Χιονισμένα μεζεδάκια

Ίσως όχι στην Αθήνα, όπου πάντως πέφτει η θερμοκρασία, αλλά εδώ που βρίσκομαι και γράφω, και για του λόγου το αληθές βάζω και μια φωτογραφία προχτεσινή, που δείχνει ότι μαθημένα είν’ τα δάση απ’ τα χιόνια.

Και ξεκινάμε με ένα μαργαριτάρι από το πρώταγκον, μια περίεργη χρήση στερεότυπης έκφρασης. Σε άρθρο σχετικά με τις δύσκολες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, διαβάζω ότι:

Το γεγονός ότι το Κουαρτέτο δεν ήρθε στην Αθήνα, όπως αρχικά είχε συμφωνηθεί, δεν πρέπει να περνάει αβρόχοις ποσίν. Δεν είναι μια… πόζα των δανειστών, αλλά μια αποχή ουσίας.

Τις αρχαίες εκφράσεις όμως δεν τις πασπαλίζουμε στο κείμενό μας όπως τον μαϊντανό στο φαγητό. Πρέπει να έχουν και τη θέση τους, να ταιριάζουν στο νόημα. Και αυτό ασφαλώς δεν συμβαίνει εδώ με την «αβρόχοις ποσί», η οποία σημαίνει «χωρίς κόπο, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια».

Ο ανώνυμος συντάκτης προφανώς ήθελε να πει «δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο» ή δεν πρέπει να θεωρηθεί ασήμαντο», «να το προσπεράσουμε ελαφρά τη καρδία» -ή, στην χαρτοπαικτική, «δεν πρέπει να περάσει στο ντούκου».

Δεν θα γράψω περισσότερα για την ενδιαφέρουσα αυτή έκφραση, που αξίζει να μπει σε γλωσσικό άρθρο. Πάντως, δεν είναι βιβλική, αλλά των Πατέρων της Εκκλησίας.

Οι οποίοι Πατέρες, που δεν ήταν χίπστερ σαν τους συντάκτες του Πρώταγκον, δεν γράφανε «ποσίν», αλλά «ποσί», «αβρόχοις ποσί» παντού. Αλλά όταν θεωρείς τις λέξεις απλό αλατοπίπερο και γαρνιτούρα, βάζεις και το νι να ντιντινίζει.

* Και συνεχίζω με μια παρατηρηση, που δεν είναι μαργαριτάρι αλλά, ίσως, εντοπισμός νεολογισμού.

Γράφει φίλος:

Έχω ακούσει σε 2 τουλάχιστον αθλητικές κουβέντες σε ΜΜΕ και σε πολλά σάιτ να γίνεται λόγος για την πιθανότητα να «ματσάρει» την προσφορά του Ολυμπιακού η Μπαρτσελόνα ώστε να κρατήσει αυτή τον Παπανικολάου τώρα που επιστρέφει από το NBA. Έγινε και κουβέντα για το αν είναι δόκιμο να χρησιμοποιείται η λέξη και προτάθηκαν και λύσεις για περιφραστική απόδοσή της (στη χθεσινοβραδινή εκπομπή της ΕΡΤ νομίζω μάλιστα, και το σημερινό ράδιο του Sport24). Φαντάζομαι πως σε κάτι τέτοιες περιστάσεις είναι που συνάπτονται (ή επικυρώνονται) τα γλωσσικά δάνεια όταν έχεις κάποιου είδους έλλειμμα.

(Το στιγμιότυπο στην ΕΡΤ είναι εδώ, στη 1 ώρα και 58 λεπτά της εκπομπής).

Εντάξει, ματσάρει από το match. Βάσει της συμφωνίας μεταξύ των ομάδων, για να κρατήσει η Μπαρτσελόνα τον παίχτη πρέπει να κάνει προσφορά ισόποση με του Ολυμπιακού, να ισοφαρίσει την προσφορά του Ολυμπιακού. Πάντως δεν νομίζω ότι το «ματσάρω» είναι οικειότερο σε κάποιον που δεν ξέρει τον αγγλικό όρο -άρα δεν νομίζω πως θα πιάσει ο νεολογισμός, που μάλλον δείχνει λειψό λεξιλόγιο του δημοσιογράφου.

Απ’ ό,τι ακούω, πάντως, η Μπαρσελόνα δεν… μάτσαρε (ή ματσάρισε) την προσφορά, οπότε ο Παπανικολάου επιστρέφει στον Ολυμπιακό.

Στοιχεία για τον Τεύκρο Ανθία

Στο σημερινό φιλολογικό μας σημείωμα θα παρουσιάσω τον Κύπριο ποιητή Τεύκρο Ανθία. Πήρα το έναυσμα από ένα άρθρο που δημοσίευσα πρόσφατα στο καλό κυπριακό περιοδικό «Μικροφιλολογικά» (τεύχος 35, άνοιξη 2014), που είχε ακριβώς τον τίτλο «Παραλειπόμενα για τον Τεύκρο Ανθία», διότι πρόσθετε στοιχεία σε μια προηγούμενη δημοσίευση του Λευτ. Παπαλεοντίου για τον ποιητή. Στην αρχή, έλεγα να παραθέσω απλώς τ0 άρθρο μου εκείνο, αλλά σκέφτηκα πως κάτι τέτοιο δεν θα ήταν και τόσο χρήσιμο, διότι ο Ανθίας είναι μεν πολύ γνωστός στην Κύπρο αλλά όχι και τόσο στην Ελλάδα, οπότε θα ήταν οξύμωρο να δημοσιεύονται «παραλειπόμενα» για κάποιον του οποίου πιθανόν ο αναγνώστης να αγνοεί ακόμα και την ύπαρξη.

Έτσι, αποφάσισα να παρουσιάσω ένα βιογραφικό σημείωμα του ποιητή (με στοιχεία που άντλησα κυρίως από την παρουσίαση του Κώστα Νικολαΐδη στο τομίδιο «Τεύκρος Ανθίας» των εκδόσεων Γαβριηλίδη) μαζί με συνδέσμους προς ποιήματά του, και στο τέλος να βάλω τα «Παραλειπόμενα». Και επειδή έτσι το άρθρο θα παραμακρύνει, θα δημοσιέψω μόνο ένα μέρος του και το υπόλοιπο, που έχει αυτοτέλεια, θα το κρατήσω για μιαν άλλη φορά.

O Τεύκρος Ανθίας (1903-1968) γεννήθηκε στο χωριό Κοντέα της επαρχίας Αμμοχώστου, πρωτότοκος γιος του γεωργού Παύλου Χατζημηνά. Κατά την κυπριακή συνήθεια, πήρε το ονοματεπώνυμο Ανδρέας Παύλου. Σε πολύ νεαρή ηλικία αναγκάστηκε, λόγω της οικονομικής καταστροφής του πατέρα του, να βοηθήσει στον βιοπορισμό της οικογένειας: έτσι, μαζί με τον πατέρα του περιόδευε, από έξι χρονών, τα χωριά της επαρχίας απαγγέλλοντας τραγούδια στο κυπριακό ιδίωμα και πουλώντας τις ποιητάρικες φυλλάδες του.

Όπως έγραψε αργότερα:
Ανδρέας Παύλου ελέγουμουν και νυν Τεύκρος Ανθίας
ποιηταρούδιν νηστικό, παιδί της αλητείας

Εδώ χρειάζεται μια παρένθεση. Οι ποιητάρηδες ήταν μια ιδιοτυπία της κυπριακής ζωής: ήταν λαϊκοί ποιητές που γυρνούσαν τις πόλεις και τα χωριά και απάγγελναν τα ποιήματά τους, που ήταν βέβαια εκτενή και είχαν θέματα πατριωτικά, ηρωικά και άλλα, συχνά αντλημένα από την επικαιρότητα. Τα τύπωναν κιόλας σε φυλλάδες, που τις πουλούσαν. Έχουν καταγραφεί εκατοντάδες ίσως τέτοιοι ποιητάρηδες. Για παράδειγμα, ο Ανθίας τύπωσε το 1914 την πρώτη του φυλλάδα, με τίτλο Η νεοτέρα Ελλάς, όπου εξιστορεί την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους με ιδιαίτερη έμφαση στους πρόσφατους τότε βαλκανικούς πολέμους.

Στη συνέχεια, ο νεαρός ποιητάρης φοίτησε στο εμπορικό λύκειο ενώ δούλευε ως υπηρέτης («δούλος» στην κυπριακή ομιλουμένη) σε κάποιο αστικό σπίτι, ενώ το 1918 τύπωσε το φυλλάδιο Ξύπνα λαέ όπου εκδηλώνει κοινωνικές ανησυχίες. Το 1919 πρωτοχρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Τεύκρος Ανθίας και στα επόμενα χρόνια αρχίζει να δημοσιεύει τα ποιητικά του πρωτόλεια, κυρίως αισθηματικά και σατιρικά, έχοντας απομακρυνθεί πια από τις ποιητάρικες φόρμες.

Το 1923 έρχεται στην Αθήνα και αρχίζει να συμμετέχει στη λογοτεχνική ζωή της, να γράφει σε περιοδικά και να συναναστρέφεται λογοτέχνες (Βάρναλης, Βέλμος, Λαπαθιώτης, Τσουκαλάς κτλ.) Για ένα-δυο χρόνια δουλεύει δάσκαλος στη Σπάρτη, όπου μάλιστα εκδίδει ένα βραχύβιο λογοτεχνικό περιοδικό με τίτλο «Φλόγα», αλλά τόσο στην πρώτη περίοδο (1923-24) όσο και αργότερα (1927-30) ζει χωρίς σταθερά βιοποριστικά μέσα, κάποτε και χωρίς κατάλυμα, ενώ  Γίνεται ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του αλητισμού στην Ελλάδα, πράγμα που αποτυπώνεται και στην πρώτη συλλογή του, τα Σφυρίγματα του αλήτη (1929). Ο επίλογος της συλλογής έχει ξεχωριστή θέση σε οποιαδήποτε ελληνική ποιητική ανθολογία: