Αιματοβαμμένα μεζεδάκια

Μη σας τρομάξει ο τίτλος, δεν έχω πάθει τίποτα, ούτε υπονοώ κάτι βίαιο ή τρομακτικό. Όπως έχει συμβεί και άλλες φορές, το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο με τα γλωσσικά στραβά και ανάποδα της εβδομάδας πήρε τον τίτλο του από ένα μεζεδάκι της πιατέλας. Συνήθως ξεκινάω με αυτό το σημαδιακό μεζεδάκι, αλλά σήμερα θα κάνω εξαίρεση και θα το αφήσω για το τέλος. Αν είστε ανυπόμονοι μπορείτε βέβαια να διακόψετε την ανάγνωση και να πάτε στο τέλος, αλλά δεν νομίζω πως είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος.

Οπότε, ξεκινάμε με κάτι υποτιτλιστικό, που το έχω από την περασμένη εβδομάδα. Έχω κάμποσα υποτιτλιστικά αυτή τη φορα.

Tο συγκεκριμένο, τιστέλνει ένας φίλος, που γράφει:

Η ΕΡΤ συνεχίζει με συνέπεια τον υποτιτλισμό επιπέδου Λοουερ (το πολύ). Στη φωτογραφία η απόδοση του… infiltration, ένα από τα πολλά κατορθώματα. Ένα άλλο η συνεπής απόδοση του Dutch σε… Γερμανοί (σε σειρά για το ΒΠΠ μάλιστα), του trail σε σιδηροδρομική γραμμή, όρεξη να έχει κανείς.

Η σειρά (ή τηλεταινία δύο επεισοδίων) είναι στο έρτφλιξ, Restless. Πολύ καλογυρισμένη, αλλά με νεοψυχροπολεμικο μήνυμα που δεν μπορώ να σχολιάσω χωρίς σπόιλερ.

Και βέβαια, το ρήμα infiltrate δεν σημαίνει… φιλτράρω αλλά διεισδύω, ας πούμε σε έναν οργανισμό εχθρικής χώρας ή σε μια πολιτική οργάνωση, και λέγεται για κατασκόπους, χαφιέδες, διπλούς πράκτορες και τα συναφή.

* Και συνεχίζω υποτιτλιστικά, με άλλες παρατηρήσεις φίλου:

Οι μεταφράσεις είναι από τη σειρά The Lincoln lawyer που προβάλλεται στο Netflix.

Στο επεισόδιο 5 ακούμε και διαβάζουμε:

You’re a sweet talker – είσαι γαλίφης
It’s only for pr – είναι μόνο ρεκλάμα
Pen and paper – στυλό και τεφτέρι
It’s the women – σερσε λα φαμ
Cut and round – την κάνουν γυριστή

Μάλλον ο μεταφραστής προδίδει την ηλικία του. Και καλά εμείς οι μεγαλύτεροι κάτι καταλαβαίνουμε, οι πιτσιρικάδες όμως;

Δεν ξέρω αν μας διαβάζουν πιτσιρικάδες, αμφιβάλλω. Αλλά όλο και κάποιοι ημιπιτσιρικάδες (για να θυμηθώ τον νεολογισμό του Ν. Βούτση για τον 37χρονο γιο του) θα μας διαβάζουν, οπότε ζητώ την ετυμηγορία τους ως προς το αν είναι κατανοητές οι εκφράσεις που διάλεξε ο συνάδελφος στους υποτίτλους της σειράς.

Εμένα μου αρέσουν οι περισσότερες από τις παραπάνω επιλογές απόδοσης, ενώ συμφωνώ και με την προσέγγιση του υποτιτλιστή. Αλλά πιτσιρικά δεν με λες.

* Κι ένα αστείο τυπογραφικό λάθος από το thetoc.gr σε σχέση με τις μεταρρυθμίσεις που επέφερε η Ελισάβετ στις διατάξεις που διέπουν τα των εστεμμένων στη Βρετανία:

Μπορούν να γίνουν πολλά λογοπαίγνια με τον μουνάρχη, αλλά μας διαβάζει η μαμά μου, οπότε το προσπερνάω.

Advertisement

Πενήντα χρόνια από τον Μάη του 68

Τούτες τις μέρες συμπληρωνονται 50 χρόνια από την εξέγερση του Μάη του 1968 στο Παρίσι και στην υπόλοιπη Γαλλία, μια εξέγερση που θα ήταν στενό να τη χαρακτηρίσουμε μόνο φοιτητική ή νεανική, αφού οι εργατικές απεργίες συντάραξαν τη χώρα φτάνοντας στα 11 εκατομμύρια απεργών (απιστευτα μεγάλος αριθμός σε μια χώρα με ούτε 60 εκατ. κατοίκους) και έδωσαν τον τόνο ιδίως τις τελευταίες μέρες του Μάη, όπου η προοπτική της ανατροπής ήταν χειροπιαστή και ο πρόεδρος ντε Γκολ διέφυγε για λίγες ώρες στη Γερμανία.

Ο Μάης του 68 δεν έχει συγκεκριμένη ημερομηνία «έναρξης» αφού οι φοιτητικές κινητοποιήσεις είχαν αρχίσει νωρίτερα από τον Μάιο ενώ οι διαδηλώσεις και καταλήψεις εργοστασίων συνεχίστηκαν και τον Ιούνιο. Κάποιος θα μπορούσε να ορίσει ως κομβικό σημείο τη μεγάλη διαδήλωση στις 10 Μαΐου, αλλά είναι αμφίβολο αν θα συμφωνούσαν πολλοί μαζί του. Η Βικιπαίδεια ορίζει την περίοδο από 2 Μαΐου έως 23 Ιουνίου 1968.

Όπως και άλλες εξεγέρσεις, ο Μάης ξεκίνησε «δι’ ασήμαντον αφορμήν» -αν δεν κάνω λάθος, το αρχικό σημείο τριβής ήταν η απόφαση των πανεπιστημιακών αρχών να χωρίσουν τους κοιτώνες των αγοριών από των κοριτσιών στην εστία της Ναντέρ. Ωστόσο, μετά την κλιμάκωση, οι διεκδικήσεις περιλάμβαναν την παραίτηση της κυβέρνησης και την επαναστατική ανατροπή.

Η εξέγερση δεν πέτυχε πολιτικά τον σκοπό της, ίσως εξαιτίας της ατολμιας της αριστεράς, αλλά η πολιτισμική της επίδραση ήταν τεράστια. Πλούτισε τη γαλλική γλώσσα τουλάχιστον με μια λέξη (soixante-huitard, κατά λέξη εξηνταοχτάρης, που σημαίνει τη γενιά που συμμετείχε στον Μάη του 68 και επηρεάστηκε από το πνεύμα του: σήμερα οι soixante-huitards είναι εξηνταοχτάρηδες και κυριολεκτικά ή ακόμα μεγαλύτεροι) και την παγκόσμια κινηματική παράδοση με πλειάδα από συνθήματα που δεν έχουν γίνει όλα κλισέ.

Πριν από μερικές μέρες, φίλος του ιστολογίου με ρώτησε αν θα έχω άρθρο σχετικά με τον Μάη του 68. Απάντησα αρνητικά, επειδή δεν έχω να πω πολλά πράγματα -δεν έχω εποπτεία του θέματος και δεν θέλω να μιλάω πολύ για πραγματα που δεν τα ξέρω.

Τελικά, όμως, άλλαξα γνώμη. Πέρα από τις λίγες εισαγωγικές σκέψεις που ανέφερα, θα παρουσιάσω μια προσωπική μαρτυρία, άφθονα λινκ και την αναγγελία μιας εκδήλωσης.

Και ξεκινάω από τη μαρτυρία που τη δανείστηκα από τη σελίδα του Κώστα Φέρρη στο Φέισμπουκ. Ο Φέρρης βρισκόταν τότε στο Παρίσι, και δημοσιεύει κάθε τοσο επετειακά σημειώματα. Εδώ διηγείται την ιστορία μιας πασίγνωστης φωτογραφίας από τις διαδηλώσεις του Μάη, που έχει γίνει αφίσα και έχει αναπαραχθεί ίσως σε εκατομμύρια αντίτυπα.

Δευτέρα 13 Μαϊου 1968. Η μεγάλη διαδήλωση (άλλοι λένε 1.000.000, άλλοι 500.000) ολοκληρώνει τη διαδρομή της, και οι καταλήψεις των πανεπιστημίων έχουν ολοκληρωθεί. Μία ομάδα από διαδηλωτές, καταλήγει στην πλατεία Edmond Rostand, εκεί που τέσσερις μέρες πριν είχε αποκαλυφθεί η αμμουδιά κάτω από το ξηλωμένο οδόστρωμα. Η Caroline de Bendern κουράστηκε, και παρακαλεί τον φίλο Jean-Jacques Lebel (δημιουργό των χάππενινγκ) να την πάρει στους ώμους. Μιά κοπέλλα της δίνει μιά σημαία στο χέρι, κι η Καρολίνα τη σηκώνει ν’ ανεμίσει. Οι φωτογράφοι καραδοκούν. Η φωτογραφία κάνει το εξώφυλλο του Paris-Match. Ο παππούς της Καρολίνας στο Λονδίνο, παθαίνει… συγκοπή και την αποκληρώνει! Η φωτογραφία γράφει Ιστορία.

Και εδώ, μια λήψη απο άλλη γωνία, που δεν θα μπορούσε να γίνει διάσημη.

Ο Λου Ριντ έγραψε τραγούδι για την Καρολίνα.

Ανάμεσα στις πολλές εκδηλώσεις που γίνονται αυτες τις μέρες για τον Μάη του 68, σημειώνω την εκδήλωση της πρωτοβουλίας nem68 οπου συμμετέχει ένας φίλος.

Η εκδήλωση με τίτλο Το τέλος της Τέχνης. Λετριστές, Καταστασιακοί και το «ανώνυμο» σκανδαλώδες πνεύμα του Μάη ’68 γίνεται αύριο Τετάρτη 16/5 στις 8μμ στον χώρο Ορίζοντας Γεγονότων, Κεραμεικού 88 Αθήνα.

Αριστερά, ένα από τα συνθήματα του Μάη:

Η κουλτούρα είναι η αντιστροφή της ζωής.

Τέλος, η φίλη μας η Cronopiusa μού έστειλε μια πλούσια συλλογή από συνδέσμους σχετικά με τον Μάη του 68, που τους παραθέτω στη συνέχεια.

Μπορείτε να προσθέσετε και τους δικούς σας στα σχόλια.

Λουί Αλτουσέρ, Μάης: φοιτητικός ή εργατικός (Μάρτιος 1969 | πρωτοδημοσιεύτηκε στον Πολίτη το 2008, σε μετάφραση Α. Ελεφάντη)

http://www.frenchphilosophy.gr/wp-content/uploads/2014/01/Althusser-L-Mais-foititikos-i-ergatikos.pdf

 

Το αφιέρωμα του «Εντός Εποχής» για τα 40 χρόνια

https://entosepoxhs.files.wordpress.com/2010/01/entosepohis_24_25-5-08.pdf

 

May 68: Rethinking France’s Last Revolution

ένα ωραίο βιβλιαράκι από το Palgrave (o Μάης από τις απεργίες και την άκρα αριστερά ως τα ζητήματα σεξουαλικής χειραφέτησης)

 

Ματαρόα και Έλληνες φοιτητές στον Μάη

https://www.efsyn.gr/arthro/ta-eggonia-toy-mataroa

 

Επικριτές του γαλλικού Μάη – Συνέντευξη Σερζ Οντιέ στο γαλλικό περιοδικό L’ Obs

http://www.efsyn.gr/arthro/epikrites-toy-gallikoy-mai

 

Είκοσι βιβλία για το ’68

https://www.oanagnostis.gr/μάης-΄68-είκοσι-βιβλία-για-50-χρόνια-του-σπ/

 

Επισκόπηση της γαλλικής συζήτησης για την αποτίμηση του Μάη, από τον Ν. Σεβαστάκη

https://www.oanagnostis.gr/μάης-΄68-η-κληρονομιά-που-διχάζει-του-νι/#comment-1696

 

Το νέο αστυνομικό μυθιστόρημα μετά το Μάη

https://www.oanagnostis.gr/μάης-΄68-ο-μανσέτ-και-το-νέο-γαλλικό-αστυ/

 

Αφιέρωμα του «Βήματος»

Σαρτρ, Κον Μπεντίντ, Λε Γκοφ, Ζαν Ντανιέλ (Nouvel Observateur)

Αλέξης Σταμάτης http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=973999

Νίκος Μουζέλης http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=974002

 

68 και κινηματογράφος

https://www.oanagnostis.gr/μάης-΄68-οι-σκηνοθέτες-επαναστατούν-τη/

 

Αφιέρωμα flix

http://flix.gr/articles/tribute-may-1968-introduction.html

 

68 και Μουσική 

http://www.athinorama.gr/music/article/o_mais_tou_’68_kai_i_mousiki-2526939.html

 

Αφιέρωμα στο περιοδικό Ουτοπία, τ. 79 (Μάρτ. – Απρ. 2008)
Περιεχόμενα:		Σημείωμα της σύνταξης Η διαπλοκή της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων επιχειρήσεων με το ασφαλιστικό ζήτημα Το κουτί της Πανδώρας Κάθαρση και Πολίτικη Το δικαίωμα στο πράσινο — Το δικαίωμα στην πόλη Μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο! Ο Μάης του ’68, σήμερα… Από τη Νέα Αριστερά στο νεοσυντηρητισμό Μάης ’68 «Το δικαίωμα στην Ουτοπία» Ο Μάης του ’68: Ο Σαρκοζύ σε ρόλο εξορκιστή Κοινωνική διαμαρτυρία και πολιτιστική αλλαγή:Ο Μάης του ’68 ως φορέας μεσοαστικών αντιλήψεων για την κοινωνία και την εργασία Ο εργατικός «Μάης» 1968: Ένα διεθνές 1905; Κινηματογραφικές καταγραφές του Επαναστατικού Μάη του ’68 Παιδεία, πολιτισμός και Αογική της Ιστορίας Το λαϊκό ατελιέ της Σχολής Καλών Τεχνών Wolfgang J. Mommsen, Ιμπεριαλισμός.Οι πνευματικές, πολιτικές και οικονομικές ρίζες του. Μετ. X. Ζούμπερη, επιμ. Κ. Αούλος, Πολύτροπον, Αθήνα 2007, 449 σελίδες

Μετά το 68: Για το κοινό πρόγραμμα Σοσιαλιστών-Κομμουνιστών

http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1049

 

Η συζήτηση με τον Αλέξη Βάκη στο Κόκκινο

Την Κυριακή που μας πέρασε, των Βαΐων, ήμουν καλεσμένος στην εκπομπή του Αλέξη Βάκη στον ραδιοσταθμό Κόκκινο 105.5. Συζητήσαμε επί δύο ώρες (μείον τα διαλείμματα για ειδήσεις και διαφημίσεις) μάλλον χαλαρά, δηλαδή χωρίς κάποιο καθορισμένο από τα πριν θέμα.

Επειδή το θέμα δεν ήταν προκαθορισμένο, δεν έχω γραπτό κείμενο να ανεβάσω εδώ. Όμως ανεβάζω εδώ τα ηχητικά αρχεία της εκπομπής και περιγράφω επιγραμματικά τα θέματα της συζήτησης, με επικεφαλίδες.

Ανέβασα τέσσερα ημίωρα ηχητικά αρχεία, που το καθένα διαρκεί από 22 έως 28 λεπτά αλλά συμβατικά τα ονομάζω «Ημίωρα». Με πλάγια στοιχεία τα τραγούδια που ακούγονται, που τα μισά τα διάλεξα εγώ και τα άλλα μισά ο Αλέξης Βάκης.

Πρώτο ημίωρο:

Ένα φεγγάρι τον Αύγουστο

Απόψε είναι πανσέληνος, ή τουλάχιστον έτσι διαβάζω εδώ, αν και οι εκδηλώσεις σε αρχαιολογικούς και άλλους σημαδιακούς χώρους ξεκίνησαν από χτες, μια και η αυγουστιάτικη πανσέληνος είναι κάτι το ξεχωριστό.

Φέτος η αυγουστιάτικη πανσέληνος πέφτει σχεδόν στη μέση του μήνα, ενώ πέρυσι παραλίγο να είχαμε δυο φεγγάρια τον Αύγουστο, όπως είναι ο τίτλος εκείνης της παλιάς ταινίας του Φέρρη, αλλά τελικά είχαμε δυο φεγγάρια τον Ιούλιο, στις 2 και στις 31 του μήνα. Αφού πανσέληνος από πανσέληνο απέχουν 29 μέρες και κάτι, μερικές χρονιές έχουμε μήνα με δυο φεγγάρια, ενώ άλλες, όπως φέτος, όχι.

Οι παλιοί πολιτισμοί μετρούσαν τον χρόνο με τις φάσεις του φεγγαριού και είχαν σεληνιακούς μήνες και σεληνιακό ημερολόγιο -εβραίοι και μουσουλμάνοι το έχουν άλλωστε κρατήσει, είναι μία από τις πολλές ομοιότητες των δύο θρησκειών.

Αλλά και σε ετυμολογικό επίπεδο φαίνεται η αδιάρρηκτη σχέση σελήνης και ημερολογίου, αφού η αρχαϊκή λέξη για τη σελήνη ήταν «μήνη», λέξη συγγενική με τη λέξη «μην», που αρχικά σήμαινε τον σεληνιακό μήνα. Από τη μήνη και ο μηνίσκος, ο χόνδρος που έχουμε στο γόνατο και ταλαιπωρεί τους αθλητές, ιδίως τους ποδοσφαιριστές, που ονομάστηκε έτσι επειδή έχει σχήμα ημισελήνου.

Όσο για το φεγγάρι, το βρίσκουμε ως ‘φεγγάριν’ και ‘φεγγάριον’ σε διάφορα μεσαιωνικά δημώδη κείμενα. Το ‘φεγγάριον’ είναι υποκοριστικό της λέξης «φέγγος», που ήταν αρχικά το φως, η λάμψη αλλά σταδιακά η σημασία του ειδικεύτηκε να σημαίνει το σεληνόφως. «Φως ημέρας, φέγγος σελήνης» εξηγεί ο λεξικογράφος Ησύχιος.

Στίχοι από μια παλιά λίστα

Την περασμένη Κυριακή δημοσιεύσαμε το αφήγημα «Το περίπτερο» του φίλου μας του Δημήτρη Μαρτίνου, και σε κάποιο σχόλιο ο φίλος μας ο Γς θυμήθηκε ένα ποίημα που είχε γράψει παλιά, πάνε σχεδόν 20 χρόνια, για ένα άλλο περίπτερο, που βούλιαξε στην Πανεπιστημίου επειδή από κάτω έσκαβε ο Μετροπόντικας (εδώ βλέπετε το περιστατικό, όπως καταγράφηκε τυχαία).

Ο Γς το ποίημα αυτό το είχε γράψει το 1997 σε μήνυμα που έστειλε σε μια ιντερνετική λίστα στην οποία ήμασταν κι οι δυο μέλη. Τα αρχεία της λίστας δεν ξέρω τι έχουν απογίνει, επειδή όμως έχω το συνήθειο (θα το έχετε καταλάβει) να μαζεύω αρχειακό υλικό κάθε λογής, σε κάποιο σκληρό δίσκο έχω αποθηκεύσει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μηνύματα από τις διάφορες λίστες στις οποίες συμμετείχαν κατά καιρούς -μαζί και της λίστας Λόγος. Οπότε, βρήκα το ποίημα του Γς και θα το παρουσιάσω παρακάτω, και μαζί θα βάλω και μερικά ακόμα ποιήματα που βρήκα σκαλίζοντας τα μηνύματα εκείνης της παλιάς λίστας: μια ποιητική αψιμαχία που είχα με τον μεγάλο Νίκο Νικολαΐδη και ένα ακόμα δικό μου ποίημα, που το έψαχνα κι εγώ καιρό.

Αλλά πρώτα να πούμε μερικά πράγματα για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι (ή όσοι δεν ήταν εκεί). Για να επικοινωνούμε και να συζηταμε σήμερα στο Διαδίκτυο έχουμε ιστολόγια, έχουμε φόρουμ, έχουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, Φέισμπουκ ας πούμε και Τουίτερ, καθώς και άλλα, πιο καινούργια ή/και πιο εξειδικευμένα.

Όλα αυτά τα μέσα είναι σχετικά πρόσφατα. Το Φέισμπουκ άνοιξε στο διεθνές κοινό το 2006 (υπάρχει από το 2004) ενώ το Τουίτερ έγινε δημοφιλές από το 2008-9. Τα ιστολόγια και τα φόρουμ ήταν λίγο παλιότερα, υπήρχαν από τον προηγούμενο αιώνα, αν και τη δημοτικότητά τους την απέκτησαν στις αρχές του αιώνα μας. Όλα αυτά τα μέσα έχουν πολλές διαφορές, αλλά ένα κοινό χαρακτηριστικό, ότι είναι… ιστοπαγή, όπως αποδίδουμε το web-based, δηλαδή έχουν μια διεύθυνση στον Παγκόσμιο Ιστό και οι επισκέπτες/αναγνώστες/μέλη την επισκέπτονται, συνδέονται, διαλέγουν τι θα διαβάσουν και πού θα σχολιάσουν.

Παλιότερα, δεν ήταν έτσι. Τον καιρό που οι περισσότεροι μπαίναμε στο Διαδίκτυο με αργές τηλεφωνικές συνδέσεις (dial-up) οι ψηφιακές κοινότητες δεν ήταν ιστοπαγείς. Υπήρχαν οι ομάδες συζήτησης του Usenet, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, υπήρχαν και οι λίστες συζήτησης (mailing lists αγγλικά), που συνήθως τις λέγαμε σκέτα «λίστες». Ακόμα υπάρχουν, και οι μεν και οι δε, αν και έχουν περάσει στο περιθώριο.

Το χαρακτηριστικό στις λίστες ήταν ότι η συζήτηση γινόταν με ηλεμηνύματα (τα ημέιλ που λέμε) και ότι στη λίστα έπρεπε να γραφτείς «μέλος». Από τη στιγμή που γραφόσουν, ό,τι μήνυμα έστελνες στη λίστα το έπαιρναν ως μέιλ όλα τα μέλη της, αλλά κι εσύ έπαιρνες σε ηλεμηνύματα όλα τα σχόλια που έκαναν τα άλλα μέλη της λίστας, είτε απαντούσαν σε σένα είτε (το συνηθέστερο) όχι. Αυτό σημαίνει ότι μια δραστήρια λίστα με αρκετά μέλη είχε ίσως και εκατοντάδες μηνύματα κάθε μέρα, και δεν ήταν σπάνιο, όταν κάποιος έφευγε π.χ. διακοπές, να επιστρέφει και να βρίσκει καμιά χιλιάδα αδιάβαστα μηνύματα να μπουκώνουν το ηλεγραμματοκιβώτιό του. (Γι’ αυτό υπήρχε η δυνατότητα να διακόπτεις την αποστολή μηνυμάτων, χωρίς να διαγράφεσαι από τη λίστα). Αλλά και λίγα σχετικώς μέλη να είχε μια λίστα, αν ήταν φλύαρα (ή αν ξεσπούσε κανένας καβγάς) τα μηνύματα ήταν πολλά -και έρχονταν όλα στο γραμματοκιβώτιο όλων των μελών, ενώ σε ένα φόρουμ το κάθε μέλος διαλέγει ποιο θρεντ θα διαβάσει. Βέβαια, αν έβλεπες ότι κάποιο ηλεμήνυμα είχε θέμα που δεν σε ενδιέφερε μπορούσες να μην το ανοίξεις, ενώ υπήρχε και το πλοκ για να μη βλέπεις καθόλου τους ενοχλητικούς.

Ο θερμαστής με τις έξι φωτιές

Καιρό ήθελα να γράψω το σημερινό άρθρο, αλλά δίσταζα επειδή όσα είχα να πω ήταν μάλλον γνωστά (τουλάχιστον στους παροικούντες). Τελικά τις προάλλες παρακολούθησα μια σχετική συζήτηση στο Φέισμπουκ και τότε αποφάσισα να γράψω το άρθρο, διότι οι συζητήσεις στο Φέισμπουκ πολύ γρήγορα σκεπάζονται από τις επόμενες και ούτε γκουγκλίζονται, άρα λίγο-πολύ χάνονται.

Θα το καταλάβατε από τον τίτλο, το σημερινό μας άρθρο είναι αφιερωμένο σε ένα τραγούδι, ένα από τα σημαντικότερα ρεμπέτικα τραγούδια: τον Θερμαστή του Γιώργου Μπάτη.

Ας το ακούσουμε λοιπόν:

Απόψε στου Θωμά

Σήμερα είναι Δευτέρα του Θωμά, που τη θεωρούσα αποφράδα μέρα όταν ήμουν μαθητής, και φαντάζομαι και σήμερα έτσι θα τη θεωρούν τα παιδιά. Αλλά η ονομασία της μέρας είναι καταχρηστική: ο Θωμάς δεν γιορτάζει σήμερα, χτες ήταν η γιορτή του -αλλά χτες, Κυριακή του Θωμά, ήταν αργία, οπότε σε σχολεία και γραφεία οι ευχές θα δοθούν σήμερα. Το ιστολόγιο δεν είχε αργία, αλλά την Κυριακή έχει δικό του πρόγραμμα, οπότε θα ευχηθεί τον Θωμά σήμερα.

Μόνο τον Θωμά; Όχι, υπάρχει και η Θωμαή, αλλά είναι πολύ σπανιότερο σαν όνομα. Όχι ότι ο Θωμάς είναι όνομα ιδιαίτερα συχνό: στην έρευνα του Χάρη Φουνταλή για τη συχνότητα των ελληνικών ονομάτων ο Θωμάς είναι 26ος στους άντρες (ανάμεσα στον Σωτήρη και τον Στέφανο) -δεν το λες και πολύ συχνό. Η Θωμαή όμως είναι στην 96η θέση στις γυναίκες, σαφώς σπανιότερη.

Ο Θωμάς ανήκει σε μια κατηγορία ονομάτων, συνήθως δισύλλαβων, που δεν έχουν διαδεδομένο χαϊδευτικό, γιατί δεν υπάρχει η ανάγκη για υποκορισμό αφού το όνομα είναι σύντομο -άλλα ονόματα της κατηγορίας αυτής είναι ο Σταύρος, ο Παύλος, ο Λουκάς, ο Λάμπρος, ο τρισύλλαβος Άγγελος και άλλα. Βέβαια, στην εποχή μας η χρήση ανεπίσημων τύπων ονομάτων (ξέρετε, Νίκος αντί Νικόλαος, Γιάννης αντί Ιωάννης κτλ.) έχει συρρικνωθεί αρκετά, ενώ απειλούνται με εξαφάνιση οι ανεπίσημοι τύποι που έχουν υποκορισμό (Τάκης, Λάκης, Μάκης κτλ.). Μια αιτία είναι ότι η μωροφιλοδοξία των μανάδων και των μπαμπάδων δεν ανέχεται ο κανακάρης τους να είναι σκέτος Κώστας ή (θού Κύριε) Αλέκος’ όχι! θέλουμε το όνομα ακέραιο, πολυσύλλαβο, αρχοντικό -και μεγαλώνουμε, τόχω ξαναγράψει, γενιές άνεργων αυτοκρατόρων, Κωνσταντίνους, Αλέξανδρους και.. Ιωάννηδες. Ο άλλος λόγος, που δεν τον έχω ξαναγράψει αλλά νομίζω πως ισχύει, είναι ότι πολλές φορές δίνουμε το όνομά μας με τον επίσημο τύπο σε διάφορες υπηρεσίες, από τις κρατικές μέχρι το ιμέιλ μας, κι αυτό μας συνοδεύει και εμφανίζεται παντού -και εδραιώνεται. Τέλος της παρένθεσης όμως.

Ούτε έχω υπόψη μου πολλές τοπικές παραλλαγές του ονόματος του Θωμά, ή τουλάχιστον δεν μου έρχονται στο νου. Υπάρχει το ηπειρώτικο «Σιώμος» (έχει δώσει και επίθετο), όπως επίσης και το κυπριακό Τουμάζος, που πρέπει να είναι επιρροή από τα ιταλικά. Αν ξέρετε κι άλλες τοπικές παραλλαγές, ευχαρίστως να τις δούμε στα σχόλια.

Ο πρώτος Θωμάς στην ελληνική γλώσσα ήταν ο μαθητής του Ιησού, και το όνομα Θωμάς ετυμολογείται από το αραμαϊκό te’oma που θα πει «δίδυμος». Ο απόστολος Θωμάς δεν λεγόταν Θωμάς, αλλά Ιούδας -και ήταν δίδυμος. Από τα ελληνικά της Βίβλου το όνομα πέρασε στις υπόλοιπες γλώσσες της Ευρώπης, όπου το Θ συνήθως αποδόθηκε Τ -με εξαίρεση τα ρώσικα, που το ελληνικό Θ το μετατρέπουν σε Φ και ο Θωμάς είναι Φομά. Η εντύπωσή μου ήταν ότι το αγγλικό Τόμας (και Τομ) είναι αρκετά συχνότερο, αλλά σε κάτι ιστοσελίδες που ανέτρεξα είδα ότι και στις ΗΠΑ το όνομα Thomas τώρα βρίσκεται στην 27η θέση -ενώ τον 19ο αιώνα ήταν στην πρώτη δεκάδα.