Το δέλτα που μας τρομάζει

Πανδημικό ήταν το άρθρο της Παρασκευής, πανδημικά θ’ ανοίξει και η σημερινή βδομάδα, διότι το δέλτα για το οποίο σας μιλώ δεν είναι βέβαια του Νείλου ή άλλου ποταμού, είναι η παραλλαγή δέλτα του κορονοϊού.

Παλιότερα τη λέγαμε ινδική παραλλαγή, αλλά στα τέλη Μαΐου (του 2021) ο ΠΟΥ αποφάσισε όλες οι παραλλαγές του κορονοϊού, του SARS-CoV-2 για να τον γράψουμε επίσημα, να δηλώνονται όχι με τόπο προέλευσης αλλά με γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου.

Άλφα, βήτα, γάμμα, δέλτα, όλα τα κορόνια φέρ’τα. Κι έτσι η βρετανική παραλλαγή ονομάστηκε άλφα, η νοτιοαφρικανική βήτα, η βραζιλιάνικη γάμμα και η ινδική δέλτα. Έκτοτε έχουν εμφανιστεί και άλλες παραλλαγές, που έχουν ονοματιστεί έψιλον, ζήτα, ήτα, θήτα, γιώτα, κάππα (δηλαδή epsilon, zeta, eta, theta, iota, kappa) αλλά καμιά δεν έχει αποκτήσει τη διάδοση και την προβολή της δέλτα, της δέλτα που μας τρομάζει (ή… μας τρομάδει;).

Καθώς οι παραλλαγές προκύπτουν από μεταλλάξεις, που διαρκώς συμβαίνουν, είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα εμφανιστούν και άλλες. Δεν ξέρω τι θα γίνει αν ξεπεραστεί ο αριθμός των 24, που είναι τα γράμματα του αλφαβήτου μας, αν μετά την παραλλαγή omega θα εμφανιστεί alpha bis ή alpha alpha, υποθέτω όμως ότι κάποιος θα το έχει σκεφτεί.

Ομολογώ επίσης ότι δεν θυμάμαι, τον Μάιο-Ιούνιο που πάρθηκε η απόφαση, αν σχολιάστηκε εδώ στη χώρα μας, και πώς, η επιλογή ελληνικών γραμμάτων για τις φονικές αυτές παραλλαγές. Μάλλον θα το καμαρώσαμε. Για τους ξένους βέβαια τα ελληνικά γράμματα έχουν μιαν αίγλη κι έναν εξωτισμό -όσοι έχουν σπουδάσει (προπτυχιακά) στην Αμερική μπορεί να μας πούν πώς αισθάνονται όσοι βαφτίζουν τις αδελφότητες των φοιτητών με ελληνικά γράμματα, κι αν δείτε σε αμερικάνικο πανεπιστήμιο να γίνεται λόγος για Greek organisations μάλλον αυτές οι Phi Delta Kappa εννοούνται, όχι τίποτα σύλλογοι Ελλήνων.

Και επειδή εμείς εδώ λεξιλογούμε, δεν μπορεί το σημερινό άρθρο να μην αναφερθεί και στο γράμμα Δ γενικότερα. Σε αυτό θα αναδημοσιεύσουμε ένα μεγάλο τμήμα από παλιότερο άρθρο μας, του 2016 -τότε, η Ζωή Κωνσταντοπούλου είχε ιδρύσει το κόμμα Πλεύση Ελευθερίας, το οποίο είχε το Δ στο έμβλημά του. Και το μεν κόμμα δεν ευδοκίμησε, αλλά μας έδωσε την αφορμή να γράψουμε για το γράμμα Δ.

Λοιπόν, το Δ είναι το τέταρτο γράμμα του αλφαβήτου μας, και προέρχεται από το φοινικικό γράμμα dalet, που σημαίνει «πόρτα», το οποίο αποτελεί μετεξέλιξη ενός ιδεογράμματος που σήμαινε την πόρτα. Στα σημερινά εβραϊκά, άλλωστε, η πόρτα είναι delet -και φυσικά, το γεγονός ότι οι ονομασίες των φοινικικών γραμμάτων κάτι σήμαιναν, ενώ οι αντίστοιχες ονομασίες στα ελληνικά δεν σήμαιναν τίποτα (παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των ελληνοβαρεμένων να βγάλουν κάποιο κρυμμένο νόημα από το «άλφα, βήτα, γάμμα, δέλτα», βασανίζοντας βάναυσα γλώσσα και λογική) είναι ίσως η πιο τρανή απόδειξη για τη σημιτική προέλευση του αλφαβήτου.

Πόσες χιλιάδες εκτρώσεις γίνονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα;

Η συζήτηση για τις εκτρώσεις ξεκίνησε τις τελευταίες μέρες του χρόνου που πέρασε, παραδόξως (ή ίσως όχι) από μια πρωτοβουλία της αθλητικής εφημερίδας Sportime, η οποία έκρινε σκόπιμο να αφιερώσει το εξώφυλλό της στην «Ημέρα αγέννητου παιδιού» την οποία θέσπισε πριν απο μερικά χρόνια η Εκκλησία της Ελλάδος.

Το εξωφυλλο το βλέπετε. Η σιλουέτα ενός εμβρύου μέσα σε ένα γυναικείο χέρι. Με μεγάλα γράμματα η κραυγή «Αφήστε με να ζήσω» και με τέσσερα βέλη ισάριθμα «στοιχεία», στην πραγματικότητα αναπόδεικτοι ισχυρισμοί:

• Κάθε χρόνο θανατώνεται πληθυσμός ίσος με το άθροισμα των κατοίκων της Πάτρας και του Ηρακλείου Κρήτης
• Πάνω από 350000 εκτρώσεις ετησίως στην Ελλάδα
• Πάνω από 200 εκατ. ο τζίρος σε ιδιωτικά νοσοκομεία και ιατρεία
• Χωρίς αμβλώσεις, σε τέσσερα μόνο χρόνια ο πληθυσμός της χώρας μας θα ήταν κατά 1 εκατομμύριο μεγαλύτερος.

Υποστηρίζω, και θα το δούμε παρακάτω, ότι οι τέσσερις παραπάνω αναπόδεικτοι ισχυρισμοί και ψέμα είναι και μια θεμελιώδη πλάνη περιέχουν.

Όλη αυτή η έκρηξη καπηλείας περιόρισε την αναγγελία του θανάτου του Θάνου Μικρούτσικου σε μια γωνίτσα κάτω αριστερά -η φωτογραφία τον δείχνει με ύφος «καλή στιγμή διάλεξα να φύγω».

Είναι περίεργο βέβαια ότι μια εφημερίδα που γράφεται σχεδόν αποκλειστικά από άντρες και διαβάζεται σχεδόν αποκλειστικά από άντρες θέλησε να επιβάλει στις γυναίκες πώς να διαχειρίζονται το σώμα τους, και μάλιστα με επιχειρήματα του τύπου «πόσοι πατεράδες στερήθηκαν τη χαρά να πανηγυρίσουν το γκολ της αγαπημένης τους ομάδας αγκαλιά με τα παιδιά τους επειδή τα παιδιά τους δεν γεννήθηκαν ποτέ;» -όχι μόνο ανόητα αλλά και πατριαρχικά (και διατυπωμένα με τρόπο που θα μας απασχολήσει και αύριο με τα μεζεδάκια).

Πολιτικάντηδες από διάφορες παρατάξεις της δεξιάς πτέρυγας έσπευσαν να συγχαρούν την εφημερίδα. Έτσι, ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Άδωνης Γεωργιάδης έγραψε στο Τουίτερ: Συγχαίρω την Εφημερίδα παρά τις αντιδράσεις. Στην Ελλάδα δεν αμφισβητείται το δικαίωμα, της γυναίκας στην άμβλωση, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αντιλαμβανόμαστε ότι το να έχουμε διπλάσιες εκτρώσεις από γεννήσεις γεννά ζητήματα επιβίωσης του Έθνους μας. Ο κ. Γεωργιάδης παρέθεσε λινκ σε δημοσίευμα της Καθημερινής στο οποίο τονίζεται το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας, χωρίς να υπάρχει η παραμικρή αναφορά σε εκτρώσεις. Αλλά και ο βουλευτής του ΚΙΝΑΛ Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος επίσης συνεχάρη την εφημερίδα και μίλησε για τις 350.000 εκτρώσεις το χρόνο.

Τσιγαρουφιάνοι;

Η λέξη του τίτλου, δικής μου κατασκευής, είναι βασισμένη πάνω στον εφήμερο νεολογισμό «Βαρουφιάνοι» που είχε ακουστεί τον Μάρτιο του 2015 στο ελληνικό Διαδικτυο όταν ο τότε υπουργός Γιάνης Βαρουφάκης είχε προτείνει να καταγγέλλουν οι τουρίστες τους καταστηματάρχες που δεν κόβουν αποδείξεις. Οι Βαρουφιάνοι είχαν προκύψει από συγχώνευση του ονόματος του υπουργού με τη λέξη «ρουφιάνος», με εκμετάλλευση του κοινού στοιχείου «ρουφ». Στους τσιγαρουφιάνους δεν υπάρχει κοινό στοιχείο, μπορούμε όμως να σκεφτούμε την απλολογία (τσιγαρορουφιάνος – τσιγαρουφιάνος)

Ρουφιάνος βέβαια με τη νεότερη σημασία της λέξης, δηλαδή καταδότης, καρφί, μπογδάνος. Πριν από ένα μήνα είχαμε άρθρο για τη λέξη και για τις σημασίες της.

Αναφέρομαι φυσικά στη συζήτηση για τον αντικαπνιστικό νόμο, και ειδικότερα στον τετραψήφιο αριθμό 1142 που έχει θεσπιστεί για να γίνονται ανώνυμες καταγγελίες από πολίτες για κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους, κάτι που από πολλούς χαρακτηρίστηκε «προτροπή σε ρουφιανιά». Θα πω παρακάτω τη θέση μου, αλλά επειδή μερικοί διαβάζουν μόνο τις τρεις πρώτες παραγράφους των άρθρων ας πω από τώρα ότι δεν συμφωνώ με τον χαρακτηρισμό «ρουφιανιά» αν και βλέπω πως είναι αρκετά διαδεδομένος.

Στον ηλεκύκλο των γνωστών μου, εννοώ στο Φέισμπουκ, το θέμα του αντικαπνιστικού νόμου έχει πυροδοτήσει εντονότατες συζητησεις, πολύ παθιασμένες. Βλέπω φίλους να ανταλλάσσουν βαριές εκφράσεις, κάτι που δεν με παραξενεύει και τόσο, διότι είναι γνωστό πως το κάπνισμα είναι θέμα που εξάπτει τα πάθη. Αυτό που δεν ξέρω είναι αν το θέμα ενδιαφέρει εξίσου την κοινωνία «στην πραγματική ζωή».

Πάντως, οι ρυθμίσεις του αντικαπνιστικού νόμου έχουν διχάσει τη μικρή κοινωνία των φίλων μου στο Φέισμπουκ, παρόλο που ψηφίστηκαν με ευρύτατη πλειοψηφία στη Βουλή (ΝΔ, ΚΙΝΑΛ, ΣΥΡΙΖΑ, ΜΕΡΑ25 υπέρ, ΚΚΕ παρών, Ελληνική Λύση κατά).

Όπως έχω γράψει παλιότερα, κάπνιζα πολύ για πολλά χρόνια, αλλά το έχω κόψει, και από το καλοκαίρι του 2002 είμαι εντελώς άκαπνος. Το έκοψα πολύ πιο εύκολα απ’ όσο πίστευα αλλά δεν τολμώ να επιχειρήσω να ανάψω ούτε ένα τσιγάρο όλα αυτά τα χρόνια -ούτε όμως το επιθυμώ. Πάντως, δεν με ενοχλεί η μυρωδιά του τσιγάρου.

Μια θλιβερή πρωτιά: οι γεννήσεις με καισαρική

Κατ’ εξαίρεση το σημερινό άρθρο είναι αναδημοσίευση από άρθρο εφημερίδας με ελάχιστον δικό μου σχολιασμό. Κι αυτό το κάνω όχι για να αποφύγω τον κόπο να γράψω άρθρο αλλά επειδή πρόκειται για ένα θέμα που θα ήθελα να το συζητήσουμε.

Πρόκειται για άρθρο του δημοσιογράφου Δημήτρη Τερζή στη χτεσινή Εφημερίδα των Συντακτών, με αφορμή μια έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το αφύσικα υψηλό ποσοστό τοκετών με καισαρική στην Ελλάδα. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, το ποσοστό των καισαρικών στην Ελλάδα φτάνει το 56,8%, τη στιγμή που στην Ευρώπη ο μέσος όρος είναι 30% και το αποδεκτό όριο από τον ΠΟΥ είναι μόλις 15%. Τα ιδιωτικά μαιευτήρια (που έχουν πάνω από το 50% των γεννήσεων) είναι κάπως πιο ευεπίφορα στις γεννήσεις με καισαρική απ’ό,τι τα δημόσια.

Ουσιαστικά έχουμε εδώ έναν φόρο στους πολίτες από τον οποίο επωφελούνται μαιευτήρια και οι μαιευτήρες -αλλά δεν θα πω εγώ τη γνώμη μου, θα παραθέσω το άρθρο και θα ακούσω τα σχόλιά σας. Να επισημάνω πάντως ότι το ποσοστό των τοκετών με καισαρική έχει σημειώσει αύξηση σε όλες τις χώρες τις τελευταίες δεκαετίες.

To άρθρο:

Γρίπη εποχική, εποχιακή και μη

Διαβάζω ότι έφτασαν τους 56 οι νεκροί από τη γρίπη, που βρίσκεται σε κορύφωση εξαιτίας των χαμηλών θερμοκρασιών και του συγχρωτισμού σε κλειστό χώρο. Στο δημοσίευμα, η γρίπη αυτή χαρακτηρίζεται εποχική, δηλαδή δεν πρόκειται για κάποια επιδημία, όπως η διαβόητη γρίπη του 1918 που τόσα εκατομμύρια θέρισε ή η πρόσφατη επιδημία του 2009·

Και επειδή εδώ λεξιλογούμε, να πούμε ότι υπάρχουν και οι δυο τύποι, εποχικός και εποχιακός (π.χ. εποχιακοί εργαζόμενοι). Από τα τρία λεξικά μας, το ΛΚΝ και το Χρηστικό καταγράφουν πρώτο το «εποχιακός» και δεύτερο το «εποχικός» (που δείχνει μιαν ελαφρά προτίμηση), ενώ αντίθετα ο Μπαμπινιώτης καταγράφει πρώτο το «εποχικός» και το «εποχιακός» το θεωρεί εσφαλμένο, επειδή η μετοχή δίνει το μετοχικό και η κατοχή το κατοχικό (π.χ. δάνειο). Ωστόσο, στη χρήση πιο πολύ λέμε «εποχιακός».

Επειδή χτες ταξίδευα και δεν προλαβαίνω να γράψω φρέσκο άρθρο, εκμεταλλεύομαι τη συγκυρία και ανεβάζω ένα παλιό μου άρθρο που το είχα γράψει τους πρώτους μήνες ζωής του ιστολογίου, τον Μάιο του 2009, όταν είχε έρθει στην Ευρώπη η μεξικανική γρίπη ή γρίπη των χοίρων που τη λέγανε. Πιο σωστά, ανεβάζω την ξαναδουλεμένη μορφή του άρθρου, όπως τη συμπεριέλαβα στο βιβλίο μου Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία, και προσθέτω και καναδυό πράγματα ακόμα. Ωστόσο, δεν επικαιροποιώ τις αναφορές του άρθρου.

Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, η πρόσφατη επιδημία της γρίπης παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις και αρχίζουμε να μιλάμε για πανδημία. Μην μπορώντας να μαντέψω πώς θα καταλήξει, αντί να πιθανολογήσω χωρίς καμιά βάση, προτίμησα να λεξιλογήσω. Αν μάλιστα σκεφτούμε πως μια από τις πρώτες αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν να επιμείνει να μην αποκαλούμε «γρίπη των χοίρων» τη νέα παραλλαγή της ασθένειας, ούτε «μεξικάνικη γρίπη», αλλά γρίπη Α, ίσως και η δική μου ενασχόληση με τις λέξεις και τα ονόματα να μην είναι τόσο παράταιρη.

Η ‘γρίπη’ είναι λέξη δάνεια· τα λεξικά θα μας πουν ότι προέρχεται από το γαλλικό grippe, από το ρήμα gripper που θα πει «αρπάζω» και που έχει γερμανική προέλευση. Οι αγγλομαθείς θα αναγνωρίσουν το αγγλικό grip, οι γερμανομαθείς το γερμανικό greifen, που και τα δυο σημαίνουν «αρπάζω, πιάνω».

Γρίπη και ινφλουέντσα: ιστορία των λέξεων

Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, η πρόσφατη επιδημία της γρίπης παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις. Μην μπορώντας να μαντέψω πώς θα καταλήξει, αντί να πιθανολογήσω χωρίς καμιά βάση, προτίμησα να λεξιλογήσω. Αν μάλιστα σκεφτούμε πως μια από τις πρώτες αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν να επιμείνει να μην αποκαλούμε «γρίπη των χοίρων» τη νέα παραλλαγή της ασθένειας, ούτε «μεξικάνικη γρίπη», αλλά γρίπη Α, ίσως και η δική μου ενασχόληση με τις λέξεις και τα ονόματα να μην είναι τόσο παράταιρη.

Η γρίπη είναι λέξη δάνεια· τα λεξικά θα μας πούνε ότι προέρχεται από το γαλλικό grippe, από το ρήμα gripper που θα πει αρπάζω και που έχει γερμανική προέλευση. Οι αγγλομαθείς θα αναγνωρίσουν το αγγλικό grip, οι γερμανομαθείς το γερμανικό greifen, που και τα δυο σημαίνουν ‘αρπάζω, πιάνω’. Η λέξη grippe είναι παλιότερη στα γαλλικά, αλλά με τη σημασία της ασθένειας μαρτυρείται από το 1743, επειδή προφανώς η ασθένεια μάς αρπάζει απότομα, μάς κυριεύει ξαφνικά. Στα ελληνικά τη γράφαμε με δύο πι, γρίππη, επειδή όμως –και σωστά– τις δάνειες λέξεις η σημερινή ορθογραφία τις γράφει όσο το δυνατόν απλούστερα, εδώ και αρκετά χρόνια έχει καθιερωθεί η γρίπη.