Μεζεδάκια του Μπρέξιτ

Το σημερινό πιάτο, μοιραία, έχει έντονα βρετανικό χρώμα, αφού δημοσιεύεται δυο μέρες μετά το βρετανικό δημοψήφισμα που έβγαλε, αναπάντεχα για πολλούς, αποτέλεσμα υπέρ της Εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, το κοινώς λεγόμενο Μπρέξιτ, δηλαδή που έβγαλε τη Βρετανία από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αναπάντεχο ήταν και για μένα το αποτέλεσμα, ας το παραδεχτώ -υπολόγιζα να επικρατήσει η Παραμονή και μάλιστα με ποσοστό μεγαλύτερο από 52%. Οπότε, ας το παραδεχτώ, έπεσα έξω. Για κάποιους το προχτεσινό αποτέλεσμα είναι μια καταδίκη των μη εκλεγμένων γραφειοκρατών των Βρυξελλών -φοβάμαι όμως πως, εξίσου ή περισσότερο από αυτό, ήταν μια ξεκάθαρα αντιπροσφυγική ψήφος, που συνδυάστηκε βέβαια με τον παραδοσιακό βρετανικό ευρωσκεπτικισμό.

Τέλος πάντων, τα σχετικά με το βρετανικό δημοψήφισμα τα συζητήσαμε στο ειδικό άρθρο μας, στο οποίο συνεχίζετε να σχολιάζετε. Εδώ σερβίρουμε τα μεζεδάκια της εβδομάδας, που βέβαια δεν είναι απαραιτήτως σχετικά με τη Βρετανία ή την ΕΕ. Και να θυμίσουμε ότι σε ανύποπτο χρόνο το ιστολόγιο είχε λανσάρει τη λέξη «μπρεξιταρισμένος».

Και ξεκινάμε με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος -θα προσέξατε ίσως ότι ενώ τα μεσάνυχτα της Πέμπτη ή λίγο αργότερα τα πρώτα αποτελέσματα ή οι πρώτες εκτιμήσεις έδιναν Παραμονή, η αυγή έβγαλε όχι μητροπολίτη αλλά ανατροπή των αρχικών αποτελεσμάτων. Οπότε οι εφημερίδες, τόσο οι πρωινές όσο και οι «απογευματινές» (εδώ τα εισαγωγικά έχουν τη σημασία τους) είχαν δίλημμα ως προς τον τίτλο που θα έβαζαν για το βρετανικό δημοψήφισμα.

Τρεις κι ο κούκος τέσσερις

Χτες στο ιστολόγιο είχαμε την πρώτη συνέχεια από ένα διήγημα του πατέρα μου, στο οποίο ένας ήρωας λέγεται Κούκος, και πολύ φυσιολογικά ήρθε στην κουβέντα και η έκφραση «τρεις κι ο κούκος» και ο φίλος μας ο Νεοκίντ αναρωτήθηκε για την προέλευση της έκφρασης και αν υπάρχει κάποια ευφάνταστη θεωρία.

Μια και το θέμα έχει κάποιο γενικότερο ενδιαφέρον, ταιριάζει να του αφιερώσουμε το σημερινό αρθράκι, εκπληρώνοντας έτσι στο πιτς φιτίλι (αυτή την έκφραση θα τη δούμε άλλη φορά) την υπόσχεση που έδωσα.

Ο κούκος είναι γκρίζο πουλί που ζει στα δάση και έχει πολύ χαρακτηριστική «ηχηρή» φωνή, που αποδίδεται γραπτά ως «κούκου». Εξαιτίας της φωνής αυτής, χρησιμοποιήθηκε στα ρολόγια τοίχου της παλιάς εποχής με το εκκρεμές, που είχαν κι έναν ξύλινο κούκο να βγαίνει από το ρολόι και να σημαίνει τις ώρες.

Από τη φωνή άλλωστε ονομάστηκε και το πουλί, κούκος από το κούκου. Οι αρχαίοι το έλεγαν κόκκυγα, και η ονομασία αυτή επιβιώνει στο επίσημο ζωολογικό όνομα του πουλιού (Κόκκυξ ο ωδικός, της οικογένειας των κοκκυγιδών) αλλά κατά τα άλλα όταν εμείς λέμε κόκκυγας εννοούμε εκείνο το οστό στην άκρη της σπονδυλικής στήλης που θεωρείται υπόλειμμα της ουράς που χάσαμε -και που αν τύχει και πιάσουμε κύστη εκεί μάς πονάει αφόρητα. Το εν λόγω κοκκαλάκι το ονόμασαν κόκκυγα οι αρχαίοι επειδή, λέει, έμοιαζε με το ράμφος του πουλιού, του κούκου.

Ο κούκος εκτός από χαρακτηριστική φωνή έχει τη συνήθεια να μη φτιάχνει δική του φωλιά αλλά να γεννάει τα αυγά του σε ξένες φωλιές, όταν λείπει ο νοικοκύρης, πετώντας μάλιστα κάτω ισάριθμα αυγά του νόμιμου κατοίκου της φωλιάς -αυτό λέγεται αναπαραγωγικός παρασιτισμός, και περισσότερες λεπτομέρειες αναφέρει το καλογραμμένο και εκτενές άρθρο της Βικιπαίδειας.

Είτε εξαιτίας αυτής της συνήθειάς του είτε επειδή δεν πετάει σε σμήνος, ο κούκος έχει θεωρηθεί το σύμβολο της μοναχικότητας. Για έναν άνθρωπο που είναι μόνος και έρημος, λέμε ότι είναι κούκος ή απόμεινε κούκος ή μονάχος σαν τον κούκο -λέγεται η φράση συχνά για κάποιον ηλικιωμένο που έχει χάσει τον σύντροφό του και που δεν έχει παιδιά ή τα παιδιά του ζουν αλλού. Νομίζω πως και το παιχνίδι της πόκας «κούκος μονός» λέγεται έτσι επειδή το αρχικό φύλλο μπαίνει στη μέση πάνω στο τραπέζι μόνο του, σαν τον κούκο -πρέπει να είναι το μοναδικό παιχνίδι όπου συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Τσουρουφλισμένα μεζεδάκια

Θα μπορούσα να έχω διαλέξει αυτόν τον τίτλο από προχτές, σαν υπαινιγμό για τη διαφοροποίηση της κυβερνητικής παράταξης στη Βουλή και το νέο αριστερό μνημόνιο που τελικά ψηφίστηκε, αλλά δεν θα διεκδικήσω δάφνες προφήτη, γράφω ενώ ακούω τις δραματικές ειδήσεις για τις πυρκαγιές που ξέσπασαν, με ακρίβεια ορχήστρας, στον Υμηττό, στη Λακωνία, στη Μαλακάσα και στην Εύβοια. Θα μου πείτε, πού να βρει κανείς κέφι να διαβάσει αν όχι ευτράπελα, πάντως ελαφρά θέματα -και θα σας πω, να δείτε κέφι που πρέπει να βρει κανείς για να τα γράψει.

Θα μπορούσα επίσης να τα πω «ανασχηματισμένα μεζεδάκια» αλλά ο ανασχηματισμός ήρθε πολύ αργά. Υπάρχουν μερικά πολύ καλά καινούργια ονόματα, υπάρχει και ο κ. Χαϊκάλης. Αλλά θα έχουμε καιρό να τα συζητήσουμε αυτά.

Ας είναι, αρχίζουμε.

* Και ξεκινάω με ένα μεζεδάκι εισαγωγής, από το έγγραφο του Σόιμπλε για τις διαπραγματεύσεις, που είναι γραμμένο στα αγγλικά και εκθέτει τις απαιτήσεις των (λτ) εταίρων από την ελληνική κυβέρνηση. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η εξής (την παίρνω από το μπλογκ του Κ. Λαπαβίτσα, αλλά υπάρχει, με την ίδια ορθογραφία, σε πάμπολλα σημεία -αρχικά την είχα σε αρχείο εικόνας):

b) capacity-building and depolitizising Greek administrative tasks under hospices of the COM for proper implementation of the program;

Πέρα από τον αναγραμματισμό και την ανορθογραφία στο depolitizising αντί για depoliticizing, το βασικό μεζεδάκι είναι το «under hospices» (χρειάζεται κι ένα the εδώ), που είναι ένα ξεκαρδιστικό αν και όχι σπάνιο μαργαριτάρι στα αγγλικά. Πράγματι, hospices είναι τα άσυλα ανιάτων, που ανάγεται σε λατινική λέξη από την οποία και το hospital αλλά και το δικό μας σπίτι (αξίζει άρθρο). Προφανώς δεν βγαίνει νόημα, εκτός αν θέλουμε να πάμε μακριά τη βαλίτσα -αλλά είναι φανερό ότι ο συντάκτης ήθελε να γράψει under the auspices, λέξη περίπου ομόηχη, που σημαίνει «υπό την αιγίδα». Έτσι, ναι, βγαίνει νόημα. Οπότε, προχειρότητα και κακά αγγλικά βρίσκουμε και στην καρδιά της Ευρώπης.

Φωτογραφικά μεζεδάκια

Εντάξει,  δεν είναι όλα τα μεζεδάκια μας φωτογραφικά, αλλά κάμποσα συνοδεύονται από φωτογραφίες, οπότε είπα να βάλω αυτόν τον τίτλο (Πριν από λίγο καιρό είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο που βασιζόταν αποκλειστικά σε φωτογραφίες γλωσσικού ενδιαφέροντος).

* Το πρώτο μας μεζεδάκι είναι μεν φωτογραφικό, αλλά δεν συνοδεύεται από φωτογραφία -και θα έλεγε κανείς ότι δεν είναι καν άξιο για μεζεδάκι, μια και αφορά ένα κοινότατο ορθογραφικό λάθος. Αλλά έχω τον λόγο μου που το παραθέτω.

Το μεζεδάκι είναι φωτογραφικό επειδή αφορά μια φωτογραφία που ίσως θα την είδατε: μια φωτογραφία με δυο αθλήτριες που τραβάνε μια σέλφη (είπα να εξελληνίσω τον όρο: η σέλφη, της σέλφης) και από πίσω ποζάρει (ή απλώς γελάει) η βασίλισσα Ελισάβετ.

Στη σχετική είδηση στο in.gr διαβάζουμε ότι: Ούτε η ίδια η βασίλισσα Ελισάβετ δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην μόδα του photo bombing. Όταν δύο αθλήτριες του χόκεϊ τράβηξαν τη selfie τους, η βασίλισσα… εισέβαλλε στο πλάνο με παιχνιδιάρικο τρόπο.
Δεν «εισέβαλλε» βέβαια, δεν έμπαινε διαρκώς στο πλάνο των κοριτσιών, «εισέβαλε», μπήκε μόνο μια φορά. Το λάθος είναι κοινότατο και θα έπρεπε να είναι πολύ εύκολο να το αποφύγουμε, αφού αν βάλουμε ένα συνώνυμο ρήμα στη θέση του «εισβάλλω», π.χ. «μπαίνω» βλέπουμε καθαρά πως θα λέγαμε «μπήκε στο πλάνο».

Παρατηρώ πάντως ότι συχνότερα εμφανίζεται το λάθος με τα παραπανίσια λ, παρά το λάθος με τα λειψά λ, δηλαδή συχνότερα βλέπουμε, π.χ., «*έχει εισβάλλει» (που είναι πάντα λάθος), παρά «*αυτός εισβάλει» (που επίσης είναι πάντα λάθος). Ίσως να είναι εντύπωσή μου. Ίσως πάλι να υπάρχει κάποιος υποσυνείδητος ψυχολογικός μηχανισμός σε πολλούς, που να λέει ότι το να βάλεις ένα λ ενώ χρειάζονται δύο είναι περισσότερο στιγματισμένο, είναι λάθος αμορφωσιάς, ενώ το να βάλεις ένα παραπανίσιο λ είναι λιγότερο σοβαρό λάθος, για να μην πούμε ότι είναι και απλώς κιμπαριλίκι -το πολύ ποτέ δεν έβλαψε, σου λέει ο άλλος και γράφει «έχει υποβάλλει».

Η πρώτη φωτογραφία μας, από δελτίο ειδήσεων του Αντένα. Κυκλοφόρησε αρκετά στο Φέισμπουκ, αλλά αν δεν συχνάζετε ίσως δεν την έχετε δει.

Ο μπασκετμπολίστας Κουφός είχε υποσχεθεί ότι θα παίξει με την Εθνική, αλλά τελικά άλλαξε γνώμη και θα λείψει (αν δεν κάνω λάθος, από το Μουντιάλ του μπάσκετ). Άλλαξε γνώμη, έκανε πίσω, ανέκρουσε πρύμναν, πολλές εκφράσεις θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε. Ο δημοσιογράφος του Αντένα θέλησε να χρησιμοποιήσει μιαν άλλη, την «έκανε στροφή 180 μοιρών» -πράγματι, αν κάνετε στροφή 180 μοιρών θα κάνετε μεταβολή. Όμως, ο συντάκτης θέλησε να… υπερθεματίσει, ίσως πικαρισμένος από την άρνηση του Κουφού κι έτσι διπλασίασε τις μοίρες, πιστεύοντας ίσως πως έτσι διπλασάζεται η ασυνέπεια.

Το κακό είναι πως αν κάνεις στροφή 360 μοιρών κλείνεις πλήρη κύκλο και βρίσκεσαι στο ίδιο σημείο με πριν, κοιτάζοντας προς τα εκεί που κοίταζες. Και δυστυχώς ο Κουφός δεν… δεσμεύεται από το μαργαριτάρι κι έτσι δεν θα παίξει με την Εθνική!

Τα φώτα, τα πετρέλαια και ο Ανανίας (επανάληψη)

Όταν ήμουν φοιτητής, θυμάμαι, τα θερινά σινεμά δεν έβαζαν ταινίες πρώτης προβολής αλλά επαναλήψεις, είτε της σεζόν που είχε μόλις ολοκληρωθεί είτε παλιότερες, κι ήταν αυτός ένας τρόπος να δει κανείς κλασικές ταινίες και συμπληρώσει τα κενά κινηματογραφικής παιδείας του. Λίγοι σινεμάδες το κρατάνε πια αυτό, τα περισσότερα θερινά όπως μαθαίνω παίζουν πρώτη προβολή, ενώ τα κινηματογραφικά κενά μου έχουν αποκτήσει διαστάσεις Γκραν Κάνιον. Όμως οι θερινές επαναλήψεις είναι καλή ιδέα και το ιστολόγιο την εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια, κανγι κάτι ανάλογο είχα αναγγείλει για φέτος στο άρθρο της 1ης του μηνός.

Με τις θερινές επαναλήψεις άρθρων, αφενός ο ιστολόγος βρίσκει καιρό να κάνει καμιά βουτιά ή καμιά δουλειά και αφετέρου θυμόμαστε ή γνωρίζουμε άρθρα που είχαν δημοσιευτεί παλιότερα στο ιστολόγιο και δεν τα είχαμε προσέξει την πρώτη φορά. Στις επαναλήψεις έχω βάλει κανόνα να έχουν περάσει τουλάχιστον τρία χρόνια από την προηγούμενη δημοσίευση του άρθρου, και επικουρικά να μην είχαν γίνει πάρα πολλά σχόλια την πρώτη φορά (πέρσι είχα πει ‘κάτω από 60 σχόλια’, που οδήγησε στο να διατυπωθεί ο κανόνας ως ‘κανόνας των 3 και 60’, αλλά φέτος ίσως χαλαρώσω κάπως αυτή τη δεύτερην απαίτηση).

Το σημερινό μας άρθρο είχε αρχικά δημοσιευτεί πριν από τέσσερα χρόνια (και μια μέρα) και ο λόγος για τον οποίο διάλεξα να το επαναλάβω είναι ότι πρόσφατα έγινε ένα σχόλιο που, χωρίς να το συμμερίζομαι, είναι αξιόλογο και το ενσωματώνω στο κυρίως άρθρο. Οπότε, και οι επαναλήψεις δεν είναι κοπιπάστη του αρχικού άρθρου, υπάρχει και καινούργιο υλικό συνήθως.

Τα φώτα, τα πετρέλαια και ο Ανανίας

Τι κοινό έχουν αυτές οι τρεις λέξεις, θα ρωτήσετε. Μπα, δεν θα το ρωτήσετε, είμαι βέβαιος ότι το έχετε ήδη μαντέψει· το κοινό στοιχείο τους είναι ότι και τα τρία αυτά πράγματα τα αλλάζουμε, αλλά μεταφορικά, και ότι αυτός που υφίσταται την αλλαγή δεν το απολαμβάνει καθόλου μα καθόλου!

Όταν λέμε ότι κάποιος ή κάτι μου άλλαξε τα φώτα εννοούμε ότι με βασάνισε, με καταταλαιπώρησε, ίσως με κατατρόπωσε σε αθλητικό αγώνα, ίσως ακόμα με έδειρε. Η βασική έννοια είναι η ταλαιπωρία, το μαρτύριο, και έχει τη χροιά της διάρκειας. Δεν αλλάζουμε μόνο τα φώτα και τα πετρέλαια όμως, αλλάζουμε επίσης: την πίστη, τον Χριστό, την Παναγία, τον αδόξαστο, τα ράμματα, τα πέταλα. Να τα δούμε όλα αυτά με τη σειρά.

Από πού (δεν) ξεκίνησαν 11 γνωστές εκφράσεις

Ένα από τα βασικά ενδιαφέροντα του ιστολογίου, θα το ξέρετε όσοι το παρακολουθείτε τακτικά, είναι η ετυμολογία και οι ιστορίες των λέξεων. Ένα άλλο, είναι η ανασκευή μύθων, ιδίως σχετικών με τη γλώσσα. Και στην τομή των δύο ενδιαφερόντων βρίσκεται η ανασκευή ετυμολογικών μύθων. Εδώ εννούμε την ετυμολογία με την ευρύτερη έννοια -όχι μόνο ετυμολογία λέξεων, αλλά και «ετυμολογία» εκφράσεων, δηλαδή ανίχνευση της προέλευσής τους.

Η ανίχνευση της προέλευσης των εκφράσεων είναι σαγηνευτικό θέμα, αλλά πολύ δύσκολο εγχείρημα, πολύ πιο δύσκολο και φευγαλέο από την ετυμολογία των λέξεων. Μια κακή συνήθεια που έχουν αρκετοί μελετητές της φρασεολογίας, ιδίως ερασιτέχνες, είναι να ανάγουν τη γέννηση τέτοιων παγιωμένων εκφράσεων σε ιστορικά γεγονότα, και μάλιστα να προσδιορίζουν με ακρίβεια ημερομηνίες και ονόματα πρωταγωνιστών. Το φαινόμενο αυτό στο ιστολόγιο το ονομάσαμε «νατσουλισμό», από το όνομα του (μακαρίτη πια) ερευνητή Τάκη Νατσούλη, ο οποίος στο βιβλίο του «Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις» συνηθίζει να αποδίδει σχεδόν κάθε παγιωμένη έκφραση σε κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, σε κάποιο αξιοδιήγητο ιστορικό επεισόδιο, χωρίς όμως να τεκμηριώνει την εξήγησή του, η οποία πολύ συχνά αποδεικνύεται λαθεμένη.

Είπα για «παγιωμένες» εκφράσεις, που δεν είναι ο μοναδικός όρος. Ο Τριανταφυλλίδης έκανε λόγο για «ιδιωτισμούς», άλλοι για «φρασεολογικά στοιχεία» ή για παροιμιακές/παροιμιώδεις (εκ)φράσεις. Στο πρώτο βιβλιαράκι που είχα βγάλει για το θέμα αυτό, είχα κάνει λόγο για «ιδιωματικές» εκφράσεις, παρόλο που ήξερα ότι στην ελληνική βιβλιογραφία ιδιωματισμός είναι άλλο πράγμα. Στο πρόσφατο βιβλίο μου, τα Λόγια του αέρα, προτίμησα τον όρο «παγιωμένες» εκφράσεις, αλλά όχι με απόλυτη βεβαιότητα, πρέπει να ομολογήσω.

Μια και μίλησα για το βιβλίο Λόγια του αέρα, να κάνω και λίγη διαφήμιση. Την επόμενη Δευτέρα, 30 Ιουνίου, στις 8 μ.μ. παρουσιάζεται το βιβλίο μου στο βιβλιοπωλείο Πλειάδες (Σπ. Μερκούρη 62, μετρό Ευαγγελισμός) στο Παγκράτι.  Θα είμαι εγώ και ο φίλος Νίκος Λίγγρης της Λεξιλογίας και θα χαρώ αν έρθετε, προτιμώντας την παρουσίαση από τη μετάδοση του μουντιαλικού αγώνα που θα έχει εκείνη τη μέρα.

Και μετά την εισαγωγή και τη διαφήμιση, προχωράω στο κυρίως θέμα.

Πρόσφατα, στον ιστότοπο in2life.gr δημοσιεύτηκε ένα άρθρο με τίτλο «Από πού ξεκίνησαν 11 γνωστές εκφράσεις» οπότε σκέφτηκα πως είναι καλή ιδέα να αναδημοσιεύσω το άρθρο τους με δικά μου σχόλια, επικρίνοντας τις εξηγήσεις που θεωρώ λαθεμένες και δείγματα νατσουλισμού. Να αναφέρω εδώ ότι πριν από έναν περίπου χρόνο, ένας δημοσιογράφος του ίδιου ιστότοπου είχε επικοινωνήσει μαζί μου και συζητήσαμε για ένα άρθρο που ετοίμαζε να γράψει σχετικά με την προέλευση κάποιων εκφράσεων, ένα άρθρο που αποσπάσματά του αναδημοσίευσα κι εδώ με τον τίτλο «Γιατί (δεν) το λέμε έτσι«. Το «δεν» μέσα στην παρένθεση υποδηλώνει την αμφιβολία για κάποιες εξηγήσεις και την προσπάθεια ανασκευής, και με το ίδιο πνεύμα το χρησιμοποιώ και στον τίτλο του σημερινού άρθρου.

Παραθέτω λοιπόν το άρθρο με τις εξηγήσεις των 11 εκφράσεων και ύστερα από κάθε έκφραση βάζω τα δικά μου σχόλια με πλάγιους χαρακτήρες για να ξεχωρίζουν.

Ο Ιωάννης Ντερζίνης δεν μένει πια εδώ!

 

Μια και σήμερα βάφουμε τ’ αβγά, σκέφτομαι να παρουσιάσω ένα παλιότερό μου άρθρο, δημοσιευμένο τις πρώτες μέρες του ιστολογίου, δηλαδή πριν τέσσερα και βάλε χρόνια, που αναφέρεται σε αβγά, αν και όχι σε κόκκινα (για τα κόκκινα αβγά θα έχω υλικό τις επόμενες μέρες, οπότε δεν θα μείνουν παραπονεμένα). Αλλά ποιος είναι ο Ιωάννης Ντερζίνης του τίτλου; Θα έλεγα ότι είναι ο διασημότερος αβγουλάς όλων των εποχών -ή τέλος πάντων αυτός που αξιώθηκε την υστεροφημία για μεγαλύτερο διάστημα. Σκεφτείτε μόνο ότι έχουν περάσει τριακόσια χρόνια από την εποχή που έζησε, κι ακόμα τον μνημονεύουν κάποιοι! Αλλά καλύτερα να πάρω τα πράγματα με τη σειρά.

Ο Ντερζίνης μνημονεύεται στις σημερινές πηγές διότι υποτίθεται πως έχει σχέση με τη γέννηση της φράσης «έχασε τ’ αβγά και τα καλάθια». Η φράση είναι πασίγνωστη. Τη λέμε για κάποιον που έπαθε ολοκληρωτική καταστροφή ή για κάποιον που τα έχει χάσει και έχει πελαγώσει. Χρησιμοποιείται συχνά, τόσο στην καθημερινή ομιλία όσο και στον δημοσιογραφικό λόγο. Πολλοί χρησιμοποιούν μια παραλλαγή της, «έχασε τ’ αβγά και τα πασχάλια», για την οποία θα πούμε στο τέλος του άρθρου.

Στο Διαδίκτυο κυκλοφορεί μια εντελώς αστήριχτη εξήγηση για την προέλευση της φράσης «έχασε τ’ αβγά και τα καλάθια». Το κακό είναι ότι η εξήγηση αυτή, που προέρχεται από το βιβλίο «Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις» του Τάκη Νατσούλη, έχει αναδημοσιευτεί και αλλού, ακόμα και στην εφημερίδα «Τα Νέα» (και μάλιστα δυο φορές τα τελευταία χρόνια: 12.3.2003 και 18.3.2004). Και όσο  αναδημοσιεύεται μια πατάτα, τόσο ριζώνει. (Για να μην παρεξηγηθώ: ο Νατσούλης έχει μαζέψει πολύ υλικό στο βιβλίο του· δυστυχώς, η έλλειψη συστήματος, η τσαπατσουλιά στην παράθεση των πηγών και η τάση του να προσπαθεί να βρει με το ζόρι μια ιστορική εξήγηση για κάθε φράση, μειώνουν καίρια την αξία του έργου του).

Αλλά ποια είναι επιτέλους η περίφημη εξήγηση του Νατσούλη; Το δημοσίευμα των Νέων είναι πια κλειδωμένο στους μη συνδρομητές, μη χάσει η Βενετιά βελόνι, αλλά έχω κρατήσει από παλιότερα το κείμενο (που άλλωστε το έχουν αναδημοσιεύσει, σαν τους στραβούς που πάνε στον Άδη, δεκάδες ιστότοποι):

 Για κάποιον που τρομάζει ή σαστίζει εύκολα, συνήθως λέμε «έχασε τ’ αβγά και τα καλάθια». Η φράση αυτή έμεινε στις νεώτερες γενιές από το 1688, όταν την Αθήνα είχε καταλάβει ο Μοροζίνης με τα στρατεύματά του. Την εποχή εκείνη είχε πέσει πανώλη και τα κρούσματα ήταν χιλιάδες. Οι στρατιώτες του Μοροζίνη είχαν αρχίσει να αποδεκατίζονται. Τα χωράφια γύρω από την Αθήνα είχαν μετατραπεί σε νεκροταφεία. Τότε, πολλοί Αθηναίοι για να σωθούν πήραν τις οικογένειές τους και τράβηξαν για τα νησιά. Ανάμεσα σ’ εκείνους ήταν και ο Ιωάννης Ντερζίνης ή Ντερτσίνης, που έκανε εμπόριο αβγών. Για να μην αφήσει το εμπόρευμά του να χαλάσει, αποφάσισε να το πάρει μαζί του, με την ελπίδα να το πουλήσει. Όμως, στον δρόμο τούς επιτέθηκαν Αλγερινοί κουρσάροι και τους έπιασαν. Οι νέοι κρατήθηκαν αιχμάλωτοι, ενώ τον Ντερτσίνη, που ήταν ηλικιωμένος και άρρωστος, τον άφησαν ελεύθερο. Έτσι, αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω στην Αθήνα. Και όπως γράφει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Τάκης Νατσούλης στο βιβλίο του «Λέξεις και Φράσεις Παροιμιώδεις» (Εκδόσεις Σμυρνιωτάκης), αρκετοί τον επισκέπτονταν για να μάθουν για την τύχη των συγγενών τους που είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι από τους Αλγερινούς. Σε μια Αθηναία που έχασε τον άντρα της και έκλαιγε σπαρακτικά, ο Ντερτσίνης τής είπε: «Η αφεντιά σου κλαις για τον άντρα σου. Αμ, τι να πω κι εγώ ο κακομοίρης που έχασα τ’ αβγά και τα καλάθια»; Η φράση του αβγουλά έμεινε μέχρι τις μέρες μας, με διαφορετική όμως σημασία.