Τι σας έφταιξε ο φασισμός; (συμπληρωμένο)

28η Οκτωβρίου σήμερα, και συνεχίζω δημοσιεύματα στο πνεύμα της επετείου, αφού και την Κυριακή αλλά και χτες είχαμε συναφή θεματολογία. Σήμερα αναδημοσιεύω ένα άρθρο που είχα ανεβάσει πριν από τρία χρόνια, για ένα πολύ χαρακτηριστικό επεισόδιο του πολέμου. Τον Δεκέμβριο του 1940, ενώ στα βουνά της Αλβανίας συνεχίζονταν οι μάχες, που είχαν πια πάρει νικηφόρα τροπή για τον ελληνικό στρατό, ο υποδιοικητής της Ασφάλειας Παξινός (αργότερα τον εκτέλεσαν οι Άγγλοι για άνθρωπο των Γερμανών) κάλεσε στην Ασφάλεια αρκετούς αρθρογράφους εφημερίδων και περιοδικών, τους περισσότερους αριστερούς, για να τους επιπλήξει επειδή στα άρθρα τους καλούσαν τον ελληνικό λαό να πολεμήσει το φασισμό -και όχι απλώς και γενικώς τους Ιταλούς.

Στην παλιότερη δημοσίευση είχα παρουσιάσει την εξιστόρηση των γεγονότων από τον Ασημάκη Πανσέληνο, όπως τα περιέγραψε στην απολαυστική αυτοβιογραφία του «Τότε που ζούσαμε». Σήμερα θα προτάξω την εξιστόρηση του ίδιου περιστατικού από τον Κώστα Βάρναλη, όπως τα θυμήθηκε σε χρονογράφημά του μέσα στον Εμφύλιο, στις 27 Οκτωβρίου 1947, στον Ρίζο της Δευτέρας, που ακόμα ήταν νόμιμος (ενώ ο καθημερινός Ριζοσπάστης είχε κλείσει μαζί με τις άλλες εαμικές εφημερίδες από τις αρχές Οκτωβρίου) αν και δεν θα αργούσε να κλείσει (στα τέλη του χρόνου, όταν τέθηκε εκτός νόμου το ΚΚΕ).

Παρουσιάζω επίσης στο τέλος την αναφορά που κάνει στο ίδιο περιστατικό ο Σεφέρης, που περιλαμβάνεται στο πολύ ενδιαφέρον κείμενό του «Χειρόγραφο Σεπ. 41» (τώρα στον τρίτο τόμο των Δοκιμών). Έτσι έχουμε το ίδιο γεγονός ιδωμένο από τρεις μεγάλους λογοτέχνες μας, σε τρεις διαφορετικές χρονικές στιγμές (λίγους μήνες μετά ο Σεφέρης, λίγα χρόνια μετά ο Βάρναλης, πολλά χρόνια μετά ο Πανσέληνος). Παραθέτω επίσης ορισμένες πολύ καίριες σκέψεις του Σεφέρη για την οξεία αντίθεση στην οποία βρέθηκε το τεταρταυγουστιανό καθεστώς, να μάχεται, φασιστικό κι εκείνο, ενάντια σε δυνάμεις φασιστικές.

Βάρναλης

Η βουβή επέτειος – Γιορτή και λαός

Νεανικές γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου

Γελοιογραφίες δημοσιεύω συχνά στο ιστολόγιο, άλλωστε μου αρέσουν και βρίσκω ότι είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος σχολιασμού της επικαιρότητας. Η μερίδα του λέοντος των γελοιογραφικών άρθρων του ιστολογίου ανήκει στον Μποστ, που είναι ο αγαπημένος μου και που παρουσιάζει και γλωσσικό ενδιαφέρον πέρα από το καθαρά γελοιογραφικό, και ίσως αυτή η έμφαση στον Μποστ να έχει αδικήσει άλλους γελοιογράφους που το έργο τους δεν έχει παρουσιαστεί στο ιστολόγιο (αν και στον παλιό μου ιστότοπο, που με χαρά ανακοινώνω ότι εμφανίστηκε και πάλι στον κυβερνοχώρο αφού είχε πέσει για καμιά εικοσαριά μέρες, έχω δημοσιεύσει μικρά αφιερώματα σε αρκετούς άλλους γελοιογράφους).

Ένας γελοιογράφος επίσης αγαπημένος, που γελοιογραφίες του έχω παρουσιάσει και εδώ (ορίστε τα σχετικά άρθρα), είναι ο Κώστας Μητρόπουλος. Ήταν ίσως ο πρώτος γελοιογράφος που έμαθα να ξεχωρίζω σκίτσα του, όταν επί δικτατορίας τον διάβαζα, αυτόν και τον ΚΥΡ στις εφημερίδες -και τόσα χρόνια μετά συνεχίζουν και οι δύο ακάθεκτοι. Και τον Μητρόπουλο συνεχίζω να τον διαβάζω και να μου αρέσει, αν και ομολογώ ότι τα τελευταία χρόνια προτιμώ τις μη πολιτικές γελοιογραφίες του.

Ο Κώστας Μητρόπουλος φέτος συμπληρώνει αισίως τα 90 του χρόνια. Τις γιορτές κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ που κάνει έναν απολογισμό του γελοιογραφικού έργου του -λέγεται «1960-2015 Τα καλύτερά μας χρόνια» και περιέχει, για κάθε χρόνο σε αυτό το διάστημα, μια τηλεγραφική αναφορά στα γεγονότα της χρονιάς και 3-4 γελοιογραφίες του Μητρόπουλου από εκείνη την περίοδο. Ωστόσο, η γελοιογραφική καριέρα του Μητρόπουλου δεν άρχισε το 1960, αλλά αρκετά χρόνια πρωτύτερα.

Στον πρόλογο του βιβλίου, ο Μητρόπουλος αναφέρεται στους διευθυντές εφημερίδων που σημάδεψαν την καριέρα του, και πρώτον αναφέρει τον Κώστα Καραγιώργη, που ήταν διευθυντής στον Ριζοσπάστη και τον Ρίζο της Δευτέρας το 1945-47 και ο οποίος τον ενθάρρυνε στα πρώτα του βήματα (τον έστειλε μάλιστα να αγοράσει το γαλλικό περιοδικό Ici Paris και να μιμηθεί όποιον γελοιογράφο του άρεσε περισσότερο) και δημοσίευσε τις πρώτες του γελοιογραφίες στη σατιρική σελίδα του Ρίζου της Δευτέρας, που ήταν η τελευταία σελίδα, όλη αφιερωμένη σε γελοιογραφίες. Ομολογώ όμως ότι, παρόλο που έχω τα σχετικά φύλλα του Ρίζου, δεν κατάφερα να ξεχωρίσω ποιες γελοιογραφίες θα μπορούσαν να είναι του Κώστα Μητρόπουλου, μια και μόνο ο Ν. Καστανάκης υπέγραφε με το όνομά του. Για να πάρετε μια γεύση, ανέβασα εδώ τη σατιρική σελίδα από το φύλλο της 2-3-1947. Ο φίλος Γιώργος Πετρόπουλος μου είπε ότι ο ΤΟΤ (που δυο γελοιογραφίες του υπάρχουν στη σελίδα που ανέβασα) είναι ο Αρχέλαος (Αντώναρος), αλλά για τον Μητρόπουλο δεν ήξερε.

Ωστόσο, σκαλίζοντας παλιές εφημερίδες, βρήκα τις προάλλες κάποιες άλλες νεανικές γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου, από μια συνεργασία του που δεν την αναφέρει ο ίδιος στο βιογραφικό του, ίσως επειδή δεν ήταν μακρόχρονη. Το 1951-52 ο Μητρόπουλος δημοσίευσε γελοιογραφίες στην εφημερίδα «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», σποραδικά και όχι σε καθημερινή βάση -η εφημερίδα είχε κι άλλους γελοιογράφους με πιο πυκνή παρουσία. Ο Προοδευτικός Φιλελεύθερος ήταν απογευματινή εφημερίδα που έβγαινε από το 1950 ως το 1953 και υποστήριζε το κόμμα του Πλαστήρα, την ΕΠΕΚ, και είχε κεντροαριστερό προσανατολισμό, ενώ διαβαζόταν και από αριστερούς.

Στον Π.Φ. έγραφε καθημερινά χρονογράφημα ο Βάρναλης. Τις προάλλες λοιπόν, καθώς κοίταζα τα χρονογραφήματα αυτά (που λογαριάζω να εκδώσω μιαν ανθολογία τους) πέτυχα και τις γελοιογραφίες του Μητρόπουλου, που θα παρουσιάσω μερικές εδώ. Όπως θα δείτε, δεν θυμίζουν και πολύ τη γνώριμη γραμμή του γελοιογράφου.