Νταβίντ Ντιόπ και Γουόλε Σογίνκα (συνεργασία της Αγάπης Νταϊφά)

Η φίλη μας Αγάπη Νταϊφά μετέφρασε και μου έστειλε ποιήματα Αφρικανών ποιητών. Από αυτό το υλικό διάλεξα δύο ποιητές που τους παρουσιάζω σήμερα, έναν γαλλόφωνο κι έναν αγγλόφωνο.

Η εισαγωγή είναι επίσης της Αγάπης. Πρόσθεσα φωτογραφίες.

Ο Νταβίντ Ντιοπ γεννήθηκε στο Μπορντώ τής Γαλλίας, από πατέρα Σενεγαλέζο και μητέρα Καμερουνέζα.

Μετά τον θάνατο τού πατέρα του, τον μεγάλωσε η μητέρα του. Έζησε τη ζωή  τών ξεριζωμένων μοιράζοντας τους μήνες του ανάμεσα  στη Γαλλία και τη Δυτική Αφρική. Έλαβε τη βασική εκπαίδευση στη Σενεγάλη.

Εθεωρείτο από τους πλέον ελπιδοφόρους ποιητές τής Δυτικής Αφρικής. Στη σύντομη ζωή  του βίωσε έντονα τον πόθο για την Αφρική και την αλληλεγγύη του με όσους αγωνίστηκαν ενάντια  στη γαλλική αποικιοκρατία. Το έργο του φανερώνει το μίσος του για τους καταπιεστές και την αλληλεγγύη για τους καταπιεσμένους.

Άρχισε να γράφει ποίηση όταν ήταν ακόμα στο σχολείο και πρωτοδημοσίευσε, δεκαπεντάχρονος ακόμα, στις εκδόσεις Présence Africaine που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο κίνημα τής λεγόμενης νεγροσύνης (négritude). Αρκετά ποιήματά του κυκλοφόρησαν στη διάσημη ανθολογία  τού Λεοπόλ Σενγκόρ, που αποτέλεσε ορόσημο τής σύγχρονης αφρικανικής γραφής στα γαλλικά.

Χρησιμοποίησε  ηθελημένα αφρόντιστο και  αφηγηματικό ύφος εγκαινιάζοντας, έτσι, ένα καινούριο ύφος στην ποίηση διαμαρτυρίας.

Το 1960 ο Ντιοπ και η σύζυγός του σκοτώθηκαν σε αεροπορικό δυστύχημα επιστρέφοντας  από το Ντακάρ στο Παρίσι. Το μεγαλύτερο μέρος τού αδημοσίευτου έργου του πιστεύεται πως χάθηκε στο δυστύχημα. Τα μόνα του ποιήματα που σώζονται είναι τα είκοσι δύο που δημοσίευσε όσο ζούσε στην συλλογή Coups de Pilon  το 1956 και μεταφράστηκαν στα αγγλικά το 1971.

Το χαράμι και η Μπόκο Χαράμ

Με ρώτησε ένας φίλος αν η οργάνωση Μπόκο Χαράμ, για την οποία ακούμε κάθε τόσο στις ειδήσεις ότι κάνει φριχτά εγκλήματα στη Νιγηρία, έχει κάποια σχέση, το όνομά της δηλαδή, με τη λέξη «χαράμι». Η σύντομη απάντηση είναι «ναι», αλλά αν δίναμε μόνο σύντομες απαντήσεις δεν θα είχαμε ιστολόγιο. Κατά σύμπτωση, είχα παλιότερα γράψει για τη λέξη «χαράμι», που έχει μεγάλο ετυμολογικό ενδιαφέρον, πριν από τέσσερα χρόνια -όχι όμως για τη Μπόκο Χαράμ, αφού τότε η ισλαμική σέχτα της Νιγηρίας ακουγόταν πολύ λιγότερο. (Κατά σύμπτωση, το παλιό εκείνο άρθρο είχε δημοσιευτεί τη μέρα που μάθαμε τον σεισμό και την έκρηξη στη Φουκουσίμα, κι έτσι πέρασε, μοιραία, σε δεύτερη μοίρα). Ευκαιρία είναι λοιπόν να αναδημοσιεύσω το παλιό εκείνο άρθρο, επαυξημένο τώρα.

Και θα ξεκινήσουμε ακριβώς με τη Μπόκο Χαράμ, την αλλόκοτη φονταμενταλιστική σουνιτική σέχτα που θέλει να επιβάλει τη σαρία στη Νιγηρία -βέβαια, επειδή εδώ λεξιλογούμε, δεν θα συζητήσω τα εγκλήματα της οργάνωσης, ούτε τις ιδιομορφίες της, ούτε για ποιο λόγο έχει ριζώσει στη βορειοανατολική Νιγηρία -αν θέλετε, τα σχολιάζετε εσείς. Εγώ θα πω για το όνομά της. Το Boko Haram δεν είναι το επίσημό της όνομα (αυτό είναι Jamā‘atu Ahli is-Sunnah lid-Da‘wati wal-Jihād – λαός αφοσιωμένος στις διδαχές του Προφήτη για τη τζιχάντ, ή κάτι τέτοιο). Όμως, η κοινή της ονομασία είναι Μπόκο Χαράμ. Η πρώτη λέξη, boko, της γλώσσας Χάουσα, αρχικά σήμαινε «πλαστός», αλλά έχει φτάσει να εννοεί, στη Νιγηρία, τα μη θρησκευτικά σχολεία, τη δυτικού τύπου εκπαίδευση. Κάποιοι πιστεύουν ότι αποτελεί παραφθορά του αγγλικού book, βιβλίο. Η δεύτερη λέξη είναι το αραβικό «χαράμ», απαγορευμένος -άρα, «η δυτική εκπαίδευση είναι απαγορευμένη», και όντως η συγκεκριμένη οργάνωση είναι εντελώς αρνητική απέναντι σε κάθε ευρωπαϊκή επιρροή.

Παραδέχομαι ότι η προηγούμενη παράγραφος απαρτίζεται από πληροφορίες παρμένες κυρίως από τη Βικιπαίδεια, κι αν υπάρχει κάποιο λάθος ή ανακρίβεια μετά χαράς θα τη διορθώσω. Προχωράμε στο haram, χαράμ, το χαράμι δηλαδή, μια λέξη που εμείς την πήραμε από τα τούρκικα, αλλά έχει αραβική αρχή. Από την ίδια τριγράμματη αραβική ρίζα, χ-ρ-μ, έχουμε κι άλλες δύο λέξεις που έχουν περάσει στη γλώσσα μας. Η μία είναι το χαρέμι, όσο για την τρίτη σας αφήνω να προσπαθήσετε να την μαντέψετε -κι αν δεν τη βρείτε θα την πούμε παρακάτω.