Τα πρώτα μου παιχνίδια (Δημήτρης Σαραντάκος)

Το σημερινό είναι το πέμπτο απόσπασμα από τα “Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια”, το ανέκδοτο αυτοβιογραφικό πεζογράφημα του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου. Δημοσιεύτηκε προχτές στο Εμπρός της Μυτιλήνης, την εφημερίδα με την οποία συνεργαζόταν για πολλά χρόνια ο πατέρας μου. Το προηγούμενο απόσπασμα μπορείτε να το βρείτε εδώ. Να σημειωθεί ότι η οικογένεια του πατέρα μου έφυγαν από τη Μυτιλήνη για δυο χρόνια στη δεκαετία του 1930, και αυτό το απόσπασμα γράφεται μετά την επιστροφή τους, καλοκαίρι του 1936.

Σε λίγο άρχισαν να ξεμυτίζουν στον δρόμο τα παιδιά της γειτονιάς. Τα δυο μικρότερα κορίτσια του λιμενικού, που όπως έμαθα εκείνο το απόγεμα, τα λέγανε Θοδώρα τη μεγαλύτερη και Βαγγελία τη μικρότερη κι ένα ακόμα γειτονόπουλο που το φώναζαν Στράτο κι ήταν γιος του φούρναρη, άρχισαν να παίζουν ξυλίκι. Ξυλίκι το λέγαμε στην Αθήνα. Εδώ είχε ένα παράξενο όνομα που τό ‘χα ξεχάσει όσο έλειπα από το νησί και τώρα το ξανάκουγα: τό ΄λεγαν τσιλίκ-τσουμάκ.

Παιζόταν με δύο ξύλα, ένα μακρύ με λαβή και πλατιά κόψη από γερό ξύλο κι ένα κοντό, μυτερό στις δύο άκρες. Η «μάνα» ήταν μια πέτρα στη μέση του δρόμου. Έβαζες το κοντό ξύλο στη μάνα, ώστε να εξέχει λίγο η μια άκρη του και του ‘δινες μια με το μακρύ στην άκρη που εξείχε. Το κοντό ξύλο πέταγε τότε μακριά. Αν ήσουν επιδέξιος του ‘δινες και μια στον αέρα να πάει ακόμα μακρύτερα. Όπου έπεφτε μετρούσες την απόσταση από τη μάνα με βήματα. Οι αντίπαλοι προσπαθούσαν να σταματήσουν το ξυλίκι με το στήθος ή να το αρπάξουν στον αέρα. Στην τε­λευταία αυτή περίπτωση, όποιος κατάφερνε να πιάσει το ξυλίκι στον αέρα έπαιρνε και το μακρύ ξύλο και τη μάνα. Όποιος μάζευε 100 βή­ματα κέρδιζε.

Μ’ άρεσε πολύ το ξυλίκι κι απόμεινα να παρακολουθώ με ενδιαφέ­ρον το παιχνίδι. Σημείωσα αμέσως την επιδεξιότητα των δύο μεγαλύτε­ρων παιχτών, της Θοδώρας και του Στράτου. Είχαν κιόλας φτάσει η πρώ­τη στα 80 και ο δεύτερος 65 βήματα. Η Βαγγελία μονάχα μια φορά πήρε τη μάνα, έκανε 12 βήματα και την ξανάχασε, γιατί ο Στράτος άρπαξε αμέσως το ξυλίκι στον αέρα.

Περπατώ εις το δάσος και άλλα σύντομα «στιχάκια του στρατού»

έγοντας στιχάκια του στρατού, εννοώ την ανώνυμη στιχουργική δημιουργία που κυκλοφορεί στα στρατόπεδα, ιδίως στα κέντρα νεοσυλλέκτων, και διαδίδεται από στόμα σε στόμα και από σειρά προς σειρά. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, τα στιχάκια του στρατού είναι δεκαπεντασύλλαβα δίστιχα, που μοιάζουν με τα δίστιχα του λαϊκού ημεροδείκτη, αλλά έχουν επίσης υπόγειες και έμμεσες συγγένειες με τα στιχάκια της φυλακής, τα δίστιχα του μπαγλαμά, και τελικά με τα δημοτικά τραγούδια. Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης διάγνωσε το δυναμικό που έχουν τα στιχάκια και μελοποίησε πολλά από αυτά στον δίσκο του «Φανταρίστικα».

Στο βιβλίο μου «Μετά την αποψίλωση» είχα σε χωριστή ενότητα παραθέσει κάπου 250 στιχάκια του στρατού, που τα μάζευα είτε εγώ είτε διάφοροι φίλοι ή φίλοι φίλων. Δυο τρία παραδείγματα:

Ημέρα Τρίτη ήτανε που μπήκα μες το κέντρο
με βάλανε και έτρεχα σαν το Θανάση Βέγγο

Ανάθεμα την τύχη μου που μ’ έκανε φαντάρο
κι έφυγα από το σπίτι μου χωρίς να το γουστάρω

Μες το στρατό απέκτησα τα τέσσερα βραβεία
το Αχ, το Βαχ, το αλίμονο και την ατσιγαρία