Ο Σταβάτος Μάτερος και άλλοι προϊστορικοί ήρωες της Νομανσλάνδης

Ο Σύλλογος των Εισαγγελέων δεν είναι, όπως θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, η επαγγελματική ένωση των εισαγγελέων της χώρας μας -αυτή είναι η Ένωση Εισαγγελέων Ελλάδος. Είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε «ανθολογία του ελληνικού χιούμορ του 19ου αιώνα», παρόλο που δεν είναι συλλογικό έργο. Βλέπετε, παρόλο που το βιβλίο τυπικά είναι συλλογή από ευθυμογραφήματα, ο συγγραφέας του, ο Μπάμπης Άννινος, δεν αρκείται μόνο στις δικές του εμπνεύσεις. Ειδικά το τελευταίο κεφάλαιο, με τίτλο «Οι πηγές του γέλωτος» είναι μια σχεδόν πλήρης επισκόπηση διαφόρων περιστατικών και πραγμάτων, ιδίως από τον Τύπο και γενικότερα τον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, που έκαναν και κάνουν τους ανθρώπους να γελούν: αστεία τυπογραφικά λάθη, πομπώδεις ανοησίες σε άρθρα εφημερίδων, θεατρικά σαρδάμ, μαργαριτάρια, παράλογες επιγραφές καταστημάτων, ελληνικούρες στρατιωτικών κτλ.

Ο Μπάμπης Άννινος (1852-1934), μια μεγάλη μορφή του παλιότερου ελληνικού τύπου στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, έχοντας φάει τη δημοσιογραφία με το κουτάλι, δίνει στη συλλογή αυτή το χιουμοριστικό απόσταγμα της σταδιοδρομίας του, Ο τίτλος, τόσο αταίριαστος για μια συλλογή ευθυμογραφημάτων, εξηγείται στο πρώτο κεφάλαιο. Όταν ο Άννινος έκανε τα πρώτα του βήματα στη δημοσιογραφία, στην εφημερίδα που δούλευε (μάλλον την προσδιορίζει, αλλά επίτηδες γράφω από μνήμης χωρίς να κοιτάξω το βιβλίο) είχαν το μόνιμο πρόβλημα με τους αναγνώστες που ήθελαν να δημοσιεύσουν στην εφημερίδα έργα τους, και φορτικά τούς παρακαλούσαν ή τα άφηναν για να τα κρίνουν οι συντάκτες. Αυτό το πρόβλημα το είχαν, απ’ όσο ξέρω, πολλά έντυπα, εφημερίδες και περιοδικά: όταν ο παππούς μου δούλευε στο περιοδικό του Ηλίου, περνούσαν ταχτικά από τα γραφεία τους διάφοροι (τους οποίους οι συντάκτες αποκαλούσαν αγενώς «μπουζούκια»), συνήθως για να υποβάλουν σχέδια περίεργων εφευρέσεών τους -ο Ήλιος ήταν επιστημονικό περιοδικό, οπότε λογικό ήταν να προσελκύει παραγνωρισμένους εφευρέτες, αλλά στις παλιές εφημερίδες περισσότερο σύχναζαν επίδοξοι ποιητές και θεατρικοί συγγραφείς.

Μια μέρα, ένας τέτοιος επισκέπτης άφησε στον Άννινο ένα ογκώδες θεατρικό έργο το οποίο ήταν γεμάτο παραλογισμούς, σολοικισμούς και μαργαριτάρια, σε σημείο που να μαζεύονται μετά τη δουλειά με την παρέα του και να διαβάζουν αποσπάσματα από το ανοητούργημα και να γελάνε. Η υπόθεση του έργου διαδραματιζόταν μέσα σε δικαστήριο, ο δε εισαγγελέας έλεγε τις πιο εξωφρενικές ανοησίες, κάθε φορά που άνοιγε το στόμα του πετούσε μαργαριτάρια, οπότε επικράτησε να λένε «ο εισαγγελέας» για οποιονδήποτε έλεγε ανοησίες, και σιγά-σιγά τα μέλη της παρέας, δημοσιογράφοι και λόγιοι οι περισσότεροι, το καθιέρωσαν μια φορά στο τόσο να μαζεύονται σε κάποιο καφενείο για να λένε αστεία και να γελάνε, και μάλιστα για να ειδοποιούνται (τότε δεν υπήρχαν τηλέφωνα!) έβαζαν αγγελία στην εφημερίδα «Ο Σύλλογος των Εισαγγελέων θα συνεδριάσει εκεί κι εκεί» -μια φορά η αγγελία προκάλεσε το ενδιαφέρον της αστυνομίας, αλλά αυτά είναι άλλη ιστορία -πάντως, έτσι πήρε τον τίτλο του το βιβλίο.

Advertisement

Ο Τζανμπατίστα Ροβιόλι δεν μένει πια εδώ

Ένα από τα αγαπημένα θέματα του ιστολογίου είναι τα «ραμόνια», όπως έχουμε ονομάσει τα παρακούσματα τραγουδιών που όλοι έχουμε κάνει, ιδίως στην παιδική μας ηλικία. Ο ίδιος ο όρος ραμόνι προέρχεται από ένα δικό μου παράκουσμα. Μικρός, άκουγα τους γονείς μου να τραγουδούν Θεοδωράκη, τον Επιτάφιο, και να λένε:

Μα το καράβι βούλιαξε κι έσπασε το τιμόνι
και στου πελάγου το βυθό πλανιέμαι τώρα μόνη.

Ίσως επειδή δεν μου πήγαινε να συνδέσω την αρρενωπή φωνή του Μπιθικώτση με θηλυκό επίθετο (τώρα μόνη), το παράκουσα: πλανιέμαι το ραμόνι, κι έπλασα με το νου μου κάποιο μικρό ανυπεράσπιστο ζωάκι που περιπλανιέται στο βυθό του πελάγου. Και, «μπαμπά, τι είναι το ραμόνι;» οπότε έγινε μεγάλο γέλιο.

Άλλο διάσημο «ραμόνι» είναι τα λουμπέσα, όπου πολλά παιδιά (και η αδελφή μου μαζί) ακούγοντας τον στίχο «δεν έχεις διόλου μπέσα» από το Κορόιδο Μουσολίνι, και αγνοώντας ίσως τις λέξεις «διόλου» και «μπέσα», σκέφτηκαν ότι ο φτωχός Ντούτσε δεν είχε «δυο λουμπέσα» (κάποιο ξένο νόμισμα, ασφαλώς). Ραμόνια υπάρχουν πάμπολλα, και τα έχουμε συζητήσει σε δυο άρθρα του ιστολογίου, ένα παλιότερο στο οποίο έγινε μια πρώτη καταγραφή, κι ένα δεύτερο, που είχε τίτλο Ο Ροβιόλης κατοικεί στην οδό Γραφημώνος, φτιαγμένο από δυο διάσημα ραμόνια -η οδός Γραφημώνος είναι από το τραγούδι του Τερζή «στην οδό γράφει ‘μόνος'», ενώ ο Ροβιόλης είναι ένα από τα δημοφιλέστερα ραμόνια όλων των εποχών, παρμένος από τον στίχο του τραγουδιού «Στου Θωμά» στο Ρεμπέτικο του Ξαρχάκου Με βιολί σαν του Ροβιόλη θα χορέψουν κι οι διαβόλοι.Βιρτουόζος ο Ροβιόλης, θα έλεγε κανείς, αφού κάνει και διαβόλους να χορέψουν.

Μόνο που το τραγούδι δεν λέει έτσι· ο Φέρρης έγραψε «με βιολί σαντουροβιόλι». Το πιο αστείο είναι ότι κάθε φορά που συζητάμε τα ραμόνια, θα πεταχτεί κάποιος φίλος και θα πει «Μη μου πείτε ότι ο Ροβιόλης δεν υπάρχει και είναι παράκουσμα!»

Στο άρθρο περί Ροβιόλη, παρόλο που έχει γραφτεί εδώ και δυόμιση χρόνια, γίνονται κάθε τόσο και νέα σχόλια, επειδή κάποιος νέος φίλος το ανακαλύπτει, και κρίνει σκόπιμο (και πολύ καλά κάνει!) να προσθέσει το δικό του ραμόνι στον κατάλογο. Τις προάλλες όμως έγινε ένα σχόλιο διαφορετικό από τα άλλα, ένα σχόλιο που έβγαλε στον αφρό λαβράκι. Έγραφε ο άγνωστος επισκέπτης: Άκου Ροβιόλης. Μου θυμίζεις ένα φίλο που νόμιζε ότι στον ΠΑΟ παίζει ο Βαζέχας! Ιδού η αλήθεια για το μεγάλο Ροβιόλι:… Και ακολουθούσε ένας λίκνος προς ένα άρθρο της Βικιπαίδειας. Δεν βάζω το λινκ γιατί το άρθρο στο μεταξύ έχει σβηστεί (αλλά θα σας το παρουσιάσω πιο κάτω).

Όπως ίσως καταλαβαίνετε, το άρθρο για τον «μεγάλο Τζανμπατίστα Ροβιόλι» ήταν εξολοκλήρου πλαστό, μούφα, τρολιά. Ευφυέστατο, όπως θα δείτε παρακάτω, με πολλή φροντίδα γραμμένο, αλλά πλαστό.  Αλλά τα πολλά λόγια είναι φτώχεια, το παραθέτω:

Το Μαντάτο Ριλό και άλλα μεσογεναριάτικα μεζεδάκια

Στο καθιερωμένο σαββατιάτικο ραντεβού μας, όπου παρουσιάζουμε τα μεζεδάκια που μαζέψαμε μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα, το πιάτο μας είναι συνήθως ισορροπημένο. Το σημερινό πιάτο, κατ΄εξαίρεση, δεν είναι. Περιλαμβάνει ένα μαργαριτάρι τόσο τερατώδες, τόσο απίστευτο, σωστό διαμάντι Κοχινούρ, που η ισορροπία αυτομάτως καταστρέφεται. Μοιραία, το μεγαμεζεδάκι αυτό εμφανίζεται και στον τίτλο του άρθρου μας: Το μαντάτο ριλό. Τι είναι το μαντάτο ριλό; Αν δεν παρακολουθήσατε τη συζήτηση στα σχόλια του χτεσινού άρθρου (ή στη Λεξιλογία) δεν νομίζω να μπορέσετε να το φανταστείτε. Σας συμβουλεύω πάντως να αποφύγετε να διαβάσετε την εικόνα αριστερά (γι’ αυτό την έβαλα και κάπως μικρή) και να προσπαθήσετε να το μαντέψετε.

Μαντάτο ξέρουμε τι σημαίνει: είδηση, άγγελμα, πληροφορία. Συχνά, είναι η κακή είδηση. Μια κατάρα που λεγόταν παλιότερα είναι: «Να έρθουν τα μαντάτα σου», δηλαδή η είδηση του θανάτου σου -ας πούμε, ο Παπαδιαμάντης στη Σταχομαζώχτρα, στην αφήγησή του παρεμβάλλει, με στόχο τον άστοργο πατέρα, την κατάρα «που να φτάσουν τα μαντάτα του ώρα την ώρα». Και στον Ερωτόκριτο, θα το θυμόμαστε γιατί έχει μελοποιηθεί ο στίχος, έχουμε τα «θλιβερά μαντάτα». Όμως εδώ κατ’ εξαίρεση δεν λεξιλογούμε αλλά σερβίρουμε μεζεδάκια, και άλλωστε το μαντάτο ριλό δεν είναι θλιβερή είδηση, είναι κάτι αστείο, ξεκαρδιστικό, να χτυπιέσαι κάτω από τα γέλια, είναι μαργαριτάρι σχεδόν εφάμιλλο του καναπουτσάρ και του συνθέτη Μποχεμιάν.

Λέξη «ριλό» βέβαια δεν υπάρχει, που και να υπήρχε θα ήταν περίεργο (αν και όχι αδύνατο) να μπαίνει μετά το ουσιαστικό. Αν όμως προφέρουμε μαζί τη φράση «μαντάτο ριλό», σαν να είναι μία λέξη, ίσως καταλάβετε τι ήταν το μαντάτο ριλό πριν εκτοξευτεί στο Πάνθεον των μαργαριταριών.

Αν δεν το μαντέψατε, ας το πάρει το ποτάμι… ή μάλλον ας δούμε την εξήγηση που δόθηκε στον ιστότοπο inews, στο σχετικό άρθρο με τίτλο «Το μαντάτο ριλό» (επειδή μπορεί να το διορθώσουν, κι επειδή τέτοια αριστουργήματα δεν είναι για να χάνονται, ο Ν. Λίγγρης πήρε εικόνα της οθόνης, βλ. αριστερά). Πολλοί βουλευτές, μας λέει το άρθρο, δεν είναι δικηγόροι, πώς λοιπόν έχουμε απαίτηση να γνωρίζουν τι είναι το «μαντάτο ριλό»; «Και όμως το έχει ψηφίσει η πλειοψηφία και από αυτό… κρέμεται η δημόσια περιουσία», λέει το άρθρο και παραθέτει την εξήγηση που έδωσε στη Βουλή ο υπουργός κ. Μανιτάκης: «Είναι μία ρήτρα πάγια, που υπάρχει σε όλες τις διεθνείς συμβάσεις εδώ και δεκαετίες, σε κάθε είδους σύμβαση ιδιωτικού δικαίου, σε ιδιωτικές οικονομικές συμβάσεις για όλα τα κράτη» Ακολουθεί μακροσκελέστατη και όχι ιδιαίτερα σαφής εξήγηση και φτάνουμε στον, ας πούμε, ορισμό: Η περιουσία του δημοσίου είναι δύο ειδών: Η ιδιωτική περιουσία του δημοσίου και η δημόσια περιουσία του δημοσίου. Εδώ πρόκειται για παραίτηση από την ιδιωτική περιουσία του δημοσίου και δεν πρόκειται για παραίτηση από τη δημόσια περιουσία. Αυτή, άλλωστε, εξαιρείται ρητά από την ίδια τη ρήτρα, που λέει ότι δεν υπάγεται σε αυτό τον περιορισμό ό,τι απαγορεύεται από διατάξεις του αναγκαστικού δικαίου. Είναι το λεγόμενο «Μαντάτο Ριλό». Είναι κλασική έκφραση. Άρα, δεν αφορά τα πολιτιστικά αγαθά, δεν αφορά ό,τι ανάγεται στα δημόσια κτήρια, δεν αφορά ό,τι αποτελεί δημόσια περιουσία.