Απολιγνιτοποίηση, μια καινούργια λέξη

Όχι και πολύ καινούργια βέβαια, αφού η απολιγνιτοποίηση αποτελεί δεδηλωμένη επιλογή της σημερινής κυβέρνησης ήδη από τους πρώτους μήνες που ανέλαβε την εξουσία πριν από δύο χρόνια. Τότε, εννοώ το 2019, ασφαλώς ήταν νεολογισμός, και μάλιστα, για να παινέψουμε και λίγο τα γένια μας, σε ένα μεζεδοάρθρο του Σεπτεμβρίου 2019 είχα γράψει:

Για λέξη της χρονιάς δεν ξέρω αν θα προκριθεί, πάντως νεολογισμός είναι. Εννοώ την «απολιγνιτοποίηση» που εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση, δηλαδή την κατάργηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη έως το 2028.

Μπορεί να συζητησουμε στο μέλλον και επί της ουσίας τη σημαντική αυτή απόφαση, αλλά προς το παρόν καταγράφω τον νεολογισμό.

(Για την ιστορία, στην ψηφοφορία για τη Λέξη του 2019 η απολιγνιτοποίηση κατατάχτηκε στην 28η θέση ανάμεσα σε 42 υποψήφιες).

Λίγες μέρες αργότερα, ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία κατέγραψε τον νεολογισμό και σημείωσε: Για την ακρίβεια, είναι λέξη του Σεπτέμβρη του 2019 (με ελάχιστα ευρήματα από Αύγουστο) και αφορά τη μείωση και τελικώς τον τερματισμό της εξάρτησης της χώρας από τον λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Και συνέχισε: Έχουμε λέξη στα αγγλικά; Ή θα πρέπει να πούμε περιφραστικά: ending dependence on lignite ή ending lignite dependence; Η αγγλική λέξη delignification σημαίνει «removal of lignin from woody tissue (as by natural enzymatic or industrial chemical processes)». Λέξεις delignitification ή delignitization δεν υπάρχουν.

Στη συζήτηση εκείνη προτάθηκε, προκειμένου για τον αγγλικό όρο, το ευρύτερο decarbonization, που βέβαια αφορά την απαλλαγή από κάθε είδος άνθρακα, όχι ειδικά από τον λιγνίτη.

Η λέξη λιγνίτης είναι δάνειο από το γαλλικό lignite, που έχει πλαστεί με βάση το λατινικό lignum = ξύλο, επειδή αυτό το είδος άνθρακα, που είναι κατώτερης θερμικής αξίας, προέρχεται από εξανθράκωση φυτικών οργανισμών. Λέμε ότι έχουμε οπτικό δάνειο, διότι η γαλλική λέξη προφέρεται (περίπου) λινίτ.

Από την ίδια ρίζα με τον λιγνίτη έχουμε και τη λιγνίνη, ένα οργανικό πολυμερές που ξεχωρίζει το ξύλο από τις αλλες κυτταρικές ουσίες. Ο όρος delignification, που τον αναφέραμε παραπάνω, αφορά ακριβώς την απομάκρυνση της λιγνίνης από τον ξυλώδη ιστό.

Advertisement

Ποιος θα πληρώσει την πράσινη μετάβαση;

Και ενώ η χώρα δοκιμάζεται από τις πυρκαγιές, χτες έγινε γνωστή μια άλλη είδηση, που έμμεσα συνδέεται με το θέμα. Γράφτηκε λοιπόν ότι από χτες η ΔΕΗ αλλάζει τον τρόπο υπολογισμού για το τιμολόγιο Γ1 (αυτό που αφορά τους οικιακούς καταναλωτές) και με βάση όσα έχουν προαναγγελθεί αυτός ο νέος τρόπος μπορεί να οδηγήσει σε αυξήσεις στα τιμολόγια -έως και 70% αναφέρει η ΕφΣυν, ενώ άλλοι θεωρούν ότι οι αυξήσεις θα κυμανθούν γύρω στο 30%.

Το αν και πόσο θα επαληθευτούν αυτές οι δυσοίωνες προβλέψεις θα το συνειδητοποιήσουμε τον Σεπτέμβριο, όταν θα έρθουν οι λογαριασμοί που θα είναι υπολογισμένοι με τον καινούργιο τρόπο.

Ταυτόχρονα όμως μάθαμε ότι η Ελλάδα κατέχει και μιαν άλλη, καθόλου αξιοζήλευτη, πανευρωπαϊκή πρωτιά, αφού βρίσκεται στην πρώτη θέση, ανάμεσα σε 18 χώρες, όσον αφορά την τιμή χονδρικής της μεγαβατώρας. Ο σχετικός πίνακας:

Για να είμαστε δίκαιοι, οι τιμές αυτές είναι απόλυτες -επομένως, στη Σερβία ή τη Βουλγαρία, που έχουν επίσης πολύ υψηλές τιμές, η επιβάρυνση των νοικοκυριών είναι αρκετά πιο επώδυνη απ’ ό,τι στην Ελλάδα, αφού οι μισθοί εκεί είναι χαμηλότεροι. Αλλά το επιχείρημα αυτό είναι δίκοπο, αν σκεφτούμε ότι η Ελλάδα έχει τιμή χονδρικής σχεδόν διπλάσια από πλούσιες χώρες όπως η Ελβετία, η Γαλλία ή η Γερμανία.

Κείμενα του Εικοσιένα – 9: Το αίμα έτρεχεν εις τον δρόμον ως ποταμός (Ο Κολοκοτρώνης περιγράφει τη μάχη του Βαλτετσίου)

Καθώς διανύουμε τη χρονιά που σημαδεύει τη 200ή επέτειο του ξεσηκωμού του Εικοσιένα, σκέφτηκα να καθιερώσω μια νέα στήλη στο ιστολόγιο, που θα τη δημοσιεύω κάθε δεύτερη Τρίτη, εναλλάξ δηλαδή με το βιβλίο του πατέρα μου, και που θα παρουσιάζει κείμενα της εποχής του 1821. Δεν αποκλείεται να διατηρήσω τις δημοσιεύσεις ως το τέλος της χρονιάς, αν βέβαια υπάρχει ως τότε αρκετό υλικό από μεριάς μου και αρκετό ενδιαφέρον από δικής σας πλευράς. Θα δώσω προτεραιότητα σε κείμενα που δεν είναι διαθέσιμα στο Διαδίκτυο.

Από την προηγούμενή μου τριβή με κείμενα της εποχής, που βέβαια ήταν πολύ έντονη όσο συγκέντρωνα υλικό για το βιβλίο μου Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων, έχω υπόψη μου κάμποσα τέτοια κείμενα, αλλά όποιος έχει υπόψη του κείμενο που το θεωρεί αξιόλογο προς δημοσίευση μπορεί να μου το στείλει στο γνωστό μέιλ, sarantπαπάκιpt.lu.

Το σημερινό άρθρο είναι το ένατο της σειράς – το προηγούμενο βρίσκεται εδώ.

Σε δέκα περίπου μέρες έχουμε τα 200 χρόνια από μια σημαντική μάχη του πρώτου χρόνου της επανάστασης, τη μάχη του Βαλτετσίου (12-13 Μαΐου 1821) που ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη των επαναστατημένων Ελλήνων, προανάκρουσμα της Τριπολιτσάς.

Με την ευκαιρία αυτή θα δημοσιεύσω μια επιστολή του Κολοκοτρώνη προς τους Σπετσιώτες, γραμμένη αμέσως μετά τη μάχη, στην οποία περιγράφει τα όσα συνέβησαν. Βέβαια, το κείμενο το έχει γράψει γραμματικός κι έτσι δεν διασώζει τον αυθεντικό λαϊκό λόγο της εποχής, ωστόσο σε πολλά σημεία η σύνταξη είναι λαϊκή «μεταμφιεσμένη» ενώ ο συντάκτης δεν αποφεύγει τη χρήση δάνειων όρων. Στο τέλος βάζω γλωσσάρι εξηγώντας όσα έχουν αστερίσκο. Χωρίζω σε παραγράφους για να διαβάζεται καλύτερα.

Η επιστολή υπάρχει και σε άλλα σημεία στο Διαδίκτυο, όχι όμως ολόκληρη ούτε ακριβώς μεταγραμμένη. Εγώ την πήρα από τη συλλογή τεκμηρίων «Τα σπετσιωτικά», τόμ. 1ος, σελ. 192. Η Καπ. Δημητράκαινα Μπούμπουλη είναι βεβαίως η Μπουμπουλίνα. Ο πρίγκιψ Αλέξανδρος, που αναφέρεται στην αρχή, είναι ο Αλέξ. Κατακουζηνός, που έπαιξε ρόλο στη συνθηκολόγηση της Μονεμβασιάς.

Τοις ευγενεστάτοις Καπ. Γεωργάκη Ν. Λάμπρου και λοιποίς, και τη Καπ. Δημητράκαινα Μπούμπουλη.

«Την 9 τρέχοντος σημειουμένην σας ευχαρίστως έλαβον και είδον την εκστρατείαν του Πρίγκιπος Αλεξάνδρου και την έκδοσιν των διαταγών του βρωμοΜαχμούτη καθώς και το πιάσιμόν τους και σας έμεινα ευχάριστος.

Σας λέγω με ευχαρίστησίν μου άκραν τον ακόλουθον χθεσινόν και σημερινόν πόλεμον των στρατευμάτων μας μετά των τυράννων. Χθες, εις τας 3 η ώρα της ημέρας (*) εξεστράτευσαν 4.100 τύραννοι και επήγαν κατά των εις Βαλτέτσι στρατευμάτων μας, μοιρασμένοι εις 4 κολλώνας, εξ ων ήτον αι 2 χιλιάδες της καβαλλαρίας· μου εδόθη η είδησις και αμέσως επήρα 1.300 στρατιώτας και επήγα εις βοήθειάν τους.

Οι εν Βαλτέτσι εσφαλίσθησαν εις τα ταμπούρια τους και άνοιξαν το τουφέκι· έφθασα και εγώ με τους ανωτέρω, τους οποίους και ετοποθέτησα καλώς, η ώρα εις τας 6 της ημέρας, και τόσον οι έγκλειστοι στρατιώται, καθώς και οι έξωθεν εστάθησαν με τόσην γενναιότητα και ανδρείαν, ώστε αδυνατώ να σας γράψω, ούτε εντρέπομαι να τους ονομάσω Έλληνας τω όντι, ούτε ήλπιζα ποτέ μίαν τοιαύτην γενναιότητα.

Η αυτή μάχη εστάθη πεισματική από το μέρος των εδικών μας στρατιωτών, και απηλπισμένη από τους τυράννους και εβάστηξεν έως σήμερον, η ώρα εις τας 4 της ημέρας. Έφθασαν όμως και από Βέρβαινα σήμερον εις βοήθειάν μας 250 στρατιώται, ώστε πανταχόθεν τους κατεσφαλίσαμεν, και βλέποντες την απελπισίαν και χαμόν τους, έκαμαν γιουρούσι κατά τον δρόμον Τριπόλεως, και τους εβάλαμεν εμπρός συν Θεώ και τη δυνάμει του τιμίου Σταυρού ως πρόβατα κυνηγώντας τους και σκοτώνοντας μέχρι Τριπόλεως.

Ευρήκαμεν λέσια (*) έως 100, εκτός των όσων αυτοί επρόφθασαν και εσήκωσαν διά νυκτός, και των λαβωμένων, των οποίων το αίμα έτρεχεν εις τον δρόμον ως ποταμός· επήραμε 4 πρεζονιέρηδες (*), το μπαϊράκι του Βρωμοκεχαγιά, οπού απέρασεν απ’ Άργος, εκτός των άλλων μπαϊρακιών, οπού συμποσούνται υπέρ τα 25· τα τσαντίρια του με το να είχε σκοπόν να κατέβη έως το Σινάνον (*) και να στήση τον βρωμισμένον θρόνον του δια να υπάγη ο κόσμος να προσκυνήση· ένα τόπι (*) εις είδος πυργέλας οπού είχε μαζί του, τον τσεπχανέ (*) του, λάφυρα οι στρατιώται μας ανάγραπτα(*) και άλογα πάμπολλα.

Εις την σημερινήν μάχην και εν ταυτώ νίκην χρεωστεί η Πατρίς εορτήν και όλοι μας, ωσάν οπού ήτον ή να σώση τους εγκατοίκους Γραικούς Πελοποννησίους, ή να τους αφανίση και να τους αφήση αιωνίως κατησχυμένους. Δοξάσατε τον Θεόν άπαντες όπου δυνάμει του τιμίου Σταυρού ανέδειξε το δυστυχές Γένος μας νικητικόν. Τώρα δοξάζω αναμφιβόλως, ότι η Πελοπόννησος εντός ολίγου ελευθερούται από τους τυράννους, και κατά τούτο πληροφορώ κάθε φιλογενή και φιλοπάτριδα. Ήλθον έως Χρυσοβίτσι και Πιάναν με τους στρατιώτας μου να αναπαυθώσιν οπωσούν, να διορθώσωσι τα άρματά τους, να οικονομήσωμεν τσεπχανέ· και επειδή ηκούσθην μετά των αδελφών Καλαβρυτινών, οι οποίοι και ήλθον απόψε εδώ εις Πιάναν με 1500 στρατιώτας διά να συνομιλήσωμεν, το σχέδιον είναι μετά μίαν ή δύω ημέρας να γίνη ο πλόκος (*) Τριπόλεως, και πέπεισμαι μετ’ ολίγας ημέρας να γίνη και η κυρίευσίς της, με το να έχουν μεγίστην την χρείαν φαγητού και ποτού.

Και εις όλα αυτά είναι έλεος θείον, επειδή από τους στρατιώτας μας εσκοτώθη ένας, ελαβώθησαν δε και άλλοι τρεις, και ελπίζω να ήναι αβλαβείς· από τους εις Βαλτέτσι μόνο δύω.

Η σημερινή χαρά μου και ευχαρίστησις της ψυχής μου είναι ανάγραπτος, και δεν ηξεύρω με ποίους λόγους και λέξεις να σας παραστήσω τον αυτόν ηρωικόν πόλεμον, και άλλο δεν λέγω ειμή ότι βέβαια χειρ Θεού υπάρχει.

Έχομεν μεγίστην την χρείαν μολυβίου, και σας θερμοπαρακαλώ, διά την αγάπην της Πατρίδος και της αδελφότητός μας, να κάμετε τα αδύνατα δυνατά και να μας προφθάσετε προς το παρόν δύω χιλιάδας οκάδ. μολύβι, το οποίον ζητώ παρακλητικώς και χρεωστικώς, διά να ενδυναμώσω τον ενθουσιασμόν των στρατιωτών μας, και πεπεισμένοι εις την φιλογένειάν σας, δεν σας βαρύνω. Έρρωσθε εις τα προς βοήθειαν και ωφέλειαν του Γένους.

Τη 13 Μαΐου, Στρατόπεδον Πιάνας τω α’ έτει της ελευθερίας

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ

Γλωσσάρι

• 3 η ώρα της ημέρας, δηλ. 3 ώρες μετά την ανατολή, άρα κάπου στις 8.30 π.μ. αν δεχτούμε ότι ο ήλιος θα ανέτελλε γύρω στις 5.30 (δεν είχαν θερινή ώρα). Και πιο κάτω, 6 της ημέρας είναι γύρω στις 11.30 π.μ.
• λέσια: τα πτώματα. Σημερα χρησιμοποιούμε τη λέξη για ψοφίμι και κατ’ επέκταση για κάτι που βρομάει πολύ (σαν το λέσι).
• πρεζονιέρηδες: οι αιχμάλωτοι (από ιταλ. prigionero ή κάποιο ανάλογο ενετικό).
• Σινάνο: Η Μεγαλόπολη
• τόπι: Το κανόνι. Η πυργέλα (αλλού τη βρίσκω πριγέλα) ήταν είδος κανονιού, αλλά δεν ξέρω τι ακριβώς, κι αν είναι παρετυμολογική η συσχέτιση με τον πύργο.
• τσεπχανές ή τζεπχανές: τα πολεμοφόδια.
• ανάγραπτα: μάλλον σημαίνει «απερίγραπτα» (Η λ. δεν υπάρχει στο ΙΛΝΕ)
• πλόκος: ο αποκλεισμός, από ιτ. blocco. Η λ. χρησιμοποιείται και για ναυτικό αποκλεισμό αλλά και για στεριανές πολιορκίες, όπως εδώ.