Ένας φακίρης, πολλοί φουκαράδες

Ελπίζω βλέποντας τον τίτλο να μη σκεφτήκατε ότι αναφέρεται στην πολιτική ή οικονομική κατάσταση της χώρας μας -αν και θα μπορούσε κάποιος να πει ότι στην Ελλάδα ένας φακίρης, δηλαδή θαυματοποιός αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας, έχει δημιουργήσει πολλούς, χιλιάδες και χιλιάδες φουκαράδες. Όχι όμως, αφενός ο υπεύθυνος δεν είναι μόνο ένας και αφετέρου το σημερινό άρθρο δεν πολιτικολογεί ούτε οικονομολογεί, αλλά λεξιλογεί: θα δούμε αυτές τις δυο λέξεις, που είναι συγγενικές μεταξύ τους.

Φακίρης είναι στα ελληνικά ο Ινδός ασκητής, με το σαρίκι και το περίζωμα γύρω από τα σκέλια, που οι γελοιογράφοι αγαπούν να τον παρουσιάζουν να ξαπλώνει σε καρφιά σε έναν από τους πιο ανθεκτικούς κοινούς τόπους της γελοιογραφίας -όλοι θα έχετε δει τέτοια σκίτσα, σαν κι αυτό εδώ που έκλεψα από το Διαδίκτυο. Λένε πως επειδή τα καρφιά είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο, μπορούν να στηρίζουν το βάρος του σώματος χωρίς να το τρυπάνε και ότι στην πραγματικότητα ο φακίρης δεν έχει καμιά ιδιαίτερη αντοχή στον πόνο· ίσως είναι έτσι, αλλά και πάλι δεν το έχω δοκιμάσει. Είναι όμως φακίρης και γενικότερα ο θαυματοποιός, που καταπίνει σπαθιά και κάνει διάφορα άλλα τέτοια κόλπα, που λέγονται «φακίρικα», και στην αργκό φακίρικο κόλπο ή σκέτο φακίρικο είναι ένα τέχνασμα, μια πατέντα που λύνει με μαγικό (αλλά κάποτε και ύποπτο) τρόπο ένα πρόβλημα, ή που φέρνει απροσδόκητο αποτέλεσμα, όπως σε πρόσφατο τίτλο άρθρου σε επαρχιακόν ιστότοπο, «Τα φακίρικα ενός διαγωνισμού», όπου καταγγέλλεται η εφαρμογή ενός μαθηματικού τύπου που έφερε νικητή του διαγωνισμού τον δεύτερο πλειοδότη.

Σελίδες από τον δεύτερο εμφύλιο της Επανάστασης

Προχτές είχαμε ένα θέμα από την επανάσταση του 1821 και στα σχόλια εκφράστηκε επιθυμία να έχουμε και κάτι ακόμα, οπότε σήμερα παρουσιάζω μερικά στιγμιότυπα από μια άδοξη σελίδα του ξεσηκωμού, τον δεύτερο εμφύλιο -ή την εκστρατεία των Ρουμελιωτών για καθυπόταξη και λεηλάτηση του Μοριά. Η περίοδος αυτή φέρνει σε αμηχανία, πολύ περισσότερο που διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις αγριότητες δυο προσωπικότητες που απολαμβάνουν μεγάλη εκτίμηση, ο Μακρυγιάννης και ο Καραϊσκάκης. Βρισκόμαστε στον Νοέμβριο του 1824. Παραθέτω έξι στιγμιότυπα από τις πηγές, χωρίς κανένα σχεδόν σχόλιο.

1) Επιστολή του Κωλέττη προς ρουμελιώτες οπλαρχηγούς. Τη διασώζει ο Κανέλλος Δεληγιάννης, που βέβαια ήταν του αντίπαλου στρατοπέδου, αλλά δεν έχω δει να αμφισβητείται η γνησιότητά της. Περιλαμβάνεται (όχι ολόκληρη) και στο σχολικό βιβλίο της 3ης γυμνασίου. Παίρνω από τον Κόκκινο, τόμ. 4, σ. 509 αλλά γράφω με όμικρον τους Μοραΐτες.

Αδελφέ,

Οι Μοραΐτες ελύσσαξαν από τα πολλά πλούτη, τα οποία ήρπασαν από τους Τούρκους της Τριπολιτσάς, του Ναυπλίου, του Λάλα, της Κορίνθου, της Μονεμβασίας, του Νεοκάστρου και των λοιπών μερών κι έγιναν ντερμπεήδες, και προσπαθούν ν’ αντικαταστήσουν τον Κιαμήλμπεην και τους λοιπούς μπέηδες και αγάδες. Και σεις τρέχετε αυτού χωρίς ψωμί, χωρίς τσαρούχι, χωρίς φορέματα, με μίαν παλαιοκάπαν, καταβασανίζεσθε. Τι λοιπόν περιμένετε; Άλλην αρμοδιοτέραν και ευτυχεστέραν διά σας περίστασιν δεν θέλει εύρετε ποτέ, διά να πλουτίσετε μεγάλοι και μικροί. Τώρα άνοιξαν διά σας δύο πηγαί πλούτου, οι λίρες του δανείου και τα πλούσια λάφυρα του Μορέως. Τι άλλα πλέον επιθυμείτε;

ντερμπεήδες ή ντερεμπεήδες (από τκ. derebeyi) ήταν οι Τούρκοι ημιανεξάρτητοι τοπάρχες.

2) Μια υποσημείωση στην ιστορία του Αμβρόσιου Φραντζή (τόμ. 2, σελ. 296, δεν γκουγκλίζεται):

Από τον γλούπον καπνισμένον

Τρίτο σημείωμα για το 1821, που ταιριάζει με το προηγούμενο, το σουλιώτικο. Το 1822, ο Κιουταχής κατεβαίνει προς τη δυτική Στερεά για να την υποτάξει και ο καπετάνιος Γεώργιος Βαρνακιώτης παίρνει το εξής γράμμα από κάποιον φίλο του:

«Φίλε μου και πιστέ μου καπετάν Γεωργάκη, σου φιλώ τα μάτια. Και αυτού έρχεται ο χαλτούπης και κοιτάξτε να μη με εντροπιάσετε, αλλά να τον κτυπήσετε, όσο και αν ημπορείτε. Αλλέως μη κάμετε, χαράμι να σας γένη! Ειπέ και του Ανδρέα τα χαιρετήματα, και να μη δώση το ντουφέκι εις τον φίλον από το κοντάκι ακάπνιγον, αλλ’ από τον γλούπον καπνισμένον».

Ούτε μπάλα ξέρει -και άλλα μεζεδάκια

* Περιμένει εδώ και μέρες το Λάος, να σημειωθούν τα προαναγγελθέντα «έκτροπα» για να σπεκουλάρει. Και ο μεγάλος επιτελικός νους του, ο μπαρουτοκαπνισμένος Κ. Αϊβαλιώτης, δήλωσε:

«Στο ποδόσφαιρο όταν κάποιος ‘ανοίγεται’ είναι ευκαιρία να ‘βγάλει’ γκολ. Τώρα που ‘ανοίγονται’ οι αντιεξουσιαστές λόγω των ημερών, η οργανωμένη Πολιτεία πρέπει να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία και να τους αποκλείσει, άπαξ και δια παντός, απ’ τη κοινωνική ειρήνη«.

Όπου αποδεικνύεται ότι ο πολέμαρχος Αϊβαλιώτης ούτε μπάλα ξέρει. Διότι βέβαια, όταν κάποιος ανοίγεται είναι ευκαιρία να δεχτεί γκολ, όχι να βγάλει ή να βάλει.