Ο αρχιτραγουδιστής της Πονηρεμβέργης ξανά

Εδώ και καιρό δημοσιεύω σκίτσα του Μποστ για γεγονότα που έγιναν πριν από 50 χρόνια. Η σειρά αυτή σε καναδυό μήνες θα σταματήσει, διότι το καλοκαίρι του 1966 ο Μποστ σταμάτησε να κάνει σκίτσα σε εφημερίδες και μετά ήρθε η δικτατορία -οπότε θα ξαναρχίσουμε, εμείς να ‘μαστε καλά, το 2023 μια και ο Μποστ άρχισε να δημοσιεύει σκίτσα στον Ταχυδρόμο ξανά το 1973 με τη φιλελευθεροποίηση Μαρκεζίνη.

Σήμερα δημοσιεύω ένα από τα καλύτερα σκίτσα του Μποστ -πιο σωστά, το ξαναδημοσιεύω, μια και το είχα παρουσιάσει εδώ πριν από 7 χρόνια και κάτι μέρες, τότε που το ιστολόγιο έκανε τα πρώτα του βήματα. Ο λόγος που καταφεύγω σήμερα σε επαναληψη είναι ότι έπαθα ένα… εργατικό ατύχημα. Δηλαδή ενώ έκατσα κι έγραψα ένα άρθρο, την τελευταία στιγμή διαπίστωσα ότι είχε ένα σοβαρό ψεγάδι, που το καθιστούσε άκυρο, και δεν είχα την ψυχική δύναμη να το μπαλώσω ή να το γράψω από την αρχή. Οπότε, τι κάνουμε όταν ξεμείνουμε από άρθρο; Η νοικοκυρά, όταν της καεί το φαγητό, βγάζει κάτι από το ψυγείο ή την κατάψυξη και το ρίχνει στα μικροκύματα. Ο Νικοκύρης καταφεύγει σε παλιά άρθρα που τα επαναλαμβάνει. Οπότε, Μποστ -και με την ευκαιρία βάζω το σκίτσο σε καλύτερο σκανάρισμα και διορθώνω μερικά λαθάκια της πρώτης ανάρτησης.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, στη στήλη «Το μποστάνι του Μποστ», στις 29.8.1959.

Advertisement

Η δούκισσα του Ψωροκωστάιν (πρώτη θερινή Παρασκευή με τον Μποστ)

Το ιστολόγιο βέβαια βάζει Μποστ πολύ συχνά, αλλά τώρα το καλοκαίρι που η επικαιρότητα (υποτίθεται ότι) λιγοστεύει αποφάσισα να απλοποιήσω τα πράγματα και να καθιερώσω, για όσες βδομάδες μάς έμειναν ίσαμε ν’ ανοίξουν τα σχολεία, να βάζω κάθε Παρασκευή ένα σκίτσο του Μποστ -αν μέτρησα καλά, οχτώ θα είναι ως το τέλος. Εννοείται πως θα βάλω σκίτσα που δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί στο ιστολόγιο.

Και ξεκινάω με ένα σκίτσο που έχει κάποια σχέση και με την επικαιρότητα, αφού χτες είχε έρθει επίσκεψη ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, ο κ. Σόιμπλε, οπότε επίκαιρο είναι να παρουσιάσω σήμερα ένα σκίτσο που σχετίζεται με μιαν άλλη επίσκεψη πανίσχυρου Γερμανού υπουργού Οικονομικών, του περίφημου Λούντβιχ Έρχαρτ τον Αύγουστο του 1959, πριν από 54, φευ, χρόνια.

Πρόκειται για ένα έξοχο σκίτσο που έχει τη θέση του στην ιστορία της διαμόρφωσης των ηρώων του Μποστ, κι όμως με έχει πολύ προβληματίσει γιατί δεν έχω βρει πού δημοσιεύτηκε. Λογικά πρέπει να δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, διότι εκεί κρατούσε ταχτική στήλη ο Μποστ το 1959 (Το «Μποστάνι του Μποστ»), αλλά σε μια αποδελτίωση που είχα κάνει δεν το είχα βρει. Ή έλειπαν σελίδες από το σώμα που κοίταξα, ή είχα στραβομάρα ή μπήκε αλλού το σκίτσο. Τέλος πάντων, θα το χαρούμε κι ας είναι και αταύτιστο.

Στα τέλη Αυγούστου 1959 λοιπόν είχε επισκεφτεί την Αθήνα ο Λούντβιχ Έρχαρτ, ο πανίσχυρος Γερμανός αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομικών του Αντενάουερ. Έχουμε ήδη δει ένα άλλο σκίτσο του Μποστ με αφορμή το ίδιο γεγονός, τον υπέροχο «Αρχιτραγουδιστή της Πονηρεμβέργης» (Ταχυδρόμος 29.8.1959), όπου ένας προδρομικός Πειναλέων, πιο πολύ Καραγκιόζης με μακρύ χέρι, προσπαθεί να αποσπάσει κάτι περισσότερο από τον σφιχτοχέρη επισκέπτη. Το σημερινό σκίτσο λογικά είναι μεταγενέστερο αφού παρουσιάζει την αναχώρηση του Έρχαρτ.

Ο Πειναλέων μαθητής (Μποστ)

Το σκίτσο αυτό του Μποστ δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία στις 9 Οκτωβρίου 1960 και φαντάζει περίεργα επίκαιρο με τη σημερινή οικονομική κρίση. Είναι πάντως ένα από τα σχετικά σπάνια σκίτσα του Μποστ όπου δεν γίνεται σχεδόν καμιά αναφορά σε συμβάντα της πολιτικής μικροεπικαιρότητας. Κυριαρχεί, αντίθετα, το διαχρονικό πρόβλημα του κόστους ζωής. Ο Πειναλέων είναι μαθητής κι έχει να λύσει ένα «αγορανομικό πρόβλημα ανωτέρων μαθηματικών», που ξεκινάει όπως συνηθίζεται στα σχολικά βιβλία, με έναν μισθωτό που παίρνει τόσα το μήνα και ξοδεύει τόσα για το ένα και τόσα για το άλλο -τέτοια προβλήματα είχαν και τα δικά μας βιβλία αριθμητικής (Εργάτης εργάζεται με ημερομίσθιο 63 δραχμών, θυμάμαι), τέτοια έχουν και τα βιβλία των παιδιών μου, μόνο που εδώ στο πρόβλημα του Μποστ η κατάληξη είναι διαφορετική: αφού παίρνει 2000 και ξοδεύει περισσότερα, πότε θα πεθάνει; Ο Πειναλέων κάνει τη σούμα και βγάζει αποτέλεσμα Δεκέμβριο.

Φεστιβάλ ελαφρού φαγητού (Μποστ)

Καιρό έχω να βάλω Μποστ, οπότε παρουσιάζω σήμερα ένα σημαντικό σκίτσο του. Όχι προεκλογικό, ούτε καν ευθέως πολιτικό, αλλά ένα από τα σκίτσα της εξαιρετικά γόνιμης πρώτης περιόδου του, τότε που δημιουργούσε τους ήρωες που επρόκειτο να χρησιμοποιήσει τα επόμενα χρόνια και που πέρασαν τελικά στη νεότερη ιστορία της χώρας, κατά κάποιο τρόπο.

Το σκίτσο που βλέπετε αριστερά, δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, στην τακτική στήλη «Το μποστάνι του Μποστ», στις 10 Οκτωβρίου 1959.

Μία εβδομάδα νωρίτερα, το Σάββατο 3 Οκτωβρίου, είχε πραγματοποιηθεί το πρώτο Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού, που είχε διοργανωθεί στο ξενοδοχείο Κινγκ Τζορτζ, στην Αθήνα, από το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, τον πρόγονο της σημερινής ΕΡΤ.

Στο Φεστιβάλ συμμετείχαν οι κορυφαίοι συνθέτες του ελαφρού τραγουδιού. Στις εφημερίδες της εποχής διαβάζω ότι αν και συμμετείχαν περίπου 500 τραγούδια, «γενική ήτο η εντύπωσις ότι το φεστιβάλ δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελ’έσματα», κάτι που ακούγεται υπερβολικό, αν σκεφτούμε ότι τα δυο πρώτα τραγούδια ακούγονται ακόμη και σήμερα, κι ας έχει περάσει μισός αιώνας από τότε!

Πρώτο βραβείο (με έπαθλο 12.000 δραχμών) πήρε το τραγούδι «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου» του Μάνου Χατζιδάκη και δεύτερο (με έπαθλο 9.500 δρχ.) το «Ξέρω κάποιο αστέρι» του Μίμη Πλέσσα. Και τα δύο τα τραγούδησε η Νανά Μούσχουρη. Τρίτο, το «Εσένα» του Γιάννη Σπάρτακου με τον Γιάννη Βογιατζή.

Το «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου» έχει γνωρίσει πολλές επανεκτελέσεις, αλλά ας το δούμε εδώ τραγουδισμένο από τη Νάνα Μούσχουρη, σε μια λίγο μεταγενέστερη εκτέλεση, στην ταινία του 1960 «Ραντεβού στην Κέρκυρα«.

Ακούμε και το «Ξέρω κάποιο αστέρι», αλλά από τον Δημήτρη Χορν αντί για τη Μούσχουρη, μια επίσης πολύ γνωστή εκτέλεση.

Ο Μποστ δεν μπορούσε να χάσει την ευκαιρία. Βάζει τον Πειναλέοντα (που εκείνες τις μέρες αποκτούσε το όνομά του), να ψάχνει στα σκουπίδια για φαγητό, τραγουδώντας «Ψάχνω για κασέρι» πάνω στο σκοπό του «Ξέρω κάποιο αστέρι», ενώ η μαμα-Ελλάς, με το απαραίτητο δελτίο Προπό στο χέρι, καθισμένη μπροστά από το Αψιλίας Μέλαθρον, τραγουδάει μια αξεπέραστη παρωδία του «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου», με κουπλέ και ρεφρέν.

Στην πεταμένη στο χώμα εφημερίδα διαβάζουμε τον τίτλο «Το βιοτικόν μας επίπεδον είναι ανώτερον της Νορβηγίας και άλλων χωρών», που ειρωνεύεται υπαρκτούς κομπασμούς στελεχών της κυβέρνησης την εποχή εκείνη.

Ο Μάνος Χατζηδάκις έχει μετατραπεί σε «Ατσιδάκης», αλλά δεν ξέρω αν υπάρχει υπαινιγμός του Μποστ (για τα χρήματα του βραβείου; ) ή αν είναι απλό λογοπαίγνιο. Πάντως, οι 12.000 του βραβείου μπορεί να πούμε, πάρα πολύ χοντρικά, ότι ισοδυναμούν με 10.000 ευρώ σημερινά, σε μια εποχή όπου κάποιοι αναγκάζονται και πάλι  να ψάχνουν στα σκουπίδια.

Νύχτες του Καμπούρια στο Σινέ Υβόννη (Μποστ)

Αν και συνήθως το Σάββατο βάζω μεζεδάκια, σήμερα θα κάνω εξαίρεση. Και αντί για σχόλιο σχετικά με τις τελευταίες ραγδαίες εξελίξεις, προτίμησα να παρουσιάσω ένα ακόμα σκίτσο του αγαπημένου μου Μποστ, ένα σκίτσο που έχει παρουσιαστεί ξανά στο Διαδίκτυο αλλά αξίζει να το ξαναδούμε και μάλιστα σχολιασμένο. Αξίζει επειδή είναι ένα από τα καλύτερα σκίτσα του Μποστ (κατά τη γνώμη μου βέβαια) και επειδή έχει και κομβική θέση στην δημιουργική πορεία του σκιτσογράφου, όπως θα εξηγήσω παρακάτω. Αν είναι και επίκαιρο; Πολλοί θα βρουν αναλογίες του τότε με το σήμερα -άλλωστε, έτσι όπως φτωχαίνει απότομα και ραγδαία η ελληνική κοινωνία, σε λίγο θα έχουμε γυρίσει στη δεκαετία του 1960, μείον την ελπίδα και την ωραία μουσική που είχαμε τότε.

Για να είμαι ακριβής, το σημερινό σκίτσο δεν ανήκει στη δεκαετία του 1960 αλλά στο κατώφλι της: δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 1959 στον Ταχυδρόμο. Το 1959 ήταν καθοριστική χρονιά στην πορεία του Μποστ ως σκιτσογράφου: δουλεύει στον Ταχυδρόμο, όπου εικονογραφεί τις Σταυροφορίες του Τσιφόρου, με την εικονογράφηση να αυτονομείται όλο και περισσότερο από την αφήγηση ώσπου στο τέλος καταλήγει να σχολιάζει τη σημερινή εποχή, όπως ας πούμε, μέσα στο αντιαγγλικό κλίμα της εποχής λόγω του Κυπριακού, με τις περίφημες γελοιογραφίες με τους τροφαντούς Εγγλέζους και τους μουστακαλήδες Οθωμανούς, σαν αυτήν εδώ, που δημοσιεύτηκαν όλες την άνοιξη του 1959 (κάποια φορά θα βάλω μια-δυο ακόμα). Μόλις τελειώνουν οι Σταυροφορίες, από τον Μάιο του 1959 καθιερώνεται το «Μποστάνι του Μποστ», δηλαδή αυτόνομο σκίτσο που σχολιάζει την επικαιρότητα ή την πολιτική. Και σιγά-σιγά ο Μποστ αρχίζει να πλάθει τους ήρωές του. Διότι, βέβαια, ο Πειναλέων, η μαμα-Ελλάς και η Ανεργίτσα δεν δημιουργήθηκαν μονομιάς και έτοιμοι μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, αλλά διαμορφώθηκαν σταδιακά.

Σε ένα σκίτσο του Αυγούστου του 1959, που το έχω παρουσιάσει παλιότερα, βλέπουμε έναν προδρομικό Πειναλέοντα, ενήλικο και πολύ όμοιο με τον Καραγκιόζη, ενώ σε επόμενο σκίτσο ο γιος της μαμα-Ελλάς, ακόμα χωρίς όνομα, αυτοαποκαλείται «δουξ της Αμασίας». Στο σημερινό σκίτσο, ο γιος της μαμα-Ελλάς δεν έχει ακόμα πάρει το όνομα του Πειναλέοντα, ενώ η Ανεργίτσα, η αδελφή του, δεν έχει ακόμα εμφανιστεί στο προσκήνιο.

Βηζαντιναί ανωμαλίαι εις το κράτος του ταμ-ταμ (Μποστ)

Σκίτσο που δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 20 Σεπτεμβρίου 1964, δυο μέρες μετά τους γάμους του βασιλιά Κωνσταντίνου με την Άννα-Μαρία. Η μαμά-Ελλάς, ανεβασμένη σε ένα βαρέλι μαζί με την Ανεργίτσα (με το αιώνιο ‘Βιβλιάριο απόρων κορασίδων’ στο χέρι) θαυμάζει τους ξένους εστεμμένους που πηγαίνουν στο γάμο. Με τα κυάλια στο χέρι, ο Πειναλέων την ειδοποιεί ότι στη Βιοχάλκο ο στρατός δέρνει εργάτες.

Ο αρχιτραγουδιστής της Πονηρεμβέργης

Γελοιογραφία του Μποστ από το πρώτο βιβλίο του, τα Σκίτσα του Μποστ (1959). Ένδειξη ημερομηνίας δεν υπάρχει στο βιβλίο, αλλά από τα γεγονότα που περιγράφονται συμπεραίνουμε ότι το σκίτσο είναι του Αυγούστου 1959.

Πού δημοσιεύτηκε το σκίτσο; Βρίσκω ότι ο Μποστ το 1959 δούλευε στην Καθημερινή, αλλά από μια πρόχειρη ματιά που έριξα στο ηλεκτρονικό αρχείο της (υπάρχει στο Διαδίκτυο, σε κάκιστη ανάλυση, αλλά αρκετή για να δεις αν η σελίδα έχει ή όχι σκίτσο) δεν βρήκα σκίτσα του Μποστ. Ίσως στις Εικόνες ή στον Ταχυδρόμο, ποιος ξέρει. Ή μάλλον, όποιος ξέρει να το πει, διότι ο οικοδεσπότης όταν έγιναν αυτά ήταν αγέννητος (όχι για πολύ όμως). Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, στη στήλη «Το μποστάνι του Μποστ», στις 29.8.1959.

Το βέβαιο είναι πως τον Αύγουστο  του 1959 είχε επισκεφτεί την Αθήνα ο Δρ Έρχαρτ, ο πανίσχυρος αντικαγκελάριος και υπουργός οικονομικών της Δυτικής Γερμανίας, για συνομιλίες επί οικονομικών θεμάτων. Φαίνεται πως η επίσκεψη δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, αν κρίνω από τις εφημερίδες της εποχής. Ο Έρχαρτ ζήτησε ελεύθερη οικονομία από την Ελλάδα και είπε πως οι παρατηρήσεις του δεν μπορούν να θεωρηθούν δυσάρεστες, αφού γίνονται μεταξύ φίλων.