σήμερα εδώ, παρά να περιμένω να ξανάρθει η πρωτοχρονιά με βέβαιο κινδυνο να το ξεχάσω.

Τα Ιουλιανά μέσα από τις γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου (52 χρόνια μετά)

Κάθε χρόνο στις 15 Ιουλίου ή εκεί κοντά βάζω κάποιο άρθρο σχετικά με τα Ιουλιανά του 1965. Φέτος έλεγα να… αποστατήσω από αυτή την παράδοση του ιστολογίου, διότι με τον καύσωνα δεν είχα μυαλό να ετοιμάσω κάτι, αλλά μετά σκέφτηκα πως θα μπορούσε να θεωρηθεί χειρονομία ευμενής προς τον Κούλη, οπότε είπα να επαναλάβω ένα άρθρο που είχα δημοσιεύσει πριν από τέσσερα χρόνια, με κάποια επικαιροποίηση της σχετικής διαδικτυογραφίας.

Συμπληρώνονται αύριο 52 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με ιθύνοντα νου τον Κ. Μητσοτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες και τρία συνολικώς κύματα αποστασίας, μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου έχω παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών.  Το 2009 είχα ανεβάσει “Τα ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων“. Περιείχαν δύο συνδέσμους προς τον παλιό μου ιστότοπο, ένας με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου (που αργότερα εκδόθηκαν και σε βιβλίο με τίτλο “Ποτέ πια”) και ένας άλλος με σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία.

Ωστόσο, τα περισσότερα άλλα άρθρα του ιστολογίου επικεντρώνονταν σε σκίτσα του Μποστ. Πρόκειται για τα εξής:

Το κουρασμένο παλικάρι (Πριν από την εκτροπή, προφητικό)

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 45 χρόνια (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Το νέον μικρομάγαζον (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 45 χρόνια (Για τον Ηλ. Τσιριμώκο και το δεύτερο κύμα αποστασίας)

Το άχρηστο απολυτήριο (Τρίτο κύμα αποστασίας)

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Τσιριμώκου.

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Στεφανόπουλου.

Επίσης, δυο άλλα άρθρα διερευνούν τις ποιητικές πτυχές των Ιουλιανών:

Γαργάλατα και εργοστάσιον εμφιαλώσεως: ποίηση και αποστασία 45 χρόνια μετά (Για τον Νόβα και το ποίημα “γαργάλατα” που δεν έγραψε). Η σχεδόν οριστική διαλεύκανση της υπόθεσης, σε άρθρο του 2012. Και ανακεφαλαίωση, σε άρθρο του 2015.

Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω μόνο γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου, που σχολιάζουν τις ταραγμένες μέρες του Ιουλίου του 1965. Μια από τις πιο διάσημες:

Παρόλο που είναι διάσημη γελοιογραφία και θα τη δείτε σε διάφορα αφιερώματα, αγνοώ πού και πότε πρωτοδημοσιεύτηκε. Την πήρα από το (εξαντλημένο πια και δυσεύρετο) άλμπουμ «Ποτέ πια» που περιλαμβάνει γελοιογραφίες του Κ. Μητρ. από την εποχή της Ιουλιανής κρίσης.

Καλή χρονιά, με υγεία και αγάπη!

Φέτος είναι η όγδοη πρωτοχρονιά του ιστολογίου και επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός αποφάσισα να συνεχίσω να τηρώ μια παράδοση που έχει καθιερώσει το ιστολόγιο. Έτσι, όπως κάναμε και προηγούμενες πρωτοχρονιές (παράδειγμα πέρυσι ή πρόπερσι ή αντιπρόπερσι), το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πέντε πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή από χρονιές που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 7 -και συγκεκριμένα από το 1967, το 1977, το 1987, το 1997 και το 2007.

Ξεκινάμε από την Πρωτοχρονιά του 1967 -η κυβέρνηση των αποστατών έχει καταρρεύσει μετά την άρση της εμπιστοσύνης της ΕΡΕ και έχει σχηματιστεί υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον τραπεζίτη Ιωάννη Παρασκευόπουλο με σκοπό τη διενέργεια εκλογών ώστε να λυθεί το πολιτικό αδιέξοδο που ταλάνιζε τη χώρα μετά την ιουλιανή εκτροπή -αργότερα οι εκλογές προσδιορίστηκαν για τις 28 Μαΐου, αλλ’ όπως ξέρουμε δεν έγιναν ποτέ αφού μεσολάβησε το απριλιανό πραξικόπημα των συνταγματαρχών που πρόλαβε το παλατιανό πραξικόπημα των στρατηγών. Κρίνοντας εκ των υστέρων, η γελοιογραφία του Φωκίωνα Δημητριάδη που δημοσιευτηκε στα Νέα φαίνεται τάχα προφητική; Η Βία και η Νοθεία, που καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα των εκλογών του 1961, ετοιμάζονται να αναλάβουν δράση. Δεν είναι δα και πρωτάρες.

Και πράγματι, έτσι έγινε.