Ο κουρνάζος δεν κουρνιάζει

Στοιχηματίζω πως τη λέξη του τίτλου πολλοί την ξέρουν αλλά ελάχιστοι τη χρησιμοποιούν ενεργητικά. Την ξέρουν, επειδή ακούγεται σε δυο πασίγνωστα τραγούδια, αλλά αυτό δεν αρκεί για να τη χρησιμοποιούν ενεργητικά (αν κάνω λάθος, διορθώστε με).

(Κατά σύμπτωση χτες ο Κουραφέλκυθρος ξεκίνησε στη σελίδα του στο Φέισμπουκ μια συζήτηση με λέξεις που τις ξέρουμε μόνο από τραγούδια ή από τίτλους βιβλίων, χωρίς ενεργητική χρήση. Θα δω μήπως τα πορίσματα της συζήτησης δίνουν υλικό για άρθρο).

Άλλωστε κανένα από τα μεγάλα γενικά λεξικά μας, αν δεν σφάλλω, δεν την λημματογραφεί -και δεν νομίζω ότι πρέπει να το θεωρήσουμε παράλειψη των λεξικών. Είναι λέξη που έχει παλιώσει, που ίσως θα είχε τη θέση της σε ένα λεξικό του μεσοπολέμου ή σε ένα λεξικό της αργκό -και πράγματι τη βρίσκουμε π.χ. στο Λεξικό της Λαϊκής του Δαγκίτση ή στο Λεξικό της Πιάτσας του Καπετανάκη. Τη βρίσκουμε και στο slang.gr.

Κουρνάζος είναι ο έξυπνος, ο ανοιχτομάτης, ο παμπόνηρος· από το τουρκικό kurnaz, που σημαίνει τον πονηρό· νομίζω πως υπάρχει μια μετατόπιση του νοήματος, αφού στα ελληνικά η λέξη έχει πιο θετική απόχρωση. Όπως λέει ο Καπετανάκης: Κουρνάζος είναι ο παμπόνηρος· ο έξυπνος επί καλώ· ο μπερμπάντης (άλλη μια λέξη για την οποία θα μπορούσαμε να γράψουμε άρθρο.

Στο βιβλίο μου Λέξεις που χάνονται (2011) είχα χαρακτηρίσει τη λέξη κουρνάζος «ζωντανή και πασίγνωστη» -ίσως έπρεπε να μετριάσω κατά ένα κλικ την εκτίμησή μου αυτή, και στα δύο σκέλη. Αλλά αυτό θα μου το πείτε κι εσείς.

Όπως είπα πιο πριν, ο κουρνάζος περιλαμβάνεται σε δυο πολύ γνωστά τραγούδια. Πρώτο χρονολογικά είναι ο , «Αραμπατζής» του Μάρκου Βαμβακάρη, τραγούδι προπολεμικό, του 1934, που μου αρέσει πολύ.

Πάντα σε συλλογίζουμαι, ντερβίση αμαξά μου
είσαι κουρνάζος, μάγκα μου, σ’ έβαλα στην καρδιά μου.

Κι έπειτα, έχουμε το γνωστότερο και πολύ μεταγενέστερο Βαπόρι απ’ την Περσία του Τσιτσάνη, με τη ρητορική ερώτηση «Βρε κουρνάζε μου τελώνη, τη ζημιά ποιος την πληρώνει;».

Advertisement

Σώζει ο σωσίας;

Πριν από δυο μήνες περίπου, σε ένα από τα σαββατιάτικα άρθρα μας, είχαμε δει ένα μεζεδάκι όπου κάποιος στο Φέισμπουκ, σχολιάζοντας την υπόθεση του παιδιού που παραλίγο να πνιγεί δίπλα στο φέρι μποτ, έγραψε αυτό που βλέπετε στην εικόνα: Ευτυχώς που σώθηκε το παιδάκι. Μπράβο στους σωσίες του.

Mπράβο, δηλαδή σε αυτούς που έσωσαν το παιδάκι. Αλλά σώζει ο σωσίας;

Ο σωσίας, όπως ξέρουμε, είναι αυτός που μοιάζει εντυπωσιακά με κάποιον άλλον. Αυτός που σώζει δεν λέγεται σωσίας, αλλά σωτήρας.

Όπως έγραψα τότε, κι άλλη φορά έχω δει να αποκαλείται «σωσίας» αυτός που έσωσε κάποιον, αντί για «σωτήρας», διότι αυτός που σώζει είναι «αναμενόμενο» να λέγεται «σωσίας».

Από τη μια, ο σωσίας δεν έχει καμια ετυμολογική ή άλλη συνάφεια με την «εκπληκτική ομοιότητα»· από την άλλη όμως είναι μια λέξη ζωντανή, που χρησιμοποιείται συνεχώς με την κανονική της σημασία, του εμφανισιακά όμοιου.

Αυτά είχα γράψει πριν από δυο μήνες, και, απαντώντας σε μιαν ερώτηση του φίλου μας του Νεοκίντ συμπλήρωσα τη μοιραία επωδό «Ευκαιρία λοιπόν για ιδιαίτερο άρθρο».

Η χωριατοπούλα Ρετζινέλα για άλλη μια φορά

Έφτασε η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου και επετειακό άρθρο δεν έχουμε βάλει (εκτός απο το διήγημα του Κ. Λώλου την Κυριακή) -την παράλειψη αυτή θα τη διορθώσω σήμερα, όχι όμως με φρέσκο άρθρο, διότι έχω ταξίδι, παρά με επανάληψη (η επανάληψη διορθώνει την παράλειψη και ριμάρει μαζί της παρόλο που δεν έχουν κοινή ετυμολογία).

Και μάλιστα με επανάληψη επανάληψης, αφου το άρθρο που θα δημοσιεύσουμε έχει ξαναμπεί άλλες τρεις φορές στο ιστολόγιο, πάλι τέτοιες μέρες (εδώ η προηγούμενη). Το αξίζει όμως, είναι από τα καλά άρθρα του ιστολογίου, και επιπλεον είναι καρπός συνεργασίας -το είχα γράψει μαζί με τον αείμνηστο Αλλού Φαν Μαρξ, τον άρχοντα της Μπλογκοσλοβακίας, που μας άφησε στις αρχές του 2014.

Το 1938 ο Ιταλός συνθέτης Έλντο ντι Λάτσαρο (di Lazzaro, 1902-1968) γράφει, σε λόγια του Κ. Μπρούνο, ένα τραγούδι στο οποίο παίνευε τα κάλλη μιας ωραίας χωριατοπούλας από τα βουνά των Αμπρούτσι, της Ρετζινέλας. Το τραγούδι λέγεται Reginella Campagnola, Η χωριατοπούλα Ρετζινέλα (όπως έχουμε γράψει, στα ιταλικά campagna είναι η ύπαιθρος, η εξοχή). Οι στίχοι είναι σύμφωνοι με τις προδιαγραφές του φασιστικού καθεστώτος: υμνούν την αγνή ζωή της υπαίθρου και την ευημερία των αγροτών, αν και γράφτηκαν μέσα στη βουή της μιλανέζικης μεγαλούπολης. Η μουσική έχει κάτι που σε κάνει να την προσέξεις αμέσως. Ο ντι Λάτσαρο (1902-1968) είχε κάνει κι άλλες μεγάλες επιτυχίες που είχαν ηρωίδες κοπέλες από διάφορες περιοχές της Ιταλίας, και είχε την τύχη να μη γράψει τραγούδι ανοιχτά προπαγανδιστικό για το φασιστικό καθεστώς.  (Ωστόσο, ο πρώτος τραγουδιστής της Ρετζινέλας, ο Κάρλο Μπούτι, είναι αυτός που τραγούδησε και τη Faccetta nera, τον ύμνο των φασιστών).

Να τα λόγια:

All’alba quando spunta il sole,
là nell’Abruzzo tutto d’or…
le prosperose campagnole
discendono le valli in fior.

O campagnola bella,
tu sei la Reginella.
Negli occhi tuoi c’è il sole
c’è il colore delle viole,
delle valli tutte in fior!…

Se canti la tua voce,
è un’armonia di pace,
che si diffonde e dice:
“se vuoi vivere felice
devi vivere quassù!…”

Quand’è la festa del paesello,
con la sua cesta se ne va…
trotterellando l’asinello,
la porta verso la città.

O campagnola bella…
………………………………..

Ma poi la sera al tramontare,
con le sue amiche se ne va…
è tutta intenta a raccontare,
quello che ha veduto là in città.

O campagnola bella…
………………………………..

Η χωριατοπούλα Ρετζινέλα ταξιδεύει και πάλι

Καθώς πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου, αναδημοσιεύω ένα επετειακό άρθρο που το είχα γράψει αρχικά σε συνεργασία με τον αείμνηστο Αλλού Φαν Μαρξ το 2007, και είχε δημοσιευτεί στο δικό του ιστολόγιο. Τότε δεν είχα ανοίξει το ιστολόγιο, αλλά και εδώ το έχω βάλει άλλες δυο φορές, πάντοτε τέτοιες μέρες, μία το 2009 και μία το 2012. Οι λόγοι που επαναλαμβάνω τη δημοσίευση είναι τρεις. Πρώτον, είναι πολύ καλό άρθρο. Δεύτερον, τα λινκ προς τα τραγούδια έχουν απενεργοποιηθεί οπότε ήταν ευκαιρία να τα ανανεώσω. Τρίτο και ίσως κυριότερο, ευκαιρία είναι να θυμηθούμε τον Αλλουφάνη που μας άφησε στις αρχές του χρόνου…

Για πολύ κόσμο, η επέτειος της 28^ης Οκτωβρίου είναι άρρηκτα δεμένη με το Κορόιδο Μουσολίνι. Απ’ όσους το τραγουδούν σήμερα, λίγοι θα ξέρουν ότι πρόκειται για τραγούδι Ιταλού συνθέτη.

Το 1938 ο Ιταλός συνθέτης Έλντο ντι Λάτσαρο (di Lazzaro, 1902-1968) γράφει, σε λόγια του Κ. Μπρούνο, ένα τραγούδι στο οποίο παίνευε τα κάλλη μιας ωραίας χωριατοπούλας από τα βουνά των Αμπρούτσι, της Ρετζινέλας. Το τραγούδι λέγεται Reginella Campagnola, Η χωριατοπούλα Ρετζινέλα (κατά σύμπτωση στο προχτεσινό μας άρθρο είδαμε ότι στα ιταλικά campagna είναι η ύπαιθρος, η εξοχή). Οι στίχοι είναι σύμφωνοι με τις προδιαγραφές του φασιστικού καθεστώτος: υμνούν την αγνή ζωή της υπαίθρου και την ευημερία των αγροτών, αν και γράφτηκαν μέσα στη βουή της μιλανέζικης μεγαλούπολης. Η μουσική έχει κάτι που σε κάνει να την προσέξεις αμέσως. Ο ντι Λάτσαρο (1902-1968) είχε κάνει κι άλλες μεγάλες επιτυχίες που είχαν ηρωίδες κοπέλες από διάφορες περιοχές της Ιταλίας, και είχε την τύχη να μη γράψει τραγούδι ανοιχτά προπαγανδιστικό για το φασιστικό καθεστώς.  (Ωστόσο, ο πρώτος τραγουδιστής της Ρετζινέλας, ο Κάρλο Μπούτι, είναι αυτός που τραγούδησε και τη Faccetta nera, τον ύμνο των φασιστών).

Να τα λόγια:

All’alba quando spunta il sole,
là nell’Abruzzo tutto d’or…
le prosperose campagnole
discendono le valli in fior.

O campagnola bella,
tu sei la Reginella.
Negli occhi tuoi c’è il sole
c’è il colore delle viole,
delle valli tutte in fior!…

Se canti la tua voce,
è un’armonia di pace,
che si diffonde e dice:
“se vuoi vivere felice
devi vivere quassù!…”

Quand’è la festa del paesello,
con la sua cesta se ne va…
trotterellando l’asinello,
la porta verso la città.

O campagnola bella…
………………………………..

Ma poi la sera al tramontare,
con le sue amiche se ne va…
è tutta intenta a raccontare,
quello che ha veduto là in città.

O campagnola bella…
………………………………..

Και ας το ακούσουμε εδώ από τoν Κάρλο Μπούτι.

Το μεγάλο ταξίδι της χωριατοπούλας Ρετζινέλας -και πάλι

Πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου, οπότε ξαναδημοσιεύω ένα παλιότερο άρθρο μου, στο οποίο έχω προσθέσει γιουτουμπάκια για να ακούγονται τα τραγούδια, επειδή τα παλιά λινκ έχουν ακυρωθεί. Πρόκειται για ένα άρθρο που το είχα γράψει το 2007, όταν δεν είχα ακόμα ιστολόγιο και το είχα δώσει στον φίλτατο Allou Fun Marx, ο οποίος πρόσθεσε φωτογραφίες και κάμποσο υλικό. Τον Οκτώβριο του 2009, το δημοσίευσα και στο ιστολόγιο.

Για πολύ κόσμο, η επέτειος της 28^ης Οκτωβρίου είναι άρρηκτα δεμένη με το Κορόιδο Μουσολίνι. Απ’ όσους το τραγουδούν σήμερα, λίγοι θα ξέρουν ότι πρόκειται για τραγούδι Ιταλού συνθέτη.

Το 1938 ο Ιταλός συνθέτης Έλντο ντι Λάτσαρο (di Lazzaro, 1902-1968) γράφει, σε λόγια του Κ. Μπρούνο, ένα τραγούδι στο οποίο παίνευε τα κάλλη μιας ωραίας χωριατοπούλας από τα βουνά των Αμπρούτσι, της Ρετζινέλας. Το τραγούδι λέγεται Reginella Campagnola, Η χωριατοπούλα Ρετζινέλα. Οι στίχοι είναι σύμφωνοι με τις προδιαγραφές του φασιστικού καθεστώτος: υμνούν την αγνή ζωή της υπαίθρου και την ευημερία των αγροτών, αν και γράφτηκαν μέσα στη βουή της μιλανέζικης μεγαλούπολης. Η μουσική έχει κάτι που σε κάνει να την προσέξεις αμέσως. Ο ντι Λάτσαρο (1902-1968) είχε κάνει κι άλλες μεγάλες επιτυχίες που είχαν ηρωίδες κοπέλες από διάφορες περιοχές της Ιταλίας, και είχε την τύχη να μη γράψει τραγούδι ανοιχτά προπαγανδιστικό για το φασιστικό καθεστώς.  (Ωστόσο, ο πρώτος τραγουδιστής της Ρετζινέλας, ο Κάρλο Μπούτι, είναι αυτός που τραγούδησε και τη Faccetta nera, τον ύμνο των φασιστών).

Να τα λόγια:

Το μεγάλο ταξίδι της Ρετζινέλας

Αυτό το κείμενο, χωρίς τις φωτογραφίες, το είχα δώσει στον αγαπητό ιστολόγο Αλλού Φαν Μαρξ πρόπερσι τέτοιον καιρό, δηλαδή μέσα Οκτωβρίου 2007. Εκείνος πρόσθεσε φωτογραφίες, σουλούπωσε την παρουσίαση και ερεύνησε το ταξίδι του τραγουδιού στη Γερμανία. Πέρυσι, ανέβασα ξανά το κείμενο στις δικές μου πια σελίδες, χωρίς τα κείμενα που έγραψε ο ΑΦΜ, αλλά προσθέτοντας λίγα πράγματα ακόμα, και μια ακόμα ρεμπέτικη διασκευή. Φέτος, που έχω πια ιστολόγιο, ανεβάζω κι εδώ τη Ρετζινέλα, προσθέτοντας μερικά ακόμα πράγματα και συνδέσμους.

Για πολύ κόσμο, η επέτειος της 28^ης Οκτωβρίου είναι άρρηκτα δεμένη με το Κορόιδο Μουσολίνι. Απ’ όσους το τραγουδούν σήμερα, λίγοι θα ξέρουν ότι πρόκειται για τραγούδι Ιταλού συνθέτη.

Το 1938 ο Ιταλός συνθέτης Έλντο ντι Λάτσαρο (di Lazzaro, 1902-1968) γράφει, σε λόγια του Κ. Μπρούνο, ένα τραγούδι στο οποίο παίνευε τα κάλλη μιας ωραίας χωριατοπούλας από τα βουνά των Αμπρούτσι, της Ρετζινέλας. Το τραγούδι λέγεται Reginella Campagnola, Η χωριατοπούλα Ρετζινέλα. Οι στίχοι είναι σύμφωνοι με τις προδιαγραφές του φασιστικού καθεστώτος: υμνούν την αγνή ζωή της υπαίθρου και την ευημερία των αγροτών, αν και γράφτηκαν μέσα στη βουή της μιλανέζικης μεγαλούπολης. Η μουσική έχει κάτι που σε κάνει να την προσέξεις αμέσως. Ο ντι Λάτσαρο (1902-1968) είχε κάνει κι άλλες μεγάλες επιτυχίες που είχαν ηρωίδες κοπέλες από διάφορες περιοχές της Ιταλίας, και είχε την τύχη να μη γράψει τραγούδι ανοιχτά προπαγανδιστικό για το φασιστικό καθεστώς.  (Ωστόσο, ο πρώτος τραγουδιστής της Ρετζινέλας, ο Κάρλο Μπούτι, είναι αυτός που τραγούδησε και τη Faccetta nera, τον ύμνο των φασιστών).

Να τα λόγια: