Μηνολόγιον Νοεμβρίου έτους 2018

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα:

Πε  1	Των Αγίων Αναργύρων – Ημέρα  πατάξεως της δωροδοκίας – Διεθνής μέρα βεγκανισμού
Πα  2	Θαλού, Αναξιμένη και Αναξιμάνδρου των Μιλησίων φιλοσόφων, Οδυσσέα Ελύτη και Νικοκύρη γενέθλια
Σα   3	† Ανδρέου Κάλβου του ασυμβιβάστου
Κυ   4	† Κοίμησις Αυγούστου Ροντέν
Δε  5	† Γεωργίου Πλήθωνος Γεμιστού
Τρ   6	Γέννησις Γιάννη Μαρή, του πατρός του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος
Τε  7	Της δευτέρας προς τον ουρανόν εφόδου
Πε   8	Των εν ερημίαις και όρεσιν αγωνισθέντων
Πα   9	† Έκτορος Κακναβάτου
Σα 10	† Αρθούρου Ρεμπώ
Κυ 11	Σαπφούς και Αλκαίου των Λεσβίων ποιητών -και Ιωάννη Ρίτσου τελευτή
Δε 12	† Τελευτή Τέλλου Άγρα
Τρ 13	Γενέσιον Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον
Τε 14	Επικούρου του Ελευθερωτού των ανθρώπων εκ του φόβου
Πε 15	Της «Ελληνικής Νομαρχίας»
Πα 16	Διεθνής  ημέρα κατά της μισαλλοδοξίας – Βολταίρου  του φιλοσόφου
Σα 17	Των εν Πολυτεχνείω αναιρεθέντων
Κυ 18	Πυθέου του Μασσαλιώτου και θαλασσοπόρου
Δε 19	Διγενή του Ακρίτα
Τρ 20	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων των παιδίων
Τε 21	Πρώτη ανύψωσις επηνδρωμένου αεροστάτου
Πε 22	Μαρτύριον Ιωάννας της Λωρραίνης και τελευτή Αργύρη Κουνάδη του συνθέτη
Πα 23	Φρίξου και Έλλης
Σα 24	† Εμπεδοκλέους του Ακραγαντίνου εις Αίτναν κατάβασις
Κυ 25	Μαρτύριον Υπατίας, του αχράντου άστρου της σοφής παιδεύσεως
Δε 26	Της Εθνικής Αντιστάσεως
Τρ 27	†Τεύκρου Ανθία και των συριγμών του αλήτου
Τε 28	Είσπλους Μαγελάνου εις τον Ειρηνικόν ωκεανόν
Πε 29	Διεθνής ημέρα αλληλεγγύης προς τον  παλαιστινιακόν λαόν
Πα 30	Ανδρέου Λασκαράτου

Ο Νοέμβριος ή Νοέμβρης είναι ο ενδέκατος μήνας του ημερολογίου μας, παρόλο που το όνομά του παραπέμπει ολοφάνερα στον αριθμό εννιά, novem. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο November ήταν ο ένατος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε μια και ο Νοέμβρης είναι πια ο ενδέκατος μήνας.

Advertisements

Μηνολόγιον Σεπτεμβρίου του 2018

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως είναι αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα (για παράδειγμα, η θανή του Φιλύρα ήταν στις 9.9.1942).

Kαθώς η πρώτη του Σεπτέμβρη έτυχε να πέσει Σάββατο, μέρα που κανονικά δημοσιεύουμε το πολυσυλλεκτικό μας άρθρο με τα περίεργα του γλωσσικού τοπίου, τα μεζεδάκια θα σερβιριστούν εκτάκτως αύριο.

 

Σα 1	Απελλού του ζωγράφου
Κυ  2	†  Κωνσταντίνου  Κανάρη του πυρπολητού και γέννησις Ανδρέου Εμπειρίκου του υπερρεαλιστού. Και κοίμησις παπα-Στρατή, της Αγκαλιάς της Λέσβου.
Δε  3	Ιωάννου Μακρυγιάννη συγγραφέως και αγωνιστού
Τρ 4	Πρώτη έκδοσις της «Παπίσσης Ιωάννας» υπό Εμμανουήλ Ροϊδου
Τε  5	Αρχιλόχου του Παρίου και θανή Νίκου Νικολαΐδη του σκηνοθέτη
Πε  6	Τα Σεπτεμβριανά της Πόλης
Πα  7	Αρτέμιδος και Ενυαλίου
Σα 8	Παγκόσμιος Ημέρα κατά του Αναλφαβητισμού
Κυ 9	Γενέσιον Μιχαήλ Θερβάντες
Δε 10	† Ρώμου Φιλύρα του κατηραμένου ποιητού
Τρ 11	†  Ανατροπή και φόνος Σαλβατόρ Αλλιέντε
Τε 12	Γενέσιον Μαυρικίου Σεβαλιέ
Πε 13	†  Δάντου Αλιγκέρι
Πα 14	Ίδρυσις της Φιλικής Εταιρείας και θανή Μ. Καραγάτση και Στέλιου Καζαντζίδη
Σα 15	Ανακάλυψις της πενικιλίνης υπό Φλέμιγκ
Κυ 16	† Κοίμησις Μαρίας Κάλλας, της αξεπέραστης ντίβας (1977)
Δε 17	†  Μάνου Λοΐζου του γλυκύτατου μελωδού
Τρ 18	Έναρξις Μεγάλων Μυστηρίων εν Ελευσίνι. Και δολοφονία Παύλου Φύσσα από τους χρυσαβγίτες
Τε 19	† Κοίμησις Νικολάου Σκαλκώτα του μουσουργού (1949) και αυτοπυρπόλησις Κωνσταντίνου Γεωργάκη, φοιτητού εν Ιταλία (1970)
Πε 20	Γενέσιον Ευριπίδου
Πα 21	Διεθνής Ημέρα Ειρήνης
Σα 22	Γενέσιον Μιχαήλ Φαρανταίη
Κυ 23	Της εν Σαλαμίνι ναυμαχίας και της νίκης εν Ιμέρα
Δε 24	†  Παρακέλσου
Τρ 25	Γενέσιον Δημητρίου Σοστακόβιτς
Τε 26	Γενέσιον Αλβέρτου Μοράβια και θανή Λευκαδίου Χερν του ελληνοϊάπωνος
Πε 27	Ίδρυσις του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου
Πα 28	†  Θανή Λουδοβίκου Παστέρ
Σα 29	† Κοίμησις Αιμιλίου Ζολά
Κυ 30	Καρόλου Δαρβίνου

Ο Σεπτέμβριος είναι ο ένατος μήνας του χρόνου, παρόλο που ετυμολογικά παραπέμπει στον (λατινικό) αριθμό εφτά. Βλέπετε, στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, που είχε πρώτο μήνα του τον Μάρτιο, ήταν όντως ο έβδομος μήνας. Όταν μετά προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος στην αρχή, οι ονομασίες των άλλων μηνών δεν άλλαξαν κι έτσι οι μήνες από τον Σεπτέμβριο ως τον Δεκέμβριο βρίσκονται σε ετυμολογική αναντιστοιχία. Στα βυζαντινά χρόνια, το πολιτικό και το εκκλησιαστικό έτος άρχιζαν τον Σεπτέμβρη και επιβίωση αυτού έχουμε στο ημερολόγιο που τη σημερινή μέρα τη χαρακτηρίζει «αρχή ινδίκτου». Σε παλιότερα μεζεδάκια μας είχαμε δει κι ένα μαργαριτάρι σχετικό με την ινδικτιώνα.

Παρατασιούχα μεζεδάκια

Το ιστολόγιο παρακολουθεί όσο μπορεί τη γλωσσική επικαιρότητα και ένα από τα πάγια καθήκοντά του είναι να καταγράφει νέους όρους, όποτε και όταν αντιλαμβάνεται τη γέννησή τους. Τις μέρες αυτές τα σκουπίδια στοιβάζονται στους δρόμους χωρίς να τα μαζεύει κανείς, διότι απεργούν οι εργαζόμενοι καθαριότητας αφού το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε αντισυνταγματικές τις αλλεπάλληλες παρατάσεις των συμβάσεών τους με τους Δήμους, αλλά και την πληρωμή των δεδουλευμένων τους. Κι έτσι, έσβησαν οι προοπτικές των παρατασιούχων, δηλαδή των συμβασιούχων εργαζομένων που η σύμβαση εργασίας τους είχε πάρει παράταση.

Περισσότερα για την υπόθεση δεν θα γράψω, τουλάχιστον σήμερα, καταγράφω όμως τη γέννηση του όρου, που δεν θα πρέπει να έχει και πολύ καιρό που φτιάχτηκε -αν έχετε κάποια παλιότερη καταγραφή της, θα με ενδιέφερε. Ο παρατασιούχος φτιάχτηκε πάνω στο πατρόν του συμβασιούχου και βρίσκω ότι είναι οικονομική λύση αν θέλουμε μονολεκτικόν όρο. Να έχουμε τη λέξη στο νου μας όταν κάνουμε την καταγραφή των λέξεων της χρονιάς.

Και προχωράμε στα μεζεδάκια μας.

* Φίλος επισημαίνει τίτλο του δελτίου ειδήσεων του Αντένα την περασμένη Παρασκευή. Με φόντο τον πύργο της φονικής πυρκαγιάς στο Λονδίνο, πέφτουν στη μέση της οθόνης τίτλοι με τα αίτια της φωτιάς: ΕΥΦΛΕΚΤΟ ΜΟΝΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ….  ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ

Προφανώς ολιγωρία. Αναρωτιέμαι μηπως το λάθος έγινε από λογισμικό αναγνώρισης φωνής.

* Πάλι από δελτίο ειδήσεωντου Αντένα, την Κυριακή το βράδυ -αυτό το άκουσα εγώ.

Ο δημοσιογράφος είπε «όπως βλέπουμε στις εικόνες, που έχουν επεξεργαστεί, …» διότι πράγματι οι εικόνες είχαν πιξελαρισμένα τα πρόσωπα.

Οι εικόνες δεν έχουν επεξεργαστεί τίποτα. Ο τεχνικός του σταθμού έχει επεξεργαστεί τις εικόνες ή οι εικόνες έχουν υποστεί επεξεργασία.

* Τα άχρηστα εισαγωγικά της εβδομάδας, σε άρθρο της Lifo για έναν αγώνα ποδοσφαίρου μεταξύ Ιταλών και Γάλλων βετεράνων, που έγινε με σκοπό να ενισχυθούν τα θύματα του τρομοκρατικού χτυπήματος στη Νίκαια της Γαλλίας.

Διαβάζουμε λοιπόν ότι

Λίγες ημέρες πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την τρομοκρατική ενέργεια που σημειώθηκε το περασμένο καλοκαίρι στην Νίκαια της Γαλλίας, βετεράνοι και παλαίμαχοι ποδοσφαιριστές της χώρας, «αντιμετώπισαν» σε φιλική αναμέτρηση, ομάδα επιλέκτων από την Ιταλία

Για ποιο λόγο μπήκαν τα εισαγωγικά στο «αντιμετώπισαν»; Δεν τους αντιμετώπισαν; Δεν είναι το ρήμα καθιερωμένο για αθλητικές αναμετρήσεις;

Προσέξτε επίσης το «βετεράνοι και παλαίμαχοι» ποδοσφαιριστές. Όπως λέμε ότι κήρυξαν «μορατόριουμ και εκεχειρία»! Και ως παρωνυχίδα προσέξτε και το άχρηστο κόμμα πριν από το ρήμα «αντιμετώπισαν».

Και ακόμα πιο άχρηστα, έως και παραπλανητικά, είναι τα εισαγωγικά στην καταληκτική πρόταση:

Η φιλική αναμέτρηση διεξήχθη στο χωρητικότητας 36.000 θεατών «Allianz Riviera» και οι Γάλλοι «νίκησαν» τους Ιταλούς με 4-1.

Τι σημαίνουν τα εισαγωγικά στο «νίκησαν»; Δεν νίκησαν τίμια; Ήταν σικέ το ματς; Τι ξέρει ο συντάκτης του άρθρου και δεν το λέει καθαρά;

Ο Ροβιόλης στην οδό Γραφημώνος και άλλα ραμόνια

Άρθρο για τα ραμόνια, δηλαδή τα παρακούσματα τραγουδιών, έχω βάλει και παλιότερα -τελευταία φορά πριν απο τριάμισι χρόνια. Νομίζω πως το διάστημα που μεσολάβησε είναι αρκετό ώστε κάποιοι παλαιότεροι να μην θυμούνται καλά το προηγούμενο άρθρο και κάποιοι νεότεροι φίλοι να μην έχουν προσθέσει δικά τους σχόλια. Το σημερινό ενσωματώνει τα καλύτερα παραδείγματα από τα προηγούμενα άρθρα μαζί με μερικά καινούργια -και βγήκε σε διάσταση έξτρα λαρτζ.

Ο τίτλος του σημειώματος περιέχει τουλάχιστον μιαν άγνωστη λέξη, χώρια τα δυο κύρια ονόματα. Τι να είναι τάχα το ραμόνι;

Το ραμόνι είναι λέξη παιδική, περίπου ιδιωτική, και στην προκειμένη περίπτωση δική μου. Μικρός, άκουγα τους γονείς μου να τραγουδούν Θεοδωράκη, τον Επιτάφιο, και να λένε:

Μα το καράβι βούλιαξε κι έσπασε το τιμόνι
και στου πελάγου το βυθό πλανιέμαι τώρα μόνη.

Ίσως επειδή δεν μου πήγαινε να συνδέσω την αρρενωπή φωνή του Μπιθικώτση με θηλυκό επίθετο (τώρα μόνη), το παράκουσα: πλανιέμαι το ραμόνι, κι έπλασα με το νου μου κάποιο μικρό ανυπεράσπιστο ζωάκι που περιπλανιέται στο βυθό του πελάγου. Και, «μπαμπά, τι είναι το ραμόνι;» οπότε έγινε μεγάλο γέλιο.

Τέτοια παρακούσματα είναι πολύ διαδεδομένα, ο καθένας έχει τα δικά του, άλλοτε από την παιδική ηλικία και άλλοτε ως ενήλικος. Αποφάσισα να τα λέω ραμόνια, όχι μόνο επειδή το ραμόνι είναι δικό μου, αλλά διότι το ραμόνι χτύπησε δυο φορές. Τι εννοώ; Πριν από μερικά χρόνια, συζητώντας με συνάδελφο που είναι καμιά δεκαριά χρόνια μικρότερος, βρήκα ότι κι εκείνος είχε, σαν παιδί, πλάσει το δικό του ραμόνι, κι εκείνος από τραγούδι του Μίκη, αλλά όχι από τον «Επιτάφιο», παρά από τα «Τραγούδια του αγώνα» -λογικό άλλωστε, αφού είναι μικρότερος δέκα χρόνια. Και στον Ωρωπό, εκεί που λέει: Κλαίει η μάνα τώρα μόνη, κλαιν τα δέντρα τα βουνά, ο φίλος μου συγκινιόταν για το καημένο το ραμόνι που το έκλαιγε η μάνα του. Ίσως επειδή είχε χαθεί και περιπλανιόταν στου πελάγου το βυθό!

Στην αγγλόφωνη ορολογία, τα ραμόνια ονομάζονται Mondegreen, όρος που τον έπλασε η Αμερικανίδα συγγραφέας Σίλβια Ράιτ, το 1954, επειδή όταν ήταν μικρή, παράκουσε τα λόγια μιας παραδοσιακής μπαλάντας, και στον τελευταίο στίχο αντί για

Ye Highlands and ye Lowlands,
Oh, where hae ye been?
They hae slain the Earl O’ Moray,
and laid him on the green

νόμιζε πως λέει: And Lady Mondegreen.

Η πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση 1946-1990 (Συνεργασία από Spatholouro)

Το ιστολόγιο φιλοξενεί σήμερα μια συνεργασία του φίλου μας του Spatholouro, με το πολύ ενδιαφέρον θέμα «Ρεμπέτικο και αριστερά» ή, για να δώσω τον ακριβή τίτλο, «Η πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση 1946-1990″.

Όπως σημειώνει ο ίδιος, πρόκειται για «Ομιλία που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2015 στο πλαίσιο του Κύκλου Ανοικτών Μαθημάτων Ιστορίας και Φιλοσοφίας στο Κοινωνικό-Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα «Η Λαμπηδόνα» (συντονιστής: Κώστας Στεργιόπουλος). Ίσως δεν παρέλκει να σημειωθεί ότι ο ομιλητής εντρέπεται τις τέτοιες δημόσιες εμφανίσεις και δεν κάνει ποτέ. Ας όψεται ο εξαίρετος Κ. Στεργιόπουλος που με συγκίνησε τόσο με τη δουλειά που κάνει εκεί, ώστε να αφήσω προς στιγμήν το underground».

Είναι ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση άρθρα που έχω δημοσιεύσει στο ιστολόγιο -σκέφτηκα προς στιγμή να το βάλω σε δύο συνέχειες, αλλά κάτι τέτοιο δεν βολεύει για τα σχόλια. Οπότε, μονοκοπανιά. Κυριακή είναι, υπάρχει ελπίζω περισσότερη άνεση.

Μια και το άρθρο είναι ήδη πολύ μεγάλο, εγώ δεν θα πω τίποτα. Ο λόγος στο spatholouro.

Η πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση (1946-1990)

Το ιστορικό που ακολουθεί επιχειρεί να αναδείξει τη διακύμανση του αριστερού λόγου για το ρεμπέτικο τραγούδι,για τη χρονική περίοδο 1946-1990. Το 1946 επιλέχθηκε ως αφετηρία, γιατί τότε είναι, όσο γνωρίζουμε, που γίνονται οι πρώτες αριστερές νύξεις για το ρεμπέτικο, ενώ το 1990 είναι ο «τερματικός» σταθμός μας, καθώς σφραγίζεται με τις απόψεις ενός εμβληματικού αριστερού μουσουργού και διανοητή, του Αλέκου Ξένου.

Πρώτη περίοδος (1946-1967)

Για αναλυτικούς, αλλά και πραγματολογικούς λόγους, διακρίνουμε τρεις «υποπεριόδους»:

• 1946-1949: οριοθετείται από το εμφυλιοπολεμικό κλίμα και τη διάλεξη Χατζιδάκι,
• 1950-1959: συμπίπτει με το μετεμφυλιακό κλίμα,
• 1960-1967: εδώ τον τόνο δίνει το εγχείρημα Θεοδωράκη με τον Επιτάφιο.

 

α) 1946-1949

Οι πρώτες νύξεις περί ρεμπέτικου αφορούν τη χασισική του συνιστώσα. Πρόκειται για άρθρα καταγγελίας των κινδύνων διαφθοράς που απειλούν τη νεολαία της εποχής, καθώς η Αθήνα τότε φέρεται να βρίθει από χασισοποτεία, πορνεία, ύποπτα μπαρ κλπ. Ο Γραμματέας της ΕΠΟΝ Θ. Λιακόπουλος (Ελεύθερη Ελλάδα, 10-1-1946) μέμφεται την ελεύθερη κυκλοφορία τραγουδιών, όπως το «Όταν καπνίζει ο λουλάς», ενώ στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Χρ. Πασ. (Νέα Γενιά,  τχ. 67, Μάρτ. 1946), καταγγέλλοντας ότι σε τέτοιους χώρους δημιουργούνται και τα «κουτσαβάκικα τραγούδια (Όταν καπνίζει ο λουλάς κ.ά)». Στο άρθρο αυτό γίνεται λόγος και για τη σχετική δράση της ΕΠΟΝ επί Κατοχής,  που εκτεινόταν από την έκδοση σχετικών «διαταγών» να κλείσουν τα διάφορα πορνεία, τεκέδες και λέσχες, έως και την καταστροφή των ανυπάκουων κέντρων. Εθεωρείτο ότι οι τοξικομανείς δημιουργούνται  στο πλαίσιο των «γνωστών σατανικών σχεδίων για την εξόντωση του λαού», ενώ κατονομάζονται οι ύμνοι του χασίς «Όταν καπνίζει ο λουλάς» και το «Πρωί πρωί με τη δροσούλα» που έχουν κατακλύσει ταβέρνες, κέντρα, δρόμους και πλατείες… Ως προς τα ραδιοφωνικά ακροάματα, ο Μ. Βάρβογλης (Ριζοσπάστης, 7-7-1946) φιλοξενεί επιστολή διαμαρτυρίας εναντίον των μοιρολογιών, των αμανέδων, των ταγκο- σουινκοτράγουδων και λοιπών «μπεκροσέρτικων», για να εισηγηθεί λογοκρισία σε στίχους που «είναι ζήτημα αν θα τ’ άκουγε κανείς σε υπόγειους παραδείσους ή σε δυσώνυμους οίκους!». Η πρώτη παρεμπίπτουσα αναφορά του Φ. Ανωγειανάκη (Ριζοσπάστης, 15-8-1946) στα «σύγχρονα λαϊκά τραγούδια» θα τα θεωρήσει ως συνέχεια των δημοτικών, από τα οποία όμως λείπει ο δημιουργικός όρος της ομαδικότητας και κοινής ψυχικής ζωής. Είναι πάντως μια «ζωντανή πραγματικότητα» άξια μελέτης.

Μέιλ από τη Γερμανία

Την Πέμπτη που μας πέρασε πήγα το βράδυ στο ραδιομέγαρο της ΕΡΤ, στην Αγία Παρασκευή, και παρακολούθησα συναυλία αφιερωμένη στα «Γράμματα από τη Γερμανία», τον κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Φώντα Λάδη που φέτος συμπληρώνονται τα πενήντα χρόνια από τη σύνθεσή τους και την πρώτη τους παρουσίαση το 1966.

Μπορεί να το έχω ξαναγράψει: ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών μου αρέσει πολύ και θεωρώ ότι έχει αδικηθεί και δεν βρήκε την αναγνώριση που του άξιζε. Αυτό που πιστεύω πως κάνει τη δουλειά αυτή να ξεχωρίζει είναι οι στίχοι του νεαρότατου τότε Φώντα Λάδη, ένα έμμετρο ρεπορτάζ από τη ζωή των Ελλήνων μεταναστών στη (Δυτική, τότε) Γερμανία στη δεκαετία του 1960, με πρωτόγνωρο χιούμορ και τόλμη για τα δεδομένα της εποχής.

Η ιστορία του έργου έχει ως εξής, αν δεν κάνω λάθος. Ο Φώντας Λάδης, νεαρός δημοσιογράφος, ύστερα από περιοδεία στη Γερμανία γράφει, τον Μάρτιο του 1966 τους στίχους των τραγουδιών, συνολικά 19 τραγούδια. Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί τα 18 από αυτά (το άλλο παράπεσε) και τελικά επιλέγονται 13 τραγούδια για να παρουσιαστούν, πρώτα τον Ιούλιο του 1966 στην μπουάτ Εσπερίδες, με τον Τάσο Καρακατσάνη στο πιάνο και σε ερμηνεία του Γιώργου Ζωγράφου.

Μηνολόγιον Απριλίου και φέτος

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που το έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Πα 1 Του βαρώνου Μυγχάουζεν και των ανιδιοτελώς ψευδομένων
Σα 2 Διεθνής ημέρα παιδικού βιβλίου
Κυ 3 Γενέσιον Θεοδώρου Κολοκοτρώνη του στρατηλάτου
Δε 4 Γενέσιον Ανδρέου Ταρκόφσκη και αυτοκτονία Δημητρίου Χριστούλα
Τρ 5 Ιακώβου Καζανόβα του μεγάλου εραστού
Τε 6 Του ζωγράφου Ραφαήλου
Πε 7 Παγκόσμια ημέρα υγείας – Ιπποκράτους του Κώου
Πα 8 Γενέσιον Ιακώβου Μπρελ
Σα 9 † Φραγκίσκου Βάκωνος
Κυ 10 Θρίαμβος Σπυρίδωνος Λούη του ωκύποδος
Δε 11 Γιούρι Γκαγκάριν, του πρώτου ανθρώπου εις το Διάστημα
Τρ 12 Τα μεγάλα Διονύσια
Τε 13 Βαρούχ Σπινόζα του προδρόμου του Διαφωτισμού και Σαμουήλ Μπέκετ γενέσιον
Πε 14 † Βλαδιμήρου Μαγιακόφσκι αυτοχειριασμός
Πα 15 Λεονάρδου ντα Βίντσι
Σα 16 † Γεωργίου Βιζυηνού, το τελευταίον της ζωής του ταξίδιον
Κυ 17 Γενέσιον Κωνσταντίνου Καβάφη και τελευτή Νίκου Παπάζογλου και Δημήτρη Μητροπάνου
Δε 18 † Αλβέρτου Αϊνστάιν τελευτή
Τρ 19 † Καρόλου Δαρβίνου
Τε 20 Ιωάννου Ιακώβου Ρουσώ και του Κοινωνικού Συμβολαίου
Πε 21 Βεβήλωσις του Φοίνικος (αποφράς ημέρα)
Πα 22 † Γουλιέλμου Σαιξπήρου του μεγάλου δραματουργού
Σα 23 † Τελευτή Γεωργίου Καραϊσκάκη
Κυ 24 Της γενοκτονίας των Αρμενίων
Δε 25 † Μαγελάνου του εξερευνητού
Τρ 26 Γενέσιον Ευγενίου Ντελακρουά
Τε 27 Γενέσιον Αδαμαντίου Κοραή του Διαφωτιστού
Πε 28 Μιχαήλ Λομονόσωφ
Πα 29 † Κωνσταντίνου Καβάφη του ανεπαναλήπτου
Σα 30 Μαρίας Πολυδούρη τελευτή.

Να διευκρινίσω εδώ ότι η νίκη του Σπύρου Λούη στην Ολυμπιάδα του 1896 έγινε, με το τότε ημερολόγιο, στις 29 Μαρτίου. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι ένα διεθνές γεγονός, και επειδή την ίδια μέρα το μηνολόγιο τιμά τη μνήμη ενός δικού μας προσώπου, ας μείνει εδώ, αλλά ας έχουμε κατά νου την αλλαγή των ημερολογίων.

Μηνολόγιον Νοεμβρίου -έστω και ετεροχρονισμένο

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Φέτος, το μηνολόγιο δημοσιεύεται ετεροχρονισμένο, στις 2 του μηνός, συνέπεια μιας καραμπόλας που ξεκίνησε από προχτές, όταν αντί για τα μεζεδάκια δημοσιεύτηκε άρθρο για τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη που είχε τα γενέθλιά του. Ο Λαπαθιώτης έσπρωξε τα μεζεδάκια χτες Κυριακή, 1η του μηνός, και τα μεζεδάκια με τη σειρά τους σπρώχνουν το Μηνολόγιο για σήμερα, 2 του μηνός. Η καραμπόλα δεν σταματάει εδώ: κανονικά σήμερα θα δημοσίευα το άρθρο που είχα βάλει χτες (όπως και κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα) στην Αυγή -οπότε τώρα το μεταθέτω για αύριο.

Τέλος παρένθεσης, ιδού το μηνολόγιο:

Κυ  1	Των Αγίων Αναργύρων – Ημέρα  πατάξεως της δωροδοκίας – Διεθνής μέρα βεγκανισμού
Δε  2	Θαλού, Αναξιμένη και Αναξιμάνδρου των Μιλησίων φιλοσόφων, Οδυσσέα Ελύτη και Νικοκύρη γενέθλια
Τρ   3	† Ανδρέου Κάλβου του ασυμβιβάστου
Τε   4	† Κοίμησις Αυγούστου Ροντέν
Πε  5	† Γεωργίου Πλήθωνος Γεμιστού
Πα   6	Παγκόσμια ημέρα αποτροπής της καταστροφής του περιβάλλοντος λόγω πολέμου
Σα  7	Της δευτέρας προς τον ουρανόν εφόδου
Κυ   8	Των εν ερημίαις και όρεσιν αγωνισθέντων
Δε   9	† Έκτορος Κακναβάτου
Τρ 10	† Αρθούρου Ρεμπώ
Τε 11	Σαπφούς και Αλκαίου των Λεσβίων ποιητών -και Ιωάννη Ρίτσου τελευτή
Πε 12	† Τελευτή Τέλλου Άγρα
Πα 13	† Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον
Σα 14	Επικούρου του Ελευθερωτού των ανθρώπων εκ του φόβου
Κυ 15	Της «Ελληνικής Νομαρχίας»
Δε 16	Διεθνής  ημέρα κατά της μισαλλοδοξίας – Βολταίρου  του φιλοσόφου
Τρ 17	Των εν Πολυτεχνείω αναιρεθέντων
Τε 18	Πυθέου του Μασσαλιώτου και θαλασσοπόρου
Πε 19	Διγενή του Ακρίτα
Πα 20	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων των παιδίων
Σα 21	Πρώτη ανύψωσις επηνδρωμένου αεροστάτου
Κυ 22	Μαρτύριον Ιωάννας της Λωρραίνης και τελευτή Αργύρη Κουνάδη του συνθέτη
Δε 23	Φρίξου και Έλλης
Τρ 24	† Εμπεδοκλέους του Ακραγαντίνου εις Αίτναν κατάβασις
Τε 25	Μαρτύριον Υπατίας, του αχράντου άστρου της σοφής παιδεύσεως
Πε 26	Της Εθνικής Αντιστάσεως
Πα 27	†Τεύκρου Ανθία και των συριγμών του αλήτου
Σα 28	Είσπλους Μαγελάνου εις τον Ειρηνικόν ωκεανόν
Κυ 29	Διεθνής ημέρα αλληλεγγύης προς τον  παλαιστινιακόν λαόν
Δε 30	Ανδρέου Λασκαράτου

Είχε την τέντα ξομπλιαστή…

Όπου να’ναι τελειώνουν οι φετινές αργοπορημένες και διακεκομμένες διακοπές μου στην Αίγινα, οπότε δεν είναι παράταιρο να της αφιερώσω το καθιερωμένο κυριακάτικο φιλολογικό μου άρθρο. Φιλολογικά, η Αίγινα είναι γνωστή για τον Καζαντζάκη, που έμεινε μεγάλα διαστήματα στο νησί, σε παραλιακό σπίτι που διατηρείται, αλλά και για τον Βάρναλη, που κι αυτός αγαπούσε να παραθερίζει στην Αίγινα και έγραψε εδώ κάμποσα από τα πιο σημαντικά έργα του της μεγάλης του δεκαετίας του 1920. Ο Βάρναλης, επίσης, έγραψε για την Αίγινα -σε παλιότερο άρθρο έχουμε παρουσιάσει τις νοσταλγικές σελίδες που της αφιέρωσε στα Φιλολογικά του Απομνημονεύματα. Η Αίγινα ήταν το αγαπημένο νησί του Βάρναλη, το «της χαράς το νησί» όπως την έχει αποκαλέσει (με υπαινιγμό στο ποίημα του Πορφύρα) σε ένα χρονογράφημά του.

Για την Αίγινα είναι γραμμένο, έστω κι αν δεν δηλώνεται ρητά, το ποίημα του Βάρναλη «Η μπαλάντα του Αντρίκου», που έχει γίνει πολύ γνωστό χάρη στην εξαιρετική μελοποίηση που του έκανε ο Μίκης Θεοδωράκης στη δεκαετία του 1960, με τα μπουζούκια του Παπαδόπουλου και του Καρνέζη σε δαιμονισμένη φόρμα και με αξεπέραστον τον Γρηγόρη Μπιθικώτση:

Ο Μίκης όμως έχει μελοποιήσει τέσσερις μόνο στροφές του ποιήματος, το οποίο διηγείται μια ιστορία -αν δεν θυμάστε το υπόλοιπο ποίημα, γιατί συχνά συμβαίνει η μελοποίηση να ρίχνει στη λησμονιά τις αμελοποίητες στροφές, μπορείτε να το διαβάσετε στον ιστότοπο της Ανεμόσκαλας.

Μίκης Θεοδωράκης, ενενήντα χρόνια

Σήμερα γιορτάζει τα ενενήντα του χρόνια ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, πολιτικός και αγωνιστής της Αριστεράς Μίκης Θεοδωράκης, γεννημένος στις 29 Ιουλίου 1925 στη Χίο, με καταγωγή από την Κρήτη (εκ πατρός) και τη Μικρασία (εκ μητρός). Το έργο του Μίκη δεσπόζει στην ελληνική μουσική, μαζί με του άλλου μεγάλου, του Μάνου Χατζιδάκι, και έχει συγκινήσει και αναθρέψει γενιές και γενιές -ουσιαστικά το μουσικό ρεύμα που ονομάζεται έντεχνο (λαϊκό) τραγούδι οφείλεται στον Μίκη Θεοδωράκη.

Η πολιτική του δράση, στην οποία ξεχωρίζει κατά τη γνώμη μου η ανεκτίμητη συμβολή του στον αντιδικτατορικό αγώνα συνήθως ήταν στενά συνυφασμένη με τη μουσική του. Ξεκίνησε από την αριστερά, και με όλες τις παλινωδίες εκεί έμεινε, ακόμα και όταν έκανε το φάλτσο να συνεργαστεί εκλογικά με τη Νέα Δημοκρατία ύστερα από τους σεισμούς του 1989.  Τα τελευταία χρόνια της κρίσης έκανε και κάποιες αμφιλεγόμενες κινήσεις ή δηλώσεις, αλλά προσωπικά δεν θεωρώ ότι έχουν μεγάλη σημασία -υπάρχει βέβαια η παροιμία «τα στερνά τιμούν τα πρώτα» αλλά δεν πρέπει να τη χρησιμοποιούμε μισαλλόδοξα ή/και υποκριτικά, όπως κάνει δυστυχώς το ΚΚΕ’ και τουλάχιστον για τον Μίκη, τα στερνά δεν μπορούν να σβήσουν τα πρώτα.

Το ιστολόγιο έχει αρκετές φορές ασχοληθεί παρεμπιπτόντως με τον μέγιστο Μίκη, ας πούμε στα άρθρα που βάζω με σκίτσα του Μποστ της δεκαετίας  του 1960, όπου συχνά πρωταγωνιστεί ο Θεοδωράκης (παράδειγμα) που άλλωστε ήταν στενός φίλος με τον Μποστ, ο οποίος μάλιστα τον αποκαλούσε και… Επιμήκη (εδώ, απολαυστικό κείμενο του Μποστ για μια νύχτα στον Αιγάλεω με τον Μίκη). Ωστόσο, δεν έχουμε αφιερώσει κανένα άρθρο στο έργο του συνολικά -αντίθετα, έχουμε δημοσιεύσει δυο άρθρα το 2010 και το 2011 (το ένα από τα οποία μάλιστα, με θέμα ένα μικροεπεισόδιο του 2011 κατέχει, νομίζω, το ρεκόρ σχολίων) σε πολιτικές τοποθετήσεις του και σε αμφιλεγόμενες δηλώσεις του (το άλλο, αναδημοσίευση άρθρου του Γ. Χάρη, είναι εδώ).

Οπότε, σήμερα που ο Μίκης γιορτάζει, σκέφτομαι να του αφιερώσω το άρθρο. Θα βάλω ένα αυτοβιογραφικό του κείμενο από το 1960, που δεν (φαίνεται να) υπάρχει στο Διαδίκτυο, και θα σας καλέσω στα σχόλια να πείτε τη γνώμη σας για τον Μίκη Θεοδωράκη, που θα σας παρακαλέσω, ένεκα η περίσταση, να είναι σεβαστικά -όχι απαραίτητα επαινετικά, αλλά σεβαστικά. Και γιουτουμπάκια μπορείτε να βάλετε, με τα αγαπημένα σας τραγούδια του Μίκη, αλλά με ρέγουλα παρακαλώ.

Το κείμενο που θα δημοσιεύσω το πήρα από τον ιστότοπο mikistheodorakis.gr, που είναι το ελληνικό αντίστοιχο του πρωτοποριακού ιστότοπου του Λουξεμβουργιανού Γκι Βάγκνερ. Πρόκειται για δακτυλόγραφο με τίτλο ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ Ι και τοποχρονολογική ένδειξη Παρίσι 1960. Έχω εκσυγχρονίσει την ορθογραφία του πρωτοτύπου. Το δακτυλόγραφο έχει τρία διαγραμμένα χωρία, που έχουν ενδιαφέρον. Από αυτά αναπαράγω το τελευταίο, επειδή είναι η κατακλείδα του κειμένου -τα άλλα μπορείτε να τις δείτε ανατρέχοντας στο πρωτότυπο.

Μηνολόγιον Δεκεμβρίου ξανά

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Το μηνολόγιο τούτου του μήνα έχει μιαν ιδιαιτερότητα, μια και στις 17 του Δεκέμβρη κλείνουν τρία χρόνια από τότε που χάσαμε τον πατέρα μου. Δεν θεώρησα άτοπο να μνημονέψω τον πατέρα μου στο μηνολόγιο, που ήταν άλλωστε δικη του ιδέα: ανάμεσα σε έναν ποιητή που αγαπούσε και σ’ έναν επαναστάτη που θαύμαζε πιστεύω πως θα έχει καλή παρέα.

Δε   1	Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS  και γενέσιον Ιωάννου Συκουτρή
Τρ 2	Αντιφώντος   του σοφιστού και Μαρίας Καλογεροπούλου της καλλιφώνου
Τε 3	† Αυγούστου Ρενουάρ και γενέσιον Νίνου Ρότα του μουσουργού
Πε   4	Ο Θωμάς Έδισον εφευρίσκει τον ηλεκτρικόν λαμπτήρα
Πα  5	Θεοφίλου Μόζαρτ τελευτή
Σα   6	Νικολάου Μύρων και των Διοσκούρων, προστατών των πλοϊζομένων και Αλεξάνδρου Γρηγοροπούλου αναίρεσις
Κυ 7	Των τριών Χαρίτων
Δε 8	Δάμωνος και Φιντίου· και Ιωάννου Λένον του πολυκλαύστου αναίρεσις
Τρ   9	Ιωάννου Βοκκακίου και της Ανθρωπίνης Κωμωδίας του
Τε 10	Των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Πε 11	Γενέσιον Μαξίμου Γκόρκι
Πα 12	Διογένους του  Κυνός
Σα 13	Γαλιλαίου ταπείνωσις και Μέντη Μποσταντζόγλου τελευτή
Κυ 14	Ανάληψις Απολλωνίου του Τυανέως εκ του ιερού της Δικτύννης
Δε 15	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Τρ 16	Τελευτή Κωνσταντίνου Βάρναλη, ποιητού των Μοιραίων
Τε 17	† Δημητρίου Σαραντάκου του συγγραφέως και Σίμωνος Μπολιβάρ του ελευθερωτού
Πε 18	Του χορού του Ζαλόγγου
Πα 19	Προμηθέως καθήλωσις επί του Καυκάσου
Σα 20	Της εν Επιδαύρω πρώτης Εθνοσυνελεύσεως
Κυ 21	Χειμερινόν ηλιοστάσιον
Δε 22	Ησιόδου του Ασκραίου και των Έργων και Ημερών αυτού
Τρ 23	Κρυσταλλοτριόδου της θαυματουργού γενέσιον
Τε 24	Λουδοβίκου Αραγκόν τελευτή
Πε 25	Γέννησις Ιησού του Ναζωραίου, Ορφέως και Μίθρα
Πα 26	Σωτηρίας Μπέλλου της υμνωδού
Σα 27	Πινδάρου του Θηβαίου
Κυ 28	Κινηματογράφου γέννησις
Δε 29	Γενέσιον Παύλου Καζάλς
Τρ 30	Ίδρυσις Σοβιετικής Ενώσεως
Τς 31	Εφεύρεσις του τηλεσκοπίου

Ο Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του ημερολογίου μας, παρόλο που το όνομά του παραπέμπει ολοφάνερα στον αριθμό δέκα, decem. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο Decem-ber ήταν ο δέκατος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε και ο Δεκέμβρης είναι πλέον δωδέκατος.

Ο Δεκέμβρης λαϊκά λέγεται και Γιορτινός -και όχι άδικα: είναι ο μήνας με τις πολλές γιορτές, ξεκινώντας από τα Νικολοβάρβαρα (4-6 Δεκεμβρίου) και καταλήγοντας στα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά -και ενδιάμεσα έχουμε επίσης την Άννα, τον Σπύρο, τον Λευτέρη, τον Διονύση. Να είναι σύμπτωση οι τόσες γιορτές στον σκοτεινότερο μήνα της χρονιάς, όπου η μέρα βρίσκεται στα μικρότερά της;

Στα τούρκικα, ο Δεκέμβριος λέγεται Aralιk, που θα πει «μεσοδιάστημα». Στα ελληνικά, αραλίκι βέβαια λέγεται η ξεκούραση, και κατά σύμπτωση ή όχι  ο Δεκέμβρης είναι μήνας ξεκούρασης για τους αγρότες, αφού είναι ο μήνας που έχει τις λιγότερες αγροτικές δουλειές: τα χωράφια έχουν σπαρεί, τα ζώα μένουν κλεισμένα και τρώνε από τα αποθηκευμένα, η μέρα είναι μικρή και εκ των πραγμάτων δεν έχεις πολύ χρόνο για δουλειές. Έτσι είναι ο μήνας που οι αγρότες ξεκουράζονται.

Να πούμε πάντως ότι με το παλιό ημερολόγιο, που είχαμε ως το 1923, το χειμερινό ηλιοστάσιο έπεφτε γύρω στις 9 Δεκεμβρίου -έτσι εξηγούνται και κάποιες παρετυμολογικές παροιμίες, ότι της Αγίας Άννας η μέρα παίρνει μιαν ανάσα ή ότι του Αγιού Σπυρίδωνα η μέρα παίρνει ένα σπυρί, δηλ. αρχίζει λίγο-λίγο να μεγαλώνει.

Τον Δεκέμβρη είχαμε και τα Δεκεμβριανά, τις συγκρούσεις του Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα που φέτος συμπληρώνονται τα 70 χρόνια τους. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε βέβαια και για τα όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου το 2008. Δεκεμβριστές λέγονται οι επαναστάτες που πήραν μέρος στην αποτυχημένη εξέγερση του Δεκεμβρίου 1825 στην τσαρική Ρωσία.

Ο Δεκέμβρης του 1903 είναι τίτλος κρυμμένου καβαφικού ποιήματος που το έχει μελοποιήσει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου.

Ο Δεκέμβρης του 1903

Κι αν για τον έρωτά μου δεν μπορώ να πω —
αν δεν μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη, για τα μάτια·
όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στην ψυχή μου,
ο ήχος της φωνής σου που κρατώ μες στο μυαλό μου,
οι μέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου,
τες λέξεις και τες φράσεις μου πλάττουν και χρωματίζουν
εις όποιο θέμα κι αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω.

Πέρσι είχα βάλει το γιουτουμπάκι με το τραγούδι του Νταλάρα για την πρώτη του Δεκέμβρη, τώρα πάμε λίγο πιο μετά στο μηνολόγιο και ακούμε τις 10 του Δεκέμβρη από τον Διόνυσο του Μίκη Θεοδωράκη:

Υστερόγραφο: Αυτή την Τετάρτη 3-12 προβάλλεται στη ΝΕΡΙΤ στις 7.15 μμ από την σειρά Εποχές και Συγγραφείς το επεισόδιο ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ διάρκειας 52΄, σε κείμενο και σκηνοθεσία του Τάκη Σπετσιώτη ύστερα από παραγγελία του σκηνοθέτη – παραγωγού της σειράς Τάσου Ψαρρά. Παρεμβαίνουν με συνεντεύξεις τους οι Γιάννης Παπακώστας, Χριστίνα Ντουνιά, Νίκος Σαραντάκος, Χάρης Μεγαλυνός, Νίκος Ξυδάκης (συνθέτης), Ορφέας Περίδης, Τάκης Σπετσιώτης. Φωτογραφίες και χειρόγραφα αρχείων, εικόνες από τη ταινία Μετέωρο και Σκιά. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είχε γυριστεί τον Γενάρη του 2013 για την ΕΡΤ.

1974-2014, Σαράντα χρόνια, σαράντα ιστορικές λέξεις και φράσεις (συνεργασία του Αλέξη)

Συνεχίζουμε από χτες σε επετειακό στιλ και πάλι και παρουσιάζω με χαρά και λίγες τύψεις μια εξαιρετική συνεργασία, του φίλου Αλέξη, στον οποίο το ιστολόγιο χρωστάει και μια άλλη πολύ καλή δουλειά πριν από λίγα χρόνια.

Ο Αλέξης συγκέντρωσε σαράντα (σημαδιακό νούμερο) λέξεις και φράσεις που σημάδεψαν τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Τέτοια «κλισεδολόγια» υπάρχουν πολλά στο Διαδίκτυο, όμως αυτό που θα διαβάσετε νομίζω ότι ξεχωρίζει εξαιτίας της διεξοδικής έρευνας που έχει κάνει ο Αλέξης. Πρόκειται για πολύ σοβαρή δουλειά. Τα 40 λήμματα τα διάλεξε από ευρύτερο λημματολόγιο 80-85 λημμάτων που έχει καταρτίσει.

Εξού και οι τύψεις που έχω. Επειδή το αρχικό κείμενο ήταν πολύ μεγάλο, σχεδόν 8000 λέξεις, αναγκάστηκα με πόνο ψυχής να κάνω περικοπές στα λήμματα. Σε μερικά διάσημα και πολύ πρόσφατα λήμματα (Λεφτά υπάρχουν, Μαζί τα φάγαμε) έκοψα όλη την ανάπτυξη του λήμματος. Αν μάλιστα το είχαμε συνεννοηθεί από τα πριν θα πρότεινα στον Αλέξη να διαλέξει λήμματα μόνο της πρώτης περιόδου αυτών των 40 χρόνων (ως το 1989 ή ως το 1996). Τέλος πάντων, έτσι εξοικονομήθηκαν κάπου 2500 λέξεις και το κείμενο έγινε πιο ματζόβολο. Έβαλα κάποια λινκ, ενώ σε ένα-δυ0 σημεία που έχω διαφορετική άποψη σημειώνω και τη δική μου γνώμη.

Ωστόσο: τα μπράβο ανήκουν στον Αλέξη.

1974-2014: ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. ακουμπάμε τους τρομοκράτες: Τον Οκτώβριο του 1987 ο στρατηγός Αντώνης Δροσογιάννης, υπουργός Δημόσιας Τάξης τότε, ανακοίνωσε στους δημοσιογράφους ότι «ακουμπάμε τους τρομοκράτες». Η δήλωση Δροσογιάννη είχε στηριχτεί στον ισχυρισμό της Αστυνομίας ότι στη γιάφκα της οδού Καλαμά βρέθηκε ένα κλειδί που ανοίγει τις πόρτες του αυτοκινήτου, μάρκας Σίμκα, που χρησιμοποίησε η 17Ν στην δολοφονία του Γουέλς.

Είχε προηγηθεί (1 Οκτωβρίου 1987) η σύλληψη των Μαρίνου και Σμυρναίου μετά από καταδίωξη, ενώ ο Μιχάλης Πρέκας ταμπουρώθηκε σε κάποιο σπίτι κι έπεσε νεκρός λίγες ώρες μετά από πυρά αστυνομικών.

Η φράση του Δροσογιάννη πάντως έμεινε ιστορική και χρησιμοποιείται έκτοτε σταθερά, από τους δημοσιογράφους κυρίως και με ειρωνική χροιά, σε ανάλογες περιπτώσεις που η Αστυνομία πλησιάζει στην εξιχνίαση κάποιας υπόθεσης τρομοκρατίας.

 

2. αλλαγή: Λέξη που χαρακτήρισε και σημάδεψε μία ολόκληρη εποχή. Κεντρικό πολιτικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, έγινε κυρίαρχο στις εκλογές του 1981, που “έφεραν την αλλαγή”, αλλά χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ και τα χρόνια που ακολούθησαν. “Εδώ και τώρα αλλαγή” ήταν το κεντρικό σύνθημα που ακουγόταν κάτω από τα προεκλογικά μπαλκόνια το 1981. “Στηρίζουμε την αλλαγή, ελέγχουμε την εξουσία” ήταν  το σλόγκαν που είχε υιοθετήσει η εφημερίδα “Ελευθεροτυπία” και το είχε επί χρόνια σαν υπότιτλο, κάτω από το λογότυπό της.

“Αλλαγή κι απάνω τούρλα” ήταν ο τίτλος επιθεώρησης της “Ελεύθερης σκηνής”, με Φασουλή, Λαζόπουλο, Παναγιωτοπούλου που παίχτηκε τη θεατρική περίοδο 1982-1983.

“Αλλαγή και πάσης Ελλάδος”, τίτλος θεατρικής παράστασης με το Χάρρυ Κλυνν την ίδια χρονιά (χειμώνας 1983).

“Αλλαγή και το λουρί της μάνας”, τίτλος ελληνικής ταινίας του 1982, με τη γνωστή …ποιότητα των greek movies των ’80s.

Με τον καιρό η λέξη ξεθώριασε εντελώς ως πολιτικό σύνθημα και σήμερα εάν βάλεις σε μία μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο τις λέξεις “ΠΑΣΟΚ” και “αλλαγή” συνδυασμένα, είναι περισσότερο πιθανό να σου βγάλει άρθρα για την …κλιματική αλλαγή ή για την αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ παρά για την συγκεκριμένη “αλλαγή”.

 

 

3. (αν δεν υπήρχε ο Α. Παπανδρέου) δεν θα μας ήξερε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας μας: Εμβληματική φράση που ειπώθηκε από τον Γιώργο Κατσιφάρα, στενό φίλο του Ανδρέα Παπανδρέου και υπουργό των πρώτων κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Άγνωστο που και πότε ακριβώς ειπώθηκε, πιθανόν σε συνέντευξη, πιθανόν σε κάποιο υπουργικό συμβούλιο, απευθυνόμενος στους συναδέλφους του υπουργούς. Σίγουρο είναι πάντως ότι ειπώθηκε στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, περί το 1982-83, τότε που οι περισσότεροι υπουργοί και υφυπουργοί ήταν παντελώς άγνωστοι στον κόσμο, και επί πλέον προκαλούσαν ποικίλα σχόλια με την εξωτερική τους εμφάνιση (ευμεγέθη μουστάκια και μούσια στα πλαίσια της «αγωνιστικής» παράδοσης της μεταπολίτευσης, αντισυμβατικό ντύσιμο κλπ.).

Σήμερα η φράση ελάχιστα ακούγεται και σχεδόν πάντα ως αναφορά σ’ εκείνες τις εποχές, αφού όταν θέλουμε να πούμε για κάποιον ότι είναι παντελώς άγνωστος σαν όνομα χρησιμοποιούμε συνήθως τη συνώνυμη φράση «δεν τον ξέρει ούτε η μάνα του».

 

4. αν το δηλώσεις μπορείς να το σώσεις: Θρυλικό σλόγκαν κρατικής διαφήμισης που προπαγάνδιζε την υπαγωγή όσων είχαν αυθαίρετο κτίσμα στον περίφημο νόμο Τρίτση. Ήταν το 1983 όταν το Υπουργείο Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος (ΥΧΟΠ), με υπουργό τον Αντώνη Τρίτση, προχώρησε στην ψήφιση του νόμου 1337/83 στα πλαίσια της λεγόμενης Ε.Π.Α. (Επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση). Ήταν το πρώτο ολοκληρωμένο νομοθέτημα της ελληνικής πολιτείας που φιλοδοξούσε να βάλει τάξη στον άναρχο χώρο της αυθαίρετης δόμησης.

Πριν από 50 χρόνια: Ο Μποστ για τα ινδικά τραγούδια

Ο Μποστ αρέσει στο ιστολόγιο και, ελπίζω, σε αρκετούς αναγνώστες και φίλους. Εδώ και λίγο καιρό ανεβάζω, πότε-πότε, σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής το είχα ανεβάσει λίγο πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών, δηλαδή πριν από είκοσι περίπου μέρες, οπότε καιρός είναι για το επόμενο, το οποίο, μάλιστα, κανονικά έλεγα να το ανεβάσω την περασμένη εβδομάδα αλλά με το ένα και με το άλλο το ανέβαλα και τελικά το ξέχασα. Πρόκειται βέβαια για άρθρο που δημοσιεύεται εδώ για δεύτερη φορά, αφού για το σκίτσο αυτό του Μποστ έχω γράψει και παλιότερα, αλλά επειδή από εκείνη την πρώτη δημοσίευση έχουν περάσει τέσσερα χρόνια και βάλε, ελπίζω να είναι άγνωστο στους περισσότερους από σας. Και εκτός αυτού, το σκίτσο το ανεβάζω τώρα σε καλύτερη ποιότητα.

Υπάρχει όμως κι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο θέλω να ξανανεβάσω αυτό το σκίτσο του Μποστ: επειδή έμμεσα γίνεται λόγος για τον Μανώλη Γλέζο, που πολύ πρόσφατα αποθεώθηκε από τους ψηφοφόρους παίρνοντας πάνω από 450.000 σταυρούς (πόσο ακριβώς, δεν ξέρουμε, αφού στον ιστότοπο του υπουργείου η καταμέτρηση των σταυρών έχει κολλήσει στο 96,66% του συνόλου.

Λοιπόν, το σκίτσο που θα δούμε σήμερα δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 31 Μαΐου 1964

Σε πρώτο πλάνο, ο Πειναλέων διαβάζει την «Αβγή» και περιγράφει στη «μυτέρα» του την προσέλευση επισήμων από ολόκληρο τον κόσμο στην κηδεία του Παντίτ Νεχρού, του ηγέτη της Ινδίας (που είχε πεθάνει στις 28 Μαΐου από καρδιακή προσβολή). Με μπουζούκι στο χέρι, η μαμά Ελλάς απαντά ότι θα έπρεπε να υποβάλουν τα σέβη τους και οι Έλληνες συνθέτες που αντλούν έμπνευση  από τα ινδικά τραγούδια (ακριβέστερα: τα αρμέγουν). Άλλωστε, η παρτιτούρα γράφει «Για σένανε πονώ». Στο φόντο, ο βράχος της Ακρόπολης με μια υπερμεγέθη ελληνική σημαία και στον ουρανό ένα αεροπλάνο με τη ναζιστική σβάστικα.

Πάμε για μπάνιο στο Παλομάρες (Μποστ, 1966)

 

Όσο δεν έχουν ανοίξει τα σχολεία, είναι ακόμα καλοκαίρι. Και όπως κάθε καλοκαιρινή Παρασκευή, έτσι και σήμερα δημοσιεύω ένα ακόμα σκίτσο του Μποστ, κι επειδή το καθιέρωσα να βάζουμε ένα σκίτσο απο κάθε χρονιά, σήμερα θα δούμε ένα σκίτσο του 1966 (την περασμένη Παρασκευή είχαμε σκίτσο του 1965). Το 1966 ο Μποστ συνεργαζόταν με την εφημ. Αυγή, με κυριακάτικο σκίτσο (κάποτε και τις καθημερινές) και καθημερινό χρονογράφημα, αλλά προς τα μέσα της χρονιάς είδε τις δυνάμεις του να τον εγκαταλείπουν κι έτσι μετά το καλοκαίρι σταμάτησε τη συνεργασία για να αφιερωθεί στο μαγαζί του, το κατάστημα δώρων Λαϊκαί Εικόναι στην οδόν Ομήρου. 

Tο σκίτσο που θα δούμε σήμερα αναφέρεται σε ένα γεγονός που είχε συνταράξει τη διεθνή κοινή γνώμη. Στις 17 Ιανουαρίου 1966, ένα αμερικανικό βομβαρδιστικό Β52 που έφερε τέσσερις βόμβες υδρογόνου συγκρούστηκε με αεροπλάνο ανεφοδιασμού ενώ επιχειρούσε εν πτήσει ανεφοδιασμό πάνω από την Ανδαλουσία, στη νότια Ισπανία. Οι τρεις βόμβες έπεσαν στην ξηρά, κοντά στο μικρό ψαροχώρι Παλομάρες, μολύνοντας με ραδιενέργεια μια έκταση 2 τετρ. χιλιομέτρων (απομακρύνθηκαν 6.000 βαρέλια με μολυσμένο χώμα), ενώ η τέταρτη βυθίστηκε στη θάλασσα.

 Η έκρηξη προκάλεσε εντονότατες διαμαρτυρίες της ισπανικής κυβέρνησης (παρά το ότι η δικτατορία του Φράνκο ήταν πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ) και λίγο αργότερα απαγορεύτηκαν οι πτήσεις νατοϊκών αεροπλάνων με πυρηνικά πάνω από την Ισπανία. Αντιπυρηνικές διαδηλώσεις έγιναν σε όλο τον κόσμο, ενώ έντονη ήταν η ανησυχία για ενδεχόμενο εξάπλωσης της ραδιενέργειας. Στην Ελλάδα η Αριστερά ανέδειξε το γεγονός τονίζοντας την ανάγκη να απομακρυνθούν τα πυρηνικά από τη χώρα, ενώ το πάθημα της υπερδύναμης σχολιάστηκε με χαιρεκακία –μάλιστα έγινε και τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Φ. Λάδη.