Τη λογοπαικτική ερώτηση του τίτλου μόλις τη σκέφτηκα, αν και δεν αποκλείω καθόλου να την έχουν σκεφτεί κι άλλοι στο παρελθόν -δεν υπάρχει γραφείο κατοχύρωσης ευρεσιτεχνιών για τα λογοπαίγνια.
Βέβαια, το «πουκάμισο» δεν αναλύεται σε πού + κάμισο, αυτό το λέμε για να γελάσουμε. Ξέρουμε άλλωστε ότι στην καθαρεύουσα ήταν «υποκάμισον».
Να το αναλύσουμε λίγο αυτό το «υποκάμισον». Θα μου πείτε, δεν θέλει ανάλυση: υπό + κάμισον. Αλλά τι είναι αυτο το κάμισον που από κάτω του μπαίνει το πουκάμισο;
Καμίσιον και κάμισον είναι τύποι της ύστερης αρχαιότητας, αφού πρώτη φορά τους βρίσκω σε κείμενα του 3ου-4ου αιώνα της χρονολογίας μας. Για να είμαι ακριβής, στο TLG βρίσκω μόνο το καμίσιον, το κάμισον υπάρχει σε παπύρους. Παίρνω ένα κάπως μεταγενέστερο παράδειγμα, από τον Ιωάννη Μόσχο (6-7 αι.):
Περὶ τούτου τοῦ ἀββᾶ Θεοδοσίου ἀκούσας Ἀβράμιος ὁ ἡγούμενος τῆς ἁγίας Θεοτόκου Μαρίας τῆς Νέας, ὅτι οὐκ εἶχεν ἱμάτιον ἐν τῷ χειμῶνι φορέσαι, ἠγόρασεν αὐτῷ καμίσιον.
Δεν είχε ρούχο να φορέσει τον χειμώνα και του αγόρασε καμίσιον -άρα το καμίσιον, τότε τουλάχιστον, θα ήταν κάπως χοντρό ρούχο, πανωφόρι, και το υποκάμισον πιο λεπτό, κάτω από το καμίσιον.
Αλλά στο ίδιο έργο του Μόσχου βρίσκουμε και την πρώτη εμφάνιση του τύπου υποκάμισον: Εἶτα μετὰ χρόνον τινὰ λοιδορία κατ’ ἐμοῦ πρὸς τὸν βασιλέα γίνεται, ὅτι τὰ κομερκίου ἐσκόρπισα· καὶ πέμπει ὁ βασιλεὺς, καὶ διαρπάζει τὴν οἰκίαν μου, καὶ ἀπὸ ὑποκαμίσου ἀνασπᾷ με ἐν Κωνσταντινουπόλει, καὶ δίδωσί με εἰς τὸ δεσμωτήριον, καὶ ποιῶ ἱκανὸν χρόνον μετὰ τοῦ παλαιοῦ καμισίου.
Και προχωρώντας μερικούς αιώνες πιο πέρα, βρίσκουμε και τους πρώτους τύπους με πουκάμισο, στον Σπανό, αυτό το βυζαντινό κρεσέντο κοπρολογίας:
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 