Τα πρόβατα και το μαντρί

Τις προάλλες συζητήσαμε τον χαρακτηρισμό «γκεσέμια» που έγινε αφορμή τηλεοπτικού καβγά. Τα γκεσέμια ήταν όρος του ποιμενικού λεξιλογίου και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε, με μεταφορική σημασία, και στην πολιτική. Δεν είναι ο μόνος ποιμενικός όρος. Οι λίγο παλιότεροι θα θυμούνται τη διάσημη ρήση του Ευάγγελου Αβέρωφ «Το πρόβατο που φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος». Ως καθύλην αρμόδιος, καθό (και) τυροκόμος, ο Αβέρωφ ήξερε καλά από μαντριά και από πρόβατα, αλλά τη φράση αυτή δεν την έπλασε ο ίδιος, πρόκειται για λαϊκή παροιμία, που όμως την έκανε ευρύτερα γνωστή και την ένταξε στο παραπολιτικό λεξιλόγιο.

Ο Αβέρωφ, αν θυμάμαι καλά, είπε τη φράση αυτή το 1985 όταν ο Κωστής Στεφανόπουλος, ηττημένος των εσωκομματικών εκλογών στη Νέα Δημοκρατία (νικητής ήταν  ο Κ. Μητσοτάκης), σχημάτισε μαζί με άλλους 15 βουλευτές τη ΔΗΑΝΑ. Ήταν προφητικός, αφού η ΔΗΑΝΑ δεν κατάφερε να εδραιωθεί ως βιώσιμο κόμμα’ αφού φυτοζώησε επί μια δεκαετία, διαλύθηκε το 1994. Την ίδια δεκαετία, ο δικομματικός λύκος κατασπάραξε κι άλλα τολμηρά ή απερίσκεπτα πρόβατα, όπως τον Γεράσιμο Αρσένη και τον Αντώνη Τρίτση, που έφυγαν από το ΠΑΣΟΚ ιδρύοντας θνησιγενή κόμματα. Την επόμενη δεκαετία, τα ανάλογα εγχειρήματα φάνηκε να έχουν μεγαλύτερη επιτυχία, τόσο με την ΠΟΛΑΝ του Αντώνη Σαμαρά όσο και με το ΔΗΚΚΙ του Δημήτρη Τσοβόλα, αλλά ύστερα από μια πρώτη εντυπωσιακή εμφάνιση σε εκλογές τα νεαρά κόμματα έμειναν εκτός Βουλής στην επόμενη αναμέτρηση και τελικά διαλύθηκαν κι αυτά. Μια παραλλαγή ήταν το ΚΕΠ του Δ. Αβραμόπουλου, που έφτασε σε εντυπωσιακά ποσοστά στις πρώτες δημοσκοπήσεις μετά την ίδρυσή του αλλά ξεφούσκωσε γρήγορα -για να συνεχίσουμε την αβερώφεια μεταφορά, το συγκεκριμένο πρόβατο βγήκε από το μαντρί, έκανε μερικά βήματα ελευθερίας, τρόμαξε ακούγοντας το ουρλιαχτό του λύκου από μακριά και γύρισε τρέχοντας στην ασφαλή στάνη. Τα παραδείγματα του αιώνα μας θα τα θυμάστε κι εσείς καλύτερα από μένα, ας μην τα επαναλάβω.

Advertisement

Ο καρατερίστας με τα άδεια χέρια

Αφορμή για το σημερινό άρθρο πήρα απο μια συζήτηση που έγινε στο φόρουμ της Λεξιλογίας, με τον Νίκο Λίγγρη και τον Δόκτορα Ζίμπενμαλ. Συζητούσαμε εκεί την ορολογία των γλωσσικών δανείων και των λοιπών φαινομένων και η κουβέντα ήρθε στο καραόκε, το οποίο, αν δεν το ξέρατε, έχει μέσα του ένα κομματάκι ελληνογενούς λέξης.

Αν δεν το ξέρετε, δύσκολα θα το μαντέψετε. Το καραόκε είναι φυσικά δάνειο από τα γιαπωνέζικα (μέσω των αγγλικών) και, όπως λένε τα λεξικά, αναλύεται σε δύο συνθετικά, το καρα και το όκε. Αυτό το όκε είναι συγκεκομμένος τύπος του okesutora, το οποίο, δύσκολα το μαντεύει κανείς, είναι η προσαρμογή του αγγλ. orchestra στα γιαπωνέζικα, το οποίο βεβαίως ανάγεται (μέσω λατινικών) στην ελληνική ορχήστρα. Και το πρώτο συνθετικό, το καρα- σημαίνει «άδειος, κενός». Επομένως, το καραόκε είναι «κενή ορχήστρα» -αν και δεν είμαι βέβαιος πώς το καταλαβαίνουν το «κενή»· ίσως χωρίς τραγουδιστή.