Μεζεδάκια της ισημερίας

Η φθινοπωρινή ισημερία είναι σήμερα ή, αν διάβασα σωστά, αύριο τα ξημερώματα. Ισημερία θα πει πως οι μέρες διαρκούν όσο και οι νύχτες, αλλ’ από αύριο η νύχτα θα πάρει το πάνω χέρι και η διαφορά τους ολοένα θα μεγαλώνει, θα νυχτώνει όλο και νωρίτερα, τα φύλλα θα πέφτουν απ’ τα κλαριά, θα βάλει ψύχρα, θ’ αρχίσουν τα πρωτοβρόχια και στις δημοσκοπήσεις θα απαντάμε όλοι ότι θα ψηφίσουμε Κούλη. (Αυτό το τελευταίο το είπα επειδή άκουσα πως ο Παύλος Τσίμας απέδωσε την προσφατη δημοσκοπική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στο ότι οι δημοσκοπήσεις έγιναν το καλοκαίρι που επηρεάζει θετικά τη διάθεση).

Αν αναρωτιέστε γιατί δεν τα είπα «ισημεριακά» τα μεζεδάκια μας, η απάντηση είναι απλή: επειδή τα έχω ονομάσει έτσι άλλες δυο φορές ως τώρα.

* Και ξεκινάμε.

* Tο σαββατοκύριακο που μας πέρασε ήταν η σειρά του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης να περάσει από τη ΔΕΘ, να μιλήσει και να δώσει συνέντευξη Τύπου.

Στο Φέισμπουκ κυκλοφόρησε αυτή η φωτογραφία από την ομιλία του Κ. Μητσοτάκη, με τη λεζάντα «Τύφλα να’χει ο Μάρλον Μπράντο» να κάνει αστεία αντίστιξη.

Με τις σημερινές τηλεοπτικές συσκευές είναι εύκολο να στήσει κανείς τέτοια στιγμιότυπα, αρκεί κάποιο από τα πολλά κανάλια μας να παίζει την ίδια ώρα κάποιαν εκπομπή με αστείο τίτλο. Αλλά έχει πλάκα.

* Στην ομιλία του Κ. Μητσοτάκη πρόσεξα ένα λάθος που το κάνουν πολλοί. Σε κάποιο σημείο της ομιλίας του, αναφερόμενος στους (νεο)μετανάστες της κρίσης, ο Κ.Μ. είπε:

…θα γυρίσουν στην Ελλάδα, να στηρίξουν την ανάρρωση της ελληνικής κοινωνίας, να κάνουν αυτό, το οποίο τελικά όλοι όσοι ζήσαμε στο εξωτερικό το ξέρουμε πολύ καλά -ο νόστος είναι πολύ ισχυρός- και θέλουν να γυρίσουν τελικά στην πατρίδα τους...

Ώστε «ο νόστος είναι πολύ ισχυρός». Αλλά τι σημαίνει νόστος; Σύμφωνα με τα λεξικά, νόστος είναι η επιστροφή στην πατρίδα, ιδίως έπειτα από πολύχρονη απουσία μακριά. Από τη λέξη νόστος και από την επίσης ελληνική λέξη άλγος, κάποιος λόγιος του 17ου αιώνα έπλασε στα νεολατινικά της εποχής τον όρο nostalgia για να δηλώσει τη λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα, όρος που έγινε διεθνής και πέρασε και στα ελληνικά.

Αξίζει άρθρο για το θέμα, αλλά προς το παρόν ας περιοριστούμε στο ότι αρκετός κόσμος, ιδίως τα τελευταία χρόνια, λέει «ο νόστος» και εννοεί «η νοσταλγία» -όπως εδώ, στην αποστροφή του Κ. Μητσοτάκη. Δεν είναι όμως σωστό. (Για περισσότερα, δείτε παλιό άρθρο του φίλου Γιάννη Χάρη).

Advertisement

Μεζεδάκια του συμβουλίου αρχηγών

Ο τίτλος του σημερινού μας άρθρου είναι ίσως παραπλανητικός, αφού τα μεζεδάκια μας δεν έχουν βέβαια αλιευτεί από τις συζητήσεις στο σημερινό Συμβούλιο Αρχηγών, που άλλωστε δεν έχει αρχίσει, και που τα πρακτικά του έτσι κι αλλιώς δεν δημοσιεύονται, τουλάχιστον σε μορφή που να επιτρέπει τον εντοπισμό γλωσσικών αξιοπερίεργων. Απλώς, το σημερινό άρθρο δημοσιεύεται την ίδια μέρα με τη σύγκληση του Συμβουλίου, οπότε βρήκα μια εύκολη λύση για τον τίτλο του.

Σύγκληση βέβαια, αφού συγκαλείται. Πολλοί το έγραψαν «σύγκλιση», ακόμα και τα Νέα για μερικές ώρες (ευτυχώς στο μεταξύ το διόρθωσαν) αλλά αυτό είναι άλλη λέξη, από το «συγκλίνω», και για να λογοπαίξουμε θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπήρξε σύγκλιση απόψεων ως προς τη σύγκληση του συμβουλίου.

(Οι οδοντογιατροί ξέρουν ότι υπάρχει και τρίτο ομόηχο στην παρέα, η σύγκλειση, αλλά είναι σπάνιο. Σύγκλυση δεν υπάρχει, μόνο σύγκλυς όχλος στα αρχαία Αλλά υπάρχει και σύγκλυση, από το αρχαίο ρήμα συγκλύζω, που είναι η πλημμύρα ή η νεροποντή, όπως μου θύμισε ο φίλος Δημήτρης, Η λέξη λεξικογραφείται στον Δημητράκο και στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό, και υπάρχεικαι στον Ερωτόκριτο: οπούλαχε να δει ποτέ σύγκλυση να φουσκώσει.

* Ένας φίλος μού στέλνει κατά καιρούς κρούσματα γλωσσικού ευπρεπισμού που ψαρεύει εδώ κι εκεί. Για παράδειγμα, σε άρθρο για τον εμπρησμό στο σπίτι του Αλ. Φλαμπουράρη, πρόσεξε τη φράση «η φωτιά προσέλαβε διαστάσεις» και μου λέει «άρχισαν οι προσλήψεις;» Του απάντησα ότι για τους κοινούς θνητούς «παίρνει διαστάσεις», αλλά αφού ήταν για υπουργό, έστω και συριζαίο, είπε να βάλει τα καλά της.

* Το ρήμα «παίρνω» όμως είναι απαγορευμένο από τους γλαφυρούς. Τις προάλλες, στην εκπομπή του Σκάει Μπογδάνου, που έτυχε να την ακούσω, ένας από τους δημοσιογράφους είπε ότι η Τουρκία, με το να καταρρίψει το ρωσικό αεροσκάφος «λαμβάνει μεγάλο ρίσκο». «Παίρνει ρίσκο» είναι η έκφραση -αν θες να το πεις με φράκο θα πεις «διακινδυνεύει», αλλιώς έχεις φράκο με βερμούδα.