Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα

Στις εκλογές της Κυριακής επιβραβεύθηκε η επιμονή της Νέας Δημοκρατίας στην αυτοδυναμία κι έτσι οδηγούμαστε σε δεύτερες εκλογές, στις 25 Ιουνίου, χωρίς ο πρωθυπουργός να αξιοποιήσει τη διερευνητική εντολή  -όπως είχε άλλωστε εξαγγείλει. Δεδομένου ότι στις νέες εκλογές θα ισχύσει ο νέος εκλογικός νόμος, με το μπόνους,  το πιθανότερο είναι, αν το κυβερνών κόμμα πιάσει παρόμοιες επιδόσεις,  να έχει άνετη αυτοδυναμία. Αυτό θα εξαρτηθεί βέβαια και από τα ποσοστά των  εκτός Βουλής κομμάτων -πάντως, κάποιοι έχουν ήδη βάλει στόχο όχι απλώς την αυτοδυναμία, αλλά τις 180 έδρες,  όπως το διατύπωσε πιο καθαρά ο Άδωνης Γεωργιάδης («να πάρουμε 180 έδρες μόνοι μας και να πάμε να αλλάξουμε το Σύνταγμα»).

Για μια ακόμα φορά ο κ. αντιπρόεδρος λέει ανακρίβειες ή υπεραπλουστεύει. Δεν αρκούν 180 έδρες για να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα, δεν αρκεί μία Βουλή και τίποτα δεν μπορεί να γίνει αμέσως. Για να γίνει συνταγματική αναθεώρηση,  πρέπει να έχει παρέλθει  πενταετία από την προηγούμενη -αυτή συμπληρώνεται το 2024. Ακόμη, δεν γίνεται σε μία αλλά σε δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους. Η πρώτη Βουλή αποφασίζει ότι η επόμενη θα είναι αναθεωρητική και ψηφίζει ποιες διατάξεις του Συντάγματος είναι αναθεωρητέες. Αν αυτές ψηφιστούν από 180 βουλευτές, τότε αρκεί απλή πλειοψηφία  στην επόμενη Βουλή για να εγκριθεί η αναθεώρηση. Αν ψηφιστούν από απλή πλειοψηφία, τότε χρειάζεται η ειδική πλειοψηφία των 180 στην επόμενη Βουλή. Ακολουθούν εκλογές και η δεύτερη Βουλή, με απλή ή με ειδική πλειοψηφία, αναθεωρεί το Σύνταγμα. Αυτά τα λέει το άρθρο 110 του Συντάγματος. Άρα, το να έχει ένα κόμμα 180 ψήφους σε μία Βουλή δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για την αναθεώρηση.

Όπως έγραψα, όμως, το εκλογικό σώμα επιβράβευσε προχτές την μονοκομματική λογική της ΝΔ και αποδοκίμασε ηχηρά το ενδεχόμενο κυβερνήσεων συνεργασίας. Εδώ έρχεται και η παροιμία του τίτλου, που την είδα καναδυό φορές να μνημονεύεται σε προεκλογικά άρθρα.

Οι παροιμίες υποτίθεται ότι αποτελούν το απόσταγμα της λαϊκής σοφίας. Δεν ξέρω αν μπορούμε να το δεχτούμε αυτό έτσι άκριτα. Πέρα από τον βαθύ συντηρητισμό που τις χαρακτηρίζει, σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν διαμετρικά αντίθετες παροιμίες  -με τρανό παράδειγμα το ζευγάρι «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα» και «Μήτε ο Μάρτης καλοκαίρι, μήτε ο Αύγουστος χειμώνας»- κάτι που δείχνει πως δεν μπορούμε να τις πάρουμε για απόλυτον οδηγό. Ας πούμε ότι εκφράζουν μία πτυχή της αλήθειας, συχνά με τρόπο τερπνό.

Η παροιμία του τίτλου, Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα, μπορεί να έχει την αφετηρία της σε ομαδικούς χορούς, σε κάποιο πανηγύρι ας πούμε, όπου όποιος χορεύει μαζί με τους άλλους δεν μπορεί βέβαια να κάνει όσα σάλτα και τσαλίμια τραβάει η όρεξή του αλλά πρέπει να  συμμορφώνεται στον ρυθμό και στις ανάγκες του συνόλου.

Αν θέλεις να χορεύεις με τον δικό σου τρόπο, λέει η παροιμία, χόρεψε μονάχος σου. Αν θέλεις να εφαρμόσεις το δικό σου πρόγραμμα ανόθευτο και χωρίς εκπτώσεις, επιδίωξε την αυτοδυναμία. Συχνά, η παροιμία αυτή συνοδεύεται από μιαν άλλη, δίδυμή της: Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει -που σημαίνει πως  όπου υπάρχουν πολλοί που έχουν λόγο, αργεί να παρθεί απόφαση και να γίνει κάποιο έργο.

Σε μια παλιά συζήτηση  στη Λεξιλογία, ο Δρ. Ζίμπενμαλ είχε μεταφέρει την τοποθέτηση κάποιου, ο οποίος «για να αναδείξει την απροθυμία των Ελλήνων να συνεργαστούν (πολιτικά, επιχειρηματικά κ.λπ.) χρησιμοποίησε το επιχείρημα: Σε ποια άλλη γλώσσα υπάρχει παροιμία ανάλογη με το «Μοναχός σου χόρευε και όσο θέλεις πήδα»;»

Είναι άραγε χαρακτηριστικό της φυλής μας η απροθυμία για συνεργασία και για ομαδικότητα; Παρακινδυνευμένο να το πει κανείς. Άλλωστε, στη συζήτηση εισφέρανε κάποιοι αντίστοιχες φράσεις από άλλες γλώσσες, όπως το αγγλικό If you want a thing done well, do it yourself ή του Κίπλινγκ το He travels the fastest who travels alone, που και οι δυο παινεύουν την αποτελεσματικότητα του να αποφασίζεις και να εκτελείς μονάχος.

Advertisement

Το χρονοντούλαπο του Ερντογάν

Τις προάλλες, στην ομιλία του για την επέτειο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, γράφτηκε ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε:

«όπως οι πρόγονοι μας έθαψαν το Βυζάντιο, ας ελπίσουμε ότι σήμερα, χτίζοντας το όραμα μας για το 2053, θα καταφέρουμε κι εμείς να βάλουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας τους σύγχρονους Βυζαντινούς που στήνουν δολοπλοκίες εναντίον μας».

Παρόμοιες διατυπώσεις βρίσκει κανείς και σε άλλους ιστότοπους. Τέτοιες απειλές έχει εκτοξεύσει πολλές τον τελευταίο καιρό η τουρκική ηγεσία, αλλά αρκετοί πρόσεξαν και τη συγκεκριμένη διατύπωση της απειλής και την έκφραση «το χρονοντούλαπο της ιστορίας», η οποία είναι πολύ ζωντανή στη γλώσσα μας και πολλοί την έχουν συνδέσει με τον Ανδρέα Παπανδρέου, αρκετοί μάλιστα θεωρούν ότι προκειται για επινόηση του Παπανδρέου.

Οπότε, εμείς εδώ, που ως γνωστόν λεξιλογούμε, θα αφιερώσουμε το σημερινό άρθρο ακριβώς σε αυτή την έκφραση και στην ιστορία της, χωρίς να παραλείψουμε και τα του Ερντογάν.

Καταρχάς, τι είπε ακριβώς ο Ερντογάν; Αναζήτησα (όπως και άλλοι) το τουρκικό πρωτότυπο, που μπορείτε κι εσείς να το βρείτε εδώ.

Η επίμαχη παράγραφος είναι:

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul’u fethederek Müslümanların 7 asırlık hayalini gerçeğe dönüştüren Fatih Sultan Mehmet’in aynı zamanda Bizans’ı ve entrikalarını da tarihe gömdüğünü vurgulayarak, “İnşallah bugün de 2023 hedeflerimizi hayata geçirerek 2053 vizyonumuzu adım adım inşa ederek, çağımızın Bizans’larını ve oralarda kurgulanan entrikaları, tarihin tozlu raflarına kaldırmaya hazır mıyız? Gazanız mübarek olsun” sözlerini sarf etti.

Είκοσι αγκούγκλιστες παροιμίες, κι άλλες 6980 στο βιβλίο

Τα κανάλια μάς διαβεβαιώνουν ότι σωθήκαμε («ευτυχώς που δεν πάθαμε και τίποτα», που έλεγε κι εκείνο το ανέκδοτο), ο πρωθυπουργός ότι η χτεσινή μέρα ήταν ιστορική, και ο υπουργός Οικονομικών ότι «αφαιρέθηκαν 107 δις από τις πλάτες των Ελλήνων» (πόσα αφαιρέθηκαν από τις τσέπες μας δεν μάθαμε, επειδή η αφαίμαξη συνεχίζεται). Οπότε, αφού όλα πάνε καλά, μπορούμε με αίσθημα εθνικής ανακούφισης να στραφούμε σε πιο ανώδυνα θέματα, κι έτσι παρουσιάζω σήμερα 20 αγκούγκλιστες παροιμίες.

Παρενθετικά, να πω ότι ο νεολογισμός «αγκούγκλιστος», που ξέχασα να τον προσθέσω στο Γλωσσάρι του ιστολογίου, που παρουσιάστηκε εδώ την προηγούμενη βδομάδα, μπορεί να σημαίνει τόσο ungoogled (τη λέξη που δεν γκουγκλίζεται) όσο και ungoogleable (τη λέξη που είναι αδύνατον να γκουγκλιστεί). Είναι αυτό μια αδυναμία της (τέλειας ωστόσο) γλώσσας μας που την έχουμε ξανασυζητήσει. Στην προκείμενη περίπτωση, «αγκούγκλιστες παροιμίες» είναι αυτές που δεν εμφανίζονται αν τις αναζητήσετε στο γκουγκλ, ungoogled, αλλά αγκούγκλιστες με την άλλη σημασία είναι οι λέξεις που γράφουμε με παρεμφερείς χαρακτήρες, όταν δεν θέλουμε να τις πιάσει η απόχη του γκουγκλ, π.χ. αν γράψω Σαραvτάκος βάζοντας το αγγλικό v αντί για το ν. Πριν μπω στο ψητό, να πω ότι ο τύπος «γκουγκλίζω» που χρησιμοποιώ εγώ, υπερέχει σε σχέση με το «γκουγκλάρω» που χρησιμοποιούν άλλοι, διότι το «αγκούγκλιστος» κάνει οικονομία μίας συλλαβής σε σύγκριση με το «αγκουγκλάριστος». Σε καιρούς λιτότητας, τέτοιες εξοικονομήσεις μπορεί να φανούν σωτήριες. Αλλά ας περάσουμε στις παροιμίες.