Αριελικά μεζεδάκια

Θα καταλάβατε πως τα λέω έτσι από το όνομα της καταιγίδας που βέβαια, τουλάχιστον στην Αττική, περισσότερο τη συζητήσαμε για το όνομά της παρά για τη σφοδρότητά της. Ξέρουμε πια πως τα ονόματα των καταιγίδων της χρονιάς τα προτείνουν, εκ περιτροπής, οι μετεωρολογικές υπηρεσίες της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, και αυτή ήταν πρόταση του Ισραήλ. Πρόκειται για αντρικό όνομα, συνηθισμένο στο Ισραήλ, με αναφορές στη Βίβλο όπου αποτελεί και ένα από τα ονόματα των Ιεροσολύμων -βέβαια στα ελληνικά, στη μετάφραση των Εβδομήκοντα, λέμε Αριήλ, αλλά από τότε μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει ο Άριελ του Σέξπιρ, η γοργόνα Άριελ του Ντίσνεϊ και το απορρυπαντικό Αριέλ, οπότε ξεχάστηκε ο Αριήλ, κι ας λέει ο Ησύχιος στο λεξικό του Αριήλ: ο λέων. Παρόλο λοιπόν που ο προσεκτικός ιστολόγος θα έβαζε τίτλο Αριηλικά μεζεδάκια, εγώ είπα να συνταχθώ με τον πάτερ Απρόσεχτο.

Tο έγραψα έτσι για να θυμίσω ότι, αφού εξακολουθεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα η υπόθεση της Κιβωτού του Κόσμου και να γίνεται συνεχώς αναφορά στον ιδρυτή της, τον πάτερ Αντώνιο, καλά κρατεί και η… πατεριάδα, δηλαδή η συζήτηση για το αν είναι λάθος να λέμε, όπως οι περισσότεροι, «ο πάτερ Αντώνιος», με άκλιτο το προτακτικό.

Στη συζήτηση παρενέβη και ο εθνικός μας γλωσσολόγος, με ουκάζιο που κυκλοφόρησε στο Φέισμπουκ, με την εισαγωγική πρόταση «Πάτερ, άφες αυτοίς». Διαφωνεί ο κ. Μπαμπινιώτης με τη γραμματική του Τριανταφυλλίδη και θεωρεί «κακοποιητές» τον Κόντογλου και τον Παπαδιαμάντη. Θα περίμενε πάντως κανείς να είχε ο κ. Μπαμπινιώτης περισσότερο τακτ και να μη χρησιμοποιήσει τον όρο «κακοποίηση» για μια γλωσσική επιλογή όταν ο λόγος αφορά μια υπόθεση στην οποία φαίνεται να υπάρχει και πραγματική κακοποίηση παιδιών (την επισήμανση την έκανε ο Άκης Γαβριηλίδης).

* Σε άλλο θέμα, μου γράφει φίλος, που σχολιάζει τον τίτλο είδησης, ότι ο Σωτήρης Τσιόδρας είχε ατύχημα και «υποβλήθηκε σε χειρουργείο».

Λέει ο φίλος: Υποβλήθηκε σε χειρουργείο είναι ισοδύναμο με το υποβλήθηκε σε επέμβαση; Ίσως υπερβάλλω, αλλά όταν το είδα μου φάνηκε περίπου αντίστοιχο με κάτι σαν » το αυτοκίνητό μου υποβλήθηκε σε συνεργείο»

Από την άλλη, συνηθίζουν οι γιατροί να λένε «έχω χειρουργείο» και τη φράση «υποβλήθηκε σε χειρουργείο» τη βρίσκω αρκετά συχνά. Μπορούμε να το θεωρήσουμε και συνεκδοχή, τι λέτε;

* Κι ένα ερώτημα κάθε άλλο παρά επίκαιρο. Ρωτάει εκλεκτός φίλος του ιστολογίου για τους στίχους του θρυλικού τραγουδιού Τα παιδιά του Πειραιά (κι αυτοί του Μάνου Χατζιδάκι):

Όσο κι αν ψάξω
δεν βρίσκω άλλο λιμάνι
τρελή να μ’ έχει κάνει
όπως τον Πειραιά…

Έτσι, ή όπως «ο Πειραιάς»;

Εξαρτάται σε τι αναφέρεται η σύγκριση «όπως τον Πειραιά». Αν αναφέρεται στον δεύτερο στίχο, τότε η αιτιατική στέκει. Αν στον τρίτο στίχο, θέλει ονομαστική, αλλά μπορούμε να σκεφτούμε πως υπάρχει έλξη.

Αν η παρομοίωση εισαγόταν με το «σαν», σαν τον Πειραιά, θα είχε άραγε την ίδια παρατήρηση ο φίλος μας; Εσείς τι λέτε;

* Και τα προβληματικά εισαγωγικά της εβδομάδας, σε σουπεράκι για τον Ερντογάν.

Οι λεονταρισμοί είναι οι ψευτοπαλικαριές, τουλάχιστον σύμφωνα με το λεξικό.

Οι «λεονταρισμοί», δηλαδή οι ψευτολεονταρισμοί τι είναι άραγε;

Διπλά ψεύτικές παλικαριές ή… αληθινές;

* Το επόμενο μεζεδάκι δεν είναι φρέσκο, αλλά τώρα το εντόπισε ο φίλος που το στέλνει. Πρόκειται για ένα πολύ κακομεταφρασμένο άρθρο για ένα ενδιαφέρον αρχαιολογικό θέμα, για μια μούμια που φυλάσσεται σε μουσείο στην Πολωνία:

Πολωνοί επιστήμονες, ανακάλυψαν ένα έμβρυο, σε μια μουμιοποιημένη μούμια, ηλικίας άνω των δύο χιλιάδων ετών. Διατηρήθηκε χάρη σε μια πολύ ασυνήθιστη διαδικασία. Όπως εξηγούν οι ερευνητές, έγινε «τουρσί» σε όξινο περιβάλλον. Αυτή είναι μια διαδικασία παρόμοια με αυτή που διατήρησε τα σώματα των βάλτων μέχρι τις μέρες μας. … το κανάλι γέννησης της νεκρής μητέρας δεν ήταν ανοιχτό

Έχει κι άλλα, αλλά διάλεξα τα πιο χτυπητά. Μου αρέσει πιο πολύ η μουμιοποιημένη μούμια που μου θυμίζει τα νεκρά πτώματα του Μποστ.

Advertisement

Κέλομαί σε Γογγύλα στον Μεγάλο Ερωτικό

Πριν από μερικούς μήνες κυκλοφόρησαν, από τις εκδόσεις Οξύ, τα πρώτα βιβλία μιας νέας σειράς που έχει τον εύγλωττο τίτλο 33 1/3. Εύγλωττο, διότι καθένα από τα μικρού σχήματος τομίδια της σειράς, με έκταση γύρω στα 10 τυπογραφικά, είναι αφιερωμένο σε έναν σημαντικό δίσκο των 33 στροφών -μεγάλο δίσκο όπως τους λέγαμε τότε. Τα περισσότερα βιβλία της πρώτης αυτής φουρνιάς είναι μεταφρασμένα, αφιερωμένα σε ξένους δίσκους, όμως έχουμε και δύο πρωτότυπα, για ελληνικούς δίσκους, το ένα από τα οποία θα παρουσιάσω σήμερα. Για το άλλο, που είναι το βιβλίο του φίλου Χριστόφορου Κάσδαγλη για το Βρώμικο ψωμί του Σαββόπουλου, επιφυλάσσομαι.

Προτίμησα να ξεκινήσω παρουσιάζοντας το βιβλίο του φίλου Αλέξη Βάκη για τον Μεγάλο Ερωτικό του Μάνου Χατζιδάκι, επειδή σε αυτό το βιβλίο έχω βάλει κι εγώ το χεράκι μου, μ’ ένα μικρό σημείωμα που θα το παραθέσω πιο κάτω, σχετικά με το τραγούδι Κέλομαί σε Γογγύλα.

Ο Βάκης στην εισαγωγή του λέει ότι το Άξιον Εστί του Μίκη Θεοδωράκη και ο Μεγάλος Ερωτικός του Μάνου Χατζιδάκι είναι οι δυο δίσκοι που θα διάλεγε κανείς να πάρει μαζί του αν έμπαινε το παροιμιώδες ερώτημα της καταστροφής του κόσμου ή της εξορίας σε έρημο νησί. Και πράγματι, πολύ συχνά αυτοί οι δυο δίσκοι βρίσκονται στις πρώτες θέσεις διάφορων αξιολογήσεων -ας πούμε, στους 100 ελληνικούς δίσκους του 20ού αιώνα του περιοδικού Δίφωνο, που είχαμε πρόσφατα παρουσιάσει και εδώ. Αλλά νομίζω πως είναι γενικώς αποδεκτό ότι πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό ελληνικό δίσκο.

Το βιβλίο του Αλέξη Βάκη είναι διαρθρωμένο σε 11 κεφάλαια συν τα προλογικά και επιλογικά. Η ιδέα του Μεγάλου Ερωτικού γεννήθηκε ενώ ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική. Κι έτσι το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί μια πολύ χρήσιμη υπενθύμιση της περιόδου αυτής στη ζωή του Χατζιδάκι, που διάρκεσε σχεδόν έξι χρόνια. Πήγε στη Νέα Υόρκη στα τέλη του 1966, μαζί με τον Ζυλ Ντασέν και τη Μελίνα Μερκούρη, για να προετοιμάσουν το ανέβασμα της παράστασης Ilya Darling, όπου ο Μ.Χ. έγραφε τη μουσική. Επειδή όμως ανέκυψε μια οικονομική διαφορά με την Εφορία, ο συνθέτης έμεινε στη Νέα Υόρκη μέχρι να διευθετηθεί το ζήτημα.

Εκεί γνώρισε τη Φλέρυ Νταντωνάκη, που εμφανιζόταν σε μια παράσταση μιούζικαλ αφιερωμένη στον Ζακ Μπρελ, και εκεί είχε την ιδέα για τον Μεγάλο Ερωτικό, ο οποίος ηχογραφήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1972, δυο μήνες μετά την επιστροφή του Χατζιδάκι στην Ελλάδα, άρα είναι έργο της «αμερικανικής» περιόδου.

Διαβάζω στο βιβλίο του Βάκη ότι το έναυσμα για να γραφτεί όλο το έργο ήταν το ποίημα «Σ’ αγαπώ» της Μυρτιώτισσας. Η Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου) ήταν η μητέρα του εξαιρετικού ηθοποιού Γιώργου Παππά, που δεν είναι πολύ γνωστός σήμερα διότι έπαιζε κυρίως στο θέατρο. Ο Παππάς, στενός φίλος του Χατζιδάκι, πέθανε νέος, 55 χρονών, το 1958. Αργότερα η Μυρτιώτισσα, άρρωστη στο νοσοκομείο, έστειλε στον Χατζιδάκι το ποίημα Σ’ αγαπώ, αφιερωμένο στον γιο της, για να το μελοποιήσει. Εκείνος αμέλησε να την επισκεφτεί και όταν, στην Αμερική πια, διάβασε τον θάνατό της (το 1968) στις ελληνικές εφημερίδες, αισθάνθηκε τύψεις για την αμέλεια και αποφάσισε να κάνει κάτι -και διάλεξε ποιήματα για τον έρωτα απ’ όλη την ιστορία της ελληνικής ποίησης, μαζί και το ποίημα της Μυρτιώτισσας.

Αλλά ας ξανακούσουμε τον δίσκο:

Για τη Μαριανίνα Κριεζή (1947-2022)

Με πολύ μεγάλη θλίψη μάθαμε προχτές την είδηση του θανάτου της αγαπημένης Μαριανίνας Κριεζή, που συντρόφεψε την πρώτη νιότη μας μέσα από τους στίχους και τα κείμενα της Λιλιπούπολης, αλλά και από τη στιχουργική της παρουσία στη συνέχεια.

Εστω και με μια μέρα καθυστέρηση, το ιστολόγιο θέλει να τιμήσει τη δημιουργό που έφυγε, μαζί με τα νιάτα μας. Τη φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο την πήρα από τον τοίχο της Χαριτίνης Ξύδη στο Φέισμπουκ, που τη συνόδευε με τα εξής συγκινητικά λόγια:

Δεν θέλω να το πιστέψω. Δεν μπορώ. Αδύνατον, λέω, αλλά πρέπει και να σε αποχαιρετήσω. Σ’ ευχαριστούμε τόσο πολύ που μας έμαθες να κλαίμε, να συγκινούμαστε, να ερωτευόμαστε, να πονάμε για όσα χάσαμε και άξιζαν, να ονειρευόμαστε, να μη φοβόμαστε να λέμε σ’ αγαπώ. Να πας στο καλό, αγαπημένη, ευαίσθητη, τρυφερή και ανεπανάληπτη, Μαριανίνα, με το αφοπλιστικά αθώο και ανυπεράσπιστο βλέμμα.

Στο σημερινό άρθρο θα ανθολογήσω μερικά κείμενα που γράφτηκαν χτες στο Φέισμπουκ για τη Μαριανίνα Κριεζή, ακριβώς επειδή, με εξαίρεση το τελευταίο, θα πάψουν να είναι προσιτά σε λίγες μέρες. (Και, σε μια παρένθεση: το γεγονός ότι διάβασα πολλά συγκινητικά και αξιόλογα κείμενα στο Φέισμπουκ, πολύ περισσότερα απ’ όσα σταχυολόγησα, δείχνει θαρρώ και την αξία του μέσου, παρά τις βασιμότατες ενστάσεις που έχουμε).

Πρώτα όμως λίγο βιογραφικά.

Η Μαριανίνα Κριεζή γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947 με καταγωγή από την Ύδρα. Μεγάλωσε στο Ψυχικό. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς να πάρει πτυχίο, και Διακοσμητική – Σκηνογραφία στα εργαστήρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, όπου ολοκλήρωσε τις εκεί διετείς σπουδές της.

Το 1969 πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει σχέδιο υφάσματος, επέστρεψε στην Ελλάδα, εργάστηκε ως γραφίστρια και την άνοιξη του 1977 άρχισε να συνεργάζεται με το Τρίτο Πρόγραμμα όταν διευθυντής ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις.

Εκεί έγραψε τους στίχους όλων των τραγουδιών της ραδιοφωνικής εκπομπής «Εδώ Λιλιπούπολη» ενώ συμμετείχε και στα κείμενα, ιδίως ως συγγραφικό δίδυμο με την ηθοποιό Άννα Παναγιωτοπούλου. Συνέπραξε επίσης, ως κειμενογράφος, σε επιθεωρήσεις της «Ελεύθερης Σκηνής».

Στη γενιά μου, ακούγαμε σχεδόν καθημερινά τη Λιλιπούπολη από το Τρίτο Πρόγραμμα -ήμουν φοιτητής τότε, πρωτοετής. Την άκουγαν και τα παιδιά μου, από τον δίσκο, που υπάρχει ολόκληρος στο γιουτούμπ:

Πώς γράφεται ο Ομέρ Βρυώνης; (Μια συνεργασία του Σπ. Βλιώρα)

Πλησιάζουμε προς την 25η Μαρτίου, και τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από τη συμβολική ημερομηνία έναρξης της επανάστασης. Υπό κανονικές συνθήκες, η στρογγυλή αυτή επέτειος θα γιορταζόταν με μεγάλη πομπή αλλά φέτος ο κορονοϊος αλλιώς το αποφάσισε κι έτσι οι μέχρι στιγμής γιορταστικές εκδηλώσεις, όσες λίγες μπόρεσαν να γίνουν, έχουν περάσει απαρατήρητες -θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει ένα από τα όχι πολλά οφέλη που είχαμε από την πανδημία. Ωστόσο, το ιστολόγιο τίμησε και συνεχίζει να τιμά τα διακοσάχρονα της επανάστασης χωρίς παράτες, μίζες και πομφόλυγες αλλά με άρθρα για την εποχή και για τους πρωταγωνιστές της. Μια σειρά άρθρων δημοσιεύονται κάθε δεύτερη Τρίτη (το επόμενο θα δημοσιευτεί στις 23 του μηνός), ενώ έχουμε και πολλά έκτακτα άρθρα. Τον κατάλογο τον δίνω στο τέλος του σημερινού άρθρου.

Σήμερα θα δημοσιεύσω ένα σύντομο κείμενο του φίλου μας Σπ. Βλιώρα (θυμίζω την πρόσφατη προηγούμενη συνεργασία του με το ιστολόγιο) σχετικά με έναν από τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης από την άλλη πλευρά, τον Ομέρ Βρυώνη. Το άρθρο του Βλιώρα είναι καθαρά ετυμολογικό-ορθογραφικό, αλλά δεν βλάφτει να πούμε δυο λόγια για τη σημαντική αυτή προσωπικότητα. Ο Ομέρ Βρυώνης λοιπόν (ακολουθώ την καθιερωμένη ορθογραφία) ανήκε στο περιβάλλον του Αλήπασα, όπως και τόσοι σπουδαίοι οπλαρχηγοί και πολιτικοί της Ηπείρου και της Ρούμελης. Μάλιστα είχε φτάσει να είναι θησαυροφύλακας του Αλή και είχε υπό την προστασία του τη Λιβαδειά, από την οποία εισέπραττε και ειδικό φόρο, τον χαζναταριέ.

Όταν ο Αλήπασας συγκρούστηκε με την Πόρτα, ο Βρυώνης άλλαξε στρατόπεδο παίρνοντας σε αντάλλαγμα το πασαλίκι του Μπερατιού. Ανέλαβε δράση κατά των εξεγερμένων Ελλήνων από την αρχή του ξεσηκωμού -στην Αλαμάνα κόντρα στον Διάκο και στη Γραβιά κόντρα στον Ανδρούτσο.

Στα τέλη του 1822 συμμετείχε στην αποτυχημένη πολιορκία του Μεσολογγιού και θεωρήθηκε υπεύθυνος για την αποτυχία. Έτσι ανακλήθηκε βορειότερα, κυκλοφόρησαν μάλιστα φήμες ότι θανατώθηκε από τον σουλτάνο. Δεν έχει άλλη ανάμιξη σε ελληνοτουρκικές συγκρούσεις αλλά μνημονεύεται και πάλι στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828. Δεν βρήκα πουθενά στοιχεία για τον θάνατό του -περιμένω από τη συλλογική σας σοφία. Η ελληνική Βικιπαίδεια γράφει ότι ο Βρυωνης θανατώθηκε εξαιτίας της αποτυχίας του.

Στα κείμενα της εποχής διαβαζουμε πολλές αναφορές στον Βρυώνη και μετά το 1823, ειδήσεις ή φήμες ότι ο Βρυώνης παύθηκε (έγινε άζλης) ή κυνηγήθηκε (έγινε φιρμανλής), που κρύβουν την ελπίδα ή τον ευσεβή πόθο ότι ο σπουδαίος στρατιωτικός θα στρεφόταν εναντίον της Πόρτας. Στο Αρχείο Μαυροκορδάτου υπάρχει μάλιστα επιστολή του 1823 προς Βρυώνη, που ισως την παρουσιάσω κάποτε.

Αλλά έγραψα πολλά. Δίνω τον λόγο στον Σπ. Βλιώρα

Πώς γράφεται ο Ομέρ Βρυώνης;

Πώς γράφεται ο Ομέρ Βρυώνης; Στα ελληνικά συνηθίζεται να γράφεται με –υ– και –ω–: Βρυώνης. Η Οικογένεια Βρυώνη [Βριόνη(;), Βριόνι(;), Βριώνη(;)] (άλλα γνωστά της μέλη, εκτός από τον Ομέρ, ήταν ο Ιλίαζ Βριόνι —έτσι τον γράφει η Βικιπαίδεια—, ο Omer Pasha Vrioni II κ.ά.) ήταν Αλβανοί Τόσκηδες (Τόσκος βλέπω να έχει το λεξικό του Μπαμπινιώτη για ενικό: «ο Αλβανός τής Τοσκαρίας (περιοχή στην Κ. και Α. Αλβανία, νοτίως τού ποταμού Σκούμπι»), που ονομάστηκαν έτσι επειδή κατάγονταν από το χωριό Virjon ή Virion (definite Albanian form: Virjoni, Virioni), που σήμερα ονομάζεται Ullinjas.

Το Albanian Etymological Dictionary του Vladimir Orel έχει το λήμμα «virua ~ virue m, pl. vironj ‘brook, rivulet’. Borrowed from Slav pl. *virove of *virъ ‘whirlpool, water-pit’ ◇ MEYER Wb. 473 (from Slav *virъ)», με τη σημασία «ποταμάκι, ρυάκι» ενώ το An historical Albanian–English dictionary του Stuart Mann το μεταφράζει «spring, fountain, gush», ενώ έχει και το λήμμα vir: «groove; channel, canal, ditch».

Μηνολόγιο Μαΐου έτους 2020

…ή αλλιώς πανδημικό μηνολόγιο ή κορονομηνολόγιο. Αλλά δεν θέλησα να αλλάξω τον τυποποιημένο τίτλο των πρωτομηνιάτικων άρθρων μας.

Διότι βέβαια, το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

 

Πα 1	Τα Ανθεστήρια – Ημέρα των ανθέων και των εργατών. Γενέσιον Ιωάννη Ρίτσου του βάρδου της ρωμιοσύνης και Τελευτή Αλεξάνδρου Παναγούλη του τυραννοκτόνου. Και των 200 της Καισαριανής.
Σα 2	† Λεονάρδου ντα Βίντσι· αλλά και παγκόσμια ημέρα των ιστολογίων.
Κυ 3	Τελευτή Αθανασίου Βέγγου, του καλού ανθρώπου. Και Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθεροτυπίας
Δε 4	Αρίονος του κιθαρωδού -και Αλέξη Δαμιανού τελευτή.
Τρ 5	Γενέσιον Καρόλου Μαρξ
Τε 6	Ας είμαστε ρεαλιστές, ας επιδιώξουμε το αδύνατο: γαλλικός Μάης του 1968
Πε 7	Των εν Αιγίνη εκτελεσθέντων
Πα 8	† Γουσταύου Φλωμπέρ
Σα 9	Αναστασίου Τούση και λοιπών εν Θεσσαλονίκη πεσόντων διαδηλωτών
Κυ 10	Καραολή και Δημητρίου απαγχονισμός
Δε 11	Γέννησις Λασκαρίνας Πινότση ή Μπουμπουλίνας
Τρ 12	Της νίκης των επαναστατών εις Βαλτέτσιον Αρκαδίας
Τε 13	Κωνσταντίνου Θεοτόκη του ρεαλιστού πεζογράφου
Πε 14	Αισχύλου, τραγικού και μαραθωνομάχου
Πα 15	Γενέσιον Πέτρου Κιουρί
Σα 16	† Καρόλου Περό και των δημιουργημάτων του: Σταχτοπούτας, Κοκκινοσκουφίτσας, Ωραίας Κοιμωμένης
Κυ 17	Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών
Δε 18	† Γουσταύου Μάλερ και Νικηφόρου Μανδηλαρά αναίρεσις.
Τρ 19	† Χο Τσι Μινχ του απελευθερωτού
Τε 20	† Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα τελευτή -και έναρξη της Μάχης της Κρήτης
Πε 21	Τα Αναστενάρια
Πα 22	† Βίκτωρος Ουγκώ, του δημιουργού των «Αθλίων»
Σα 23	† Ερρίκου Ίψεν και Γεωργίου του Μετοίκου
Κυ 24	† Νικολάου Κοπερνίκου
Δε 25	Αιμιλιανού Ζαπάτα και Άρεως Βελουχιώτου εκκίνησις
Τρ 26	Γενέσιον Αλεξάνδρου Πούσκιν και τελευτή Μιχαήλ Παπαγιαννάκη
Τε 27	Γρηγορίου Λαμπράκη τελευτή· και Ροβέρτου Κωχ
Πε 28	Πρώτη πρόβλεψις ηλιακής εκλείψεως υπό Θαλού του Μιλησίου
Πα 29	Εάλω η Πόλις – Η Ρωμανία πάρθεν (αποφράς ημέρα)
Σα 30	† Θανή Βολταίρου του διαφωτιστού
Κυ 31	Αποκαθήλωσις της ναζιστικής σημαίας υπό Εμμανουήλ Γλέζου και Αποστόλου Σάντα

Πώς ερώμιεψε το χωριό (διήγημα του Ιωάννη Κονδυλάκη)

Κυριακή σήμερα, και για το σχεδόν καθιερωμένο λογοτεχνικό μας ανάγνωσμα διάλεξα ένα διήγημα του Ιωάννη Κονδυλάκη, που τον μνημονέψαμε πρόσφατα δημοσιεύοντας μιαν επιστολή του σχετική με τη γλώσσα. Το σημερινό διήγημα δεν είναι άγνωστο στο Διαδίκτυο, αφού το είχα ανεβάσει και στον παλιό μου ιστότοπο, αλλά έχει την πρωτοτυπία ότι μπορείτε όχι μόνο να το διαβασετε παρά και να το ακούσετε -και μάλιστα από κάποια μάλλον απρόσμενη φωνή.

Μπορείτε επίσης να το διαβάσετε και στα αγγλικά, διότι -με αφορμή μια συζήτηση που είχαμε κάνει εδώ πριν από δέκα χρόνια- ο φίλος Νίκος Νικολάου το μετέφρασε στ’ αγγλικά και το δημοσίευσε στον ιστότοπό του. O Νικολάου επισημαίνει ότι το χωριό, που ήταν σχεδόν τουρκοχώρι και στο τέλος ρώμιεψε, είναι το Μόδι, το χωριό όπου υπηρέτησε ως δάσκαλος ο Κονδυλάκης -και έγραψε το Όταν ήμουν δάσκαλος.

Αλλά ας δούμε πρώτα το διήγημα:

Πώς ερώμιεψε το χωριό

Πολλάκις είχεν ακούσει από τον πατέρα του την ιστορίαν διά την οποίαν εξεπούλησεν από το Μόδι και μετώκησεν εις το ορεινόν χωρίον Ακαράνου. Η αφορμή ήταν ένας Τούρκος με συμπάθιο και ένας χοίρος με συχώρεσι, ως έλεγε δια να εκφράσει το μίσος του κατά του Τούρκου εκείνου ιδιαιτέρως και κατά των Τούρκων εν γένει. Το Μόδι ήτο τότε ακόμη τουρκοχώρι. Είχεν ολίγους Χριστιανούς, αλλά ήσαν ταπεινοί κατωμερίτες, τριτάριδες, δηλαδή καλλιεργηταί των τουρκικών κτημάτων με απολαυήν ενός ποσοστού από το εισόδημα. Σχεδόν δούλοι. Ο μόνος όστις είχε κάποιαν ανθρωπίνην αξιοπρέπειαν και υπερηφάνειαν, διότι είχε και αρκετήν περιουσίαν ώστε να μη δουλεύει τους αγάδες, ήτο ο πατέρας του ο Μιχάλης Αλεφούζος. Αλλά ακριβώς διότι είχεν ανεξαρτησίαν φρονήματος και η σπονδυλική του στήλη δεν ελύγιζεν εύκολα, δεν τον εχώνευεν ο Κερίμ αγάς, ο πλουσιότερος και ισχυρότερος Τούρκος εις το Μόδι, άνθρωπος φανατικός και τυραννικός, ο οποίος ήθελε τους Χριστιανούς να συναισθάνονται ότι ζουν μόνον κατ’ ανοχήν των Τούρκων. Δια τούτο όταν διέβαινεν ο Αλεφούζος και τον εχαιρέτα μ’ ένα απλούν «καλή ’σπέρα, Κερίμ αγά», έσειε την κεφαλήν και τον παρηκολούθει με απειλητικόν βλέμμα απομακρυνόμενον. Μίαν ημέραν δε είπε προς άλλον Τούρκον παριστάμενον:

– Αυτός, μωρέ, βαλλαή, ο Αλεφούζος, είναι ασής[1]˙ εσήκωσε κεφαλή, δεν είναι ραγιάς αυτός.

Όταν η αιγυπτιακή κυριαρχία έφερε κάποιαν ανακούφισιν εις την κατάστασιν των Χριστιανών της Κρήτης, ο Αλεφούζος, ενθαρρυνθείς, έκαμε μέγα τόλμημα. Ηγόρασεν ένα χοίρον και τον έτρεφε δια τα Χριστούγεννα. Χοίρο στο Μόδι! Χοίρο στο χωριό του Κερίμ αγά, δίπλα μάλιστα στο κονάκι του! Φτου! Ανασινί σικτιγήμ ο γκιαούρης!

Το παλιό πικάπ Ντούαλ του Αλέξη Βάκη

Πριν από ένα μήνα και κάτι είχα πάει στη Θεσσαλονίκη, στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου, απ’ όπου επέστρεψα με μια βαλίτσα γεμάτη βιβλία (κυριολεκτώ). Κάποια από τα βιβλία αυτά μπορεί και να μην τα διαβάσω ποτέ (άλλωστε δεν διαβάζονται όλα τα βιβλία, μερικά τα έχεις για ν’ ανατρέχεις σ’ αυτά αν και όταν χρειάζεται), κάποια άλλα τα φυλλομέτρησα και τ’ άφησα γι’ αργότερα, κάμποσα όμως τα διάβασα ήδη κι άλλα πήραν τη σειρά τους. Μετά τις εκλογές που θα κάνουμε το καθιερωμένο βιβλιοφιλικό μας άρθρο ενόψει του καλοκαιριού θα αναφέρω αρκετά από αυτά, αλλά σήμερα θα παρουσιάσω ένα βιβλίο που το πήρα φρέσκο στη Θεσσαλονίκη, αφού κυκλοφόρησε φέτος τον Απρίλη, και που δεν είναι έργο μυθοπλασίας αλλά σειρά κειμένων για το ελληνικό τραγούδι.

Πρόκειται για το βιβλίο του Αλέξη Βάκη «Ένα παλιό πικάπ Dual με το ηχείο για καπάκι», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Εύμαρος, με πρόλογο του Φοίβου Δεληβοριά.

Στο παλιό πικάπ του ο συγγραφέας έχει διαλέξει να παίξει κείμενα που έγραψε από το 2003 έως το 2015 και που αρχικά δημοσιεύτηκαν σε διάφορα έντυπα (Δίφωνο, Μετρονόμος και άλλα) αλλά και σε ιστοτόπους. Εδώ βλέπετε τον πίνακα περιεχομένων, οπότε μπορείτε να πάρετε μιαν ιδέα για τα περιεχόμενα του βιβλίου.

Ο Αλέξης Βάκης ξέρει πολύ καλά τον χώρο του ελληνικού τραγουδιού αφού δεν είναι μόνο ή κυρίως αρθρογράφος, αλλά συνθέτης, ενορχηστρωτής που έχει υπογράψει ενορχηστρώσεις σε πολλές δεκάδες δίσκους, καθηγητής θεωρίας της μουσικής, ραδιοφωνικός παραγωγός με θητεία δεκαετιών από την εποχή του 902 Αριστερά στα FM και από το 2006 ως σήμερα στο Κόκκινο 105.5. Μια από τις πρώτες δουλειές στις οποίες συμμετείχε ήταν οι εκπομπές Μαθήματα πατριδογνωσίας στον 902, από τις οποίες βγήκε ένα διπλό σιντί που σας συμβουλεύω να το αναζητήσετε -το άκουγα προχτές και δεν έχει πάρει ούτε ρυτίδα.

Ο Βάκης είναι φίλος, και με έχει καλέσει και σε εκπομπές που κάνει στο Κόκκινο, οπότε το δηλώνω εξαρχής ότι δεν είμαι αμερόληπτος. Το βιβλίο πάντως το χάρηκα και πιστεύω πως θα το χαρούν όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το ελληνικό τραγούδι, καθώς είναι γραμμένο από έναν άνθρωπο που ξέρει πολύ καλά τον χώρο, που έχει τι να πει και που ξέρει να το πει καλά.

Σε χοντρές γραμμές, τα άρθρα του βιβλίου χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Άρθρα που συζητούν θέματα σχετικά με το τραγούδι, ας πούμε σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα, τη διαφορά συνθέτη και τραγουδοποιού, τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε ελαφρό και σε λαϊκό τραγούδι, το μπουζούκι ως εθνικό όργανο, τους ραδιοφωνικούς παραγωγούς, τις πλεϊ-λιστ, το μέγα σχίσμα ανάμεσα σε τρίχορδο και τετράχορδο μπουζούκι, αφενός. Και αφετέρου, άρθρα αφιερωμένα σε κάποιο πρόσωπο, από τον Μανώλη Χιώτη και τον Βασίλη Τσιτσάνη ίσαμε τον Ηλία Κατσούλη και τον Πάνο Γεραμάνη.

Ανάμεσα στα άρθρα της κατηγορίας αυτής ξεχωρίζουν το πολύ σημαντικό άρθρο για τον Μάνο Χατζιδάκι στην ΕΠΟΝ (γραμμένο απο κοινού με τον ιστορικό Ιάσονα Χανδρινό), το οποίο φέρνει στο φως πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το έργο και τη δράση του Χατζιδάκι κατά την Κατοχή και την απελευθέρωση, καθώς και το άρθρο για τον Γιάννη Σπανό στο Παρίσι. Και, όσο κι αν το πρώτο άρθρο είναι αντικειμενικά πιο σημαντικό, εμένα με συνάρπασε περισσότερο το δεύτερο επειδή αγνοούσα τα περισσότερα απ’ όσα διάβασα για τα τραγούδια που έγραψε και τις συνεργασίες που είχε στο Παρίσι ο Γιάννης Σπανός.

Στις παρουσιάσεις βιβλίων που κάνω συνηθίζω να βάζω και ένα απόσπασμα. Το άρθρο για τον Σπανό είναι σχετικά μεγάλο (εκείνο για τον Χατζιδάκι είναι ακόμα μεγαλύτερο) κι έτσι δεν θα ήταν πολύ βολικό να το βάλω στο ιστολόγιο -και δεν θα ήταν και σωστό, αφού το βιβλίο είναι ακόμα καινούργιο. Οπότε, διαλέγω ένα μικρότερης έκτασης άρθρο, ένα άρθρο αφιερωμένο σε ένα τραγούδι, την Πριγκιπέσα του Μάλαμα. Ταιριάζει κιόλας, αφού σχετικά πρόσφατα είχαμε συζητήσει αν γράφονται καινούργια τραγούδια με απήχηση. Το τραγούδι του Μάλαμα κυκλοφόρησε το 2000 και έχει γνωρίσει πολλαπλές επανεκτελέσεις, οπότε μπορούμε να θεωρήσουμε πιθανό ότι θα εξακολουθήσει να ακούγεται για πολλά χρόνια ακόμα.

Δίνω τον λόγο λοιπόν στον Αλέξη Βάκη:

Μηνολόγιον Μαΐου έτους 2019

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

 

Τε 1	Τα Ανθεστήρια – Ημέρα των ανθέων και των εργατών. Γενέσιον Ιωάννη Ρίτσου του βάρδου της ρωμιοσύνης και Τελευτή Αλεξάνδρου Παναγούλη του τυραννοκτόνου. Και των 200 της Καισαριανής.
Πε 2	† Λεονάρδου ντα Βίντσι· αλλά και παγκόσμια ημέρα των ιστολογίων.
Πα 3	Τελευτή Αθανασίου Βέγγου, του καλού ανθρώπου. Και Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθεροτυπίας
Σα 4	Αρίονος του κιθαρωδού -και Αλέξη Δαμιανού τελευτή.
Κυ 5	Γενέσιον Καρόλου Μαρξ
Δε 6	Ας είμαστε ρεαλιστές, ας επιδιώξουμε το αδύνατο: γαλλικός Μάης του 1968
Τρ 7	Των εν Αιγίνη εκτελεσθέντων
Τε 8	† Γουσταύου Φλωμπέρ
Πε 9	Αναστασίου Τούση και λοιπών εν Θεσσαλονίκη πεσόντων διαδηλωτών
Πα 10	Καραολή και Δημητρίου απαγχονισμός
Σα 11	Γέννησις Λασκαρίνας Πινότση ή Μπουμπουλίνας
Κυ 12	Της νίκης των επαναστατών εις Βαλτέτσιον Αρκαδίας
Δε 13	Κωνσταντίνου Θεοτόκη του ρεαλιστού πεζογράφου
Τρ 14	Αισχύλου, τραγικού και μαραθωνομάχου
Τε 15	Γενέσιον Πέτρου Κιουρί
Πε 16	† Καρόλου Περό και των δημιουργημάτων του: Σταχτοπούτας, Κοκκινοσκουφίτσας, Ωραίας Κοιμωμένης
Πα 17	Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών
Σα 18	† Γουσταύου Μάλερ και Νικηφόρου Μανδηλαρά αναίρεσις.
Κυ 19	† Χο Τσι Μινχ του απελευθερωτού
Δε 20	† Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα τελευτή -και έναρξη της Μάχης της Κρήτης
Τρ 21	Τα Αναστενάρια
Τε 22	† Βίκτωρος Ουγκώ, του δημιουργού των «Αθλίων»
Πε 23	† Ερρίκου Ίψεν και Γεωργίου του Μετοίκου
Πα 24	† Νικολάου Κοπερνίκου
Σα 25	Αιμιλιανού Ζαπάτα και Άρεως Βελουχιώτου εκκίνησις
Κυ 26	Γενέσιον Αλεξάνδρου Πούσκιν και τελευτή Μιχαήλ Παπαγιαννάκη
Δε 27	Γρηγορίου Λαμπράκη τελευτή· και Ροβέρτου Κωχ
Τρ 28	Πρώτη πρόβλεψις ηλιακής εκλείψεως υπό Θαλού του Μιλησίου
Τε 29	Εάλω η Πόλις – Η Ρωμανία πάρθεν (αποφράς ημέρα)
Πε 30	† Θανή Βολταίρου του διαφωτιστού
Πα 31	Αποκαθήλωσις της ναζιστικής σημαίας υπό Εμμανουήλ Γλέζου και Αποστόλου Σάντα

Ο Μάιος ή Μάης ετυμολογείται, όπως και όλοι οι μήνες του ημερολογίου μας, από τα λατινικά, και συγκεκριμένα από το λατινικό Maius (mensis), δηλ. μήνας της Μαίας, μιας ρωμαϊκής θεότητας. Λαϊκή ονομασία ευρέως γνωστή δεν έχει, αν και βρίσκω το “Κερασάρης” σε κάποιες πηγές, επειδή τότε ωριμάζουν τα κεράσια (με το παλιό ημερολόγιο σκεφτείτε ότι ο Μάιος πιάνει και αρχές Ιουνίου).

Εικοσιτέσσερα χρόνια χωρίς τον Μάνο Χατζιδάκι

Συμπληρώνονται σήμερα εικοσιτέσσερα χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι. Το ιστολόγιο δεν έχει ασχοληθεί με το έργο του, ίσως επειδή εμεις εδώ ασχολούμαστε κυρίως με τη γλώσσα και τη λογοτεχνία -καιρός λοιπόν να διορθώσουμε την παράλειψη αυτή και ταυτόχρονα να παρουσιάσουμε μια μάλλον άγνωστη πτυχή της ζωής του.

Βέβαια, ασχοληθήκαμε με μια πτυχή της δραστηριότητας του Μάνου Χατζιδάκι, πριν από τέσσερα χρόνια, πάλι την επέτειο του θανάτου του, όταν παρουσιάσαμε τη σύγκρουσή του με τον θριαμβεύοντα αυριανισμό της δεκαετίας του 1980. Τότε, ο μεγάλος συνθέτης είχε μπει στο στόχαστρο της εφημερίδας του Ταύρου και είχε δεχτεί τόνους δύσοσμης λάσπης από την Αυριανή. Το χειρότερο όμως είναι ότι δεκάδες πολιτικοί, και όχι μόνο από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, είχαν συνταχθεί με την αυριανική επίθεση εναντίον του Μάνου Χατζιδάκι, ανάμεσά τους ακόμα και η Μελίνα Μερκούρη ή ο Μανώλης Γλέζος. Προς τιμήν της, η Αριστερά, και ιδίως το ΚΚΕ, συμπαραστάθηκαν στον Μάνο Χατζιδάκι. Το δισέλιδο της ντροπής, με τίτλο «Ολοι εναντίον του Χατζιδάκι» μπορείτε να το δείτε εδώ (πρώτη και δεύτερη σελίδα). Και επειδή το κασέ της εφημερίδας φαινόταν να αποδίδει στον Φώτη Κουβέλη τις φιλοαυριανιστικές δηλώσεις ενός βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, χρειάστηκε να γράψουμε και δεύτερο άρθρο.

Αλλά Χατζιδάκις σημαίνει τραγούδια. Θα βάλω ένα μόνο τραγούδι του Χατζιδάκι -περιμένω στα σχόλιά σας από ένα δικό σας. (Και χρειάζεται αυτή η ανάπαυλα από την όξυνση της πρότασης ευπιστίας).

Θα διαλέξω ένα τραγούδι από τον δίσκο Τα παράλογα (1976) σε στίχους Νίκου Γκάτσου, το Cundu luna vini, Κούντου λούνα βίνι. Ο τίτλος είναι στα βλάχικα, σημαίνει «Όταν βγαίνει το φεγγάρι».

Όταν οι κόρες μου ήταν μικρές, τις νανούριζα τραγουδώντας τους το Κούντου λούνα βίνι, με αλλαγμένους στίχους, που δεν είναι ανάγκη να τους δημοσιεύσω εδώ, και το τραγούδι αυτό, το δικό τους, το έμαθαν και το έλεγαν ώσπου μεγάλωσαν. Όταν συνειδητοποίησαν ότι ήταν κανονικό, υπαρκτό τραγούδι, κάπως απογοητεύτηκαν γιατί ως τότε νόμιζαν πως ήταν γραμμένο ειδικά γι’ αυτές.

Μηνολόγιον Απριλίου 2017

Σήμερα το ιστολόγιο βρίσκεται σε δίλημμα -είναι μεν πρώτη του μηνός, είναι όμως και Σάββατο. Την πρώτη του μηνός βάζουμε το Μηνολόγιο, το Σάββατο τα μεζεδάκια. Ποιο από τα δύο θα προπορευτεί και ποιο θα υποχωρήσει; Διάλεξα να μεταθέσω τα μεζεδάκια αύριο Κυριακή -έτσι βέβαια χάνεται το λογοτεχνικό μας άρθρο αλλά θα το αναπληρώσω σε πρώτη ευκαιρία.

Το Μηνολόγιο, λοιπόν, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που το έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Σα 1 Του βαρώνου Μυγχάουζεν και των ανιδιοτελώς ψευδομένων
Κυ 2 Διεθνής ημέρα παιδικού βιβλίου
Δε 3 Γενέσιον Θεοδώρου Κολοκοτρώνη του στρατηλάτου
Τρ 4 Γενέσιον Ανδρέου Ταρκόφσκη και αυτοκτονία Δημητρίου Χριστούλα
Τε 5 Ιακώβου Καζανόβα του μεγάλου εραστού
Πε 6 Του ζωγράφου Ραφαήλου
Πα 7 Παγκόσμια ημέρα υγείας – Ιπποκράτους του Κώου
Σα 8 Γενέσιον Ιακώβου Μπρελ
Κυ 9 † Φραγκίσκου Βάκωνος
Δε 10 Θρίαμβος Σπυρίδωνος Λούη του ωκύποδος
Τρ 11 Γιούρι Γκαγκάριν, του πρώτου ανθρώπου εις το Διάστημα
Τε 12 Τα μεγάλα Διονύσια
Πε 13 Βαρούχ Σπινόζα του προδρόμου του Διαφωτισμού και Σαμουήλ Μπέκετ γενέσιον
Πα 14 † Βλαδιμήρου Μαγιακόφσκι αυτοχειριασμός
Σα 15 Λεονάρδου ντα Βίντσι
Κυ 16 † Γεωργίου Βιζυηνού, το τελευταίον της ζωής του ταξίδιον
Δε 17 Γενέσιον Κωνσταντίνου Καβάφη και τελευτή Νίκου Παπάζογλου και Δημήτρη Μητροπάνου
Τρ 18 † Αλβέρτου Αϊνστάιν τελευτή
Τε 19 † Καρόλου Δαρβίνου
Πε 20 Ιωάννου Ιακώβου Ρουσώ και του Κοινωνικού Συμβολαίου
Πα 21 Βεβήλωσις του Φοίνικος (αποφράς ημέρα)
Σα 22 † Γουλιέλμου Σαιξπήρου του μεγάλου δραματουργού
Κυ 23 † Τελευτή Γεωργίου Καραϊσκάκη
Δε 24 Της γενοκτονίας των Αρμενίων
Τρ 25 † Μαγελάνου του εξερευνητού
Τε 26 Γενέσιον Ευγενίου Ντελακρουά
Πε 27 Γενέσιον Αδαμαντίου Κοραή του Διαφωτιστού
Πα 28 Μιχαήλ Λομονόσωφ
Σα 29 † Κωνσταντίνου Καβάφη του ανεπαναλήπτου
Κυ 30 Μαρίας Πολυδούρη τελευτή.

Να διευκρινίσω εδώ ότι η νίκη του Σπύρου Λούη στην Ολυμπιάδα του 1896 έγινε, με το τότε ημερολόγιο, στις 29 Μαρτίου. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι ένα διεθνές γεγονός, και επειδή την ίδια μέρα το μηνολόγιο τιμά τη μνήμη ενός δικού μας προσώπου, ας μείνει εδώ, αλλά ας έχουμε κατά νου την αλλαγή των ημερολογίων.

Ποιοι ήταν οι «όλοι εναντίον του Μάνου Χατζιδάκι»;

Προχτές είχαμε την επέτειο της γέννησης του μεγάλου Μάνου Χατζιδάκι -γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1925· αν ζούσε ακόμα, θα ήταν 91 χρονών, όσο και ο άλλος μεγάλος, ο Μίκης, που γεννήθηκε τρεις μήνες νωρίτερα. Ζει και ο Μάνος, αλλά μέσα από το έργο του.

Και το πόσο έντονα ζει το είδαμε προχτές, όταν, με αφορμή ακριβώς την επέτειο της γέννησης του Μ.Χ., γέμισε η μπλογκόσφαιρα με αναφορές στην ιστορική διένεξη του Μάνου Χατζιδάκι με την Αυριανή και με σκαναρισμένες εικόνες ενός φύλλου της Αυριανής του 1987, στο οποίο διάφοροι πολιτικοί της εποχής καταφέρονταν εναντίον του Μάνου Χατζιδάκι. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν σχεδόν ξεχαστεί μέσα στα σχεδόν τριάντα χρόνια που έχουν περάσει, αρκετοί έχουν εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο, κάποιοι όμως συμμετέχουν ακόμα στην πολιτική ζωή.

Δεν θέλω να το παινευτώ, αλλά το ιστολόγιο συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό σε αυτήν την αναδρομή. Θέλω να πω, πρόπερσι, με την ευκαιρία των 20 χρόνων από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι είχα γράψει ένα άρθρο για τη σύγκρουσή του με τον αυριανισμό, το οποίο συνοδευόταν από σκαναρισμένα αποκόμματα σελίδων της Αυριανής από το αρχείο μου. Τις σκαναρισμένες αυτές σελίδες (παράδειγμα) τις είδα να κυκλοφορούν ευρύτατα προχτές στα κοινωνικά μέσα, πράγμα βέβαια που καθόλου δεν μ’ ενοχλεί, αφού δεν είχα σκοπό να διεκδικήσω την αποκλειστικότητα (κάποιοι βάζουν υδατογράμματα στις ‘αποκλειστικότητές’ τους, αλλά εγώ ούτε ξέρω πώς γίνεται ούτε θα το έκανα κι αν ήξερα)

Ωστόσο, διαπίστωσα ότι στην αναπαραγωγή αυτών των σκαναρισμένων σελίδων και στον επικριτικό σχολιασμό των δηλώσεων έγινε μια αδικία, στην οποία συνέβαλα άθελά μου κι εγώ -γι’ αυτό και γράφω το σημερινό άρθρο, για να την επανορθώσω.

Η μουσελίνα του Μουσολίνι

Η μουσελίνα είναι ύφασμα, λεπτό και διαφανές, συχνά μεταξωτό: Μουσελίνα τέζα / σ΄ορθοβύζι ντούρο, είναι οι δυο πρώτοι στίχοι από τη διάσημη «Ζούγκλα» του Βάρναλη. Δεν νομίζω η μουσελίνα να πολυχρησιμοποιείται για αντρικά ρούχα, οπότε ο Ιταλός αρχιφασίστας μάλλον δεν φορούσε μουσελίνες. Ο τίτλος, όπως συχνά στα άρθρα του ιστολογίου, αναφέρεται σε ετυμολογική και όχι σε πραγματολογική συνάφεια.

Και παραδόξως το σημερινό μας άρθρο είναι εμπνευσμένο από την επικαιρότητα, μια και άρχισε χτες η μάχη για την ανακατάληψη της Μοσούλης, που βρίσκεται στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους. Η Μοσούλη είναι μεγάλη πόλη, είχε πάνω από 2 εκατομμύρια κατοίκους όταν την κατέλαβαν οι τζιχαντιστές -όταν κυριολεκτικά τους την πρόσφερε στο πιάτο η ολιγωρία και το αλληλοφάγωμα του ιρακινού στρατού, που την άφησε όχι απλώς ανυπεράσπιστη αλλά και γεμάτη πολεμοφόδια, σε σημείο που να σκέφτεται κανείς μήπως δεν ήταν μόνο ανικανότητα.

Με το που πήραν την πόλη στα χέρια τους οι φασίστες του Ισλαμικού Κράτους άρχισαν να κυνηγάνε τις πολλές και ακμαίες θρησκευτικές μειονότητες, όπως τους Γιαζίντι. Πολλοί κάτοικοι έφυγαν, αλλά έχουν μείνει αρκετοί, κι έτσι η επιχείρηση περιπλέκεται πολύ και απειλείται ανθρωπιστική τραγωδία.

Να μην ξεχνάμε βέβαια πως η αρχή του κακού βρίσκεται στο έγκλημα που διέπραξαν οι Μπους και Μπλερ το 2003 όταν μετατρέψανε το Ιράκ σε μια μαύρη τρύπα. Οι Αμερικανοί στηρίζουν ποικιλότροπα και τον σημερινό συνασπισμό που επιχειρεί την (μάλλον βέβαιη) ανακατάληψη της Μοσούλης, έναν συνασπισμό πάντως από ετερόκλιτες και αλληλοϋποβλεπόμενες δυνάμεις που η καθεμιά έχει τα δικά της συμφέροντα, πολλές φορές αντικρουόμενα: ο Ιρακινός στρατός, οι Κούρδοι, η Τουρκία, ομάδες σιιτών που υποστηρίζονται από το Ιράν, ακόμα και πολιτοφυλακές Ασσυρίων και Χαλδαίων παίρνουν μέρος στην επίθεση, συνολικά περίπου 100.000 άνδρες -ενώ από την άλλη πλευρά οι τζιχαντιστές, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, είναι λίγες χιλιάδες, ίσως και κάτω από πέντε. Ίσως επειδή η νίκη μοιάζει σίγουρη και γρήγορη, ο καβγάς έχει αρχίσει από τώρα, αφού η Τουρκία συμμετέχει (και με χερσαίες δυνάμεις) κόντρα στις επιθυμίες της ιρακινής κυβέρνησης.

Η πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση 1946-1990 (Συνεργασία από Spatholouro)

Το ιστολόγιο φιλοξενεί σήμερα μια συνεργασία του φίλου μας του Spatholouro, με το πολύ ενδιαφέρον θέμα «Ρεμπέτικο και αριστερά» ή, για να δώσω τον ακριβή τίτλο, «Η πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση 1946-1990″.

Όπως σημειώνει ο ίδιος, πρόκειται για «Ομιλία που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2015 στο πλαίσιο του Κύκλου Ανοικτών Μαθημάτων Ιστορίας και Φιλοσοφίας στο Κοινωνικό-Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα «Η Λαμπηδόνα» (συντονιστής: Κώστας Στεργιόπουλος). Ίσως δεν παρέλκει να σημειωθεί ότι ο ομιλητής εντρέπεται τις τέτοιες δημόσιες εμφανίσεις και δεν κάνει ποτέ. Ας όψεται ο εξαίρετος Κ. Στεργιόπουλος που με συγκίνησε τόσο με τη δουλειά που κάνει εκεί, ώστε να αφήσω προς στιγμήν το underground».

Είναι ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση άρθρα που έχω δημοσιεύσει στο ιστολόγιο -σκέφτηκα προς στιγμή να το βάλω σε δύο συνέχειες, αλλά κάτι τέτοιο δεν βολεύει για τα σχόλια. Οπότε, μονοκοπανιά. Κυριακή είναι, υπάρχει ελπίζω περισσότερη άνεση.

Μια και το άρθρο είναι ήδη πολύ μεγάλο, εγώ δεν θα πω τίποτα. Ο λόγος στο spatholouro.

Η πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση (1946-1990)

Το ιστορικό που ακολουθεί επιχειρεί να αναδείξει τη διακύμανση του αριστερού λόγου για το ρεμπέτικο τραγούδι,για τη χρονική περίοδο 1946-1990. Το 1946 επιλέχθηκε ως αφετηρία, γιατί τότε είναι, όσο γνωρίζουμε, που γίνονται οι πρώτες αριστερές νύξεις για το ρεμπέτικο, ενώ το 1990 είναι ο «τερματικός» σταθμός μας, καθώς σφραγίζεται με τις απόψεις ενός εμβληματικού αριστερού μουσουργού και διανοητή, του Αλέκου Ξένου.

Πρώτη περίοδος (1946-1967)

Για αναλυτικούς, αλλά και πραγματολογικούς λόγους, διακρίνουμε τρεις «υποπεριόδους»:

• 1946-1949: οριοθετείται από το εμφυλιοπολεμικό κλίμα και τη διάλεξη Χατζιδάκι,
• 1950-1959: συμπίπτει με το μετεμφυλιακό κλίμα,
• 1960-1967: εδώ τον τόνο δίνει το εγχείρημα Θεοδωράκη με τον Επιτάφιο.

 

α) 1946-1949

Οι πρώτες νύξεις περί ρεμπέτικου αφορούν τη χασισική του συνιστώσα. Πρόκειται για άρθρα καταγγελίας των κινδύνων διαφθοράς που απειλούν τη νεολαία της εποχής, καθώς η Αθήνα τότε φέρεται να βρίθει από χασισοποτεία, πορνεία, ύποπτα μπαρ κλπ. Ο Γραμματέας της ΕΠΟΝ Θ. Λιακόπουλος (Ελεύθερη Ελλάδα, 10-1-1946) μέμφεται την ελεύθερη κυκλοφορία τραγουδιών, όπως το «Όταν καπνίζει ο λουλάς», ενώ στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Χρ. Πασ. (Νέα Γενιά,  τχ. 67, Μάρτ. 1946), καταγγέλλοντας ότι σε τέτοιους χώρους δημιουργούνται και τα «κουτσαβάκικα τραγούδια (Όταν καπνίζει ο λουλάς κ.ά)». Στο άρθρο αυτό γίνεται λόγος και για τη σχετική δράση της ΕΠΟΝ επί Κατοχής,  που εκτεινόταν από την έκδοση σχετικών «διαταγών» να κλείσουν τα διάφορα πορνεία, τεκέδες και λέσχες, έως και την καταστροφή των ανυπάκουων κέντρων. Εθεωρείτο ότι οι τοξικομανείς δημιουργούνται  στο πλαίσιο των «γνωστών σατανικών σχεδίων για την εξόντωση του λαού», ενώ κατονομάζονται οι ύμνοι του χασίς «Όταν καπνίζει ο λουλάς» και το «Πρωί πρωί με τη δροσούλα» που έχουν κατακλύσει ταβέρνες, κέντρα, δρόμους και πλατείες… Ως προς τα ραδιοφωνικά ακροάματα, ο Μ. Βάρβογλης (Ριζοσπάστης, 7-7-1946) φιλοξενεί επιστολή διαμαρτυρίας εναντίον των μοιρολογιών, των αμανέδων, των ταγκο- σουινκοτράγουδων και λοιπών «μπεκροσέρτικων», για να εισηγηθεί λογοκρισία σε στίχους που «είναι ζήτημα αν θα τ’ άκουγε κανείς σε υπόγειους παραδείσους ή σε δυσώνυμους οίκους!». Η πρώτη παρεμπίπτουσα αναφορά του Φ. Ανωγειανάκη (Ριζοσπάστης, 15-8-1946) στα «σύγχρονα λαϊκά τραγούδια» θα τα θεωρήσει ως συνέχεια των δημοτικών, από τα οποία όμως λείπει ο δημιουργικός όρος της ομαδικότητας και κοινής ψυχικής ζωής. Είναι πάντως μια «ζωντανή πραγματικότητα» άξια μελέτης.

Ο Μποστ και το επεισόδιο του U-2

Από την προηγούμενη Παρασκευή αναβίωσα μια παλιότερη καλοκαιρινή συνήθεια, δηλαδή να βάζω κάθε Παρασκευή σκίτσα του Μποστ, κι αυτό θα κρατήσει ίσαμε τα μέσα προς τέλη του Σεπτέμβρη. Την περασμένη Παρασκευή είχαμε δει ένα σκίτσο του Μποστ για τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1960, που ήταν βεβαίως επίκαιρο διότι ολοκληρώνονταν οι Ολυμπιακοί του Ρίο, το σημερινό όμως σκίτσο δεν θα έχει συνάφεια με την επικαιρότητα. Θα δούμε πώς σχολίασε ο Μποστ ένα επεισόδιο του Ψυχρού Πολέμου που είχε κάνει πολύ θόρυβο όταν συνέβη, την κατάρριψη του αμερικανικού κατασκοπευτικού αεροσκάφους U-2 τον Μάιο του 1960 και τα όσα ακολούθησαν.

Πράγματι, την πρωτομαγιά του 1960 ένα αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος τύπου Λόκχιντ U-2 απογειώθηκε από τη βάση του Πεσαβάρ στο Πακιστάν με αποστολή να διασχίσει την ΕΣΣΔ φωτογραφίζοντας μυστικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και να προσγειωθεί σε μια βάση στη Νορβηγία. Περίπου στα μισά της διαδρομής καταρρίφθηκε (στην περιοχή του Σβερντλόφσκ) από σοβιετικό πύραυλο. Ο πιλότος, ο σμηναγός Γκάρι Πάουερς, χρησιμοποίησε το αλεξίπτωτό του και σώθηκε, αλλά συνελήφθη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχείρησαν στην αρχή να αρνηθούν ότι επρόκειτο για κατασκοπευτικό αεροπλάνο, αλλά οι Σοβιετικοί, έχοντας στα χέρια τους και τον πιλότο και τα συντρίμμια του αεροπλάνου, τους ανάγκασαν να παραδεχτούν την αλήθεια.

Συνέπεια της όξυνσης των αμερικανοσοβιετικών σχέσεων ήταν να ναυαγήσει η τετραμερής διάσκεψη των Παρισίων (μεταξύ ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Γαλλίας και Μεγ. Βρετανίας) που είχε προγραμματιστεί για τις 15 Μαΐου 1960 και τελείωσε σχεδόν αμέσως μόλις άρχισε, σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.