Για τη Φαύστα του Μποστ στο θέατρο Προσκήνιο

Πριν από λίγο καιρό, είχα τη χαρά να επικοινωνήσει μαζί μου η κυρία Μάρθα Φριντζήλα, που πολύ μου αρέσουν τα τραγούδια που ερμηνεύει. Η χαρά μου έγινε μεγαλύτερη όταν μου είπε ότι διαβάζει το ιστολόγιο και της αρέσουν τα άρθρα στα οποία παρουσιάζουμε γελοιογραφίες του Μποστ -και μου ζήτησε να γράψω ένα κείμενο για το πρόγραμμα της Φαύστας, που επρόκειτο να ανεβεί σε δική της σκηνοθεσία στο θέατρο Προσκήνιο, με την Ελένη Κοκκίδου (φωτογρ.) στον επώνυμο ρόλο.

Έτσι κι έγινε, και προχτές πήγα να δω το έργο, στο οποίο και θ’ αφιερώσω το σημερινό σημείωμα. Αν δεν ξέρετε την υπόθεση του έργου, παρόλο που την αφηγείται παρακάτω σε ένα έξοχο σημείωμα (που επίσης υπάρχει στο πρόγραμμα) ο φίλος Κώστας Μποσταντζόγλου, γιος του Μποστ, να πούμε ότι πρόκειται για μια ιλαροτραγωδία, όπου το τετράχρονο κοριτσάκι μιας οικογένειας χάνεται στη θάλασσα -το καταπίνει ένα θαλάσσιο τέρας. Κάμποσα χρόνια αργότερα, ο πατέρας της μικρής ψαρεύει ένα τεράστιο ψάρι και στην κοιλιά του βρίσκουν την «απολεσθείς κόρη». Όμως, πριν καλά καλά προλάβουν να χαρούν, το κορίτσι, που μυρίζει ψαρίλα, το κατασπαράζουν οι γάτες. Αργότερα έρχεται για προξενειό μια οικογένεια, της οποίας ο γιος είχε επίσης χαθεί στη θάλασσα και βρέθηκε στο στομάχι ψαριού: αλλά είναι πολύ αργά πια.

Η ομιλία στην ημερίδα για τον Μποστ

Την Κυριακή που μας πέρασε, όπως σας έχω πει ίσαμε δεκαπέντε φορές, πήρα μέρος στην ημερίδα «Ξαναθυμόμαστε τον Μποστ» που έγινε στο Μουσείο Μπενάκη (της Πειραιώς) στο πλαίσιο της έκθεσης Cherchez να φαμ΄ Ο Μποστ του Τύπου, που συνεχίζεται εκεί ως τις 19 Μαΐου. Αν και δεν είμαι αμερόληπτος, αφού συμμετέχω στην έκθεση (έχω διαλέξει τα σκίτσα και έχω γράψει τα κείμενα) νομίζω ότι είναι πολύ καλή έκθεση, πολύ ενδιαφέρουσα. Εξίσου ενδιαφέρουσα νομίζω πως ήταν και η ημερίδα, και επειδή στην ομιλία μου είπα μερικά πράγματα που δεν τα έχω παρουσιάσει στο ιστολόγιο νομίζω ότι σηκώνει να την αναδημοσιεύσω εδώ.

Όμως, υπάρχει και κάτι καλύτερο. Πέρα από τη δική μου ομιλία, που θα την παραθέσω στα επόμενα για να τη διαβάσετε, μπορείτε να δείτε και να ακούσετε όλες τις εισηγήσεις, μια και έχουν ήδη ανέβει σε βίντεο, με επαγγελματική λήψη, στον ιστότοπο του ιδρύματος Μποδοσάκη. Παρόλο που διαρκούν αρκετά, πάνω από δύο ώρες, πιστεύω πως αξίζει τον κόπο: οι περισσότερες εισηγήσεις είναι πολύ ενδιαφέρουσες, με καλύτερη,αναμφίβολα, την ομιλία τού Κώστα Μποσταντζόγλου, του γιου τού Μποστ.

Η ημερίδα χωρίστηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος μίλησαν τέσσερις ομιλητές, έγινε ένα μικρό διάλειμμα, προβλήθηκε ένα απόσπασμα από ένα ντοκιμαντέρ (της σειράς Μονόγραμμα) αφιερωμένο στον Μποστ, και μετά μίλησαν οι άλλοι τέσσερις ομιλητές. Ακολούθησαν σύντομες ερωτήσεις-τοποθετήσεις από το κοινό (δεν μαγνητοσκοπήθηκαν).

Πρώτο μέρος. Μίλησαν: Θανάσης Παπαγεωργίου, Κώστας Μποσταντζόγλου, Τάκης Σακελλαρόπουλος, Γιάννης Κοντός.

Δεύτερο μέρος. Μίλησαν: Στάθης Σταυρόπουλος, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Νίκος Σαραντάκος, Μανόλης Σαββίδης. Συντονίζει η Μαρίνα Κοτζαμάνη.

Στα επόμενα παραθέτω την ομιλία μου όπως την είχα γράψει, προσθέτοντας μόνο μερικά λινκ προς τα σκίτσα στα οποία αναφέρομαι. Στην ημερίδα ξέφυγα κάπως από το γραμμένο κείμενο, είπα μερικά λόγια παραπάνω. Στο κλείσιμο, μάλιστα, έκανα, όπως μου είπαν, και ένα αστείο σαρδάμ, αφού δυο φορές είπα «Ναπολέων» αντί για «Πειναλέων»! Τέλος πάντων, μικρό το κακό, δεν φαντάζομαι να σκέφτηκε κανείς τον μεγάλο Κορσικανό.

Η ομιλία που σας έλεγα:

Η πρόσληψη του Μποστ από το νεότερο κοινό

Ο τίτλος της σημερινής ημερίδας είναι «Ξαναθυμόμαστε τον Μποστ», ωστόσο για ένα μεγάλο μέρος του κοινού θα ήταν ίσως ακριβέστερο ένα διαφορετικό ρήμα, ας πούμε «γνωρίζουμε» ή «ανακαλύπτουμε», αφού οι γεννημένοι μετά τη δεκαετία του 1950 μάλλον δεν έχουν έρθει σε επαφή από πρώτο χέρι με τη γελοιογραφική δουλειά του Μποστ, δεν έχουν δηλαδή ανοίξει οι ίδιοι τον Ταχυδρόμο, τη Μακεδονία, την Ελευθερία ή την Αυγή (1959-1966) για να διαβάσουν τη γελοιογραφία του Μποστ τη μέρα που δημοσιευόταν, και εδώ που τα λέμε όσοι είναι κάτω από 45 μάλλον δεν έχουν προλάβει ούτε την επάνοδο του Μποστ την περίοδο 1973-75 (Ταχυδρόμος) ή τις τελευταίες συνεργασίες του με έντυπα (Ελευθεροτυπία 1979-80 και Ριζοσπάστης 1981). Βέβαια, ο Μποστ ήταν παρών όλον αυτό τον καιρό, όχι όμως τόσο ως γελοιογράφος αλλά με τα θεατρικά του έργα, που άλλωστε ακόμα παίζονται, αλλά η γνωριμία αυτή είναι έμμεση. Θα αφιερώσω λοιπόν την ομιλία μου στην πρόσληψη του (γελοιογράφου) Μποστ από το νεότερο κοινό.

Ο Πειναλέων μαθητής (Μποστ)

Το σκίτσο αυτό του Μποστ δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία στις 9 Οκτωβρίου 1960 και φαντάζει περίεργα επίκαιρο με τη σημερινή οικονομική κρίση. Είναι πάντως ένα από τα σχετικά σπάνια σκίτσα του Μποστ όπου δεν γίνεται σχεδόν καμιά αναφορά σε συμβάντα της πολιτικής μικροεπικαιρότητας. Κυριαρχεί, αντίθετα, το διαχρονικό πρόβλημα του κόστους ζωής. Ο Πειναλέων είναι μαθητής κι έχει να λύσει ένα «αγορανομικό πρόβλημα ανωτέρων μαθηματικών», που ξεκινάει όπως συνηθίζεται στα σχολικά βιβλία, με έναν μισθωτό που παίρνει τόσα το μήνα και ξοδεύει τόσα για το ένα και τόσα για το άλλο -τέτοια προβλήματα είχαν και τα δικά μας βιβλία αριθμητικής (Εργάτης εργάζεται με ημερομίσθιο 63 δραχμών, θυμάμαι), τέτοια έχουν και τα βιβλία των παιδιών μου, μόνο που εδώ στο πρόβλημα του Μποστ η κατάληξη είναι διαφορετική: αφού παίρνει 2000 και ξοδεύει περισσότερα, πότε θα πεθάνει; Ο Πειναλέων κάνει τη σούμα και βγάζει αποτέλεσμα Δεκέμβριο.

Ένας ελέφας στη Στοά

Τις Κυριακές έχω συνήθως λογοτεχνικό υλικό, οπότε ταιριάζει να παρουσιάσω σήμερα ένα θεατρικό έργο, ένα ελληνικό θεατρικό έργο που είδα χτες το βράδι, στα τελειώματα της θεατρικής σεζόν, στο θέατρο Στοά, το έργο ‘Ο ελέφας’ του Κώστα Μποσταντζόγλου -γιου του Μποστ. Μάλιστα, αν δεν έχετε τίποτα να κάνετε απόψε το βράδυ στις 8 προλαβαίνετε να δείτε το έργο, στην τελευταία του παράσταση πριν από το καλοκαιρινό κλείσιμο. Αν όχι, το έργο θα ανεβεί και πάλι τον Οκτώβριο με την ίδια σύνθεση.

Ο Ελέφας είναι μαύρη κωμωδία -ή ίσως βουκολικό δράμα, μια και εκτυλίσσεται στην ελληνική ύπαιθρο, ας πούμε σε ένα χωριό του θεσσαλικού κάμπου. Χαράματα, στο κατώφλι του σπιτιού του, ο αυταρχικός εθνικόφρων εξηντάρης Μήτσος (που τον υποδύεται ο Θανάσης Παπαγεωργίου) περιμένει τον φίλο του τον Τάσο (ο παλιός μου φίλος Γιώργος Ζιόβας), έναν αλαφρόμυαλο σαρανταπεντάρη, για να πάνε για κυνήγι, και βρίζει τη γυναίκα του, τη Γωγώ (η Λήδα Πρωτοψάλτη) που προσπαθεί να του πιάσει κουβέντα (και που του υπενθυμίζει ότι η κυνηγετική σαιζόν έχει λήξει).

Κι επειδή ο Τάσος αργεί, μοιραία το αντρόγυνο αναμασάει τις παλιές ιστορίες ανακατεμένες με το χτεσινό έργο της τηλεόρασης, κι ο Μήτσος βρίζει τον μακαρίτη τον πεθερό του, κυνηγημένο αριστερό, κι όταν μαλακώνει της διηγείται μια περιπέτεια που διάβασε στο περιοδικό, μια περιπέτεια «του διάσημου εξερευνητή Μάικλ Χέιτζ» για έναν ελέφαντα στας Ινδίας, που του σκοτώσανε τον αφεντικό του, κι εκείνος άρχισε να κλαίει με κάτι δάκρυα σαν τα μήλα, και έψαξε, έψαξε, βρήκε τον δολοφόνο του αφεντικού του και τον θανάτωσε με την προβοσκίδα του ακαριαίως. Κι έπειτα σάλπισε θριαμβευτικά, πήγε σιμά στον τάφο τού σαχίμπ του -σαχίμπ λένε εκεί το αφεντικό- και ξάπλωσε, σφάλισε τα μάτια του και πέθανε πάνω στο μνήμα.