Ο Τέως

Όταν προχτές το βράδυ μαθεύτηκε ο θάνατος του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου ήταν πολύ αργά για να γράψω άρθρο, αλλ’ αυτό δεν σημαίνει πως το ιστολόγιο θ’αφήσει αμνημόνευτο τον Τέως. Θα τον νεκρολογήσουμε σήμερα.

Θα μου πείτε, είναι σωστό να γράψουμε για τον θάνατο κάποιου για τον οποίο έχουμε να πούμε κυρίως αρνητικά; Μπορεί η ρήση «ο νεκρός δεδικαίωται» να μη σημαίνει «έχει δικαιωθεί», όπως επιδερμικά το καταλαβαίνουν πολλοί, αλλά πάντως είναι εδραιωμένη η αντίληψη πως δεν κάνει να λες άσχημα για έναν μακαρίτη· aut nihil, aut bene έλεγαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι: ή θα πεις καλά ή μη λες τίποτα.

Την καταλαβαίνω αυτή την αντίληψη, αλλά δεν συμφωνώ απόλυτα. Όπως είχαμε γράψει παλιότερα (εκεί θα βρείτε και ανάλυση για το «δεδικαίωται», που ίσως αξίζει να αναπτυχθεί σε ιδιαίτερο άρθρο): «…αν δεν ειπωθούν τα αρνητικά όταν γίνεται ο απολογισμός της ζωής και της προσφοράς κάποιου, τότε δεν θα ειπωθούν ποτέ. Ίσως βέβαια, λόγω της περίστασης, να πρέπει να διατυπωθούν με λεπτότητα, με κάποιο τακτ, αλλά χωρίς εκπτώσεις επί της ουσίας.»

Οπότε, θα γράψω λίγα πράγματα για τον Κωνσταντίνο, τον τέως, ξεκινώντας από κάτι λεξιλογικό. Τέως ή πρώην ήταν ο μακαρίτης;

Όλοι τον λέγαμε «τέως βασιλιά» και «ο τέως», και έτσι τον τιτλοφορεί και το άρθρο μας, έτσι τον αναφέρει και η ειδησεογραφία των ημερών.

Ωστόσο, στην ανακοίνωση της οικογένειας του Κωνσταντίνου, αναφέρεται ως «πρώην βασιλεύς των Ελλήνων».

Είχαμε και παλιότερο άρθρο για την διάκριση ανάμεσα σε «τέως» και «πρώην», που είναι βέβαια αραχνοΰφαντη και δεν τηρείται πάντοτε στην πράξη. Το βέβαιο είναι ότι ο «πρώην» είναι ο ουδέτερος όρος, που δηλώνει απλώς κάποιον που προηγουμένως κατείχε ένα αξίωμα ή είχε μια ιδιότητα. Στα αρχαία ελληνικά, το επίρρ. τέως είχε πολλές και διάφορες σημασίες, π.χ. εν τω μεταξύ, έως μια χρονική στιγμή, έως τώρα.

Σήμερα, σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη, όταν χρησιμοποιείται ως επίθετο σημαίνει «τελευταίος, πρόσφατος, μέχρι πριν από λίγο» ενώ σύμφωνα με το ΛΚΝ σημαίνει «που ήταν αμέσως πριν από τον σημερινό ή που είναι ο τελευταίος της σειράς». Στο Χρηστικό βλέπουμε ότι το επίρρ. τέως σημαίνει «μέχρι πριν από λίγο καιρό», ενώ στο ΜΗΛΝΕΓ το επίθετο «τέως» σημαίνει «που σε αμέσως προηγούμενο χρόνο είχε κάποιο αξίωμα ή ιδιότητα»

Δεδομένου ότι ο Κωνσταντίνος ήταν βασιλιάς πριν από μισό περίπου αιώνα και όχι «μέχρι πρότινος», μάλλον είναι «πρώην» με τον ορισμό του Μπαμπινιώτη, του ΜΗΛΝΕΓ και του Χρηστικού, αλλά «τέως» με τον ορισμό του ΛΚΝ.

Βέβαια, πρόκειται για μια διάκριση μάλλον φτιαχτή, που δεν τηρείται στην πράξη (σπάνια λέμε «ο/η τέως σύζυγός μου» ούτε διακρίνουμε τον/την τέως από τις/τους πρώην συζύγους αν έχουμε παντρευτεί πολλές φορές) ενώ και ο Μπαμπινιώτης και το ΜΗΛΝΕΓ καταγράφουν ότι όταν λέμε «ο τέως» εννοούμε «τον τελευταίο βασιλέα των Ελλήνων». Σίγουρο επίσης είναι πως υπήρξε «έκπτωτος».

Advertisement

Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης – Οι πολιτικές του πεποιθήσεις

Εδώ και κάμποσο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η πεντηκοστή πέμπτη, και είναι η τέταρτη του 11ου κεφαλαίου, που έχει τον τίτλο: Ένας επικούρειος στον καιρό μας. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ.

Μολονότι από το 1948 είχε πάψει να είναι οργανωμένος στο ΚΚΕ, ο ποιητής δεν έπαψε ποτέ του να είναι αριστερός. Από το 1951 ως το 1964 ψήφιζε ΕΔΑ. Η απριλιανή δικτατορία δεν τον πίκρανε ούτε τον φόβισε. Μάλ­λον τον εξόργισε, για το γεγονός ότι βρέθηκαν επίορκοι αξιωματικοί που με τα όπλα, που πλήρωσε και τους τα εμπιστεύτηκε ο ελληνικός λαός, έβαλαν το λαό στο γύψο. Είχε πει τότε προφητικά πως οι συ­νταγματάρχες τελικά θα καταστρέψουν αυτούς ακριβώς τους θε­σμούς που υποτίθεται ότι θέλησαν να υπερασπίσουν. Με αγαλλίαση είδε τους δικτάτορες να διώχνουν τον Κωνσταντίνο και εν συνεχεία να καταργούν τη Μοναρχία. Πολύ σύντομα είδε τη γελοία πλευρά της δικτατορίας και έγραψε γι’ αυτήν αρκετά σατιρικά ποιήματα, που τα κυκλοφορούσε στο στενό φιλικό του κύκλο. Όταν έγινε η απόπειρα του Παναγούλη, οι εφημερίδες είχαν γεμίσει από διατεταγμένες ευχές προς τον Παπαδόπουλο, επί τη διασώσει του, συνοδευόμενες από κατάρες ή ύβρεις για το δράστη. Ο ποιητής το σχολίασε από τη δική του σκοπιά:

Επί τη διασώσει σας συγχαίρει σύμπασα η Ελλάς
Ειλικρινώς ημέτερος (Εις εθνικόφρων πορτοφολάς)\

Του Παναγούλη αστόχησαν οι δολοφόνες σφαίρες
και σώον κι υγιαίνοντα οι Έλληνες σας είδον
χρόνια να κόβει μου ο Θεός και να σας δίνει μέρες
(Εις έντιμος προαγωγός αθώων κορασίδων)

 Σας φύλαξεν ο Ύψιστός ο πάντα προνοών
να χτίσετε τον ιερόν του Τάματος Ναόν
να φέξει λίγο και για μας, τους υπέρ Σας μοχθούντας
(Πεντέξι μεσολαβηταί στις μπίζινες της Χούντας)