Tο σημερινό άρθρο δημοσιεύτηκε χτες, πρώτη Κυριακή του μήνα, στο ένθετο Ενθέματα της κυριακάτικης Αυγής στην ταχτική μηνιαία στήλη μου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία».
Για ένα τέτοιο θέμα θα μπορούσα φυσικά να γράψω πολύ περισσότερα από τις το πολύ 800 λέξεις που είναι το όριο για την εφημερίδα. Ωστόσο, τώρα που ξαναβλέπω το κείμενό μου διστάζω να κάνω προσθήκες εδώ κι εκεί διότι θα χάσει την ισορροπία του. Οπότε, θα τις κάνετε εσείς στα σχόλια.
Μόνο να πω ότι για την ποντιακή διάλεκτο θα χρειαζόταν άρθρο -που δεν ξέρω αν είμαι εγώ ο αρμοδιότερος να το γράψω. Ασφαλώς θα βάλουμε κάτι ακόμα στο μέλλον. Και να εκφράσω τη διαφωνία μου (δεν χώρεσε η σχετική αναφορά στο άρθρο) στην υποκριτική ή άστοχη αντίθεση στον χρησιμότατο όρο «Ρωσοπόντιοι» για τους Πόντιους που ήρθαν από την πρώην ΕΣΣΔ από το 1990 και μετά.
Δυο γεγονότα που συνέπεσαν μέσα στον μήνα που μας πέρασε ήταν η πρωτοφανής επίθεση του ακροδεξιού εσμού στον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη στις εκδηλώσεις μνήμης της ποντιακής γενοκτονίας και, δυο μέρες αργότερα, ο θάνατος του κοσμαγάπητου κωμικού Χάρρυ Κλυνν –κι έτσι σήμερα θα λεξιλογήσουμε για τους Πόντιους και τα ποντιακά.
Οι Πόντιοι κατάγονται από τον Πόντο, όπως ονομάζεται η νότια ακτή του Εύξεινου Πόντου, που λέγεται αλλιώς και Μαύρη Θάλασσα. Στην αρχή βρίσκεται το ουσιαστικό πόντος, πανάρχαια ομηρική λέξη που σημαίνει και σήμαινε τη θάλασσα, αν και δεν είναι πολύ εύκολο να δούμε στα αρχαία κείμενα πώς ακριβώς διακρίνεται ο πόντος από την άλλη αρχαία λέξη για την ανοιχτή θάλασσα, το πέλαγος. Φαίνεται πως η αρχική σημασία ήταν το θαλάσσιο πέρασμα (πρβλ. Ελλήσποντος), όμως για έναν ναυτικό λαό όπως ήταν οι Έλληνες ακόμα και οι ανοιχτές θάλασσες είναι περάσματα από τη μια στεριά στην άλλη.
Στα αρχαία κείμενα βρίσκουμε πολλές σύνθετες λέξεις με τον πόντο, όπως ποντοβαφής, ποντομέδων, ποντοπλάνητος, ποντοκράτωρ, από τις οποίες έχει επιβιώσει στη νέα ελληνική ο ποντοπόρος, όπως λέμε τα πλοία που διαπλέουν την ανοιχτή θάλασσα και κάνουν υπερπόντια ταξίδια. Ας αναφέρουμε και το ρήμα ποντίζω, βυθίζω κάτι στη θάλασσα.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 