Η καθαρόγλωσση (διήγημα του Θεόδ. Μοσχονά)

Θα δημοσιεύσω σήμερα κάτι το αξιοπερίεργο. Eδώ που κάνω τα μπάνια μου, έχω μια παλιά βιβλιοθήκη του παππού μου, με εξίσου παλιά βιβλία. Και καθώς σκάλιζα τις προάλλες, έπιασα ένα βιβλιαράκι με διηγήματα που δεν το είχα προσέξει άλλη φορά, τα Σκίτσα της φτωχολογιάς, κάποιου Θ.Δ.Μοσχονά.

Όπως βλέπετε, έχει εκδοθεί το 1924 στην Αλεξάνδρεια, από τις εκδόσεις Γράμματα του Στ. Πάργα που τόσο σημαντική επιρροή άσκησαν στα πνευματικά μας πράγματα στις αρχές του αιώνα και στον μεσοπόλεμο.

Τα εφτά διηγήματα του βιβλίου δεν είναι διηγήματα κοινωνικής καταγγελίας, όπως ίσως θα μπορούσε να υποθέσει κανείς από το εξώφυλλο, του Μίμη Παπαδημητρίου, ή από τον τίτλο, αλλά μάλλον νατουραλιστικές περιγραφές.

Επίσης, δεν υπάρχουν σαφείς νύξεις για τον τόπο στον οποίο εκτυλίσσονται τα διηγήματα. Θα σκεφτόταν κανείς την Αίγυπτο, όπου εκδόθηκε το βιβλίο, αλλά δεν είδα καμιάν αναφορά στον πολυεθνικό χαρακτήρα του τόπου ούτε καν στα κλιματολογικά του στοιχεία, μόνο σε ένα διήγημα ο συγγραφέας μάς πληροφορεί ότι το «μαγερειό» του τίτλου δεν είναι «κανένα γκριλ-ρουμ».

Ο Θεόδωρος Μοσχονάς, ο συγγραφέας, ήταν Λεριός και βρίσκουμε στη βιβλιογραφία του έργα για την ιστορία του νησιού. Στα «έργα του ιδίου» που προτάσσονται στο βιβλιαράκι που κρατάω στα χέρια μου, βρίσκω το «Κόκκινο Πάσχα», αλλά μην πάει το μυαλό σας σε κομμουνιστικά. Το βιβλίο «περιγράφει την τραγωδία των Δώδεκα Νησιών» δηλ. την προσάρτησή τους από την Ιταλία. Μαθαίνουμε πάντως ότι ήταν γραμματέας του προξενείου στο Μάντσεστερ και αργότερα εγκατέλειψε την Αγγλία και έζησε στην Αίγυπτο. Τον βρισκω, σε επόμενα χρόνια, να αναφέρεται ως Υπομνηματογράφος & Βιβλιοφύλαξ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.

Το διήγημα περιγράφει μια παράξενη γυναίκα που μένει σε μια σοφίτα στη φτωχογειτονιά και καταδυναστεύει τη γειτονιά με τη γλώσσα της. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί δημοτική, διανθισμένη όμως με πολλά καθαρευουσιάνικα στοιχεία, που τα επιστρατεύει και για να προσδώσει ειρωνεία. Το διήγημα έχει κάποιο γλωσσικό ενδιαφέρον, μεταξύ άλλων και στους διαλόγους με την Κυπραία. Ο τίτλος, Η καθαρόγλωσση, επίσης έχει ενδιαφέρον -χρησιμοποιείται μάλλον ειρωνικά, για το ιδιότυπο γλωσσικό ιδίωμα της ηρωίδας αλλά και τις βρισιές της.

Δεν είμαι βέβαιος ότι η λογοτεχνική αξία του διηγήματος θα δικαιολογούσε να το ανασύρουμε από τη λήθη, σχεδόν 100 χρόνια μετά από τότε που εκδόθηκε -αλλά, όπως είπα το διήγημα είναι αξιοπερίεργο μάλλον παρά αξιόλογο. Για να διατηρήσω μάλιστα το εξωτικό κλίμα, δεν άλλαξα καθόλου την ορθογραφία, εκτός από το μονοτονικό. Άφησα όλα τα άλλα όπως είναι, παρόλο που κάποιες γραφές μπορεί να είναι απλώς ορθογραφικά λάθη και όχι επιλογές του συγγραφέα. Επιλογή του συγγραφέα πρέπει να είναι και η αποφυγή του τελικού ν πριν από π, κ, τ (π.χ. τη τραγιάσκα, το πατέρα), και φυσικά δεν οφείλεται σε δημοτικισμό.

Δεν εξηγώ τις πολλές δύσκολες λέξεις, που πολλές δεν τις ξέρω κιόλας. Στα σχόλια ίσως.

Πολλά είπα, ιδού η Καθαρόγλωσση.

Ειρηνεμένα μεζεδάκια

Που τα λέω έτσι επειδή στη Μέση Ανατολή έγινε εκεχειρία -όχι ότι ειρήνευσαν με την κανονική σημασία της λέξης, απλώς μια ανάπαυλα μέχρι το επόμενο ξέσπασμα, που μπορεί και να μην αργήσει. Αν ήμουν στην Αθήνα μπορεί και να τα έλεγα τσουρουφλισμένα τα μεζεδάκια, από τη φωτιά στο Αλεποχώρι.

* Και ξεκινάμε με κάτι τουριστικό, για να βοηθήσουμε τη βαριά βιομηχανία της χώρας. Ο φίλος μας ο Ανδρέας ο Κουπονιώτης, μου έστειλε φωτογραφία από τη Λέρο, που εχει γλωσσικό ενδιαφέρον.

Εξηγεί:

Στη Λέρο, λίγο πιο κει από τα Άλιντα, υπάρχει μια παραθαλάσσια περιοχή με το όνομα «Διαλισκάρια». Και σε άλλα μέρη υπάρχουν τοποθεσίες με αυτό το όνομα π.χ. Σκύρος, Σίκινος, Γαργαλιάνοι, Εύβοια, Κρήτη κλπ. Πρόκειται για τους μεγαλούτσικους επίπεδους και γλιστερούς βράχους που βρίσκονται μέσα στη θάλασσα, δίπλα στην ακτή.

Λοιπόν στη Λέρο τα τελευταία χρόνια απλοποιήθηκε το όνομα στην αρχή σε Δυολισκάρια και μετά έγινε εντελώς φυσικά ΔΥΟ ΛΙΣΚΑΡΙΑ. Και σαν να μην έφτανε αυτό υπάρχει και πινακίδα για … Ισπανούς: Dos liscarios beach.

Θα προσθέσω σε όσα γράφει ο Ανδρέας ότι συχνός είναι και ο τύπος «Γιαλισκάρι», π.χ. στην Ικαρία ή στη Τζια. Την ετυμολογία της λέξης δεν μπορώ να την ξεδιαλύνω, αν και φαίνεται να έχει σχέση με τον γιαλό. [[Ελπίζω όμως, αν μας βλέπει η Μαρία, να ανοίξει τον Συμεωνίδη και να μας πει]].

Τα Γιαλισκάρια εύκολα γίνονται Διαλισκάρια, κι αφού δεν υπάρχει ετυμολογική διαφάνεια μπορούν να γίνουν και Δυολισκάρια και μετά να χωριστούν σε Δυο Λισκάρια. Όσο για την ισπανοπρεπή ταμπέλα, μπορεί να κάνει και πλάκα.

* Στο εβδομαδιαίο δελτίο απλολογιών που εξέδωσε χτες το Παρατηρητήριο Απλολογίας σημειώνεται μια ακόμα εμφάνιση του απλολογικού (ή απλογικού) τύπου «αποστρατικοποιώ» (αντί «αποστρατιωτικοποιώ») σε δήλωση του Υπουργού Άμυνας:

Ό,τι απειλείται δεν αποστρατικοποιείται.

Μάλλον στον ιστότοπο πρέπει να χρεωθεί η απλολογία όμως.

(Βέβαια, για να είναι εσωτερικά συνεπές το Παρατηρητήριο Απλολογίας θα έπρεπε να ονομάζεται Παρατήριο Απλογίας, δεν συμφωνείτε;

* Πολύ γελάσαμε στο Φέισμπουκ μέσα στη βδομάδα με μια γκάφα του πρώην υπουργού Ανδρέα Ανδριανόπουλου. Σε εμβριθές άρθρο του για τον «ισλαμοαριστερισμό στη Γαλλία» (αρχική δημοσίευση στα Νέα, όπου όμως πρόσβαση έχουν μόνο οι συνδρομητές) ο Ανδρ.Ανδρ. ξεκινάει ως εξής:

Στη Γαλλία συμβαίνουν περίεργα πράγματα. Προ ημερών διάφορες αστικές οργανώσεις πολιτών ζήτησαν από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να ξεκινήσει έρευνες μέσω του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τη Γαλλία. Αυτές θα πρέπει να αφορούν μια συγκεκριμένη κυβερνητική πρωτοβουλία με τον τίτλο «Κεφάλαιο των ιμάμηδων». Μέσω αυτού, και των προϋποθέσεων και κατευθύνσεων που εκεί περιλαμβάνονται, η κυβέρνηση επιδιώκει να παντρέψει το Ισλάμ με τις αξίες της γαλλικής κοινωνίας. Κάτι όμως που ενοχλεί κάποιους που ξιφουλκούν ισχυριζόμενοι πως το «Κεφάλαιο» περιορίζει την ελεύθερη έκφραση των μουσουλμάνων που βρίσκονται στη χώρα και παραβιάζει τις θρησκευτικές ελευθερίες.

Τι να είναι αυτό το Κεφάλαιο των Ιμάμηδων; Όπως έγραψε στο Φέισμπουκ ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης, που πρώτος εντόπισε την κοτσάνα: … Και κάπου εκεί, αναφέρεται στο όνομα του σχετικού κειμένου, μιλώντας για το «Κεφάλαιο των ιμάμηδων». Είχα βέβαια ακούσει το συγκεκριμένο κείμενο να αναφέρεται ως Χάρτα (πάντα πιστός στις παραδόσεις του Διαφωτισμού ο Μακρόν). Στα γαλλικά ο τίτλος είναι: «La Charte des principes pour l’islam de France». Και αναρωτιέμαι: Λες; Ο Ανδριανόπουλος, προφανώς αγγλόφωνος, διάβασε την είδηση μεταφρασμένη σε αγγλικό έντυπο που έγραφε «Charter for Imams» (αν το γκουγκλάρετε, θα βρείτε πολλές σχετικές ειδήσεις). Και στη συνέχεια, μετέφρασε το Charter σε Κεφάλαιο. Μάλλον νόμιζε ότι μετέφραζε τη λέξη Chapter και όχι Charter. Ίσως να ενθουσιάστηκε κιόλας με το αποτέλεσμα, Κεφάλαιο σου λέει, μαρξιστικό ακούγεται, όπερ έδει δείξαι. Και έτσι φτάσαμε στο «Κεφάλαιο των Ιμάμηδων» (δείτε το με τα μάτια σας, γιατί κι εγώ δυσκολεύτηκα να το πιστέψω).