Πλειοψηφίες και μειονότητες

Στο σημερινό θέμα έχω αναφερθεί παρεμπιπτόντως δυο-τρεις φορές στο ιστολόγιο, αλλά ειδικό άρθρο δεν έχω αφιερώσει. Πρόκειται για την (υποτιθέμενη) διάκριση ανάμεσα στις λέξεις «πλειοψηφία» και «πλειονότητα». Την ξαναθυμήθηκα προχτές, όταν έγραψα εδώ ότι κάποιοι είναι «στη συντριπτική πλειοψηφία τους» υποστηρικτές των κομμάτων της συγκυβέρνησης και ένας καλός φίλος στο Φέισμπουκ μού υπενθύμισε σε προσωπικό μήνυμα ότι το σωστό είναι «πλειονότητα» και όχι «πλειοψηφία».

Ο φίλος στηρίζει την άποψή του στο επιχείρημα ότι, από την ετυμολογία του, ο όρος «πλειοψηφία» πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν η υπεροχή αυτή προκύπτει από ψηφοφορία ή άλλη εκλογική διαδικασία, και σε όλες τις άλλες περιπτώσεις πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος «πλειονότητα». Η άποψη αυτή υποστηρίζεται πράγματι από πολλούς λαθοθήρες, και μπορείτε να τη βρείτε σε καταλόγους με τα συχνότερα (ή τα φριχτότερα) «λάθη που κάνουμε στη γλώσσα μας», αλλά νομίζω ότι δεν είναι σωστή.

Πράγματι, όπως απάντησα στον φίλο μου, σύμφωνα με το εγκυρότερο ελληνικό λεξικό, το ΛΚΝ (του ιδρύματος Τριανταφυλλίδη) η λέξη πλειοψηφία σημαίνει, μεταξύ άλλων: ο μεγαλύτερος αριθμός, το μεγαλύτερο ποσοστό (σε σχέση με ένα σύνολο). Το λεξικό δίνει τις εξής παραδειγματικές φράσεις: H πλειοψηφία των Ελλήνων είναι υπέρ της ενωμένης Ευρώπης. H πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής είναι αγρότες.

Και τις δύο αυτές φράσεις, οι σκληροπυρηνικοί λαθοθήρες θα τις θεωρούσαν λανθασμένες, αφού η ανάδειξη του μεγαλύτερου ποσοστού δεν έχει προκύψει από ψηφοφορία. Ίσως την πρώτη να τη δέχονταν καταχρηστικά, αφού ενδεχομένως προϋποθέτει κάποια δημοσκόπηση, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θα δέχονταν τη δεύτερη, όπου η αριθμητική υπεροχή διαπιστώνεται από καταμέτρηση ή απογραφή και όχι από ψηφοφορία.

Από τη στιγμή όμως που ένα έγκυρο λεξικό δέχεται μια σημασία, χωρίς μάλιστα να τη θεωρεί καταχρηστική, η άποψη ότι σωστός τύπος είναι ο τ. πλειονότητα δεν στηρίζεται σε καμιά βάση. Είναι καθαρά θέμα προτίμησης αν θα επιλέξουμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «πλειονότητα» ή τον όρο «πλειοψηφία», ενώ κάποιοι μπορεί να χρησιμοποιούν πότε τον ένα όρο και πότε τον άλλο. Προσωπικά χρησιμοποιώ συνήθως τον όρο «πλειοψηφία» και σπανιότερα τον όρο «πλειονότητα», ενώ μερικές φορές χαριτολογώντας αναφέρω και τους δύο, π.χ. «η πλειοψηφία (πλειονότητα αν επιμένετε πολύ) θα συμφωνήσει ότι…».

Ο Σεφέρης δεν ήταν «προσεκτικός ομιλητής»!

Κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό, στις αρχές του 2014, το νέο λεξικό του Κέντρου Λεξικολογίας και του Γ. Μπαμπινιώτη, το «Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της ελληνικής», με τον υπότιτλο «Γλωσσικός σύμβουλος», ενώ στο εξώφυλλο δηλώνεται και η προγραμματική αρχή «Για να μιλούμε και να γράφουμε σωστά ελληνικά». Πρόκειται για ένα βοήθημα που παρουσιάζει, με λεξικογραφικό τρόπο, τα θέματα εκείνα στα οποία υπάρχουν αβεβαιότητες ή δυσκολίες στην ελληνική γλώσσα, όχι όμως δυσκολίες τέτοιες που θα είχε ένας αλλοδαπός που μαθαίνει ελληνικά αλλά θέματα στα οποία αισθάνεται αβεβαιότητα ο φυσικός ομιλητής της γλώσσας.

Τέτοια συγγράμματα, που δεν είναι ούτε ορθογραφικά λεξικά, ούτε πλήρεις γραμματικές, έχουμε αρκετά ήδη στη γλώσσα μας -μπορούμε να αναφέρουμε το «Είναι λάθος ή δεν είναι; Ιδού η απορία» της Άννας Ιορδανίδου, η οποία άλλωστε έχει επιμεληθεί και τον παλιότερο και πολύ εκτενέστερο «Οδηγό της νεοελληνικής γλώσσας» σε δύο τόμους, το κάπως παλιότερο «Το λέμε σωστά το γράφουμε σωστά» (Αναγνωστοπούλου και Μπουσούνη-Γκεσούρα), το «Κόκκινο βιβλιαράκι του κειμενογράφου» (Οδηγός για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας στην επικοινωνία), και άλλα. Όπως βλέπετε, σε όλους σχεδόν τους τίτλους υπάρχει η λέξη «σωστός» (ή το αντίθετό της).

Τέτοια βιβλία δεν είναι περιττά, κάθε άλλο. Πράγματι, στην εποχή μας, καθώς η νεοελληνική έχει πολλές ακαταστάλαχτες περιοχές, όπου ακόμα κονταροχτυπιέται το τυπικό της καθαρεύουσας με της δημοτικής χωρίς να έχει κανένα επικρατήσει, για πολλά θέματα ο ομιλητής έχει αβεβαιότητα, οπότε ένας γλωσσικός οδηγός έχει τη θέση του ακόμα και για φυσικούς ομιλητές, ιδίως βέβαια για τους επαγγελματίες του λόγου: «γραφιάδες», μεταφραστές, επιμελητές εκδόσεων, διορθωτές, για εκδοτικούς οίκους, περιοδικά, μακάρι και υπεύθυνους ιστοτόπων, αν και με την τσαπατσουλιά που χαρακτηρίζει ακόμη και επαγγελματικούς ιστοτόπους που ανήκουν σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης φαίνεται ουτοπικό να μιλάμε για επιμέλεια κειμένων τη στιγμή που ούτε από τον Σπελ Τσέκερ δεν τα περνάνε.