Διπλά και τρίδιπλα

Την Κυριακή γύριζα με το ταξί στο σπίτι και ο ταξιτζής είχε βάλει ποδόσφαιρο, το τελευταίο παιχνίδι της αγωνιστικής, ΠΑΟΚ-Ηρακλής. Με μισό αυτί άκουγα τη μετάδοση, και πρόσεξα πως ένας παίχτης λεγόταν Χατζηησαΐας -μετά έμαθα πως είναι παίχτης του ΠΑΟΚ, φετινή μεταγραφή, παλιότερα έπαιζε στον Πανιώνιο.

Δεν ξέρω αν είναι καλός παίχτης, άλλος ήταν ο λόγος που τον πρόσεξα: ότι έχει διπλό το γράμμα Η, κάτι που οπωσδήποτε είναι σπανιότατο. Εδώ που τα λέμε, δεν νομίζω να υπάρχει κανονική λέξη της ελληνικής με δυο η.

Ωστόσο, όταν το συζήτησα στο Φέισμπουκ, μου επισήμαναν ότι στο όνομα του ποδοσφαιριστή δεν υπάρχει διπλό Η, διότι το επώνυμό του το γράφει «Χατζηισαΐας», όπως βλέπουμε και στην επίσημη σελίδα της Σουπερλίγκας. Και βέβαια, ο καθένας έχει κάποια ελευθερία στο πώς θα γράψει το επώνυμό του (δείτε, ας πούμε, τι γίνεται με τον Χατζιδάκι και τον Χατζηδάκη), αλλά αυτός ο τρόπος γραφής του Χατζηισαΐα σημαίνει ότι πριν πάει να γίνει χατζής θα λεγόταν Ισαΐας, αλλάζει δηλαδή τη γραφή ενός βαφτιστικού ονόματος. Και στα μικρά ονόματα, επειδή ακριβώς δεν ανήκουν μόνο σε μας και στην οικογένειά μας, οι βαθμοί ελευθερίας είναι λιγότεροι, παρά τον Γιάνη.

Η χήρα του καπετάνιου έπεσε από το παράθυρο

Σπάνια βλέπει κανείς να γράφονται στις εφημερίδες ή στους ειδησεογραφικούς ιστότοπους άρθρα αφιερωμένα σε μια λέξη, οπότε το γεγονός είναι τόσο σπάνιο που δεν πρέπει να περάσει ασχολίαστο από ένα ιστολόγιο σαν το δικό μας, αφιερωμένο στην ιστορία των λέξεων. Βέβαια, το άρθρο για το οποίο θα σας μιλήσω ανήκει στην κατηγορία των «αξιοπερίεργων», δεν είναι δηλαδή πολύ βαθυστόχαστο, και η εύθυμη ατμόσφαιρα επιτείνεται από ένα γουστόζικο μεταφραστικό λαθάκι, που άλλωστε μού έδωσε την αφορμή για τον τίτλο του δικού μου άρθρου. Αν απορείτε γιατί η καημένη η χήρα του καπετάνιου έπεσε από το παράθυρο θα πρέπει να κάνετε λίγην υπομονή, γιατί το μυστικό αποκαλύπτεται στο τέλος.

Δημοσιεύτηκε λοιπόν, σε κάμποσους ειδησεογραφικούς ιστότοπους, ένα άρθρο, σύμφωνα με το οποίο «με δικαστική απόφαση καταργήθηκε η μεγαλύτερη γερμανική λέξη«. Σύμφωνα με το άρθρο, η λέξη αυτή είναι η Rindfleischetikettierungsueberwachungsaufgabenuebertragungsgesetz, με 65 χαρακτήρες, και αναφέρεται σε έναν νόμο που «καθορίζει τους ελέγχους στο βοδινό κρέας», αλλά το δικαστήριο, λέει το άρθρο, έκρινε ότι η λέξη είναι πλέον άχρηστη, αφού με οδηγία της ΕΕ κρίθηκαν μη αναγκαίοι οι έλεγχοι στα υγιή ζώα. Ο νόμος αυτός, συνεχίζει το άρθρο, που ήταν γνωστός με τη συντομογραφία «RkReUeAUeG» τέθηκε σε ισχύ το 1999 με σκοπό την προστασία των καταναλωτών, καθώς εκείνη την εποχή εκφράζονταν έντονοι φόβοι για τη νόσο των «τρελών αγελάδων», δηλαδή τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών.

Ανατρέχοντας στο αγγλικό πρωτότυπο, πάνω στο οποίο ολοφάνερα βασίστηκε το ελληνικό άρθρο, βλέπουμε ότι η είδηση στραπατσαρίστηκε ελαφρώς κατά τη μεταφορά της στα ελληνικά. Καταρχάς, δεν είναι δυνατόν μια λέξη να καταργείται με δικαστική απόφαση -δηλαδή, τι θα πει το δικαστήριο; θα διατάξει μήπως τη διαγραφή της από τα λεξικά; Ή θα βάλει πρόστιμο σε όποιον τη γράψει; Αυτό που μπορεί να καταργηθεί με δικαστική απόφαση είναι ο νόμος που έχει για ονομασία του αυτή την μακρεπίμακρη λέξη. Βέβαια, με την κατάργηση του νόμου, επόμενο είναι και η λέξη να περιπέσει σε αχρησία, αλλά δεν είναι το ίδιο. Να προσθέσουμε ότι ο συγκεκριμένος νόμος δεν είχε ομοσπονδιακή, πανεθνική ισχύ στη Γερμανία, αλλά είχε ψηφιστεί στο ομόσπονδο κράτος (κρατίδιο για πολλούς) του Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας.

Είναι τάχα ελληνική η μεγαλύτερη λέξη στον κόσμο;

Με ρώτησε προχτές ένας φίλος, αν είναι αλήθεια αυτό που διάβασε κάπου στον Ιστό, ότι η μεγαλύτερη λέξη στον κόσμο είναι ελληνική, αρχαία ελληνική πιο σωστά, κι ότι εμφανίζεται σε έργο του Αριστοφάνη. Του απάντησα ότι η μονολεκτική απάντηση είναι «όχι», η λακωνική απάντηση είναι «ναι και όχι», και ότι για περισσότερα θα έπρεπε να διαβάσει ένα παλιό μου άρθρο, όταν όμως διάβασα κι εγώ το παλιό μου άρθρο να το ξαναθυμηθώ, έκρινα ότι σηκώνει ανακαίνιση και νέα παρουσίαση, όχι μόνο επειδή έχουν περάσει σχεδόν τρία χρόνια απ’ την πρώτη του δημοσίευση, αλλά επειδή εδώ θα ενσωματώσω και υλικό από τα σχόλια του παλιότερου άρθρου. Να πω ότι το παλιότερο άρθρο είχε αντλήσει υλικό από το εξαιρετικό ιστολόγιο Ηλληνιστεύκοντος του φίλου Νικ. Νικολάου, που έχει πάψει (ελπίζω προσωρινά) να ιστολογεί.

Το άρθρο στο οποίο με παρέπεμψε ο φίλος μου, που το είχα δει κι εγώ γιατί κάνει κύκλους στο Διαδίκτυο από τον έναν ιστότοπο στον άλλο, ισχυρίζεται ότι «Στο βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες έχει καταγραφεί η μεγαλύτερη λέξη στον κόσμο η οποία είναι ελληνική. Μοναδικό ρεκόρ κατέχει η ελληνική γλώσσα καθώς η μεγαλύτερη πραγματική λέξη στον κόσμο υπάρχει στο έργο «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη και αποτελείται από 172 γράμματα, 27 συνθετικά και 78 συλλαβές! Ο Αριστοφάνης εκμεταλλεύεται στο έπακρον την εκπληκτική ευχέρεια της Ελληνικής να σχηματίζει πολυσύλλαβες λέξεις, περιγράφοντας μέσα σε 172 γράμματα μια ολόκληρη συνταγή μαγειρικής, η οποία περιλαμβάνει ένα συνονθύλευμα τροφών!»

Να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Η 78σύλλαβη αυτή λέξη υπάρχει και είναι σίγουρα η μεγαλύτερη λέξη της αρχαίας  ελληνικής γραμματείας. Θα την έχετε ίσως ακούσει, είναι μια συνταγή από τις Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, ένα φαγητό αποτελούμενο από 17 συστατικά:

λοπαδοτεμαχοσελαχογαλεοκρανιολειψανοδριμυποτριμματοσιλφιο­λιπαρομελιτοκατακεχυμενοκιχλεπικοσσυφοφαττοπεριστεραλεκτρυονοπτο­πιφαλλιδοκιγκλοπελειολαγῳοσιραιοβαφητραγανοπτερυγών

Έχει μέσα διάφορα ψάρια, πουλερικά, θαλασσινά, έναν λαγό, μέλι, που όλα μαζί βράζουν στη χύτρα. Ξεκίνησα να το «μεταφράσω» αλλά κόλλησα και τα παράτησα, βρήκα όμως κάπου στο Διαδίκτυο μια μετάφραση:

γιουβετσοψαροσάλαχαγαλεοκεφαλόψωμα
τουρσοτσιχλοπίτσουνακοκορολαγοστίφαδα
κοτσυφομελοπίπεραστραγαλοτυροπέτμεζα
τρυγονομυαλομύζηθραψητοκοτοπερίστερα
κρεμμυδοσκορδολάχαναντοματοαγγουροράπανα.
Την έκοψα σε μικρότερα κομμάτια για να διαβάζεται πιο εύκολα. Πάντως, η αρχαία λέξη πιάνει 172 χαρακτήρες (δεν έκατσα να μετρήσω, πιστεύω τη βιβλιογραφία).

Ωστόσο, η λέξη του Αριστοφάνη, αν και επί πολλά χρόνια εθεωρείτο η μεγαλύτερη στον κόσμο, έχει χάσει τα πρωτεία. Κάποιοι… ανθέλληνες ξέθαψαν σε ένα σανσκριτικό έργο του 16ου αιώνα (ένα μίγμα πεζού και ποίησης, και μάλιστα γραμμένο από γυναίκα, την κυρία Tirumalamba), μια σανσκριτική λέξη η οποία (μεταγραμματισμένη στο λατινικό αλφάβητο) πιάνει, ούτε λίγο ούτε πολύ, 428 χαρακτήρες. Θαυμάστε το τέρας:

Αλφαβητικά ρεκόρ, μέρος δεύτερο

Πριν από καμιά εικοσαριά μέρες, είχα παρουσιάσει εδώ στο ιστολόγιο το πρώτο μέρος από τα Αλφαβητικά ρεκόρ, δηλαδή τα ρεκόρ της επανάληψης συγκεκριμένων γραμμάτων μέσα στην ίδια λέξη. Για να μην γίνει πολύ μεγάλο το άρθρο, είχαμε καλύψει τα 12 πρώτα γράμματα, από Α έως Μ. Τώρα ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για τα άλλα 12, από Ν έως Ω.

Να πω ότι γίνονται δεκτοί οποιοιδήποτε λεκτικοί τύποι, δηλ. κάθε λέξη σε οποιαδήποτε πτώση, γένος, πρόσωπο, αριθμό, χρόνο κτλ. Επίσης, γίνονται δεκτές και αρχαίες ελληνικές λέξεις, όπως και εναλλακτικές ορθογραφήσεις μιας λέξης. Καταρχήν προτιμάμε λέξεις που τις έχουν τα λεξικά ή έστω που γκουγκλίζονται -επικουρικά μόνο μπορείτε να αναφέρετε και πιο εξεζητημένες κατασκευές.

Πριν όμως προχωρήσω στο δεύτερο μέρος, ας κάνω μια ανασκόπηση με τα ρεκόρ των πρώτων 12 γραμμάτων, έτσι όπως διαμορφώθηκαν και με τα δικά σας σχόλια. Αν τώρα που τα ξαναβλέπετε σας έρθει κάποια φαεινή ιδέα που βελτιώνει τις επιδόσεις, μπορείτε να την αναφέρετε στα σχόλια.

Α: ανακαταλάμβανα 7 Α / αναπαρακαταβάλαμαν με 9Α, που όμως πάσχει.

Β: σαββατόβραδο 3Β. 4Β: βομβαλοβομβάξ (Αριστοφ.), σερβοαρβανιτοβουλγαρόβλαχος

Γ: 4Γ: φαρυγγολαρυγγίτιδα, γοργογιαγέρνω. 5Γ: λαρυγγοφαρυγγαλγία.7Γ: γαγγλιογαγγραινολογία, 8Γ: αγγειογαγγλιογάγγραινα.

Δ: 3Δ: δαιδαλώδης. 4Δ: δωδεκαδακτυλίτιδα

Ε: 6 Ε ενδελεχέστερες, ευμεγεθέστερες.

Ζ: 3Ζ ζουζουνίζω.  4Ζ: τζιτζιμιτζιχότζιρας.

Η: 4Η: συντηρητικοποίηση, ηχηροποίηση. 5Η: τηλεηχοπληροφόρηση.

Θ: 3Θ: θερμορρυθμισθεί, αθλοθετηθεί

Ι: 6Ι, ιδιωτικοοικονομικοί. 7Ι: λιθιοαργιλιοϋδριδιακοί ή πολιτικοκοινωνικοοικονομικοί

Κ: 5Κ, εκκοκιστικός. 6Κ: κεραμιδοκανελοκοραλλοκόκκινο

Λ: 5Λ, αλλεπάλληλος

Μ: 5Μ, κομμουνιστοσυμμοριτισμός 6Μ: κομμουνιστοσυμμοριτομίασμα ή εαμοβουλγαροκομμουνιστοσυμμοριτισμός.

Αλφαβητικά ρεκόρ, πρώτο μέρος

Το σημερινό άρθρο είναι ένα ακόμα από τα «αλφαβητικά» που βάζω κατά καιρούς, μέχρι στιγμής αφιερωμένα σε φωνήεντα, όπως εκείνο που είχαμε δει πριν από κανα-δυο μήνες για το άλφα, με τη διαφορά ότι σήμερα θα περιοριστούμε σε μία μόνο πτυχή, στα ρεκόρ της επανάληψης συγκεκριμένων γραμμάτων μέσα στην ίδια λέξη. Για να πω την αλήθεια, το άρθρο θα το γράψουμε μαζί, δηλαδή υπολογίζω πως θα με βοηθήσετε βελτιώνοντας τις επιδόσεις που μπόρεσα εγώ να βρω. Για να μην γίνει πολύ μεγάλο το άρθρο, δεν θα εξαντλήσουμε το αλφάβητο αλλά θα αρκεστούμε στα 12 πρώτα γράμματα, από Α έως Μ. Τα υπόλοιπα μιαν άλλη φορά.

Να πω ότι γίνονται δεκτοί οποιοιδήποτε λεκτικοί τύποι, δηλ. κάθε λέξη σε οποιαδήποτε πτώση, γένος, πρόσωπο, αριθμό, χρόνο κτλ. Επίσης, γίνονται δεκτές και αρχαίες ελληνικές λέξεις, όπως και εναλλακτικές ορθογραφήσεις μιας λέξης. Καταρχήν προτιμάμε λέξεις που τις έχουν τα λεξικά ή έστω που γκουγκλίζονται -επικουρικά μόνο μπορείτε να αναφέρετε και πιο εξεζητημένες κατασκευές. Και βέβαια ξεκινάμε από το άλφα.