Εδώ τα καλά τα πρίκουελ!

Παρόλο που η τελευταία λέξη του τίτλου δεν υπάρχει σε κανένα από τα μεγάλα γενικά λεξικά μας, νομίζω πως οι περισσότεροι θα την ξέρετε.

Πρίκουελ, αγγλιστί prequel, είναι όρος που φτιάχτηκε πάνω στον όρο sequel.

Το σίκουελ μιας κινηματογραφικής ή τηλεοπτικής ταινίας είναι μια άλλη αυτοτελής κινηματογραφική ή τηλεοπτική ταινία που αποτελεί συνέχεια της ιστορίας, του θέματος κτλ. της προηγούμενης ταινίας. Στη συνέχεια ο όρος επεκτάθηκε και σε λογοτεχνικά έργα ή σε ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Κατ’ αναλογία, το πρίκουελ είναι μια αυτοτελής ταινία, γενικότερα ένα αυτοτελές έργο που αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν πριν από το έργο στο οποίο αναφέρονται.

Τόσο το σίκουελ όσο και το πρίκουελ προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός αρχικού «έργου αναφοράς», που είναι αρκετά επιτυχημένο ώστε τα διάδοχα έργα να εκμεταλλευτούν τη δημοτικότητά του. Βέβαια, συχνότερα έχουμε συνέχειες, σίκουελ, έργων, παρά πρίκουελ. Ωστόσο, ο όρος prequel στα αγγλικά δεν είναι τόσο πρόσφατος όσο θα νομιζε κανείς, αφού βρίσκω πως υπάρχει από το 1973 -αλλά διεθνή διάδοση γνώρισε αργότερα, ίσως στις αρχές του αιώνα μας.

Τις προάλλες, στο σαββατιάτικο άρθρο με τα μεζεδάκια, είχα αναφερθεί στον Πόλεμο των Άστρων και στα σίκουελ του, και ο φίλος μας ο Κώστας (ο Κώστας με πεζά, θα έλεγα, διότι έχουμε πολλούς) διόρθωσε ότι ο Πόλεμος των Άστρων έχει όχι μόνο σίκουελ αλλά και πρίκουελ και αναρωτήθηκε πώς θα τα πούμε στα ελληνικά. Του απάντησα πως δεν έχω δει απόδοση και αναρωτήθηκα μήπως μπορούμε να το πούμε «προσυνέχεια».

Στη συνέχεια ο φίλος μας ο Π2 παρέπεμψε σε άρθρο της Λεξιλογίας, ήδη από το 2009, στο οποίο είχε συζητηθεί ο όρος και είχε προταθεί, ανάμεσα σε άλλους, ο όρος «προσυνέχεια». Ομολογω πως δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει εκείνη τη συζήτηση, οπότε τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται, εκτός αν την είχα δει τότε και στη συνέχεια το ξέχασα, διόλου απίθανο με το Έμενταλ που κάνει θραύση.

Ο όρος «προσυνέχεια», που προτάθηκε τότε και που τον πρότεινα κι εγώ, φαίνεται οξύμωρος, αλλά δεν πειράζει και τόσο. Άλλωστε και το prequel είναι ιδιόρρυθμος σχηματισμός, αφού φαίνεται να είναι σύνθετο με το πρόθημα pre- και το -quel του sequel, το οποίο όμως sequel δεν είναι σύνθετη λέξη -προέρχεται από το γαλλ. sequelle και τελικά ανάγεται στο λατ. sequi, ακολουθώ. Τέτοια σχιζολεκτικά κόλπα όμως τα συνηθίζει η αγγλική γλώσσα. Η ελληνική γλώσσα δεν τα πολυσυνηθίζει, γι’ αυτό σκέφτομαι πως δεν είναι ανάγκη να καταφύγουμε σε λύσεις τύπου «προνέχεια» ή «προέχεια», που δεν έχουν και μεγάλη διαφάνεια εδώ που τα λέμε.

Στη συζήτηση στη Λεξιλογία είχε προταθεί για το πρίκουελ και ο όρος «προοίμιο», που όμως δεν νομίζω ότι στέκει, αφού το προοίμιο είναι ήδη υπαρκτός όρος και σημαίνει μια σύντομη αφηγηματική ενότητα μέσα σε ένα έργο, όχι ένα αυτοτελές έργο.

Τα χαλάσαμε, το ‘σκασε, την πάτησα: ποια;

Όλοι ξέρουμε τι σημαίνουν οι τρεις εκφράσεις του τίτλου. Τα χαλάσαμε, δηλαδή ενώ είχαμε (ερωτική συνήθως) σχέση, διακόψαμε, χωρίσαμε. Το ‘σκασε, δηλαδή έφυγε τρέχοντας, απομακρύνθηκε, δραπέτευσε. Την πάτησα, δηλαδή έκανα λάθος, έκανα γκάφα, απέτυχα.

Οι τρεις εκφράσεις έχουν κοινά στοιχεία. Καταρχάς, είναι ιδιωματικές και μεταφορικές. (Αυτά τα δύο δεν είναι το ίδιο πράγμα: όταν λέμε «τρέχει η βρύση» έχουμε μεταφορά, αλλά όχι ιδιωματικότητα. Όταν λέμε «χαλάω ένα πενηντάρικο», έχουμε μεταφορά. Όταν λέμε «χαλάω τη ζαχαρένια μου» έχουμε ιδιωματική έκφραση). Στην κυριολεξία θα μπορούσαμε να πούμε: τα χαλάσαμε τα πρόχειρα κτίσματα στην αυλή / το έσκασε το μπαλόνι του ο μικρός / την πάτησα την κυρία στο λεωφορείο και της ζήτησα συγγνώμη.

Όμως στις φράσεις του τίτλου δεν έχουμε κυριολεξία και, επιπλέον, δεν προσδιορίζεται «ποια» χαλάσαμε, «ποιο» έσκασε, «ποιαν» πάτησα. Λείπει το αντικείμενο και μένει η αντωνυμία, η κλιτική αντωνυμία όπως τη λένε.

Το σημερινό άρθρο το χρωστάω εδώ και δέκα χρόνια. Τον Ιούνιο του 2012, λίγο πριν από τις εκλογές, ο Νίκος Δήμου έγραψε στη Lifo ένα ωραίο άρθρο με τίτλο «Η άγνωστη θηλυκή ύπαρξη«. Το αναδημοσιεύω, δεν είναι δα και μεγάλο.

Η άγνωστη θηλυκή ύπαρξη

• Μεγαλώνοντας μαθαίνεις. Πώς το είπε κι ο Σωκράτης (που τελικά στην αναθεώρηση της δίκης του γλίτωσε το κώνειο). «Γηράσκω αεί… κ.λπ.». Έτσι κι εγώ.

• Μεταξύ αυτών που έμαθα σε μεγάλη ηλικία είναι μερικές εκφράσεις που δεν υπήρχαν στα νιάτα μου. Όλες έχουν ένα κοινό στοιχείο: αναφέρονται σε μια απροσδιόριστη θηλυκή οντότητα που παίζει βασικό ρόλο στη φράση.

• Παραδείγματα: Μου ΤΗΝ δίνει… ΤΗΝ κάνω… Του ΤΗΝ είπε… Μου ΤΗΝ πέφτει…

• Ποια είναι αυτή που υποκρύπτεται πίσω από το ΤΗΝ; Ποια δίνει, ποια λέει, ποια κάνει, ποια πέφτει;

• Η πιο εύκολη ερμηνεία είναι στο θέμα της άποψης. «Του ΤΗΝ λέω» προφανώς σημαίνει τη γνώμη μου. Όμως δεν είναι μόνο γνώμη, γιατί η έκφραση υπονοεί και φραστική επίθεση. «Του ΤΗΝ είπα» σημαίνει «τον έβρισα» ή έστω «τον μάλωσα». Άρα, το ΤΗΝ εδώ δεν αφορά μόνο γνώμη, αλλά επίκριση, κατάκριση.

• Ως εδώ καλά. Αλλά όταν «ΤΗΝ κάνω», ποια κάνω; Η έκφραση σημαίνει φεύγω. Τι κάνω όταν φεύγω;

• Και η φίλη που μου έγραψε ότι προχθές κάποιος σιχαμερός τύπος «της ΤΗΝ έπεσε» τι ακριβώς εννοούσε; Διότι αν έγραφε την παλιά έκφραση «μου κόλλησε», θα καταλάβαινα αμέσως. Η φράση είναι σαφής, σχεδόν χειροπιαστή – όπως όταν σου κολλάει ένας εφαψίας στο λεωφορείο. Αλλά της ΤΗΝ έπεσε; Ποια;

• Και συμπληρώνει: «Μου τη δίνει όταν είναι θρασείς, ενώ καταλαβαίνουν ότι δεν τους πάω!». Να το πάλι το άγνωστον θήλυ. «Της ΤΗ δίνει». Ποια;

• Ποια είναι αυτή η κυρία ή δεσποινίς, κοπέλα ή γριέντζω, που μπερδεύεται μέσα στα λόγια μας κάθε μέρα και μας ταλαιπωρεί; Και γιατί είναι η γλώσσα τόσο σεξιστική; Δεν θα μπορούσαμε να λέμε: «ΤΟΝ κάνω», «του ΤΟΝ λέω». Με αρσενικό άρθρο οι φράσεις γίνονται σχεδόν άσεμνες. Σίγουρα είναι, στην περίπτωση: «του ΤΟΝ πέφτω».

• Υπάρχουν και οι παλιότερες παραδοσιακές εκφράσεις. Ποια βάφει κανείς όταν λέει: «την έβαψα»; Και ποιαν πατάει στην έκφραση «την πάτησα»;

• Η ζωή μας είναι γεμάτη από άγνωστες γυναίκες που τις παίρνουμε κάθε μέρα στο στόμα μας χωρίς να ξέρουμε ποιες είναι. Απ’ ό,τι ξέρω, το φαινόμενο αυτό δεν υπάρχει σε άλλες γλώσσες. Εδώ σας θέλω, σοβαροί μας γλωσσολόγοι (όχι, δεν εννοώ τον Μπαμπινιώτη), να μας λύσετε την απορία.

• ΥΓ.: Εσείς περιμένατε, δέκα μέρες πριν από τις εκλογές, να γράψω πολιτικά και προεκλογικά. Ε, λοιπόν, σας ΤΗΝ έφερα!

 

Με ένα ή με δύο λ;

Τις προάλλες, στα μεζεδάκια, είδαμε ένα άρθρο, γραμμένο από γνωστό δικηγόρο, το οποίο είχε μερικά ορθογραφικά λαθάκια, ανάμεσά τους και το «είχε επιβάλλει» αντί για το σωστό «είχε επιβάλει».

Είχε τότε σχολιάσει ο φίλος μας ο Στάζιμπος, ότι ο κορέκτορας δεν μπορεί να πιάσει αυτά τα λάθη, διότι και οι δυο τύποι, «επιβάλει» και «επιβάλλει» είναι υπαρκτοί και σωστοί ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Όμως ο κορέκτορας, στα ελληνικά τουλάχιστον, δεν κοιτάζει τα συμφραζόμενα, κι έτσι δεν θα κοκκινίσει το «έχει επιβάλλει».

Το λάθος αυτό, με το ρήμα «επιβάλλω» και άλλα σύνθετα του «βάλλω», είναι αρκετά συχνό και, όπως θα βρείτε γκουγκλίζοντας, συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες.

Ας πούμε, στη Ναυτεμπορική: Το αεροσκάφος πέταξε προς και από τη Ρωσία, παραβιάζοντας τις κυρώσεις που έχει επιβάλλει κατά της Μόσχας το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ

Σε ανακοίνωση του ΟΑΣΑ: οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις που έχει επιβάλλει η Ελληνική Αστυνομία λόγω της πυρκαγιάς στην Πεντέλη

Σε τίτλο άρθρου του Βήματος: το 92% έχει υποβάλλει δηλώσεις

Ακόμα και στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, έστω και το μακρινό 1992: η Επιτροπή έχει επιβάλλει προσωρινό δασμό αντιντάμπινγκ.

Το δίλημμα «με ένα ή με δύο λ γράφεται;» δεν αφορά μόνο τον λεγόμενο «μη παρεμφατικό τύπο» (έτσι ονομάζεται στη γραμματική Χόλτον-Μάκριτζ-Φιλιππάκη) με τον οποίο σχηματίζονται ο παρακείμενος και ο υπερσυντέλικος (το «επιβάλει» δηλαδή) αλλά πολλούς ακόμα τύπους, και η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι πάντοτε τόσο απλή.

Διότι για τον παρακείμενο και τον υπερσυντέλικο, η απάντηση είναι απλή και κατηγορηματική: τους γράφουμε πάντα με ένα λ, έχει υποβάλει, έχουν επιβάλει, είχε αναβάλει, είχαν συμβάλει.

Με την ευκαιρία, να θυμίσουμε το τριβιδάκι, που λέει ο Νίκος Λίγγρης, ότι το ρήμα «βάλλω» είναι το μοναδικό που φτιάχνει σύνθετα με όλες τις αρχαίες προθέσεις, και με τις 18 κύριες προθέσεις: εισβάλλω, εμβάλλω, εκβάλλω, συμβάλλω, προβάλλω, προσβάλλω, αναβάλλω, παραβάλλω, καταβάλλω, διαβάλλω, μεταβάλλω, αντιβάλλω, αμφιβάλλω, περιβάλλω, επιβάλλω, υποβάλλω, αποβάλλω, υπερβάλλω. Τα περισσότερα από αυτα τα 18 ρήματα χρησιμοποιούνται αρκετά έως πολύ συχνά -το αντιβάλλω είναι το σπανιότερο. Να σημειώσουμε και το αγαπημένο στους δικηγόρους «εφεσιβάλλω».

Λοιπόν, στα ρήματα αυτά, όταν έχουμε τύπο που εκφράζει διάρκεια βάζουμε δύο λ, όταν εχουμε στιγμιαίο τύπο βάζουμε ένα λ.

Μεζεδάκια υπό παρακολούθηση

Που βέβαια τα τιτλοφόρησα έτσι επειδή γράφτηκαν χτες, ενώ γινόταν στη Βουλή η συζήτηση σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων για το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων. Στη συζήτηση, ο πρωθυπουργός ξεκίνησε κάνοντας έκκληση για ενότητα και ομοψυχία και ζήτησε να ξεπεράσουμε την τοξικότητα. Και αμέσως μετά κατηγόρησε την αντιπολίτευση ότι παίζει το παιχνίδι της Τουρκίας.

Αλλά σήμερα δεν μπαίνουμε στην ουσία, σήμερα συζητάμε τα γλωσσικά αξιοπερίεργα που συγκέντρωσα την προηγούμενη εβδομάδα -και που δεν αναφέρονται στη συζήτηση που έγινε στη Βουλή χτες. Και για να το καταδείξω αυτό ακόμα πιο καθαρά, ξεκινάω με ένα παμπάλαιο μεζεδάκι, που το δημοσίευσε όμως χτες στο Τουίτερ ο δημοσιογράφος Χρήστος Ξανθάκης. Πρόκειται για δημοσίευμα στο περιοδικό Ταχυδρόμος στη δεκαετία του 1990.

Στη φωτογραφία βλέπουμε, λέει η λεζάντα, την κ. Παπαδοπούλου μαζί με τον μορφωτικό ακόλουθο της ιαπωνικής πρεσβείας, ο οποίος φέρει το όχι και πολύ γιαπωνέζικο όνομα… Κάλτσουραλ Αλτατσέ!!

Λέτε να είναι ο κ. ακόλουθος παιδί μικτού γάμου, και γι’ αυτό έχει δυτικότροπο όνομα όπως είχε πχ ο Λευκάδιος Χερν;

Μπα, ο κ. Αλτατσέ είναι πολίτης Νομανσλάνδης, παιδί όχι μικτού γάμου αλλά αμιγούς τσαπατσουλιάς του συντάκτη, ο οποίος είδε Cultural Attaché (μορφωτικός ακόλουθος), και το στραβοδιάβασε κιόλας, και το πέρασε για κύριο όνομα!

Παλιό το εύρημα, είπαμε, αλλά το βρήκα πολύ γουστόζικο.

Και προχωράω σε κάτι φρέσκο.

* Μια παρωνυχίδα από ανακοίνωση της μειοψηφίας της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων:

«Οι θεσπισμένοι κανόνες είτε αυτοί που περιβάλλονται το κύρος των συνταγματικών ρυθμίσεων, είτε του απλού νόμου, δεν αρκούν αφ΄ εαυτού, αφού δεν είναι λίγες οι φορές …»

Ρωτάει ο φίλος που το στέλνει: αφού το υποκείμενο είναι σε πληθυντικό, οι κανόνες, δεν θα έπρεπε να είναι «αφ’ εαυτών»;

Ναι, έτσι θα έπρεπε να είναι. Για να σιγουρευτώ, βρίσκω και νήμα της Λεξιλογίας, που το είχε ξεκινήσει ο φίλος μου ο Θέμης, οπου βρίσκω το «αφ’ εαυτού» να κλίνεται μια χαρά. (Έχει σημασία, διότι το λεξικό του Μπαμπινιώτη μπερδεύει λίγο αφού δίνει την έκφραση ως «αφ’ εαυτού μου»).

* Η οθονιά αριστερά είναι από ιστότοπο οπαδικού χαρακτήρα, και συγκεκριμένα οπαδών του Ολυμπιακού.

Αλεξάνδρα Παναγιώταρου: Υπέβει στη θάλασσα και προκαλεί εγκεφαλικά

To «προκαλεί εγκεφαλικά» είναι το υπερχρησιμοποιημένο κλισέ των ιστότοπων που απευθύνονται σε αντρικό κοινό, αλλά το καινούργιο εδώ είναι το περίεργο «υπέβει».

Σε πρώτη ματιά, σκέφτεται κανείς τίποτα με «υπερέβη», βέβαια ανορθόγραφο. Τελικά, είναι ανορθόγραφο, αλλά πιο διεστραμμένο, ιππεύει ήθελε να γράψει ο άνθρωπος -διότι η κοπέλα έβγαλε φωτογραφία πάνω σε ένα άλογο παρά θίν’ αλός.

Κι έτσι τα λογοπαίγνια του Μποστ για τη σφαγή των υποτών ιππό των Τούρκων βρήκαν ακούσιο συνεχιστή!

* Η ακλισιά της εβδομάδας, σε ρεπορτάζ για την απίστευτη Αντιγόνη Ντρισμπιώτη:

Η πρωταθλήτρια μας νιώθει καλά σωματικά και αποφάσισε μαζί με τον προπονητή της Ναπολέων Κεγαλόπουλο, να πάρει μέρος στον αγώνα, κυρίως για να απολαύσει, δίχως κανένα άγχος, την συμμετοχή της στην απόσταση.

Πέρα από την ακλισιά του… Ναπολέων σκεφτείτε ότι η άλλη πήρε μέρος στον αγώνα σχεδόν για πλάκα, και ήρθε πρώτη, κι έκανε βάδην 55 χιλιόμετρα σε δύο μέρες -που εγώ δεν έχω κάνει τόσα όλο τον μήνα.

* Και παρεμπιπτόντως, πόθεν το ασυνήθιστο επώνυμο Ντρισμπιώτης; Το συζητήσαμε στα Υπογλώσσια και είπαμε ότι μοιάζει να είναι πατριδωνυμικό. Κάποιος είπε ότι υπάρχει ο σαρακατσάνικος οικισμός της Ντρίσμπης ή του Ντρίσμπεη κοντά στον Άγιο Βλάσιο Φθιώτιδας. Σκέφτομαι μήπως ήταν το τσιφλίκι κανενός Ιντρίς Μπέη.

* Δεν τελείωσε το καλοκαίρι, κάποιοι είναι ακόμα σε διακοπές και στέλνουν φωτογραφίες με αξιοπερίεργα. Εδώ ένα απλό λαθάκι, έξω από ζαχαροπλαστείο ή κάτι τέτοιο στη Λήμνο, όπου τα γαλακτοκομικά dairy έγιναν diary.

Τα γαλακτοκομικά της Μπρίτζετ Τζόουνς, που λέει κι η ταινία.

* Και από φούρνο σε γλύκισμα και στη Μαντλέν.

Σε συνέντευξη της ηθοποιού Αμαλίας Αρσένη στην Καθημερινή διαβάζω:

Μετά µια βουτιά στη θάλασσα του χωριού, κουβέντες με τους γείτονες, ξεκινούν οι ετοιμασίες για το μεσημεριανό που, όπως πάντα, έχει κάτι από την παιδική μου ηλικία. Σαν της Μαντλέν του Προυστ κάθε γεύμα που ετοιμάζεται και καταναλώνεται στο νησί μου, με πάει πίσω στον χρόνο όταν ονειρευόμουν όσα ζω σήμερα. Οταν έτρωγα καρπούζι στην παραλία και έλεγα «άραγε θα γίνω ποτέ ηθοποιός;»…

Η συνέντευξη έχει μορφή ημερολογίου στο οποίο η ηθοποιός λέει τι κάνει σε διάφορες στιγμές του 24ώρου της. Αλλά εδώ προφανώς έβαλε το χέρι του ο δαίμονας της απομαγνητοφώνησης.

Εικάζω ότι η Αμ. Αρσένη είπε «σαν τις μαντλέν του Προυστ», εννοώντας τα γλυκίσματα που λέγονται madeleines, τα οποία στο μυθιστόρημα του Προυστ φέρνουν στο μυαλό του αφηγητή αναμνήσεις από το παρελθόν (για περισσότερα, δείτε εδώ). Δεν υπάρχει καμία Μαντλέν, είναι οι μαντλέν.

* Κι άλλο ένα υποτιτλιστικό μαργαριτάρι, αλλά δεν ξέρω από ποια ταινία ή σειρά είναι.

Και μόνο που βλέπουμε τον υπότιτλο, καταλαβαίνουμε πως κάτι δεν πάει καλά, διότι δεν βγάζει νόημα. Τι θα πει «Δεν είναι ό,τι μου ανήκει δίκαιο»;

Στα αγγλικά έλεγε Not everything that I own is fair game, όπου fair game κατά λέξη είναι το νόμιμο θήραμα, όρος που μας πάει πίσω στα χρόνια του Μεσαίωνα, αλλά εδώ χρησιμοποιείται μεταφορικά. Λέει ο άλλος, μάλλον με παράπονο, Δεν πρέπει να πιστεύεις ότι μπορείς να οικειοποιείσαι/να χρησιμοποιείς (εξαρτάται και από τα συμφραζόμενα) όλα τα δικά μου πράγματα.

* Κι ένα από την Καθημερινή, σε άρθρο με ευτράπελο σχολιασμό για τα στραβά και τα ανάποδα των διακοπών.

Αν δεν δώσατε μάχη με τις μύγες και τις σφίγγες. Αν ο εστιάτορας δεν είχε προνοήσει να βάλει καμένο καφέ στα τραπέζια της σάλας, τότε, με πρόχειρους μαθηματικούς υπολογισμούς, περάσατε το 60% του χρόνου σας στην ταβέρνα διώχνοντας έντομα και 40% όντως τρώγοντας (εξαντλημένοι).

Όμως μάχη με τη Σφίγγα έδωσε ο Οιδίποδας. Αν εννοούμε τα έντομα, θα γράψουμε «με τις σφήκες» ή «με τις σφήγκες».

* Και μια τραγική είδηση, αλλά ο σχετικός τίτλος ακούγεται αστείος.

Πώς μπορεί να σε καταπλακώσει το δάπεδο; Το ταβάνι, βέβαια, μπορεί. Μήπως τα μπέρδεψαν;

Όχι. Όπως φαίνεται, το δάπεδο κατέρρευσε και η άτυχη γυναίκα έπεσε στο υπόγειο οπότε έπεσαν από πάνω της τα ξύλα και τα μπάζα του δαπέδου.

* Με ρωτάει φίλος:

Καλησπέρα, στις ειδήσεις του Σταρ πριν από λίγο, δημοσιογράφος ρωτάει την χρυσή πρωταθλήτρια Ελίνα Τζένγκο, αν το έχει χωνέψει! Αν δεν κάνω λάθος, το ρήμα «χωνεύω» έχει μόνο αρνητική έννοια, το σωστό θα ήταν αν το έχει συνειδητοποιήσει, σωστά;

Δίκιο νομίζω ότι έχει ο φίλος, αλλά και τα λεξικά του δίνουν δίκιο, πχ το ΛΚΝ λέει:

δέχομαι κτ. δυσάρεστο ως αναπότρεπτο ή ως τετελεσμένο: Δεν μπορεί να χωνέψει την αποτυχία του.

Το ΜΗΛΝΕΓ βέβαια αφήνει ένα περιθώριο, αφού λέει: Συνειδητοποιώ πλήρως κτ, συνήθως δυσάρεστο, και το αποδέχομαι συμβιβαζόμενος με αυτό.

Από την άλλη, δεν μου φαίνεται η φράση του ρεπόρτερ («το έχεις χωνέψει;») να χτυπάει κάποια βαριά καμπάνα για οξύμωρο ή για αντιφατικό.

Εσείς τι λέτε; Χωνεύουμε και τα (πολύ) ευχάριστα;

* Από τη σελίδα των ΚΤΕΛ Χαλκιδικής, όπου, όπως βλέπετε, όλα τα δικαιώματα είναι «κατωχηρωμένα», και ιδίως το δικαίωμα στις φαντεζί ανορθογραφίες.

Λέτε να υπάρχει κανένα χωριό, τα Κάτω Χηρωμένα;

* Μου στέλνει μήνυμα φίλος :

Ο (τάδε) ξαναχτύπησε: στην είδηση για το κοίτασμα φυσικού αερίου στην Κύπρο, είπε ότι η εμβέλεια του κοιτάσματος είναι Χ κυβικά.

Προφανώς ο φίλος μου περίμενε να ακούσει κάτι άλλο, δυναμικότητα ας πούμε του κοιτάσματος. Αλλά γκουγκλίζω και βρίσκω ότι λέγεται η «εμβέλεια του κοιτάσματος»

Έχω έναν φίλο μεταλλειολόγο (αν και τα’χει κι αυτός παρατήσει κι έγινε μεταφραστής), μα ξέχασα να τον ρωτήσω. Οπότε, όποιος ξέρει ας μας διαφωτίσει αν είναι δόκιμος ο όρος «εμβέλεια κοιτάσματος».

* Κάτι πολύ αστείο έγινε με τον Alexander Clapp, τον δημοσιογράφο που έγραψε το περίφημο guest essay στη Νιου Γιορκ Τάιμς. Κάποιος πλακατζής διέδωσε πως είναι Έλληνας και βρέθηκαν πολλοί να το πιστέψουν. Είδα στο Φέισμπουκ διάλογο φιλοκυβερνητικών επώνυμων σχολιαστών, όπου γνωστή δημοσιογράφος, συνεπώνυμη πρώην υπουργού, μεταφέρει την είδηση ότι λέγεται Αλέξανδρος Κλάππας και κατάγεται από το Αθαμάνιο της Άρτας (το χωριό του Τσίπρα), προσθέτοντας «δεν ξέρω αν είναι αλήθεια ή μούφα».

* Διαβάζω άρθρο στο Λίμπεραλ:

Στην πολιτική ποτέ δεν λες ποτέ, γιατί οι συνθήκες αποκτούν τη δική τους δυναμική, και τροχοδρομούν εξελίξεις που αντιβαίνουν προθέσεις, συναισθήματα, σχεδιασμούς.

Τροχοδρομούν εξελίξεις; Είναι και μεταβατικό το ρήμα; Εγώ θα έλεγα «δρομολογούν εξελίξεις» και την τροχοδρόμηση θα την άφηνα για τα αεροπλάνα.

Βλέπω πάντως ότι ο φίλος Νίκος Λίγγρης έχει καταγράψει στη Λεξιλογία τη χρήση (και ως *τροχιοδρομώ) ήδη από το μακρινό 2009, σημειώνοντας βέβαια ότι κάποια από τα παραδειγματα που βρήκε είναι «από φανερά λανθασμένα μέχρι να ξύνεις το κεφάλι σου».

Απο την άλλη, βλεπω στο ΜΗΛΝΕΓ να δίνεται το τροχοδρομώ και ως μεταβατικό, ως συνώνυμο του «δρομολογώ». Οπότε, στέκομαι διορθωμένος, που λένε. Δεν θα το πω, αλλά δεν θα το διορθώσω κιόλας.

* Και κλείνω με ένα υπότιτλο από τη σειρά Outlander, που δείχνει ότι οι υποτιτλιστές της νέας γενιάς έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν στοιχεία της ντοπιολαλιάς, κάτι οπωσδήποτε αξιέπαινο.

Όλους τους πρεσβυτεριανοί -όπως έλεγε ένας στο στρατό «τους ανθυπολοχαγοί».

Το μέταλλο των Νίκων

Όπως ξέρετε πολλοί, σε μιαν άλλη ζωή ήμουν χημικός μηχανικός. Τώρα πια λεξιλογώ μόνο, και τη χημεία την έχω αφήσει ν’ αραχνιάζει, αν και στο ιστολόγιο έχουμε γράψει μερικά άρθρα (όχι πολλά) για χημικά στοιχεία, από γλωσσική βεβαίως άποψη εξετασμένα.

Και το σημερινό άρθρο θα είναι αφιερωμένο σ’ ένα μέταλλο, όχι πολύτιμο καθαυτό αλλά που τελευταία αποκτά στρατηγική σημασία, ένα μέταλλο που το θυμήθηκα χτες το μεσημέρι, καθώς είδα μια διαφήμιση στο καθαριστήριο της γειτονιάς (εδώ στο Λουξεμβούργο). Θα μπορούσα να είχα γράψει νωρίτερα άρθρο για το μέταλλο αυτό, θα έλεγε κανείς πως το χρωστούσα, αφού είναι το μέταλλο των Νίκων.

Για να μην με πείτε μυστικοπαθή, βάζω τη φωτογραφία του, κι αν δεν το αναγνωρίσατε αμέσως θα σας το φανερώσω, είναι το νικέλιο.

Το χημικό στοιχείο Νικέλιο είναι μέταλλο, με ατομικό αριθμό 28 και σύμβολο το Ni. Ειναι σκληρό, πιο σκληρό από τον σίδηρο και, όπως δείχνει η φωτογραφία, έχει χρώμα αργυρόλευκο και αν στιλβωθεί λάμπει έντονα.

Το νικέλιο είναι ανθεκτικό στην οξείδωση και γι’ αυτό μια από τις πιο γνωστές χρήσεις του είναι η νικέλωση ή επινικέλωση, που είναι η κάλυψη ενός μεταλλικού αντικειμένου με ένα λεπτό στρώμα από νικέλιο, ώστε το αντικείμενο να μην οξειδώνεται εύκολα. Έχουμε επινικελωμένα σκεύη, έχουμε και τα νίκελ του αυτοκινήτου -διότι τα (επι)νικελωμένα εξαρτήματα λέγονται και νίκελ, όπως νίκελ λέγεται και το ίδιο το νικέλιο.

Ο παππούς μου, ο Νίκος Σαραντάκος ή Άχθος Αρούρης, ερασιτέχνης χημικός (σόι πάει το βασίλειο) είχε μαζί με τα αδέρφια του ανοίξει ένα επινικελωτήριο στη δεκαετία του 1930, αν και το εγχείρημα αποδείχτηκε βραχύβιο διότι με το κίνημα του 1935 έκοψαν οι δουλειές, επιστρατεύτηκε ο ένας αδελφός και, τελικά, ο παππούς επέστρεψε στην υπαλληλία.

Η νικέλωση είναι η πιο παλιά χρήση του νικελίου, όμως δεν είναι πολύτιμο γι’ αυτό το λόγο το μέταλλο, κι ας δίνει εντυπωσιακή στιλπνότητα στα διάφορα μαραφέτια. Χρησιμοποιείται βέβαια και σε νομίσματα, αλλά, πολύ περισσότερο, στην παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα και σε άλλα κράματα. Επίσης σε μαγνήτες, μια που είναι ένα από τα τέσσερα σιδηρομαγνητικά μέταλλα -με το κράμα AlNiCo, με αλουμίνιο και κοβάλτιο. Και τώρα που οι μπαταρίες πάσης φύσεως αποκτούν καίρια σημασία, το νικέλιο προβλέπεται να έχει τεράστια ζήτηση, γι’ αυτό και παγκοσμίως ανεβαίνει η τιμή του.

Όμως εμείς εδώ λεξιλογούμε -δεν θα λεξιλογήσουμε για το νικέλιο;

Φυσικά.

Πολιτειότητα, πολιτότητα και λεξικά

Χτες δόθηκε στη δημοσιότητα η γνωμοδότηση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής για το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο της κ. Κεραμέως. Η γνωμοδότηση όχι άδικα χαρακτηρίστηκε «καταπέλτης», αφού επισημαίνει σειρά αντισυνταγματικών διατάξεων και μάλιστα σε καίριες προβλέψεις του νομοσχεδίου.

Ωστόσο, ομολογώ πως δεν είμαι αρμόδιος εγώ να κρίνω το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο, πάει πολύς καιρός που δεν ασχολούμαι με τα εκπαιδευτικά, πολύ περισσότερο με τα πανεπιστήμια. Μπορείτε όμως να διαβάσετε τη γνωμοδότηση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής και να δείτε τα σημεία στα οποία ασκείται κριτική. Εγώ τα βρίσκω βάσιμα.

Εμείς όμως εδώ λεξιλογούμε, το έχουμε πει. Κι έτσι, απ’ όλη τη γνωμοδότηση της υπηρεσίας της Βουλής θα σταθώ σε ένα εντελώς δευτερεύον σημείο, που όμως έχει ενδιαφέρον λεξιλογικό -και λεξικογραφικό, θα έλεγα, κι ας είναι παρωνυχίδα της παρωνυχίδας (μια συνάδελφος έλεγε παλιά, όταν εξετάζαμε διά μακρών κάποιο μεταφραστικό ζήτημα σε όλη του τη λεπτομέρεια, ότι φτάσαμε στις αιμορροΐδες της μύγας). Αλλά το κουσούρι μου αυτό, ν’ ασχολούμαι (και) με τα ελάσσονα, το παραδέχομαι.

Λοιπόν, ανάμεσα στα πολλά που επισημαίνονται σχετικά με το νομοσχέδιο, υπάρχει και το εξής:

Στην παράγραφο 2 του άρθρου 371 ορίζεται ότι «iii) Στην τρίτη (3η) ζώνη, «Σχολικοί Μαθητικοί Όμιλοι», εντάσσονται, για συνεχόμενο δίωρο καθημερινά, με ενδιάμεσο ολιγόλεπτο διάλειμμα, οι σχολικοί μαθητικοί όμιλοι, στο πλαίσιο λειτουργίας των οποίων δύναται να προσφέρεται δράση, δημιουργική απασχόληση, ελεύθερη έκφραση και ψυχαγωγία με αντικείμενα σχετιζόμενα με τον αθλητισμό, τα ομαδικά αθλήματα, τους παραδοσιακούς ή μοντέρνους χορούς ….  τη διαπολιτισμική παιδεία, την πολιτειότητα και πολιτότητα, τον εθελοντισμό, την παιδική επιχειρηματικότητα, τη δημιουργία εφημερίδας. … ».

Μεταξύ των δυνητικών αντικειμένων των σχολικών μαθητικών ομίλων συγκαταλέγονται η «πολιτειότητα» και η «πολιτότητα». Λαμβανομένου υπόψη ότι οι όροι αυτοί δεν απαντούν, μέχρι σήμερα, στα λεξικά της ελληνικής γλώσσας, σκόπιμο θα ήταν να αποδοθούν περιφραστικά.

Μας λέει δηλαδή η επιστημονική υπηρεσία της Βουλής ότι ανάμεσα στα αντικείμενα με τα οποία μπορεί να ασχοληθούν οι μαθητικοί όμιλοι συγκαταλέγονται «η πολιτειότητα και πολιτότητα», αλλά οι όροι αυτοί δεν υπάρχουν στα λεξικά οπότε θα ήταν σκόπιμο να αποδοθούν με περίφραση.

Και σε ένα βαθμό έχουν δίκιο οι συντάκτες της γνωμοδότησης. Πράγματι, οι όροι αυτοί, πολιτειότητα / πολιτότητα, δεν είναι γνωστοί στους πάντες. Μπορεί να ξενίσουν όσους διαβάσουν το νομοσχέδιο ή, μετά την αναμενόμενη ψήφισή του, όσους κληθούν να εφαρμόσουν τον νόμο, αν δεν αλλάξει η διατύπωση.

Απολιγνιτοποίηση, μια καινούργια λέξη

Όχι και πολύ καινούργια βέβαια, αφού η απολιγνιτοποίηση αποτελεί δεδηλωμένη επιλογή της σημερινής κυβέρνησης ήδη από τους πρώτους μήνες που ανέλαβε την εξουσία πριν από δύο χρόνια. Τότε, εννοώ το 2019, ασφαλώς ήταν νεολογισμός, και μάλιστα, για να παινέψουμε και λίγο τα γένια μας, σε ένα μεζεδοάρθρο του Σεπτεμβρίου 2019 είχα γράψει:

Για λέξη της χρονιάς δεν ξέρω αν θα προκριθεί, πάντως νεολογισμός είναι. Εννοώ την «απολιγνιτοποίηση» που εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση, δηλαδή την κατάργηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη έως το 2028.

Μπορεί να συζητησουμε στο μέλλον και επί της ουσίας τη σημαντική αυτή απόφαση, αλλά προς το παρόν καταγράφω τον νεολογισμό.

(Για την ιστορία, στην ψηφοφορία για τη Λέξη του 2019 η απολιγνιτοποίηση κατατάχτηκε στην 28η θέση ανάμεσα σε 42 υποψήφιες).

Λίγες μέρες αργότερα, ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία κατέγραψε τον νεολογισμό και σημείωσε: Για την ακρίβεια, είναι λέξη του Σεπτέμβρη του 2019 (με ελάχιστα ευρήματα από Αύγουστο) και αφορά τη μείωση και τελικώς τον τερματισμό της εξάρτησης της χώρας από τον λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Και συνέχισε: Έχουμε λέξη στα αγγλικά; Ή θα πρέπει να πούμε περιφραστικά: ending dependence on lignite ή ending lignite dependence; Η αγγλική λέξη delignification σημαίνει «removal of lignin from woody tissue (as by natural enzymatic or industrial chemical processes)». Λέξεις delignitification ή delignitization δεν υπάρχουν.

Στη συζήτηση εκείνη προτάθηκε, προκειμένου για τον αγγλικό όρο, το ευρύτερο decarbonization, που βέβαια αφορά την απαλλαγή από κάθε είδος άνθρακα, όχι ειδικά από τον λιγνίτη.

Η λέξη λιγνίτης είναι δάνειο από το γαλλικό lignite, που έχει πλαστεί με βάση το λατινικό lignum = ξύλο, επειδή αυτό το είδος άνθρακα, που είναι κατώτερης θερμικής αξίας, προέρχεται από εξανθράκωση φυτικών οργανισμών. Λέμε ότι έχουμε οπτικό δάνειο, διότι η γαλλική λέξη προφέρεται (περίπου) λινίτ.

Από την ίδια ρίζα με τον λιγνίτη έχουμε και τη λιγνίνη, ένα οργανικό πολυμερές που ξεχωρίζει το ξύλο από τις αλλες κυτταρικές ουσίες. Ο όρος delignification, που τον αναφέραμε παραπάνω, αφορά ακριβώς την απομάκρυνση της λιγνίνης από τον ξυλώδη ιστό.

Έχει άραγε 6 εκατομμύρια λέξεις η ελληνική γλώσσα;

Γινόταν στο Τουίτερ τις προάλλες μια συζήτηση για γλώσσες και λέξεις, και κάποια σχολιάστρια υποστήριξε:

Σκεφτείτε όμως ότι μια αγγλική λέξη έχει πολλές έννοιες (είναι πολύ φτωχή γλώσσα), αφού έχει 40.000 λήμματα ενώ η δική μας 6.000.000

Το ότι υπάρχουν λέξεις της αγγλικής (όπως και όλων των άλλων γλωσσών) που έχουν αποκτήσει πολλές σημασίες, για κάποιο λόγο θεωρείται σημάδι φτώχειας της γλώσσας, όπως βλέπετε. Το ίδιο πράγμα το είχε γράψει ειρωνικά ο φίλος Νίκος Λίγγρης, πριν από πολλά χρόνια, τότε που ο ακαδημαϊκός Κουνάδης είχε μιλήσει κι αυτός για 5 εκατομμύρια ελληνικές λέξεις (και οι δυο αριθμοί, 5 και 6 εκατομμύρια παίζουν στο ελληναράδικο στερέωμα). Έλεγε τότε ο Λίγγρης:

Επειδή νιώθω συντριβή, μήπως νομίσει κανείς ότι είμαι ένας από εκείνους που «δήθεν» ενδιαφέρονται για την ελληνική γλώσσα, για να αποδείξω το πραγματικό μου ενδιαφέρον είμαι διατεθειμένος να προσφέρω το καλύτερο επιχείρημα υπέρ του γνήσιου πλούτου της ελληνικής γλώσσας έναντι της αγγλικής (και όχι μόνο). Ορίστε, κύριοι, ανοίξτε ένα οποιοδήποτε αγγλοελληνικό λεξικό. Σε οποιαδήποτε αγγλική λέξη θέλετε. Κοιτάξτε πόσες ελληνικές λέξεις ακολουθούν τη μία αγγλική λέξη: Μία; Δύο; Συνήθως πολλές. Πάρτε, ας πούμε, την αγγλική λέξη flat. Πόσες ελληνικές λέξεις αντιστοιχούν στη μία αγγλική; Πάμπολλες.

ομαλός και επίπεδος, αναπεπταμένος, αβαθής, χθαμαλός, ρηχός, ξεφούσκωτος, ανιαρός, μονότονος, άτονος, υποτονικός, ενιαίος, αμετάβλητος, ξεθυμασμένος, σαφής, κατηγορηματικός, απερίφραστος, αποφορτισμένος, αλαμπής, άτοκος, διαμέρισμα, πεδιάδα, πλάτωμα, σιάδι, υπόδημα χωρίς τακούνι, ύφεση, εκτάδην, κατηγορηματικά, απερίφραστα, ξεκάθαρα κ.ά.​

Έχουμε όλες αυτές τις λέξεις όταν οι Άγγλοι προσπαθούν να κάνουν τη δουλειά τους με μία. Χωρίς να υπολογίσουμε τους κλιτικούς τύπους, οι οποίοι ασκούν τον νου των νέων και τους κάνουν εξυπνότερους από τα παιδιά άλλων λαών από τα πρώτα κιόλας ψελλίσματα.

Ο Λίγγρης κορόιδευε αλλά η φίλη του Τουίτερ χρησιμοποιεί την πολυσημία των λέξεων για να τεκμηριώσει την άποψη ότι η αγγλική είναι φτωχιά γλώσσα με 40.000 μόνο λήμματα ενώ η ελληνική έχει εκατομμύρια.

Οπότε, δεν είναι ίσως περιττό να παραθέσω το σχετικό κεφάλαιο από το βιβλίο μου «Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα», ένα κεφάλαιο που δεν το έχω δημοσιεύσει στο ιστολόγιο, αν και πολλές φορές έχουμε συζητήσει το θέμα του πλήθους των ελληνικών λέξεων.

Έχει άραγε 5 εκατομμύρια λέξεις η ελληνική γλώσσα;

Συχνά-πυκνά, ακούμε να λένε για την ελληνική γλώσσα (την αρχαία, συνήθως) ότι είναι η πλουσιότερη απ’ όλες τις γλώσσες του κόσμου –και ως μέτρο του πλούτου αναφέρεται ο αριθμός των λέξεων της γλώσσας. Πόσες λέξεις έχει άραγε η ελληνική γλώσσα;

Αποφραδομεζεδάκια

Που τα λέω έτσι επειδή δημοσιεύονται 29 Μαΐου, την αποφράδα ημέρα που πάρθηκε η Πόλη -μη νομίσετε ότι ο τιτλος περιέχει κάποια αναφορά στη σημερινή κατάσταση. Αν θέλετε περισσότερα για τις αποφράδες ημέρες, ορίστε ένα παλιότερο άρθρο, που το είχαμε δημοσιεύσει σαν σήμερα πριν από 9 χρόνια και που ασχολείται με τη λέξη αυτή.

* Με ρωτάει φίλος αν στέκει το μέσο «εγκυμονείται» που το είδε σε ανακοίνωση της Αστυνομίας, την περασμένη βδομάδα, όταν απαγορεύτηκε η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας λόγω της διεξαγωγής του τελικού του Κυπέλλου Ελλάδας:

Η ανωτέρω απαγόρευση επιβάλλεται, καθώς εγκυμονείται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια και επαπειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής στην πόλη των Αθηνών, ενόψει της διεξαγωγής του τελικού αγώνα ποδοσφαίρου για το Κύπελλο Ελλάδος….

«Μόνο το ΛΚΝ έχει μέσο ‘εγκυμονούμαι'», λέει ο φίλος. «Σήμερα νομίζω πως είναι σε αχρηστία».

Μια ματιά στο γκουγκλ δείχνει πως το ρήμα δεν είναι σε αχρηστία, ιδίως στο γ’ πρόσωπο. Επιπλέον, φαίνεται πως το αγαπά ιδιαίτερα η Ελληνική Αστυνομία και το χρησιμοποιεί αβέρτα, διότι και χτες έβγαλε ανακοίνωση με την οποία απαγορεύει τη διεξαγωγή των προγραμματισμένων εκλογών στην Ομοσπονδία Καλαθοσφαίρισης (!), επειδή:

εγκυμονείται  σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια και επαπειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής στην εν λόγω περιοχή…

Πιο σοβαρό θέμα βρίσκω τις απαγορεύσεις για ψύλλου πήδημα και όχι το «εγκυμονείται».

* Τίτλος άρθρου:

Προσπάθησε να περάσει με φορτηγό πάνω από 58 κιλά χασίς από Ισπανία

Ο φίλος που το στέλνει λέει ότι χρειάστηκε να το διαβάσει δεύτερη και τρίτη φορά, διότι την πρώτη φορά κατάλαβε ότι απίθωσε στο δρόμο τα 58 κιλά χασίς (σε τσουβαλάκια ίσως) και θέλησε να περάσει με το φορτηγό από πάνω τους και να τα ισοπεδώσει.

Φταίει και ο χωρισμός του τίτλου σε αράδες που βάζει σε διαφορετική αράδα το «πάνω» από το «από».

* Και πάλι για τον τελικό του Κυπέλλου. Σε ρεπορτάζ στο in.gr διαβάζουμε ότι:

….μια ομάδα ατόμων έσπασε το πίσω μέρος του περιπολικού μετά τους πανηγυρισμούς του ΠΑΟΚ, σύμφωνα με το thesstoday.gr και διέφυγαν άμεσα χωρίς να καταφέρουν να γίνουν αντιληπτοί.

Προσπάθησαν οι άνθρωποι να γίνουν αντιληπτοί, αλλά -ατυχία!- δεν τα κατάφεραν!

* Φίλος από Δράμα στέλνει τη φωτογραφία που βλέπετε και αναρωτιέται αν υπάρχει σε άλλη πόλη της Ελλάδας τέτοιο παράξενο οδωνύμιο.

Πράγματι είναι λιγάκι παράξενο. Και δεν βρίσκω να υπάρχει αλλού «οδός Γης». Βρήκα μόνο «οδός Γης Σεπτεμβρίου», δηλαδή «3ης Σεπτεμβρίου».

* Φίλος στέλνει είδηση σχετικά με την πειρατική απαγωγή του Λευκορώσου δημοσιογράφου:

«μαχητικό Μινγκ και ελικόπτερο ανάγκασαν το Μπόινγκ να προσγειωθεί στο Μινσκ»

Μιγκ βέβαια, όχι Μινγκ, διότι δεν ήταν εκπαιδευμένα ζωάκια μινκ που επιστρατεύτηκαν.

Δίκιο έχει ο φίλος, ΜIG (ή έστω MiG) είναι ο ρωσικός τύπος αεροπλάνων, δεν υπάρχει ένρινο.

Βέβαια, παλιότερα και τα ονόματα/τοπωνύμια όπως Congo, Hong Kong, κτλ. τα μεταγράφαμε Κογκό, Χογκ Κογκ, ενώ τώρα Κονγκό, Χονγκ Κονγκ.

Ο φίλος παρατηρεί ακόμα το αξιοπερίεργο ότι στην παραπάνω μικρή φράση υπάρχουν 3 λέξεις που τελειώνουν σε κ (Μινγκ, Μπόιγκ, Μινσκ), που δεν είναι και συνηθισμένο. Αν μάλιστα τα ελικόπτερα ήταν και Σινούκ θα κλείναμε καρέ.

Η μεταγραφή των ξένων κύριων ονομάτων και η φενάκη της αντιστρεψιμότητας (άρθρο του Νίκου Λίγγρη)

Σήμερα θα βάλω ένα εκτενές αλλά πολύ καλογραμμένο άρθρο του Νίκου Λίγγρη, που κακώς δεν το είχα (ανα)δημοσιεύσει στο ιστολόγιο εδώ και τόσα χρόνια -αφού έχει γραφτεί το μακρινό 2008, φυσικά στο φόρουμ της Λεξιλογίας. Τον τελευταίο καιρό συζητήσαμε μερικές φορές για το ζήτημα αυτό, και θα το ξανασυζητήσουμε άλλωστε, οπότε σκέφτηκα ότι θα σας ενδιαφέρει.

Το ζήτημα είναι πώς να μεταγράφουμε τα ξένα κύρια ονόματα. Όσο πιο απλά γίνεται (όπως ήδη κάνουμε με τις απλές λέξεις;) ή με τον παραδοσιακό τρόπο, που υποτίθεται ότι εξασφαλίζει την αντιστρεψιμότητα; Στο ζήτημα αυτό, οι ειδικοί δεν ομοφωνούν. Ενώ όλοι οι λεξικογράφοι και οι μελετητές γράφουν απλά τα ξένα δάνεια, δηλαδή βόλεϊ, πάρτι, τρένο κτλ. στα τοπωνύμια και στα κύρια ονόματα υπάρχουν διχογνωμίες. Κάποιοι επιμένουν στον παραδοσιακό τρόπο (Χόλλυγουντ). Κάποιοι, όπως ο Πάπυρος, απλοποιούν τα διπλά σύμφωνα αλλά κρατάνε τα η, ω, υ: Χόλυγουντ. Κάποιοι τα γράγουν όλα απλά, Χόλιγουντ. Οπότε, Σέξπιρ ή Σαίξπηρ; Χόλλυγουντ, Χόλυγουντ ή Χόλιγουντ; Αυτό θα συζητήσουμε εδώ.

Τι δεν θα συζητήσουμε σήμερα; α) Δεν θα συζητήσουμε για το πώς (πρέπει να) μεταγράφονται τα κύρια ονόματα αν έχουμε περισσότερες από μία απόψεις για την προφορά τους -δηλαδή δεν θα συζητήσουμε αν πρέπει να γράφουμε Κιούμπρικ ή Κούμπρικ, Γιοχάνεσμπουργκ ή Τζοχάνεσμπεργκ, Βαλέσα ή Βαουένσα. β) Δεν θα συζητήσουμε για τα εξελληνισμένα τοπωνύμια (πχ Βρυξέλλες, δεν θα τις γράψουμε Βριξέλες).

Ο Λίγγρης στο άρθρο του σχολιάζει, παράγραφο προς παράγραφο, ένα παλαιό άρθρο του Μπαμπινιώτη. Νομίζω ότι η συζήτηση διατηρεί και σήμερα την επικαιρότητά της παρόλο που θα διαβάσουμε ένα άρθρο του 2008 που σχολιάζει ένα άλλο άρθρο του 1997. Αυτό που ίσως έχει αλλάξει σήμερα να είναι μια ευρύτερη αποδοχή των απλογραφημένων ονομάτων πχ Χόλιγουντ, Σέξπιρ.

Η δική μου προτίμηση, πλέον, είναι στην απλογράφηση. Η αντιστρεψιμότητα εξασφαλίζεται με το να γράφεις, την πρώτη φορά, το όνομα στα ξένα, δηλ. Ροσίνι (Rossini). Θα δεχόμουν το υ, αλλά μονο όταν αποδίδει το γαλλικό u, γερμανικό ü. Δηλαδή Ντύσελντορφ, Ζυλ (Jules) αλλά όχι Σαρκοζύ.

Το άρθρο των Λίγγρη/Μπαμπινιώτη (από εδώ, χωρίς το προοίμιο).

Ξέρω, το έχουμε ξεσκίσει το θέμα και άκρη δεν έχουμε βρει. Είπα να το ξαναπιάσω από μια διαφορετική σκοπιά, αφού πληροφορήθηκα ότι πέθανε τη Δευτέρα ο γιος του Ζεράρ Ντεπαρντιέ, ο Γκιγιόμ, και μέσα στην τραγικότητα της είδησης εγώ έκανα σκέψεις για το άγχος του μεταφραστή μπροστά στο Guillaume: Γκιγιόμ σαν τον Ντεπαρντιέ, Γκιγιώμ σαν τον Απολλιναίρ (το Γκιγιώμ πάει με το Απολλιναίρ και όχι με το Απολινέρ) ή Γουλιέλμος σαν τον της Ωβέρνης;

Είπα λοιπόν, μετά από την είδηση για τα σχολικά βιβλία, να δω τι διδάσκουν στους μαθητές. Άνοιξα στην τύχη ένα τεύχος της Ιστορίας του νεότερου και σύγχρονου κόσμου Γ’ Γενικού Λυκείου (εδώ, σελ. 97-138) και βρίσκω:
Κέλογκ (όχι των κορνφλέικς, τον άλλο που συνυπέγραψε με τον Γάλλο Μπριάν το σύμφωνο που στην ελληνική Βικιπαιδεία αναφέρεται ως «Σύμφωνο *Μπράϊαντ-Κέλογκ» — σαν δεν ντρέπονται λιγάκι). Και Μουσολίνι και Πικάσο και Βρετανία. Εντάξει, σκέφτομαι, δεν παίζουν τα διπλά σύμφωνα. Για φωνήεντα πέφτω στον Τσάμπερλαιν, τον Πεταίν και τον Κέυνς. Μάλιστα, σκέφτομαι, κρατάνε τα φωνήεντα. Ύστερα είδα Ντε Γκολ και Τσόρτσιλ και Μπάστερ Κίτον, αντί για Ντε Γκωλ, Τσώρτσιλ και Κήτον, οπότε σκέφτηκα ότι ακολουθούν τις προτάσεις της γραμματικής του Τριανταφυλλίδη (όχι ω και η — θα τις ξαναδούμε παρακάτω). Στο επόμενο PDF είδα Μποντλέρ και Βερλέν και μπερδεύτηκα.

Απορία: οι συγγραφείς των σχολικών βιβλίων παίρνουν κάποιες οδηγίες ως προς τη μεταγραφή των ξένων κύριων ονομάτων; Κυκλοφορούν αυτές οι οδηγίες για να τις μάθουμε κι εμείς;

Βρίθουν τα προβλήματα;

Σήμερα είναι η επέτειος του θανάτου του αγαπημένου μου ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, αλλά το καθιερωμένο κάθε χρόνο λαπαθιωτικό θέμα θα το βάλουμε μεθαύριο Κυριακή, που συνηθίζεται να έχουμε λογοτεχνικό υλικό. Για σήμερα θα εξοφλήσω μιαν οφειλή, αν και όχι από τις πολυκαιρισμένες -ένα φρέσκο χρέος.

Θα σχολιάσω μια γλωσσική αντιδικία, που εκτυλίχθηκε μέσα στις γιορτές. Είναι αλήθεια πως το θέμα το έχουμε σχολιάσει ήδη στο ιστολόγιο, αλλά επειδή ήμουν μακριά από τα κιτάπια μου δεν μπορούσα να γράψω το άρθρο νωρίτερα.

Λοιπόν, στις 16 Δεκεμβρίου, από τις στήλες της Καθημερινής, ο φίλος συγγραφέας Παντελής Μπουκάλας, στην ταχτική του επιφυλλίδα, αναφέρθηκε σε ένα ζήτημα που είχε φευγαλέα απασχολήσει την παραγλωσσοπολιτική επικαιρότητα, δηλαδή τις λέξεις επιδειξίας και επιδειξιομανης και τη λεξικογραφική τους αντιμετώπιση. Η επιφυλλίδα του Μπουκάλα είναι εδώ, αλλά εμάς θα μας απασχολήσει μόνο η κατακλείδα της:

…λάθη ξεφεύγουν και στον γραπτό λόγο, και μάλιστα γλωσσολόγων-«λογοθετών». Ο κ. Γ. Μπαμπινιώτης κατήγγειλε προχθές διά του φέισμπουκ τους «“εραστές τής γλωσσικής πλάκας”, που βρίθουν στη χώρα μας». Πρώτος ο ίδιος, φυσικά, θα διόρθωνε τον εαυτό του: «Η χώρα μας βρίθει εραστών…». Της βιασύνης τα παιδιά έχουν τον ίδιο νουνό: το Λάθος.

Εγραψε λοιπόν ο κ. Μπαμπινιωτης «οι εραστές της γλωσσικής πλάκας βρίθουν στη χώρα μας» και ο Μπουκάλας επισημαίνει το λαθάκι:

Σύμφωνα με όλα τα λεξικά, και με το λεξικό Μπαμπινιώτη (εικόνα), το ρήμα «βρίθω» είναι μεταβατικό και σημαίνει «είμαι γεμάτος από κάτι». Συντάσσεται με γενική ή με από + αιτιατική. Το λεξικό Μπαμπινιώτη, στην 5η του έκδοση, δίνει τις εξής παραδειγματικές φράσεις: η Ιστορία βρίθει παραδειγμάτων μεγάλων ανδρών με άδοξο τέλος // το μουσείο βρίθει από πίνακες μεγάλων ζωγράφων // το κείμενο βρίθει λαθών.

Με βάση το λεξικό Μπαμπινιώτη (αλλά και όλα τα άλλα σύγχρονα μεγάλα λεξικά μας), δεν είναι σωστό αυτό που έγραψε στο Φέισμπουκ ο κ. Μπαμπινιώτης, ότι «οι εραστές βρίθουν στη χώρα μας». Θα έπρεπε να διαλέξει ένα άλλο ρήμα, π.χ. «αφθονώ»: οι εραστές αφθονούν στη χώρα μας ή, όπως υπέδειξε ο Μπουκάλας: «η χώρα μας βρίθει εραστών…»

Αυτή η αμετάβατη χρήση του «βρίθω» με τη σημασία «αφθονώ» δεν υπάρχει σε κανένα από τα τέσσερα μεγάλα λεξικά μας, και δεν είναι καν τόσο συχνή ώστε να λεξικογραφηθεί (ενδεχομένως ως «καταχρηστική», όπως πχ η μεταβατική χρήση του «επικοινωνώ»). Πάντως, αν γκουγκλισετε, θα δείτε ότι υπάρχουν και άλλες εμφανίσεις του αμετάβατου «βρίθω» (σταχυολόγηση από το 2012 σε παλιό άρθρο της Λεξιλογίας).

Οπως εξηγεί ο Νίκος Λίγγρης σε εκείνο το άρθρο: Να πώς γίνεται το λάθος:
Από το Πρώτο Θέμα, ένας τίτλος είναι «Βρίθουν οι παραλίες της Κρήτης από παράνομους μασέρ» (φοβερή είδηση) και ένα άλλος έρχεται και κάνει το λάθος: «Βρίθουν οι χασισοφυτείες στην Κρήτη».

Δεκαπέντε μέρες αργότερα, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, είχαμε την απάντηση του κ. Γ. Μπαμπινιώτη. Διπλή απάντηση, αφού στο ίδιο άρθρο (υπό τύπον επιστολής προς τον διευθυντή) απαντά και σε άλλη επιφυλλίδα του Τάκη Θεοδωρόπουλου.

Εδώ αντιγράφω τα κομμάτια της επιστολής του κ. Μπαμπινιώτη που αφορούν τον Π. Μπουκάλα, ενώ δίπλα σε εικόνα δημοσιεύω μια περίληψη που δημοσίευσε ο κ. καθηγητής στο Φέισμπουκ.

Αλλο ζήτημα είναι –και έρχομαι σ’ αυτό διότι έχει γλωσσικό ενδιαφέρον– αν και ο κ. Παντελής Μπουκάλας στο ίδιο άρθρο, από κεκτημένη ταχύτητα ως εξαίρετος επιμελητής κειμένων συνηθισμένος στις διορθώσεις, διορθώνει… λαθεμένα και μια σωστή φράση σε δικό μου κείμενο «“οι εραστές τής γλωσσικής πλάκας” που βρίθουν στην χώρα μας» (την ήθελε: «Η χώρα μας βρίθει εραστών…»), εγκαλώντας με μάλιστα για βιασύνη («Καθημερινή» 16 Δεκ.). Ωστόσο, αυτός που βιάστηκε «να διορθώσει» είναι ο ίδιος ο κ. Μπουκάλας. Δεν φαίνεται να γνωρίζει ότι η Ελληνική (και γενικότερα η γλώσσα) επιτρέπει να χρησιμοποιούμε κατά περίπτωση ένα μεταβατικό ρήμα (ρήμα με συμπλήρωμα) και ως αμετάβατο (ρήμα χωρίς συμπλήρωμα). Κρίμα που ο κ. Μπουκάλας, με την άλλη του ιδιότητα, του συγγραφέα, δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι συχνά με πολλά ρήματα μπορούμε συχνά «ορθώς και νομίμως» να χρησιμοποιήσουμε ένα μεταβατικό ρήμα ως αμετάβατο, αναβαθμίζοντας το αντικείμενο σε λειτουργία υποκειμένου, ακριβώς για να το προβάλουμε λεκτικά («λειτουργική προοπτική της πρότασης»). Δεν απαιτώ, βεβαίως, να γνωρίζει ο κ. Μπουκάλας αυτό που γράφουμε με τον συνάδελφο Χρίστο Κλαίρη στη μεγάλη (1160 σελίδων) «Γραμματική τής Νέας Ελληνικής. Δομολειτουργική – επικοινωνιακή» (2011) ότι «Τα περισσότερα ρήματα τής Νέας Ελληνικής εμφανίζουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και τις δύο χρήσεις [μεταβατική και αμετάβατη]» (σελ. 611). Αλλά θα έπρεπε ίσως να γνωρίζει, αφού εισχωρεί στα βαθιά της γλώσσας μας, τι έχει πει πολύ πριν από μάς (από το 1946) ο μεγάλος εκπαιδευτικός-γλωσσολόγος Αχιλλέας Τζάρτζανος στη «Νεοελληνική Σύνταξη της Κοινής Δημοτικής» (1946, τόμ. Α΄ σελ. 234 κ.εξ.): «πλείστα ενεργητικά μεταβατικά ρήματα […] από μεταβατικά γίνονται αμετάβατα». Δίνει δε ο Τζάρτζανος πλήθος παραδειγμάτων: π.χ. «ο τσοπάνης βόσκει πρόβατα –τα πρόβατα βόσκουν στο βουνό, σκορπώ τα χρήματα – τα πρόβατα σκορπούν στα χωράφια, στεγνώνω τα ρούχα στον ήλιο – τα ρούχα στεγνώνουν στον ήλιο κ.ά.». Θα μπορούσα να μιλήσω και για τα περίφημα «εργαστικά ρήματα» («έσπασε τη λάμπα» – «η λάμπα έσπασε»), αλλά θα μάς πήγαινε πολύ μακριά. Ωστόσο, σπεύδω και με αυτή την ευκαιρία να δηλώσω ειλικρινώς –όπως το έχω κάνει συχνά σε δημόσιες συνεντεύξεις μου– ότι δεν θεωρώ τον εαυτό μου γλωσσικά αλάνθαστο παρά τις 12.500 σελίδες που έχω γράψει για τις λέξεις της γλώσσας μας στα εννέα (9) λεξικά μου. Ο κ. Μπουκάλας μάλλον διεκδικεί το αλάθητο.

Μανδρωμένα μεζεδάκια

Όχι, δεν άλλαξα τώρα στα γεράματα απόψεις για το γλωσσικο, δεν προσχώρησα στις τάξεις των ευπρεπιστών που κάνουν πεσκανδρίτσα την πεσκαντρίτσα και (γιατί όχι;) άνδρο το άντρο. Αν ονομάζω «μανδρωμένα» τα σημερινά μεζεδάκια μας, και όχι «μαντρωμενα», είναι επειδή το «αυστηρό λοκνταουν» που αποφασίστηκε για τη Δυτική Αττική, το πρώτο σε όλη τη χώρα, ισχύει για τους δήμους Ελευσίνας, Ασπροπύργου και Μάνδρας. Οι μαντρωμένοι στη Μάνδρα (που βέβαια αμφιβάλλω αν την προφέρουν έτσι και όχι Μάντρα) θα είναι μανδρωμένοι, όχι;

* Και ξεκινάμε με ένα σκακιστικό πρόβλημα, κατά κάποιο τρόπο. Όχι όμως από τα προβλήματα που λύνουν οι σκακιστές, ο λευκός παίζει και κάνει ματ σε τρεις κινήσεις, ένα σκακιστικό μεταφραστικό πρόβλημα ή ένα πρόβλημα κρυπτογραφίας.

Σε άρθρο για ένα κρυπτογράφημα που λύθηκε ύστερα απο πολύχρονες προσπάθειες, διαβαζουμε:

… Το κρυπτογράφημα 340 διαβάζεται διαγώνια, ξεκινώντας από τον πρώτο χαρακτήρα στην πρώτη γραμμή αριστερά, κατεβαίνοντας κάθε φορά μια σειρά και παίρνοντας τον χαρακτήρα που βρίσκεται δύο θέσεις δεξιά, όπως κινείται ο αξιωματικός στο σκάκι.

Αλλά ο αξιωματικός στο σκάκι κινείται διαγώνια. Αντίθετα, η περιγραφή ταιριάζει στην κίνηση του ίππου.

Την ίδια είδηση τη βρίσκουμε με την ίδια διατύπωση σε πολλούς ιστότοπους, πράγμα που δεν είναι περίεργο αφού προέρχεται από το ΑΠΕ, τον εθνικό μας κοτσανοδιανομέα.

Αλλά πώς έγινε το λάθος; Προφανώς, ο συντάκτης διάβασε κάτι σαν like the knight moves in chess, ήξερε πώς λεγονται τα κομματια στο σκάκι στα ελληνικά, και αντιστοίχισε τον knight όχι σε άλογο αλλά σε αξιωματικό.

* Τίτλος άρθρου σε αθλητικό ιστότοπο, με τον ΠΑΟΚ να δηλώνει: άρουμε την εμπιστοσύνη μας στο πρόσωπο του Κλάτενμπεργκ.

Εμείς άρουμε; Αίρουμε είναι κανονικά, αν και έχουμε δει κι άλλες φορές μεταπλασμένους τύπους της οριστικής του ενεστώτα με βαση την υποτακτική. Το λάθος δεν θα το χρεώσουμε στον ΠΑΟΚ, διότι στην ανακοίνωσή του λέει, σωστά:

«Είμαστε υποχρεωμένοι να άρουμε την εμπιστοσύνη μας στον κ. Κλάτενμπεργκ, ο οποίος από σήμερα θα πρέπει να μας πείσει ότι δεν ονειρεύεται μια θέση στην άκρη του πάγκου της Νότιγχαμ Φόρεστ»

Το χρεώνουμε στον ιστότοπο, αφού άλλωστε και στην αρχή του άρθρου μας πληροφορεί:

Άρει την εμπιστοσύνη του στον Κλάτενμπεργκ ο ΠΑΟΚ.

Δεδομένου ότι η άρση της εμπιστοσύνης έγινε ύστερα από το ματς με τον Άρη, ίσως έπαιξε ρόλο και μια ιδιότυπη έλξη.

* Kι ένα τηλεοπτικό μεζεδάκι

Η εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου «Στην υγειά μας ρε παιδιά» στο Σκάι, είχε το περασμένο Σάββατο ένα πολύ ωραίο αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο. Προς το τέλος του αφιερώματος, τραγούδησαν και τη Θεσσαλονίκη…

Ο Μικρούτσικος έχει μελοποιήσει και Καβάφη, αλλά η Θεσσαλονίκη που κοιμάται κατω από φώτα κόκκινα είναι του Καββαδία. Το λαθάκι διαιωνίζεται και στο Γιουτούμπ., όπου έχει ανέβει το στιγμιότυπο της εκπομπής.

Ποιος εντέλλεται;

Το σημερινό άρθρο το είχα, κατά κάποιο τρόπο, προαναγγείλει από προχτές. Βεβαια, το θέμα το συζητήσαμε αρκετά στα σχόλια, αλλά επειδή οι συζητήσεις που γίνονται στα σχόλια δεν διαβάζονται από πολλούς -πέρα απ’ όσους συμμετέχουν στη συζήτηση- έκρινα ότι το θέμα αξίζει ειδικό άρθρο. Εξάλλου, έχουμε ένα θέμα γλωσσικό κι ένα θέμα πολιτικό -ή μάλλον γλωσσοπολιτικό.

Λοιπόν, προχτές η καθηγήτρια κ. Βάσω Κιντή επέπληξε στον τοίχο της στο Φέισμπουκ την βουλεύτρια και πρώην υπουργό Όλγα Γεροβασίλη, η οποία σε τουίτ της είχε γράψει «η Δημοκρατία δεν εντέλλεται».

Όχι, λέει η κ Κιντή, η χρήση αυτή είναι λάθος, διότι «εντέλλομαι» σημαίνει «δίνω εντολές». Μάλλον χρειάζεται μαθήματα η κ. Γεροβασίλη. Από κάτω, φίλοι της κ. Κιντή σχολίασαν ξεσπαθώνοντας για την αμορφωσιά των Συριζαίων.

Το λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη δίνει δίκιο στην κ. Κιντή. Kατά Μπαμπινιώτη, εντέλλομαι σημαίνει «αναθέτω σε κάποιον την εντολή για την εκτέλεση συγκεκριμένης αποστολής», π.χ. «ο υπουργός εντέλλεται τις αρμόδιες υπηρεσίες να τηρούν σχολαστικά τις κείμενες διατάξεις». Ο Μπαμπινιώτης έχει μάλιστα και ειδικό πλαίσιο στο οποίο εξηγεί για ποιο λόγο κατά τη γνώμη του είναι εσφαλμένη η χρήση «εντέλλομαι» με τη σημασία «δέχομαι εντολές». Θεωρεί λάθος φράσεις όπως «Τα λιμενικά όργανα εντέλλονται να παρακολουθούν την τήρηση των κανονισμών» και προτείνει αναδιατύπωση είτε με το «έχουν λάβει εντολή να…» είτε κάτι σαν «οι αρμόδιες λιμενικές αρχές εντέλλονται τα λιμενικά όργανα να…»

Από την άλλη, το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) δίνει δίκιο στην κ. Γεροβασίλη, αφού δέχεται για βασική σημασία του «εντέλλομαι» το «δέχομαι εντολή, διατάσσομαι» και ως σπανιότερη την ενεργητική σημασία. Να τι λέει:

Σεπτεμβριανά μεζεδάκια και φέτος

Τον έχω χρησιμοποιήσει ξανά αυτόν τον τίτλο, πριν από πέντε χρόνια, αλλά δεν έβρισκα άλλον, οπότε τον επανέλαβα. Και για να μη μπερδέψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος το άρθρο του 2015 με το σημερινό, πρόσθεσα ένα «και φέτος» στο τέλος.

* Και ξεκινάμε με ένα μεγάλο επίτευγμα της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας.

O Κικίλιας, λέει, αποκάλυψε το φύλλο του μωρού.

Δεν ξέρω πώς αντέδρασε το μωρό, αλλά εγώ όταν έπαιζα πόκα θα εξαγριωνόμουν αν κάποιος, ας ήταν κι ο πατέρας μου, φανέρωνε το φύλλο που κρατούσα.

Αυτά τα πράγματα δεν είναι σωστά και πρέπει να στηλιτεύονται. Καλά κάνει ο ιστότοπος που το βγάζει στη φόρα.

(Πάντως, εχω παρατηρήσει, αν και μπορεί να πέφτω έξω, ότι συχνότερο ορθογραφικό λάθος είναι το περίσσιο Λ (πχ. οι σχέσεις των δύο φύλλων) παρά το λειψό Λ (πχ. πέφτουν τα φύλα). Ίσως επειδή στην αμφιβολία «το πολύ δεν βλάφτει»).

* Μπορεί κάποιος που έχει ιδεοληψίες να γράψει ένα ενδιαφέρον άρθρο; Μπορεί. Ιδού ένα παράδειγμα, ένα άρθρο για το Mpemba effect, δηλαδή την παρατήρηση ότι το ζεστό νερό παγώνει γρηγορότερα από το κρύο. Ονομάστηκε έτσι από τον Τανζανό Εrasto Mpemba, που όταν ήταν μαθητής, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο (τώρα έχει μεγαλώσει) έκανε αυτή την αντιδιαισθητική εμπειρική παρατήρηση, που αντέβαινε στον νόμο του Νεύτωνα.

Ο Αριστοτέλης είχε πρώτος αναφερθεί στο φαινόμενο αυτό. Οπότε ο συγγραφέας του άρθρου, αφού παραθέσει τον Αριστοτέλη, ξεκινάει μια ιερεμιάδα για τη γλώσσα:

Όλοι γνωρίζουμε ότι πρόβλημα στη διδασκαλία της γλώσσας μας ξεκίνησε με τις κυβερνητικές αποφάσεις πριν 4 δεκαετίες , όπου τότε αποκόψαμε την Αρχαία Ελληνική. Σήμερα η κατάσταση στη χώρα μας δεν έχει αλλάξει, ενω για πάνω από τριάντα χώρες του κόσμου τα αρχαία ελληνικά αποτελούν υποχρεωτικό μάθημα. Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου διδάσκουν αρχαία ελληνικά και ρητορική….

Ευτυχώς στη συνέχεια σταματάει και αφηγείται την ενδιαφέρουσα αυτή ιστορία (που δεν την ήξερα).