Ο Μωάμεθ στην Ολλανδία

Σύμφωνα με την παροιμία, ο Μωάμεθ πηγαίνει ή δεν πηγαίνει στο βουνό. Η Ολλανδία βουνά δεν έχει, ως γνωστόν, αφού το ψηλότερο σημείο της (στο τριεθνές με τη Γερμανία και με το Βέλγιο, έχω πάει) είναι μόλις 322 μέτρα. Αλλά πηγαίνει ο Μωάμεθ στην Ολλανδία;

Ο ακροδεξιός ανεξάρτητος βουλευτής Κώστας Μπογδάνος, διαγραμμένος από τη Νέα Δημοκρατία και πρόεδρος του κόμματος ΠΑΤΡΙ.Δ.Α., που σημαίνει Πατριωτική Δύναμη Αλλαγής, δημοσίευσε τις προάλλες στο Φέισμπουκ και στο Τουίτερ μια ανάρτηση, που τη βλέπετε στην οθονιά:

Δεύτερο δημοφιλέστερο όνομα στην Ολλανδία για το 2022: Μοχάμεντ. Μέσα σε λίγα χρόνια, έθνη ολόκληρα καταλύονται. Οι «προοδευτικές» κυβερνήσεις και οι ΜΚΟ τελειώνουν τους γηγενείς πληθυσμούς.

Θα αφήσουμε να συμβεί και στην Ελλάδα; Αυτό είναι το μέγιστο ζήτημα στις επόμενες κάλπες.

Εννοεί προφανώς «δεύτερο δημοφιλέστερο όνομα σε νεογέννητα κατά το 2022″, εξάλλου εκεί παραπέμπει και η φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο, και βεβαίως «σε νεογέννητα αγόρια».

Πολλοί κατηγόρησαν τον ακροδεξιό βουλευτή για παραπληροφόρηση, διότι σε διάφορες ιστοσελίδες τα αποτελέσματα που έβρισκαν ήταν διαφορετικά, και το όνομα Muhammad δεν βρισκόταν στην πρώτη δεκάδα. Για παράδειγμα, εδώ βλέπουμε ότι τα δέκα δημοφιλέστερα ονόματα που δόθηκαν, στην Ολλανδία, σε νεογέννητα αγόρια, ήταν:

1. Noah
2. Liam
3. Luca
4. Lucas
5. Mees
6. Finn
7. James
8. Milan
9. Levi
10. Sem

Όχι μόνο δεν υπάρχει πουθενά Muhammad, αλλά πρώτο είναι, όπως και τα προηγούμενα 2-3 χρόνια, το όνομα Noah, εμφανώς χριστιανικό/εβραϊκό.

Ωστόσο, ο Κ. Μπογδάνος απάντησε παραθέτοντας άρθρο της TRT, στο οποίο δηλώνεται, με καμάρι, ότι το όνομα Muhammad δόθηκε το 2022 σε 671 νεογέννητα αγόρια στην Ολλανδία και έρχεται στη δεύτερη θέση πίσω από τον Noah.

Nα κάνουμε εδώ μια παρένθεση. Όταν κάποιοι διαμαρτύρονται για τις επαναπροωθήσεις που κάνει το Λιμενικό στο Αιγαίο, οι εθνικόφρονες τούς κατηγορούν ότι προωθούν την τουρκική προπαγάνδα. Πρόσφατα, στο Τουίτερ, η εθνικόφρων δημοσιογράφος Βασιλική Σιούτη κατηγόρησε για φορέα τουρκικής προπαγάνδας τον άξιο διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλο επειδή ο τελευταίος παρουσίασε ένα βίντεο τουρκικής προέλευσης που έδειχνε επαναπροωθήσεις. Απ’ όσο ξέρω, κανείς δεν κατηγόρησε για προωθητή τουρκικής προπαγάνδας τον βουλευτή Μπογδάνο παρόλο που η TRT είναι, ακριβώς, η τουρκική ραδιοτηλεόραση και ελέγχεται απόλυτα από το καθεστώς Ερντογάν -και παρόλο που, όπως θα δούμε, το επίμαχο άρθρο παρουσιάζει τα δεδομένα κατά τρόπο μεροληπτικό. Τέλος της παρένθεσης.

Advertisement

Η μυστηριώδης εξαφάνιση της πρώτης κατανομής

Εκλογικό θα είναι το σημερινό άρθρο, παρόλο που πρόσφατα ο πρωθυπουργός απέκλεισε για άλλη μια φορά το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών. Ίσως πάλι, ακριβώς επειδή το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών αποκλείστηκε, μια και το θέμα μας δεν θα είναι οι εκλογές καθαυτές, αλλά το εκλογικό σύστημα.

Ο ισχύων εκλογικός νόμος, που ψηφίστηκε το 2020, συγκέντρωσε μόνο 163 ψήφους στη Βουλή κι έτσι δεν θα ισχύσει στην αμέσως επόμενη εκλογική αναμέτρηση, αλλά στη μεθεπόμενη (θα έπρεπε να συγκεντρώσει 200 για να ισχύσει αμέσως). Έτσι, οι εκλογές του 2023 (αν τελικά γίνουν τότε) θα γίνουν με το σύστημα της απλής αναλογικής, με τον εκλογικό δηλαδή νόμο της προηγούμενης κυβέρνησης, του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο ισχύων νόμος προβλέπει μπόνους για το πρώτο κόμμα, ώστε να διευκολύνεται ο σχηματισμός μονοκομματικής («αυτοδύναμης») κυβέρνησης, αλλά με κάπως περίπλοκο τρόπο:

Εάν το πρώτο κόμμα, έχει λάβει ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 25% των έγκυρων ψηφοδελτίων, τότε λαμβάνει μπόνους 20 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 280 έδρες κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των δικαιούμενων εδρών κομμάτων. Από το 25% και μετά, για κάθε 0,5% το πρώτο κόμμα θα παίρνει επιπλέον μπόνους μία έδρα, ενώ το μάξιμουμ των 50 εδρών θα το λαμβάνει εάν το ποσοστό του είναι στο 40%.

Για σύγκριση, ο εκλογικός νομος με τον οποίο έγιναν οι εκλογές του 2012 και του 2015 (και μερικές παλιότερες) πρόβλεπε μπόνους 50 εδρών για το πρώτο κόμμα, ανεξάρτητα από το ποσοστό του -έτσι, πήρε το μπόνους, ας πούμε, η ΝΔ τον Μάιο του 2012 ενώ είχε συγκεντρώσει ποσοστό κάτω του 19% (18,85% για την ακρίβεια). Με τον σημερινό νόμο δεν θα έπαιρνε καθόλου μπόνους, ενώ πολύ μειωμένο θα ήταν το μπόνους της ΝΔ στις εκλογές του Ιουνίου 2012 (μολις 6-7 έδρες αντί 50) και μειωμένο του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2015 (40-42 έδρες αντί 50). Αν ίσχυε ο σημερινός εκλογικός νομος στις εκλογές του 2019, οι έδρες των κομμάτων θα ήταν λίγο-πολύ οι ίδιες, αφού το πρώτο κόμμα συγκέντρωσε σχεδόν 40%.

Κι έτσι, το κυβερνών κόμμα είχε υπολογίσει ότι θα έκανε (ενδεχομένως πρόωρες) εκλογές με απλή αναλογική που δεν θα έδιναν δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης και αμέσως μετά δεύτερες εκλογές με τον καινούργιο εκλογικό νόμο οπότε θα εξασφάλιζε άνετη αυτοδυναμία. Ωστόσο, σε συνθήκες πρωτοφανούς ακρίβειας και ενεργειακής (και όχι μόνο) κρίσης, μαζί με τον πόλεμο στην Ουκρανία, τα δημοσκοπικά δεδομένα δεν ευνοούν πια ένα τέτοιο σενάριο κι έτσι στον φιλοκυβερνητικό τύπο διατυπώνονται συνεχώς σκέψεις για  αλλαγή του εκλογικού νόμου και επαναφορά του μπόνους των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα ανεξάρτητα από ποσοστό και άλλες τέτοιες φιοριτούρες (παράδειγμα).

Στην Ολλανδία ρωτάνε στα ίσια…

Συζητήθηκε πολύ, στα μέσα ενημέρωσης και στα κοινωνικά μέσα, ο διαξιφισμός, στην προχτεσινή συνέντευξη τύπου, ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και την Ολλανδέζα δημοσιογράφο Ingeborg Beugel. Το θέμα το σχολιάσαμε και εδώ, αλλά έκρινα σκόπιμο να του αφιερώσω ειδικό άρθρο, διότι στην απάντησή του ο Έλληνας πρωθυπουργός, αν και κατηγορήθηκε ότι ψεύδεται, είπε, ή μάλλον υπόνόησε, μια σκληρή και άβολη αλήθεια.

Αλλά ας παρακολουθήσουμε το απόσπασμα της συνέντευξης τύπου με το σχετικό επεισόδιο:

Βρήκα κάπου τη μεταγραφή της λεκτικής αντιπαράθεσης, και την παραθέτω (στο τέλος υπάρχει και η απάντηση του Ολλανδού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε, που δεν έχει περιληφθεί στο παραπάνω απόσπασμα):

Προτάσεις για τις πασχαλινές διακοπές σας

Πολύς κόσμος είχε κανονίσει κάποια εκδρομή για το Πάσχα και τώρα με την πανδημία του κορονοϊού και με την καραντίνα αναγκάστηκε να ματαιώσει τα σχέδιά του.

Θέλοντας να συμβάλω στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, αναδημοσιεύω ένα παλιό άρθρο του ιστολογίου (προηγούμενη δημοσίευση πριν από έξι χρόνια) το οποίο ξαναδουλεμένο δημοσιεύτηκε και στο βιβλίο μου «Η γλώσσα έχει κέφια» -εδώ δημοσιεύω το κείμενο από το βιβλίο, αλλά προσθέτω/επικαιροποιώ διάφορα πράγματα.

Μια λύση λοιπόν για πασχαλινές διακοπές είναι το Μπουρντάκιοϊ. Ποιο Μπουρντάκιοϊ; Η απάντηση βρίσκεται στο παλιό εκείνο άρθρο:

Διακοπές στο Μπουρντάκιοϊ

Πριν από μερικά χρόνια, συζητώντας μ’ έναν συνάδελφο, τον ρώτησα αν πήγε πουθενά τα Χριστούγεννα.

«Πήγαμε στο Μπουρντάκιοϊ», μου απάντησε.

Και μου εξήγησε πως αυτή τη φράση την έλεγε ο πατέρας του, πρόσφυγας στην καταγωγή, από τη Σινώπη, όταν ήθελε να πει, περιπαικτικά, ότι δεν πήγε ή δεν θα πάει πουθενά. Μπουρντά θα πει «εδώ» στα τούρκικα, θα το θυμάστε από το «γκελ μπουρντά» που έχει γίνει παροιμιώδες στα ελληνικά (αν και η σωστή τούρκικη φράση είναι «γκελ μπουραγιά», για να δηλωθεί κίνηση και όχι στάση, όπως το μπουρντά). Και «κιόι» (köy) είναι το χωριό, για παράδειγμα Γενίκιοϊ το Νεοχώρι ή Νιχώρι της Καλλίπολης, Κιούπκιοϊ (χωριό που φτιάχνουν κιούπια, πιθάρια) το χωριό του Καραμανλή που το είπαμε Πρώτη κτλ. Έτσι, Μπουρντάκιοϊ το «Εδωχώρι».

Το Μπουρντάκιοϊ παλιότερα το λέγαν αρκετά οι Ρωμιοί, τώρα λιγότερο. Υπάρχει και παραλλαγή, Μπουραντάκιοϊ (buradaköy), αφού το burada είναι παράλληλος τύπος του burda. Πανελλήνιο αντίστοιχο του Μπουρντάκιοϊ δεν ξέρω αν έχουμε, πάντως η γιαγιά ενός φίλου έλεγε «το Κατσεδό».

Στην Κοζάνη, από την άλλη, υπάρχει ο μαγευτικός Αρίνταγας, που είναι η φανταστική παραλία τής (απελπιστικά μεσόγειας στην πραγματικότητα) πόλης. Όταν κάποιος μας έχει εκνευρίσει με τα διάφορα μακρινά και δυσπρόσιτα χωριά που επισκέφτηκε στην τελευταία εκδρομή του, μπορούμε να τον ρωτήσουμε αν επισκέφτηκε τις Μέγλυφες ή τα Σέκλανα (Κορινθίας, μάλιστα). Ως επιτομή του μαγευτικού αιγαιοπελαγίτικου νησιού έχει μεγάλη πέραση η Ίφκινθος.

Κάτι ανάλογο με το Μπουρντάκιοϊ έχουν κι οι Γερμανοί. Μια απάντηση στην ερώτηση «πού θα κάνετε φέτος διακοπές» είναι «Auf Balkonien», που ακούγεται κάπως σαν το όνομα μιας εξωτικής χώρας, σαν να λέμε «Στην Μπαλκονία», ενώ ο φουκαράς απαντάει ότι θα μείνει στο σπίτι, στο μπαλκόνι του. Μπαλκονία έχουν και οι Ολλανδοί (Balkonia), άλλοι όμως προτιμούν την «Tuinaria» (στον κήπο τους δηλαδή, Κηπαρία). Κι αυτό θυμίζει την απάντηση που δίνουν πολλοί στην ερώτηση «πού θα πάμε;», συνήθως για βραδινή έξοδο, όπου απαντούν δίνοντας τη (γνωστή βέβαια στον συνομιλητή τους) διεύθυνσή τους, π.χ. Ελευθερίου Βενιζέλου 124…

Εθνεγερτικά μεζεδάκια

Το καθιερωμένο σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό άρθρο μας το ονομάζω έτσι επειδή δημοσιεύεται στην αρχή του τριημέρου της 25ης Μαρτίου -και με την ευκαιρία κάνω την αυτοκριτική μου διότι φέτος δεν έχω βάλει ούτε ένα άρθρο σχετικό με το 1821, ενω και αύριο, που είναι Κυριακή και κανονικά θα έβαζα κάποιο λογοτέχνημα για την Επανάσταση, έχω κανονίσει να δημοσιεύσω κάτι άλλο. Τη Δευτέρα όμως, ανήμερα, θα βάλω κάτι.

* Προς στιγμή σκέφτηκα να βάλω τίτλο σχετικόν με το Μπρέξιτ, αφού την άλλη Παρασκευή ήταν προγραμματισμένη η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά τελικά δόθηκε παράταση, οπότε το σίριαλ θα έχει σίγουρα μερικά ακόμα επεισόδια.

Γέλασα πάντως πολύ με αυτό το αστείο που κυκλοφορεί στην αγγλική μπλογκόσφαιρα, το δήθεν γράμμα της μαμάς της μαθήτριας Τερέζας, που ζητάει από τον δάσκαλο κ. Μπαρνιέ να δώσει παράταση στη μικρή Τερέζα να τελειώσει τα μαθήματά της επειδή «το Μογκ έφαγε τη συμφωνία της». Μια παροιμιώδης ψεύτικη δικαιολογία των μαθητών στα αγγλικά σχολεία είναι ότι ο σκύλος έφαγε το τετράδιο με την εργασία μου -εδώ βέβαια το Μογκ είναι ο Jacob Rees-Mogg, ο συντηρητικός βουλευτής που είναι εσωκομματικός αντίπαλος της Τερέζας Μέι.

* Επίσης, να ομολογήσω ότι όταν διάβασα το σχόλιο φίλου Brexit postponed to the end of May, την πάτησα διότι σχολαστικά επισήμανα ότι δεν είναι ακριβώς στα τέλη Μαΐου η αναβολή του Μπρέξιτ αλλά έως τις 22 του μηνός, που έχει σημασία (αφού στις 23 αρχίζουν οι ευρωεκλογές).

«Εννοούσα to the end of Ms May», διευκρίνισε ο φίλος μου!

* Παρόλο που ξέρω ότι στους τίτλους των εφημερίδων η συνήθης μη σημασμένη σειρά των όρων της πρότασης (Υποκείμενο-Ρήμα-Αντικείμενο) πολύ συχνά αντιστρέφεται, ομολογώ ότι πολλές φορές σκοντάφτω, ακόμα κι όταν η φράση δεν είναι απόλυτα αμφίσημη όπως η «Μωρό δάγκωσε σκυλί».

Παράδειγμα, ο τίτλος σε χτεσινό άρθρο της Καθημερινής:

Το 50% του φόρου εισοδήματος πληρώνει το 5% των φορολογουμένων

Γλυκά πορτοκάλια, πικρά νεράντζια ξανά

Μέρα γιορτής εχτές, πού καιρός και μυαλό για άρθρο. Μοιραία, ξανασερβίρω παλιότερο άρθρο, αρκετά παλιό (εξίμισι χρόνια) ώστε κάποιοι να μην το έχουν διαβάσει. Και επειδή πριν από καμιά εικοσαριά μέρες είχαμε αναδημοσίευση του άρθρου για τα λεμόνια, τώρα αναδημοσιεύω το άρθρο για τα πορτοκάλια -αλλά όχι από την αρχική του δημοσίευση στο ιστολόγιο, παρά από το αντίστοιχο κεφάλαιο του βιβλίου μου Οπωροφόρες λέξεις, που είναι αρκετά διαφορετικό.

Από τα εσπεριδοειδή, ξεχωρίζει ένα –το πορτοκάλι– που όμως θα το εξετάσουμε όχι μόνο του, παρά μαζί με έναν φτωχό του συγγενή· και τούτο επειδή οι ιστορίες τους και τα γλωσσικά τους έχουν μπλέξει τόσο που να μην είναι εύκολο να διηγηθείς το ένα χωρίς να πεις για το άλλο.

Και τα δυο πάντως είναι φρούτα γηγενή της Ασίας, από την Ινδία το νεράντζι και από την Κίνα το πορτοκάλι. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν τα ήξεραν· απ’ όλα τα εσπεριδοειδή, μόνο το κίτρο έμαθαν, κι αυτό μόνο στην ελληνιστική εποχή.

Ο φτωχός συγγενής, το νεράντζι, ήρθε πρώτος. Στα ινδικά λεγόταν κάτι σαν ναράνγκα, nāraṅga, στα περσικά ναράνγκ (نارنگ, nārang), στα αραβικά ναράντζ (نارنج, nāranj). Γύρω στον ένατο-δέκατο αιώνα έχει φτάσει στην Μέση Ανατολή και στο Βυζάντιο, οι Σταυροφόροι το βρίσκουν στην Παλαιστίνη, ενώ οι Άραβες το μεταφέρουν στη Σικελία. Στα ελληνικά της εποχής, το ναράντζ αυτό περνάει ως «νεράντζι», ίσως με παρετυμολογική επίδραση του νερού. Στα ισπανικά, περνάει ως naranja, στα ιταλικά narancia και στην Τοσκάνη narancio. Από τη συνεκφορά un narancio το αρχικό n- χάνεται (αυτό το φαινόμενο δεν είναι καθόλου σπάνιο) κι έτσι γίνεται arancio και arancia, και το βρίσκει κανείς και mela arancia (το μήλο είπαμε πως συχνά είναι γενική ονομασία για κάθε οπωρικό) και περνάει και δάνειο στα γαλλικά, orenge (σήμερα orange) και pome orenge, απ’ όπου το παίρνουν και οι Άγγλοι, orange. Αυτά, το νεράντζι, που βέβαια ούτε τότε το τρώγαν, μόνο το χρησιμοποιούσαν ως είδος φαρμακευτικό ή για διακόσμηση ή για γλυκά.

Ο άρχοντας, το πορτοκάλι, ήρθε δεύτερος, κάμποσους αιώνες αργότερα, και όχι από την Ανατολή παρά από τη Δύση. Έμποροι Πορτογάλοι, την εποχή της θαλασσοκρατορίας, αφού παρέκαμψαν το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και πιάσαν εμπορικές σχέσεις με την Ινδία και την Κίνα, έφεραν το πορτοκάλι στην Ευρώπη. Αυτό το καινούργιο φρούτο, το τόσο όμοιο εξωτερικά με το νεράντζι, το είπαν οι Ιταλοί arancio de Portogallo, πορτογαλέζικο νεράντζι σαν να λέμε, και μετά σκέτο portogallo, πληθυντικός portogalli, απ’ όπου έγινε το ελληνικό πορτοκάλι, μέσα στην Τουρκοκρατία, το βουλγάρικο πορτοκάλ, το αλβανικό παρόμοιο, το τούρκικο portakal, ακόμα και το αραβικό al-burtuqal. Αναμενόμενο, αλλά ειρωνικό, είναι ότι στην ίδια την Πορτογαλία το πορτοκάλι λέγεται αλλιώς, laranja.

Όπως είδαμε, στις νότιες χώρες, όπου το νεράντζι υπήρχε και καλλιεργιόταν, τα δυο φρούτα ακολούθησαν το καθένα τον δικό του γλωσσικό δρόμο. Ωστόσο, στις μεγάλες γλώσσες της Ευρώπης, ο πλούσιος νεοφερμένος έδιωξε τον ταπεινό προκάτοχό του. Στα γαλλικά, στα αγγλικά, στα ιταλικά και στα ισπανικά το πορτοκάλι σφετερίστηκε την ονομασία του νεραντζιού, δηλαδή το υποκατέστησε· πράγματι, το νεράντζι σήμερα στα αγγλικά λέγεται bitter orange, πικρό πορτοκάλι, ενώ στα γαλλικά bigarade.

Τα τελευταία μεζεδάκια του Σεπτέμβρη

Τα τελευταία βεβαίως, αφού δημοσιεύονται όχι απλώς το τελευταίο Σάββατο του Σεπτέμβρη αλλά και την τελευταία μέρα του -κι έτσι γλιτώνω τον πονοκέφαλο να ψάχνω να βρω τίτλο για το σημερινό μας πολυσυλλεκτικό άρθρο.

Χωρίς άλλα προκαταρκτικά, ξεκινάμε με μια γενική που δεν την είχα ξαναδεί. Τα οξύτονα θηλυκά ονόματα σε -ώ, που μπορεί να είναι αρχαία (π.χ. Σαπφώ, Ερατώ, Κλειώ) ή νεότερα (π.χ. Αργυρώ, Μαριγώ, Ζωζώ) πριν από μερικές δεκαετίες ήταν αυτονόητο ότι και τα μεν και τα δε κλίνονται με τον δημοτικό τρόπο, δηλαδή της Σαπφώς, της Αργυρώς, τουλάχιστον όταν αναφέρονταν σε σημερινές γυναίκες. Ύστερα μάς πήρε και μας σήκωσε η γλωσσική σοβαροφάνεια και δηθενιά, και αρχίσανε να εμφανίζονται γενικές όπως «το ταμπεραμέντο της Σαπφούς Νοταρά» (που αν ζούσε να το δει η ίδια, θα τους έψελνε τον αναβαλλόμενο) και μετά η μπάλα πήρε και τα νεότερα ονόματα και διαβάζει κανείς για τη συνταγή της… Αργυρούς Μπαρμπαρήγου ή για την αγαπημένη συνήθεια της… Γωγούς Μαστροκώστα, λες και τη λένε Γωγού.

Η νεότερη εξέλιξη είναι ότι η αρρώστια αυτή επεκτάθηκε και στα παροξύτονα νεότερα θηλυκά, τα οποία ως τώρα είχαν μείνει αλώβητα. Έτσι, σε άρθρο που έχει και αυτοτελές ενδιαφέρον, ένας ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου γράφει: Τον Ιανουάριο – Μάρτιο του 1938 υπηρέτησε ως πρέσβης της Ελλάδας στη Σοβιετική Ενωση ο αδερφός της γιαγιάς μου, Δέσπους Κυριαζή, το γένος Νικολοπούλου…..

Η Δέσπου της Δέσπους προφανώς. Δες πού φτάσαμε, ακριβέστερα.

* Πριν από μερικές μέρες, ο Στέφανος Κασιμάτης στην καθημερινή του επιφυλλίδα είχε εγκωμιάσει το στυλ γραφής της Λίνας Μενδώνη: «Το γνωρίζω, επειδή κάποτε διάβασα μέσα σε μία νύχτα το βιβλίο της για τους νεολιθικούς οικισμούς της Τζιας». Ωστόσο, την κατηγόρησε διότι σε κάποιο άρθρο της δεν αναφέρθηκε καθολου στις «καταγγελίες της κ. Λούβη».

Προχτές, η κ. Μενδώνη απάντησε ότι α) το άρθρο που ενόχλησε τον κ. Κασιμάτη είχε γραφτεί τον Φλεβάρη, άρα ήταν απολύτως αδύνατο να αναφέρεται σε γεγονότα του Αυγούστου, και β) ενώ έχει γράψει αρκετά βιβλία, δεν έχει γράψει βιβλίο για τους νεολιθικούς οικισμούς της Τζιας!

Και καταλήγει η κ. Μενδώνη: Καθώς είμαι τακτική αναγνώστρια της στήλης σας, αναρωτιέμαι, αν και για τα υπόλοιπα θέματα που πραγματεύεσθε, είστε το ίδιο καλά ενημερωμένος, όπως και σε ό,τι με αφορά.

Ω ναι!

Ολλανδικά μεζεδάκια

Ολλανδικά επειδή προχτές είχαμε εκλογές στην Ολλανδία σκέφτηκα να ονομάσω τα σημερινα μας μεζεδάκια «ολλανδικά», παρόλο που οι Ολλανδοί για πολλά πράγματα διακρίνονται αλλά όχι για την κουζίνα τους. Ωστόσο ο τίτλος έχει και μια δεύτερη διάσταση, αφού όταν θα διαβάζετε το άρθρο καλώς εχόντων των πραγμάτων θα βρισκομαι καθ’ οδόν προς την Ολλανδία, όπου θα διανυκτερεύσω το Σάββατο.

Και μια και δώσαμε αυτόν τον τίτλο ξεκινάμε με ένα ενδιαφέρον πολιτικογλωσσικό από τις πρόσφατες ολλανδικές εκλογές. Στην Ολλανδία έχουν απλή αναλογική, και μάλιστα χωρίς κατώφλι, οπότε όποιο κόμμα πάρει το εκλογικό μέτρο για μία έδρα (στις 150 που έχει η βουλή τους, άρα το 0,67%) βγάζει βουλευτή. Στις πρόσφατες εκλογές μπήκαν στη βουλή 13 κόμματα. Ανάμεσά τους, με 2% και 3 έδρες ένα κόμμα που ο τίτλος του είναι, ας πούμε, λογοπαίγνιο, και γι’ αυτό ενδιαφέρει το ιστολόγιο.

Πρόκειται για το κόμμα Denk. Ο τίτλος του σημαίνει «Σκέψου» στα ολλανδικά και «Ισότητα» στα τουρκικά και το ίδρυσαν δυο ολλανδοτούρκοι πολιτικοί, που είχαν εκλεγεί βουλευτές στις προηγούμενες εκλογές με το Εργατικό Κόμμα (του Ντάισελμπλουμ) αλλά αποχώρησαν. Πρόγραμμα του κόμματος είναι η ανεκτικότητα και η πολυπολιτισμικότητα.

* Φίλος στέλνει τον εξής τίτλο: Δύτης αφαίρεσε καρφωμένο μαχαίρι σε κεφάλι καρχαρία.

Και ρωτάει: Πού ήταν καρφωμένο το μαχαίρι πριν το αφαιρέσει στο κεφάλι του καρχαρία;

Ίσως παραείναι αυστηρός ο φίλος μας. Νομίζω πως αν αλλάξουμε τη σειρά δυο λέξεων δεν υπάρχει περιθώριο για παρεξήγηση: Δύτης αφαίρεσε μαχαίρι καρφωμένο σε κεφάλι καρχαρία.

Αλλά ας μας πει και ο Δύτης τη γνώμη του!

Μεζεδάκια χωρίς πώς

Η φωτογραφία αριστερά εξηγεί τον τίτλο του σημερινού μας άρθρου. Δεν ξέρω αν είναι στημένη ή αυθεντική, και για να πω την αλήθεια δεν θυμάμαι από πού τη δανείστηκα, πάντως το λέει και το φωνάζει ότι «Δεν έχουμε πώς»!

Ως τώρα ήξερα το «δεν έχει τι, δεν έχει πού«, από το Χαπιντέι του Σαββόπουλου, τώρα συμπληρώνεται η τριάδα με το «δεν έχει πώς». Ξέρουμε βέβαια ότι το «ΠΩΣ» της φωτογραφίας δεν είναι ούτε «πώς» ούτε «πως», αλλά POS, που σημαίνει point-of-sale (ενν. terminal ή κάτι τέτοιο) και εννοεί το μηχανάκι με τις κάρτες, που το περιμένει εναγωνίως ο οδοντογιατρός σ’ εκείνη τη ραδιοφωνική διαφήμιση που ακούω συνέχεια.

Να θυμηθούμε τον Δεκέμβρη να βάλουμε στην ψηφοφορία για τη λέξη της χρονιάς αυτό το POS, που πολύ μ’ αρέσει που δεν έπιασε η αγγλοπρεπής προφορά του, πι-όου-ες, που για να το πεις πρέπει να σηκώσεις και φρύδι. Αφού μιλάμε ελληνικά, θεωρώ φυσιολογικότερο το οπτικό δάνειο, δηλαδή την προφορά «πος».

Τώρα, μια άλλη κουβέντα που θα μπορούσαμε να κάνουμε, είναι αν είναι καλή όλη αυτή η φάμπρικα με τις πληρωμές με κάρτες, αλλά πρώτα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ‘για ποιον’ είναι καλή. Για τις τράπεζες σίγουρα είναι.

Αλλά σήμερα δεν σοβαρολογούμε, σχολιάζουμε ελαφρά. Αν θέλετε μπορείτε να σχολιάσετε και επί της ουσίας τα POS, αλλά εγώ προχωράω στα υπόλοιπα μεζεδάκια της πιατέλας.

* Ο Αλέξης Τσίπρας έδωσε συνέντευξη τις προάλλες, ο δε τίτλος του σχετικού άρθρου ήταν «Ούτε ένα ευρώ επιπλέον μέτρα».

Στις αγγλόφωνες σελίδες του ΑΠΕ, ο αντίστοιχος τίτλος είναι: Not even one euro measures. Δεν ξέρω πώς θα ήταν καλύτερο να αποδοθεί, αλλά θαρρώ πως δεν στέκει η φράση αυτή στα αγγλικά -εκτός αν θεωρήσουμε ότι το measures είναι ρήμα στο τρίτο ενικό. Τι λέτε εσείς;

* Για την υπόθεση του ΔΟΛ δεν έχω γράψει -παρόλο που πολλοί λένε ότι το τέλος είναι προδιαγεγραμμένο, σέβομαι τους δημοσιογράφους που συνεχίζουν την προσπάθεια. Είτε έτσι, είτε αλλιώς θα βάλω άρθρο κάποια στιγμή. Αρκετά ενδιαφέροντα άρθρα έχουν γραφτεί, ανάμεσά τους και ένα του Γ. Λακόπουλου, που όμως έχει αρκετά ενοχλητικά λαθάκια -διαβάζω ας πούμε ότι:

Η άλλη εύκολη απάντηση είναι ότι φταίει ο Ψυχάρης – ίσως και ο Λαμπράκης.που του κληροφόρησε τον ΔΟΛ.

Συνηθισμένο λάθος είναι να γράφουν εδώ «του κληρονόμησε» -αλλά «κληροφόρησε» πρώτη φορά έχω δει. Η λέξη είναι ελαφρώς ανύπαρκτη, ίσως υβρίδιο του «κληροδότησε» και του «πληροφόρησε».

* Και το επόμενο μαργαριτάρι είναι συνηθισμένο, αλλά δεν βλάφτει να το επισημαίνουμε. Τίτλος άρθρου στον ιστότοπο του star.gr: Μέσα στο ξενοδοχείο «Απόλλων», άνδρο ναρκομανών και υγειονομική ΒΟΜΒΑ!

Φυσικά η λέξη είναι «άντρο», απαράλλαχτη από την αρχαιότητα -θα θυμάστε π.χ. το Ιδαίο ή το Δικταίο άντρο. Αλλά βλέποντας ότι ο άντρας «σουλουπώνεται» σε άνδρα, κάποιοι υπερδιορθώνουν και το άντρο, όπως κάποιοι άλλοι έλεγαν «νάπτης».

* Μια ακόμα εκδήλωση του παντοδύναμου νόμου του Μέφρι, στα σχόλια εκπαιδευτικού ιστότοπου. Κάτω από ένα άρθρο που αναπτύσσει διάφορες διατάξεις που θέσπισε το υπουργείο Παιδείας, ομολογώ σκοτεινές για τους αμύητους, εκπαιδευτικός (μάλλον) σχολιάζει:

Άραγε η προηγούμενη δουλειά σε φροντιστήρια που έχουν χιλιάδες διορισμένη εκπαιδευτική είναι συναφής ή θεωρείται ασύμβατη….

ΔιορισμένΟΙ εκπαιδευτικΟΙ βέβαια, και είναι ένα ερώτημα αν έχει νόημα να στέκεται κανείς τόσο πολύ στην ορθογραφία τέτοιων μηνυμάτων. Πάντως, σχολιάστρια από κάτω του τα ψέλνει, αναρωτιέται μήπως είναι και «φελόλογος», τον προτρέπει να γυρίσει στο μαντρί παρά να επιχειρήσει να διδάξει τα παιδιά της στου «κασίδι το κεφάλι». Κι όταν άλλος σχολιαστής το επισημαίνει, εκείνη επιμένει -«στου κασίδι, τι δεν καταλαβαίνεις»;

Ή αλλιώς, ο Μέφρι επιβεβαιώθηκε για μιαν ακόμα φορά.

* Σύμφωνα με τον υπέρτιτλο άρθρου σε αθλητικόν ιστότοπο, ο Ολυμπιακός «εισαγάγει νέο μοντέλο στο ελληνικό ποδόσφαιρο».

Δεν στέκεται αυτό. Μπορείς να πεις οτι ο Ολυμπιακός «επιδιώκει να εισαγάγει νέο μοντέλο», αλλά σκέτο το «εισαγάγει» δεν στέκει, είναι σαν να λες «καθιερώσει». Θα πούμε «εισάγει νέο μοντέλο».

* Το επόμενο μεζεδάκι κάθε άλλο παρά φρέσκο είναι αφού χρονολογείται από… το 1907. Μου το στέλνει φίλος, που το βρήκε σε μια ομάδα του Φέισμπουκ. Είναι διαφημιστική καταχώρηση ξενοδοχείου στην εφημερίδα Αθήναι, 23.7.1907.

Συνηθίζεται οι διαφημίσεις να μην τσιγκουνεύονται τους επαίνους τους, κι εδώ ο διαφημιστής του ξενοδοχείου άφησε αχαλίνωτους τους υπερθετικούς του. Το Τουρίστ Παλάς, λοιπόν, είναι «το ευρυχωρότατον, κομφορταμπλότατον, υπηρετικότατον και προ πάντων υγιεινότατον των αθηναϊκών ξενοδοχείων»

Κι εσείς που νομίζατε ότι το «ανπαίχταμπλ» ήταν μεγάλη καινοτομία!

* Κι άλλο ένα λαθάκι που το βλέπω αρκετά συχνά τώρα τελευταία, ενώ παλιότερα το κάναμε επίτηδες, για λογοπαίγνιο δηλαδή, για πλάκα, είναι να γράφουν «κόλλημα» και να εννοούν «κώλυμα». Σαν να λέμε, υπάρχει κώλυμα με το κόλλημα.

Τελευταίο κρούσμα, σε άρθρο της ΕφΣυν για τη δίκη του Κορκονέα και την παραίτηση Κούγια, όπου ο Κορκονέας παρέλειψε να ζητήσει συγγνώμη για την πράξη του και «αυτό, σύμφωνα με τον κ. Κούγια, ήταν εκτός της συμφωνημένης υπερασπιστικής γραμμής και αποτέλεσε συνειδησιακό κόλλημα για τη συνέχιση της παρουσίας του στη δική ως συνηγόρου υπεράσπισης».

Συνειδησιακό κώλυμα αποτέλεσε, βέβαια. Το είχα σημειώσει, αλλά τώρα βλέπω ότι διορθώθηκε, ενώ στα σχόλια υπάρχει σχετική υπόδειξη αναγνώστη (δεν είμαι εγώ) -μπράβο στην ΕφΣυν που διορθώνει τα λάθη, άλλοι ούτε που νοιάζονται.

* Βραβεύτηκε ο κ. Μπαμπινιώτης στην Κύπρο για το έργο του, και το σχετικό ρεπορτάζ έχει ενδιαφέρον, αν και ο συντάκτης έχει μια ροπή προς την ακυρολεξία. Γράφει για παράδειγμα ότι το Ίδρυμα αποφάσισε να προσφέρει «αντίγραφα του νέου Λεξικού του κ. Μπαμπινιώτη». Αν βγάλανε φωτοτυπίες του λεξικού, ήταν αντίγραφα -αλλά θα τους κυνηγήσει ο ΟΣΔΕΛ. Υποθέτω όμως ότι βιβλία προσφέρανε, και τα βιβλία έχουν αντίτυπα.

Πρόσεξα επίσης ότι ο κ. Μπαμπινιώτης χαρακτήρισε «γίγαντα» την ελληνική γλώσσα, ενώ επίσης υποστήριξε ότι «κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής γλώσσας είναι η τριαδικότητα, γλώσσα-νους-κόσμος, που καθορίζει την ανθρώπινη ύπαρξη και την ξεχωρίζει από όλες τις άλλες μορφές του ζωικού κόσμου»

Είναι όμως αυτό χαρακτηριστικό μόνο της ελληνικής γλώσσας; Από τη διατύπωση κάτι τέτοιο φαίνεται να υπονοεί ο κ. Μπαμπινιώτης -οι άλλες γλώσσες τάχα δεν έχουν τριαδικότητα; Δεν ξεχωρίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη από τις άλλες μορφές του ζωικού κόσμου; Ακόμα πάνω στα δέντρα είναι αυτοί οι κουτόφραγκοι;

* Φαίνεται πως η Καθημερινή απέλυσε και τον τελευταίο διορθωτή της, τον κ. Σπελ Τσέκερ, κι έτσι τρύπωσε στον τίτλο του άρθρου της το λαθάκι με τους συνομΙΛΗκους.

Στο κείμενο του άρθρου, πάντως, οι συνομήλικοι διατηρούν τα /i/ τους στην προβλεπόμενη θέση.

* Στην τελευταία του επιφυλλίδα ο κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος κάνει γλωσσικές παρατηρήσεις. Με αφορμή τη λέξη «δυτικοφιλία», παρατηρεί: Στα ελληνικά, βέβαια, όταν η «φιλία» μπαίνει ως δεύτερο συνθετικό και ακολουθεί τον αποδέκτη της παραπέμπει σε κάτι σαν ασθένεια ή διαστροφή. Λέμε «παιδόφιλος» ή «παιδεραστής». Ο «ζωόφιλος» διαφέρει από τον «φιλόζωο». Οπως λέμε «φιλοκαλλία» ή «φιλέλληνας» και όχι «ελληνόφιλος». Θα μου πείτε όμως πως η χρήση τείνει να εξαλείψει αυτές τις σημασιολογικές διαφορές. Υπάρχει δε και η αισθητική, αυτή που λείπει από όσους μιλούν και γράφουν με τη γραμματική ανά χείρας. Ενώ το «φιλοδυτικός» ακούγεται μια χαρά, ο «φιλοδυτικισμός» είναι μάλλον μια λέξη άκομψη.

Νομίζω ότι ο κ. Τάκης υπερβάλλει και γενικεύει, εκτός αν απλώς ήθελε να μπαζώσει μια παράγραφο. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που η φιλία ή ο φίλος είναι δεύτερο συνθετικό και δεν σημαίνουν ασθένεια ή διαστροφή -ας πούμε βιβλιοφιλία/βιβλιόφιλος, ειρηνοφιλία/ειρηνόφιλος, κυνοφιλία κτλ. Επίσης, μπορεί να λέμε φιλέλληνας και όχι ελληνόφιλος, αλλά ταυτόχρονα λέμε αγγλόφιλος, γαλλόφιλος, ρωσόφιλος κτλ. Ούτε συμφωνούν τα λεξικά ότι ο ζωόφιλος διαφέρει από τον φιλόζωο -αλλά προφανώς ο κ. Τάκης απεχθάνεται να ανοίγει λεξικά (εκείνος ξέρει καλύτερα), όπως δείχνει και η σπόντα του για όσους «γράφουν με τη γραμματική ανά χείρας». Κι όμως, αν συμβουλευόταν λεξικό, θα έγραφε τουλάχιστον σωστά τη φιλοκαλία.

* Για να μην κοιτάμε μόνο τα δικά μας, στις ΗΠΑ η σύμβουλος του Προέδρου Τραμπ που έπλασε τον όρο alternative facts ξαναχτύπησε και αναφέρθηκε σε δυο Ιρακινούς που σχεδίασαν το μακελειό στην πόλη Bowling Green: two Iraqis came here to this country, were radicalized and were the masterminds behind the Bowling Green massacre.

Μόνο που… μόνο που καμιά σφαγή, καμιά επίθεση δεν συνέβη ποτέ στο Μπόουλινγκ Γκριν! Εκεί έμεναν δυο Ιρακινοί, που τους πιάσανε επειδή προσπάθησαν να στείλουν όπλα στην αλ-Κάιντα, και είναι τώρα στη φυλακή.

Μερικά από τα ειρωνικά σχόλια έχουν πλάκα. Εγώ γέλασα πολύ με εκείνο το τιτίβισμα που λέει ότι φυσικά και υπήρξε «η σφαγή του Μπόουλινγκ Γκριν» και παρουσιάζει το αποτέλεσμα ενός ματς (αγνοώ σε ποιο σπορ) όπου η ομάδα του Μπόουλινγκ Γκριν ηττήθηκε με 77-3. Αυτή ήταν πράγματι σφαγή!

* Για τη θεματική εβδομάδα που θέλει να πραγματοποιήσει το Υπουργείο Παιδείας δεν έχω γράψει, ίσως επειδή δεν έχω επαφή από πρώτο χέρι με τη μέση εκπαίδευση. Πάντως, δεν θεωρώ υποχρεωτικό να συμφωνήσει κανείς και να χειροκροτήσει την πρωτοβουλία.

Ωστόσο, αν ήταν να δώσουμε αντιβραβείο για την χειρότερη αντίδραση, ένας από τους βασικούς διεκδικητές θα ήταν ο ανεξάρτητος βουλευτής Ν. Νικολόπουλος, που μας έχει συνηθίσει άλλωστε σε ακραίες ομοφοβικές αντιδράσεις. Σχετικά με τη θεματική εβδομάδα, ο βουλευτής, που κάποιες εμμονές τις έχει, μίλησε για «επιχειρούμενο σοδομισμό της ελληνικής κοινωνίας» ενώ δεν απέφυγε να αναμασήσει τον μύθο για την Ολλανδία που επιτρέπει την παιδοφιλία (τον συναφή μύθο για το Κόμμα Παιδόφιλων Ολλανδίας τον είχε πλασάρει η Λιάνα Κανέλλη πριν απο μερικά χρόνια).

* Αλλά και έγκριτη δημοσιογράφος, ανταποκρίτρια μεγάλων εφημερίδων, δεν απέφυγε τις λαθροχειρίες σχετικά με τη θεματική εβδομάδα, που μάλιστα τη συνέδεσε κάπως με τη δήθεν απόφαση να μη διδάσκεται πια η Αντιγόνη του Σοφοκλή στη μέση εκπαίδευση: Plans to swap Sophocles for gender studies a tragedy, τιτλοφορείται το σχετικό αναγγελτικό, λες και το ένα αντικαθιστά το άλλο. (Η κυρία Καρασάββα, αν θυμαμαι καλά, είναι η δημοσιογράφος που είχε γράψει στην Τάιμς ότι Ελληνίδες εκδίδονται για μια τυρόπιτα).

* Και για να συμπληρώσω το τρίο της θεματικής εβδομάδας, απαράδεκτο ήταν και αυτό που είπε ο Υπουργός Παιδείας ότι «έχουμε πάρα πολλές εγκυμοσύνες μετά τις πενθήμερες εκδρομές», παρόλο που το γενικό πλαίσιο της τοποθέτησής του είναι σωστό, κατά τη γνώμη μου. Παρακολουθεί τάχα το Υπουργείο ή δίνουν στοιχεία τα σχολεία για τις εγκυμοσύνες; Μια τέτοια φράση, που δίκαια προσφέρεται για διακωμώδηση, χαντακώνει όλη την υπόλοιπη επιχειρηματολογία. Και, όπως είπε ένας φίλος, «εγώ πήγα πενταήμερη και δεν έμεινα έγκυος, να πάτε» (εκτός αν μένεις έγκυος στις πενθήμερες και όχι στις πενταήμερες).

* Κλείνω ευλογώντας τα γένια μου. Χτες μίλησα με την δημοσιογράφο Ευγενία Λουπάκη στο Κόκκινο 105.5 για τα Αττικά του Κ. Βάρναλη.

Εδώ μπορείτε να ακούσετε τη συζήτηση.

 

Παναμαϊκά μεζεδάκια

Τα μεζεδάκια τα λέμε παναμαϊκά επειδή μαζεύτηκαν μέσα στη βδομάδα που σημαδεύτηκε απ’ το μεγάλο μπαμ, την αποκάλυψη για τα παναμόχαρτα, όπως αποκαλέσαμε εδώ στο ιστολόγιο τα Panama Papers, μια αποκάλυψη που δεν ξέρουμε ακόμα τις διαστάσεις που θα πάρει ούτε τα ονόματα που θα βγουν στη φόρα. Αλλά στον Παναμά αφιερώσαμε ειδικό άρθρο, εμείς εδώ απλώς σερβίρουμε μεζεδάκια -που θα μπορούσαμε να τα πούμε και παναμέζικα.

* Ξεκινάμε την επιστολή του πρωθυπουργού προς την Κριστίν Λαγκάρντ, μια επιστολή που είχε λάθη και στην αγγλική μορφή της, και στην ελληνική.

Αν η φωτογραφία που έδειξε το Χάφιποστ είναι αυθεντική, και μάλλον είναι, θα προσέξατε στην τελευταία πρόταση ένα «your share my concern» που έπρεπε να είναι «you share..» και αν το κοιτάξετε και πιο προσεκτικά θα δείτε και κακοβαλμένα κόμματα. Θα μου πείτε, λάθη πληκτρολόγησης -αλλά αυτό δεν είναι δικαιολογία.

Το ελληνικό κείμενο, που υποθέτω ότι είναι η μετάφραση του αγγλικού που έγινε από το γραφείο του πρωθυπουργού και διανεμήθηκε στα μέσα ενημέρωσης, έχει επίσης ένα λάθος, πιο ουσιαστικό αυτό. Γράφει: Το δεύτερο θέμα, έχει να κάνει με το κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να εμπιστευθεί και να συνεχίσει να διαπραγματεύεται καλή τη πίστη…

Φυσικά, «καλή τη πίστει». Τις δοτικές ή μην τις χρησιμοποιείτε καθόλου (προτιμότερο) ή αλλιώς να τις χρησιμοποιείτε σωστά. Σχεδόν πάντα μπορούμε να το πούμε εξίσου καλά (ή και καλύτερα) χωρίς τη δοτική: με καλή πίστη, καλόπιστα.

(Αφού το είχα γράψει, είδα ότι περίπου τα ίδια λέει και ο Δαεμάνος στη Λεξιλογία -λες και τον αντέγραψα. Αλλά λέει επιπλέον, και έχει δίκιο, και για τα παραπανίσια κόμματα).

* Το Υπουργείο Παιδείας φαίνεται να πήρε κάποια σωστά μέτρα για την απλούστευση των διατυπώσεων κατά την εγγραφή των μαθητών στα σχολεία. Δεν μπαίνω όμως στην ουσία, αλλά επισημαίνω μιαν ασυνήθιστη λέξη στην ανακοίνωση του υπουργείου:

[Οι υπηρεσίες του Υπουργείου] «δεν επιτρέπεται να ζητούν από τους πολίτες να προβαίνουν στην προσκομιδή δικαιολογητικών στα οποία περιλαμβάνονται οι πληροφορίες που περιέχονται από το ΟΠΣΕΔ».

Οι Οράνιε και τα πορτοκάλια

Άλλο άρθρο είχα σκοπό να γράψω σήμερα, και μάλιστα είχα αρχίσει να το γράφω, θυμήθηκα όμως ότι απόψε είναι ο δεύτερος ημιτελικός του Μουντιάλ, όπου η Αργεντινή αντιμετωπίζει την Ολλανδία, και το ιστολόγιο δεν θέλει να κατηγορηθεί για μεροληψία: ενώ έχει αφιερώσει άρθρο στην ονομασία της εθνικής Αργεντινής, την αλμπισελέστε (και όχι μπιανκοσελέστε), δεν έχει δημοσιεύσει ανάλογο άρθρο για τους Οράνιε, και δεν είναι σωστό οι δυο μονομάχοι να κατεβούν στον στίβο χωρίς να υπάρχουν ίσοι όροι στην αναμέτρηση. Οπότε, το αρχινισμένο άρθρο αναβάλλεται για αύριο και σήμερα θα πούμε δυο λόγια για τους Οράνιε και το πορτοκαλί χρώμα: δυο λόγια που σε ένα βαθμό τα έχουμε ξαναπεί, σε παλιότερο άρθρο του ιστολογίου, αλλά που σήμερα θα τα δούμε με άλλο πρίσμα. Να πω ότι για τον πρώτο ημιτελικό, που έγινε χτες το βράδυ (τώρα που γράφω δεν έχει ακόμα αρχίσει) δεν υπάρχει τέτοιο κώλυμα, αφού δεν έχω γράψει άρθρο ούτε για τη Σελεσάο ούτε για τη Νατσιοναλμάνσαφτ, οπότε και πάλι έχουμε ισότιμες συνθήκες.

Οράνιε λέμε την εθνική Ολλανδίας, αλλά και το όνομα Ολλανδία δεν είναι αδιάφορο λεξιλογικά, αφού είναι το ανεπίσημο όνομα της χώρας, που επίσημα ονομάζεται Κάτω Χώρες (Netherlands στα αγγλικά, Nederland στα ολλανδικά, Pays-Bas στα γαλλικά). Όμως μόνο στ’ αστεία μπορούμε να πούμε για Κατωχωρίτες και κατωχωρίτικη γλώσσα: Ολλανδοί θα κατέβουν να παίξουν το βράδυ και ολλανδικά μιλάνε. Έτσι, η ονομασία «Κάτω Χώρες» παίζει το ρόλο του καλού κουστουμιού, που το φυλάμε στη ναφθαλίνη και το φοράμε μόνο σε γάμους και βαφτίσια, ενώ για τις καθημερινές περιστάσεις χρησιμοποιούμε κάτι πιο σπορ, άρα Ολλανδία.

Αυστηρά μιλώντας, Ολλανδία ονομάζονται δυο από τις δώδεκα επαρχίες των Κάτω Χωρών, η Βόρεια και η Νότια Ολλανδία, που όμως είναι οι πιο πυκνοκατοικημένες και οικονομικά αναπτυγμένες, κι έτσι έδωσαν μετωνυμικά το όνομά τους και στο ευρύτερο κράτος. Εκεί βρίσκονται οι πρωτεύουσες και οι μεγαλύτερες πόλεις του κράτους, Άμστερνταμ, Χάγη και Ρότερνταμ, διότι οι Ολλανδοί έχουν δύο πρωτεύουσες όπως ξέρουμε. Το Holland φαίνεται πως ετυμολογείται από το Holtland, δασωμένη γη. Όμως αν το άρθρο επεκταθεί στην Ολλανδία συνολικά, δεν τελειώνουμε ούτε μεθαύριο. Οπότε, πατάω φρένο και βγάζω φλας για να στρέψω τη συζήτηση ειδικώς στο παρατσούκλι Οράνιε, όπως αποκαλείται η εθνική ομάδα της Ολλανδίας.

Οράνιε ή oranje είναι το πορτοκαλί χρώμα στα ολλανδικά. Όπως έχουμε γράψει σε ένα παλιότερο άρθρο για τα πορτοκάλια και τα νεράτζια, από το οποίο θα αντλήσω αρκετά στοιχεία εδώ, το νεράντζι στα ινδικά λεγόταν κάτι σαν ναράγκα, nāraṅga, στα περσικά ναράγκ (نارنگ, nārang), στα αραβικά ναράντζ ( نارنج nāranj). Γύρω στον ένατο-δέκατο αιώνα έχει φτάσει στην Μέση Ανατολή και στο Βυζάντιο, οι Σταυροφόροι το βρίσκουν στην Παλαιστίνη, ενώ οι Άραβες το μεταφέρουν στη Σικελία. Στα ελληνικά της εποχής, το ναράντζ αυτό περνάει ως «νεράντζι», ίσως με παρετυμολογική επίδραση του νερού. Στα ισπανικά, περνάει ως naranja, στα ιταλικά narancia και στην Τοσκάνη narancio. Από τη συνεκφορά un narancio το αρχικό n- χάνεται (αυτό το φαινόμενο δεν είναι καθόλου σπάνιο) κι έτσι γίνεται arancio και arancia, και το βρίσκει κανείς και mela arancia (το μήλο είπαμε πως συχνά είναι γενική ονομασία για κάθε οπωρικό) και περνάει και δάνειο στα γαλλικά, orenge (σήμερα orange) και pome orenge, απ’ όπου το παίρνουν και οι Άγγλοι, orange. Αυτά, το νεράντζι, που βέβαια ούτε τότε το τρώγαν, μόνο το χρησιμοποιούσαν ως είδος φαρμακευτικό ή για διακόσμηση ή για γλυκά.

Μεζεδάκια λίγο πριν αλλάξει η ώρα

Τον τίτλο τον έχω ξαναχρησιμοποιήσει, πέρσι τέτοια μέρα (περίπου), στα αντίστοιχα μεζεδάκια. Όπως ξέρετε, από αύριο περνάμε σε θερινή ώρα, που σημαίνει ότι θα βάλουμε τα ρολόγια μια ώρα μπροστά, δηλαδή απόψε το βράδυ θα κοιμηθούμε μια ώρα λιγότερο. Την ώρα τη χαμένη θα την πάρουμε πίσω στα τέλη Οκτωβρίου, αν βέβαια δώσει το πράσινο φως η τρόικα. Αφού λοιπόν σε λίγες ώρες αλλάζει η ώρα, τα σημερινά μεζεδάκια παρουσιάζονται λίγο πριν ν’ αλλάξει η ώρα και ενώ σε λίγη ώρα παίρνω το τρένο για το Παρίσι, όπως σας ανακοίνωσα χτες.

* Ίσως διαβάσατε αυτό που γράφτηκε τις προάλλες σε ειδησεογραφικούς ιστοτόπους, ότι γιορτάστηκαν τα 175 χρόνια, λέει, της λέξης Ο.Κ., η οποία προέρχεται από τη σκόπιμη παραποίηση της ορθογραφίας της φράσης all correct. Δεν θυμάμαι να έχω ασχοληθεί με το θέμα σε άρθρο του ιστολογίου, αλλά βρίσκω πειστική την επικρατούσα άποψη, πολύ πειστικότερη από δεκάδες άλλες εξηγήσεις που έχουν προταθεί, ανάμεσα στις οποίες ότι, τάχα, πρόκειται για τα αρχικά της ελληνικής φράσης «Όλα Καλά» (σε μια εποχή που οι Έλληνες ήταν ελάχιστοι στις ΗΠΑ!). Διάβασα λοιπόν σε έναν ιστότοπο, ότι «Τα εύσημα για τον εντοπισμό της πρώτης γραπτής χρήσης του ΟΚ πηγαίνουν στον Άλεν Ουόκερ Ριντ, καθηγητή του πανεπιστημίου του Κολούμπια, ο οποίος πέθανε το 2002 αφού αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του ασχολούμενος με τη λέξη ΟΚ και με μία άλλη τετρασύλλαβη ευρείας χρήσεως που αρχίζει από f.»

Ποια να είναι τάχα αυτή η τετρασύλλαβη λέξη που δεν τολμάει να γράψει ο αρχικός συντάκτης από τον οποίο κλεφτομεταφράστηκε το ελληνικό άρθρο; Θα το καταλάβατε, είναι τετραγράμματη, όχι τετρασύλλαβη, four-letter word, και είμαι βέβαιος ότι ξέρετε ποια είναι. Παρέμπ, στα αγγλικά four-letter word σημαίνει και ‘άσεμνη λέξη’.

* Δεν πρόκειται βέβαια για τη λέξη Love, παρόλο που Love is just a four-letter word, όπως τραγουδάει η Τζόαν Μπαέζ. Το τραγούδι είναι του Ντίλαν (σικ, Τζι!) αλλά ο ίδιος δεν το έχει πει ποτέ σε δίσκο -είχε βάλει ψηλά τον πήχη η Μπαέζ:

* Πριν από 3-4 χρόνια, η Λίνα Νικολακοπούλου είχε προσπαθήσει να διδάξει πώς κλίνεται το ουσιαστικό η οδός, στο τραγούδι Η οδός, σε μουσική Κραουνάκη και ερμηνεία του Μητσιά. Σύμφωνα με το ρεφρέν, ο πληθυντικός είναι «αι οδοί, των οδών, τας οδούς».

Το τραγούδι μ’ αρέσει, αλλά γλωσσικά πέφτει έξω, διότι το «αι οδοί» και «τας οδούς» είναι μαύρη καθαρεύουσα, κι αν μπει σε μια φράση θα παρασύρει και όλη την υπόλοιπη φράση ή αλλιώς θα ξεχωρίζει σαν τη μύγα μες στο γάλα (δοκιμάστε το). Οπότε, «οι οδοί» και «τις οδούς». Οπότε, παθαίνουμε κάτι άλλο, ότι επειδή το «οι οδοί» μοιάζει αρσενικό, πολλοί το συντάσσουν έτσι, παράδειγμα το «οι παραδοσιακοί θαλάσσιοι οδοί» που γράφτηκε τις προάλλες σε άρθρο μιας ιστορικού για την Κριμαία.

* Στο Παρίσι, όπου θα πάω σήμερα, αύριο γίνονται δημοτικές εκλογές, όπως και σε όλη τη Γαλλία άλλωστε. Τη δημαρχία του Παρισιού τη διεκδικούν στον δεύτερο γύρο δυο γυναίκες. Όπως γράφτηκε στο in.gr, στον πρώτο γύρο η υποψήφια της κεντροδεξιάς Ναταλί Κοσιουσκό Μοριζέ (γνωστή με τα αρχικά ΝΚΜ) προηγείται με 35,64% έναντι της Αν Ινταλγκό (ισπανικής προέλευσης) των σοσιαλιστών, η οποία συγκέντρωσε το 34,40%. 

Μπορούμε βέβαια να πούμε ότι η χώρα προέλευσης κάποιου είναι η Ισπανία ή όποια άλλη, αλλά οι άνθρωποι δεν είναι τυριά ή κρασιά να έχουν προέλευση! Κατά τα άλλα, η Ινταλγκό, που γεννήθηκε στην Ισπανία αλλά έζησε από 2 χρονών στη Γαλλία και πάρει την υπηκοότητα της χώρας, μάλλον θα κερδίσει τις εκλογές στο Παρίσι. Το ενδεχόμενο όχι απλώς να κατεβεί αλλά να κερδίσει δημοτικές εκλογές στην Αθήνα δήμαρχος γεννημένος ας πούμε στην Αλβανία, ανήκει καθαρά στη σφαίρα της φαντασίας.

* Το επόμενο μου το έστειλε ένας φίλος με Τουίτερ: «Κατά την κυρία Ρουσοπούλου, το Μπόινγκ βρέθηκε σε ένα αχανές σημείο στον Ειρηνικό». Εδώ που τα λέμε, το σημείο δεν μπορεί να είναι αχανές!

* Διάβασα ένα τουριστικό ρεπορτάζ από το οποίο έμαθα ότι υπάρχει ένα χωριό στην Ολλανδία που αποκαλείται «Η Βενετία του Βορρά», διότι δεν έχει δρόμους αλλά κανάλια. Οι κάτοικοι, λέει, δεν έχουν αυτοκίνητα και μετακινούνται με τα πόδια, ενώ «Για τις πιο μακριές αποστάσεις χρησιμοποιούν τα μικρά βαρκάρια που βρίσκονται στο ποτάμι». Τα βαρκάρια, βρίσκω στην ολλανδική Βικιπαίδεια, είναι διασταύρωση βάρκας και πλοιάριου.

* Η Λιάνα Κανέλλη θέλησε να αντιγράψει τον Θ. Πάγκαλο και αποκάλεσε «τσογλάνι» τον Αλέξη Τσίπρα -δεν θέλω να το σχολιάσω περισσότερο, σίγουρα όχι σ’ αυτό το άρθρο. Θα επισημάνω όμως ένα άλλο φάλτσο της, γλωσσικό και σαφώς συγχωρητέο. Είπε δηλαδή στην ίδια εκπομπή ότι «ο κ. Τσίπρας δεν ολιγωρεί προ ουδενός». Λάθος. Η φράση-κλισέ που χρησιμοποιούμε για να πούμε ότι κάποιος δεν έχει ενδοιασμούς είναι «δεν ορρωδεί προ ουδενός». Το να μην ορρωδείς είναι συνήθως (αν και όχι πάντα) κατακριτέο. Το να μην ολιγωρείς είναι μεγάλη αρετή για τον καθένα, αφού ολιγωρώ σημαίνει «αμελώ ή καθυστερώ στη λήψη και κυρίως στην εκτέλεση αποφάσεων».

* Σε επόμενη επιστολή της, η Λιάνα Κανέλλη θέλησε να εντυπωσιάσει με τις ιστορικές της γνώσεις, αλλά μάλλον μπέρδεψε τις σημειώσεις της ή τις μεταφορές της. Γράφει: «Όση πολιτική σαρδάνη προεκλογικής σκοπιμότητας και αν καταναλώσουν, το σαρδόνιο ύφος τους αποκαλύπτεται από τις ιδεολογικές και πραγματικές αντιφάσεις τους.» Όμως, η σαρδάνη, που έχει παρετυμολογικά συνδεθεί από τους αρχαίους με τη λέξη «σαρδόνιος» (παλιότερα «σαρδάνιος»), ήταν ένα δηλητηριώδες φυτό που προκαλούσε σπασμωδικό γέλιο. Επομένως, αν κάποιος θέλει να κρύψει το σαρδόνιο ύφος του, δεν καταναλώνει σαρδάνη, το αντίθετο πρέπει να κάνει!

* Δανείζομαι από τη Λεξιλογία μια περίπτωση «άσπονδου φίλου» που δεν θυμάμαι να την έχουμε ξανασχολιάσει. Έγραψαν τα Νέα για εκείνη την Αμερικανίδα που έμεινε φυλακισμένη 32 χρόνια για έγκλημα που δεν διέπραξε (ήταν μαύρη, βλέπετε, και η δικαιοσύνη, που ως γνωστόν δεν βλέπει καλά, τους μαύρους τους αγνοεί), και ανέφεραν ότι ο φίλος της την είχε αναγκάσει «να οδηγήσει τον ντίλερ σε μια αλέα, όπου και τον σκότωσε». Σε αλέα; Σύμφωνα με το λεξικό, η αλέα είναι δρόμος ή λεωφόρος με δενδροστοιχίες, ή και σκέτη δενδροστοιχία. Προφανώς όμως, αυτά τα πράγματα δεν γίνονται στις πολυσύχναστες λεωφόρους, στα μπουλεβάρτα που λέγαμε χτες! Απλώς, το αγγλικό κείμενο έλεγε alley, λέξη που προέρχεται από το γαλλ. allée, αλλά έχει αλλάξει σημασία και δεν σημαίνει δεντροφυτευμένη λεωφόρο αλλά μικρό και σκοτεινό σοκάκι.

* Η λέξη «ευπατρίδης» είναι της μόδας, αλλά είναι και λέξη ταλαιπωρημένη μια και πολλοί τη χρησιμοποιούν σαν να σημαίνει «πατριώτης» ή κάτι τέτοιο -ενώ ήταν το όνομα της ανώτερης τάξης της αρχαίας Αθήνας, των αριστοκρατών (από καλό πατέρα γεννημένων), και σήμερα σημαίνει αυτόν που συνδυάζει την πολύχρονη προσφορά με την ευγένεια χαρακτήρα και την πνευματική καλλιέργεια. Σε ένα άρθρο διάβασα μάλιστα και την καινούργια λέξη «ευπατριδισμός»! Εδώ ο συντάκτης μάλλον νομίζει ότι ευπατρίδης σημαίνει φιλόπατρις. Θαύμασα και τη φράση «δυο μέρες μετά την καταστροφή μιας μερίδας κάφρων», η οποία στα ελληνικά σημαίνει ότι μια μερίδα κάφρων καταστράφηκε. Θα προσέξατε επίσης ότι ο συντάκτης δεν πιστώνεται με το «κείμενο» αλλά με τις «λέξεις». Λέξεις πράγματι, ατάκτως ερριμμένες.

* Και κλείνω με ένα πραγματολογικό, που κάνει γέφυρα με το αυριανό μου θέμα. Κι άλλες φορές έχω παραπονεθεί για τη στήλη «Σαν σήμερα» του Ριζοσπάστη, η οποία, ενώ κάποτε ήταν έγκυρη και ενδιαφέρουσα, τελευταία παρουσιάζει χοντρά λάθη (όπως τις προάλλες, που έστειλε εξορία στη Μακρόνησο τον Καζαντζάκη!) Στο χτεσινό φύλλο, είχαμε νέο κρούσμα. Χτες ήταν η επέτειος του θανάτου του ποιητή Φώτη Αγγουλέ (για τον οποίο έχω γράψει και στο ιστολόγιο), και ο Ριζοσπάστης έγραψε ανάμεσα στα άλλα: Με την ανάπτυξη της πάλης του Δημοκρατικού Στρατού, ο Αγγουλές τυπώνει έντυπα του ΔΣΕ κρυμμένος σε μια στέρνα στο Βατάδο. Εκεί το Μάρτη του 1948 συλλαμβάνεται, δικάζεται από στρατοδικείο και καταδικάζεται σε θάνατο. Ο Αγγουλές γλίτωσε την εκτέλεση χάρη στον ξεσηκωμό όλου του νησιού και διεθνείς διαμαρτυρίες.

Στις φράσεις αυτές υπάρχει ένα μικρό λάθος κι ένα τεράστιο. Το μικρό είναι πως πράγματι ο Αγγουλές πιάστηκε να τυπώνει παράνομα έντυπα (ήξερε απ΄αυτή τη δουλειά, ήταν τυπογράφος στο επάγγελμα) σε ένα παράνομο τυπογραφείο κρυμμένο σε μια φουντάνα (στέρνα) αλλά όχι στο Βατάδο, που άλλωστε δεν υπάρχει, παρά στο Βροντάδο. Το μεγάλο και ανεξήγητο λάθος είναι ότι ο Αγγουλές δεν καταδικάστηκε σε θάνατο! Στη δίκη των «αναρχικών της Χίου», που άρχισε στις 27.9.1948 και τελείωσε στις 14 Αυγούστου στο Στρατοδικείο της Αθήνας, πολλοί καταδικάστηκαν σε θάνατο, ανάμεσά τους κι ο παπα-Ξενάκης, αλλά ο Αγγουλές, που ο ρόλος του ήταν βοηθητικός, καταδικάστηκε «μόνο» σε 12 χρόνια κάθειρξη. Αυτό το λέει και το βιβλίο του πατέρα μου για τον Χαράλαμπο Κανόνη (κι αυτός είναι ο λόγος που ξέρω τόσα για την υπόθεση), αλλά και οποιαδήποτε βιογραφία του Αγγουλέ, π.χ. της Έλλης Παπαδημητρίου (Ο Φώτης Αγγουλές, Κέδρος 1975, σελ. 75). Για του λόγου το αληθές, η απόφαση του στρατοδικείου, όπως δημοσιεύτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες, δεν αναφέρει καν τον Αγγουλέ, τον περιλαμβάνει μαζί με όσους καταδικάστηκαν σε ελαφρότερες ποινές. Πρέπει να πάμε σε χιώτικη εφημερίδα, φυσικά εθνικόφρονα, για να δούμε τον πλήρη κατάλογο των καταδικασθέντων, μαζί με άλλες μακάβριες λεπτομέρειες.

Επομένως, ο Φώτης Αγγουλές, που έκλεισαν χτες πενήντα χρόνια από τον θάνατό του -πέθανε στο πλοίο της γραμμής από Χίο προς Πειραιά, με είκοσι δραχμές στην τσέπη, όπως γράφτηκε- δεν καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά σε 12 χρόνια κάθειρξη. Κι αυτό δεν τον κάνει λιγότερο αγωνιστή ή λιγότερο σημαντικό ποιητή.

Αλλά για τον εμφύλιο στη Χίο θα πούμε και αύριο.

 

 

Ο Μποστ για την… πρίγκιψ Βεατρίκη

Καιρό έχουμε να βάλουμε κάτι του Μποστ, και σκέφτηκα να ανεβάσω μια γελοιογραφία του που αφορά ένα πρόσωπο στο οποίο είχα αναφερθεί επιτροχάδην τις προάλλες, τη Βεατρίκη, τη βασίλισσα της Ολλανδίας. Στη Βεατρίκη είχα αναφερθεί με την ευκαιρία της παραίτησης του Πάπα, διότι και η ίδια έχει αναγγείλει ήδη την παραίτησή της από τον ολλανδικό θρόνο, παραίτηση που τίθεται σε ισχύ στις 30 Απριλίου. Αν ήμουν επικαιροθήρας, θα έβαζα σήμερα κάτι το ιταλικό και θα ανέβαζα το σημερινό άρθρο στις 29 ή στις 30 Απριλίου, όμως δεν είμαι, κι άλλωστε τότε θα έχουμε μεγαλοβδόμαδο, οπότε καλύτερα τώρα το άρθρο, να πούμε ότι είμαστε και μπροστά από την εποχή μας (κατά δύο μήνες και κάτι μέρες).

Ο Μποστ λοιπόν είχε κάνει γελοιογραφία της Βεατρίκης πριν ακόμα ανεβεί στο θρόνο (η Βεατρίκη, όχι ο Μποστ), όταν ήταν ακόμα πριγκίπισσα, με την ευκαιρία των γάμων της. Κι αν οι πριγκιπικοί γάμοι είναι πάντοτε γεγονός μιας κάποιας εμβέλειας, οι γάμοι της Βεατρίκης είχαν βρεθεί κάτω από τους προβολείς της δημοσιότητας για έναν επιπλέον, όχι πολύ συνηθισμένο λόγο: υπήρχαν εντονότατες διαμαρτυρίες για τον μέλλοντα σύζυγό της (και μέλλοντα βασιλικό σύζυγο), λόγω του παρελθόντος του. Αλλά ας δούμε τη γελοιογραφία:

Δεν θέλω να το πάρει η Γερμανία!

Στην αρχή είχα σκεφτεί να γράψω τον τίτλο του ποστ μονολεκτικά και με μικρά γράμματα: ΔενθελωνατοπαρηΓερμανία!, σαν κάτι ένοχες ομολογίες που βλέπει κανείς π.χ. στα Αστερίξ. Ένοχες επειδή αφενός στο ιστολόγιο αυτό δεν γράφω τις απόψεις μου για το κάθε τι, πολύ περισσότερο για ποδοσφαιρικά, και αφετέρου επειδή δεν είναι και πολύ ωραίο να θέλεις να χάσει κάποιος. Όμως, το ομολογώ, δεν θέλω να πάρει το μουντιάλ η Γερμανία, και μετά από αυτά που είδα χτες και προχτές στους προημιτελικούς… το πιθανότερο είναι πως θα το πάρει. Και παρόλο που το καθύλην αρμόδιο ιστολόγιο για μουντιαλικά θέματα είναι του φίλου μου του Ρογήρου, μια και βλέπω ότι αυτός ακόμα δεν έχει βάλει άρθρο για τους προημιτελικούς του Σαββάτου (δεν αμφιβάλλω πως, όταν το γράψει, θα είναι αριστούργημα), επωφελούμαι και λέω τα δικά μου.