Οι ελιές του Δημήτρη Κολλάτου

Στο σημερινό λογοτεχνικό μας θέμα θα παρουσιάσω το διήγημα του Δημήτρη Κολλάτου «Οι ελιές». Πολλοί θα έχετε δει ή θα έχετε ακούσει την ομώνυμη ταινία μικρού μήκους του Κολλάτου που φυσικά είναι στηριγμένη στο διήγημα, και που βραβεύτηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1964. Αν όμως απέσπασε τον έπαινο των κριτικών, προκάλεσε τεράστια αντίδραση από σωματεία Κρητικών που θεωρούσαν πως η ταινία δυσφημεί την Κρήτη και τους Κρητικούς. Αποτέλεσμα ήταν να απαγορευτεί η προβολή της -διαβάζω ότι έμεινε απαγορευμένη 18 χρόνια.

Ο Δημήτρης Κολλάτος (1937) είναι σε πολλούς γνωστός για την ικανότητά του να προκαλεί και να κάνει θόρυβο, έχει όμως πολύ ταλέντο. Δεν είμαι αμερόληπτος, διότι τον έχω γνωρίσει πολύ καλά στην Αίγινα και τον εκτιμώ πολύ ως καλλιτέχνη όσο κι αν διαφωνώ απόλυτα με πολλές πολιτικές απόψεις του, ιδίως τις τελευταίες. Αλλά δεν θα συζητήσουμε σήμερα τον Κολλάτο γενικώς. Το διήγημα του θα διαβάσουμε.

Το διήγημα περιλαμβανεται στην πρώτη συλλογή διηγημάτων που έχει επίσης τίτλο «Οι ελιές» και που κυκλοφόρησε αρχικά το 1964, αλλά εγώ το παίρνω από μια επανέκδοση εικονογραφημένη, του 2006 στον Καστανιώτη, που μου την έχει χαρίσει ο Κολλάτος. Από εκεί και η ζωγραφιά του Γιαννη Μιγάδη που συνοδεύει το συγκεκριμένο διήγημα.

Oι ελιές

Της έκανε νόημα να χύσει και άλλο κρασί. Ήτανε εδώ και δυο ώρες κλεισμένοι στο μεγά­λο δωμάτιο και τρώγανε και πίνανε.

Advertisement

Η Μαρία Πολυδούρη βγαίνει απ’ τη σκιά του Καρυωτάκη

Προχτές, που ήταν η Παγκόσμια μέρα ποίησης, είχαμε ανάρτηση με ποιητικό θέμα, κατά σύμπτωση συνεχίζουμε και σήμερα, μια και το φιλολογικό θέμα της Κυριακής θα είναι κι αυτό αφιερωμένο σε μια ποιήτρια, με αφορμή την κυκλοφορία ενός πολύ σημαντικού βιβλίου.

Συγκεκριμένα, τον προηγούμενο μήνα κυκλοφόρησε, από τις εκδόσεις Εστία, σε φιλολογική επιμέλεια και επίμετρο της Χριστίνας Ντουνιά, το βιβλίο «Τα ποιήματα» της Μαρίας Πολυδούρη, της ποιήτριας που πέθανε φυματική το 1930 σε ηλικία 28 χρονών, και που είναι γνωστή κυρίως σε σχέση και για τη σχέση της με τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη.

Ειδική στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου, η Χριστίνα Ντουνιά έχει κάνει κι εδώ υποδειγματική δουλειά. Πέρα από τη συγκέντρωση αρκετών ποιημάτων που είχαν μείνει είτε ανέκδοτα είτε αθησαύριστα και που είναι άγνωστα στον σημερινό αναγνώστη, αφού δεν συμπεριλήφθηκαν ως τώρα σε καμιά έκδοση ποιημάτων της Πολυδούρη, ιδιαίτερη αξία έχει το πλούσιο επίμετρο, στο οποίο η Ντουνιά θέτει το ερώτημα «Γιατί η Πολυδούρη;» και δίνει πειστικές απαντήσεις. Αντιγράφω τις πρώτες αράδες:

Η Μαρία Πολυδούρη έχει από καιρό περάσει στην περιοχή του λογοτεχνικού μύθου: είναι το σύμβολο της πρόωρα χαμένης ομορφιάς και του μοιραίου έρωτα. Στην καρδιά του δύσκολου και αντιφατικού Μεσοπολέμου, η ζωή και το έργο της αντανακλούσε διπλά -ως τέχνη και ως πραγματικότητα- την αισθητική πρόταση του Ε.Α.Πόε: «ο θάνατος μιας όμορφης γυναίκας είναι, αναμφίβολα, το πιο ποιητικό θέμα στον κόσμο». Ενώ όμως σε αυτή τη μακρινή εποχή η ζωντανή ακόμα παρουσία της έδινε μια υποβλητική γοητεία στους στίχους της, το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορεί η φωνή της να ακουστεί και σήμερα, αν μπορεί να γίνει μέρος της σύγχρονης ποιητικής μας γλώσσας. (…) Με άλλα λόγια, μπορούμε σήμερα να συναντήσουμε την ποίηση της Μαρίας Πολυδούρη και η συνάντηση αυτή να έχει τα χαρακτηριστικά μιας αυθεντικής ποιητικής εμπειρίας;

Ο κατηχητής της Στρατιάς των Ανύπαρκτων

Η Στρατιά των Ανύπαρκτων, για όσους άνοιξαν τώρα τα ραδιόφωνά τους, απαρτίζεται από όλους εκείνους που γεννήθηκαν όχι από μάνα και πατέρα, όχι από τη φαντασία συγγραφέα, έστω, αλλά από την επιπολαιότητα του μεταφραστή (ή του διορθωτή ή του επιμελητή). Τους φαντάζομαι να προχωρούν στο σούρουπο, σ’ ένα δρόμο χωρίς τέρμα, σαν την άδικη κατάρα, αιώνια, μέχρι κάποιος να τους διορθώσει και να τους ξαναστείλει πίσω στην ανυπαρξία όπου ανήκουν.

Για τα προηγούμενα κατορθώματα της Στρατιάς, διαβάστε το παλιό μου σημείωμα για τον Πράβο Γιάζντι που έχει και τους απαραίτητους συνδέσμους σε άρθρα του ιστοτόπου μου. Πρόσφατα, κρίνοντας μια κάκιστη νέα μετάφραση του Μαγιακόφσκι, αναφέρθηκα στον γενναίο (αλλ’ ανύπαρκτο) Ρεβινστίκντ, προστάτη των διωκομένων. Τόσον καιρό, η Στρατιά είχε επίλεκτα στελέχη, πολιτικούς, στρατιωτικούς, ακόμη και προστάτη άγιο (τον Άγιο Γκράαλ, βεβαίως) αλλά δεν είχε έναν κατηχητή, κάποιον να κηρύξει τον λόγο του Κυρίου, να γράψει έστω την εκκλησιαστική ιστορία της Νομανσλάνδης. Το κενό αυτό ευτυχώς καλύφθηκε.