Türkiye, Turkey και στο βάθος μια γαλοπούλα

Πριν από μερικές μέρες, η γειτονική χώρα, η Τουρκία, υπέβαλε επίσημα αίτημα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ζητώντας να αλλάξει η επίσημη ονομασία της χώρας από Turkey σε Türkiye, ένα αίτημα που έγινε δεκτό και υλοποιήθηκε αμέσως, όπως βλέπουμε και στη φωτογραφία, όπου μπροστά στη διπλωμάτισσα Αϊσέ Ινάντζ φιγουράρει η πινακίδα με το νέο όνομα.

Αλλαγές στην επίσημη ονομασία κρατών δεν είναι σπάνιες -σχετικά πρόσφατα η Σουαζιλάνδη μετονομάστηκε σε Εσουατίνι, πιο πριν η Βιρμανία σε Μιανμάρ και ακόμα πιο παλιά η Άνω Βόλτα σε Μπουρκίνα Φάσο, όπως και πολλές άλλες αφρικανικές χώρες που αποτίναξαν το αποικιακό τους όνομα. Πιο κοντά μας, χρονικά και γεωγραφικά, η πΓΔΜ μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών άλλαξε το συνταγματικό της όνομα από Δημοκρατια της Μακεδονίας σε Βόρεια Μακεδονία, μια αλλαγή που δεν είχε σχέση με αποικιακό παρελθόν. Σχετικά απαρατήρητη πέρασε η αλλαγή του ονόματος της Τσεχικής Δημοκρατίας που συντομεύτηκε σε Τσεχία.

Η περίπτωση της Τουρκίας είναι κάπως διαφορετική. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πριν από λίγο καιρό ότι το όνομα Türkiye «αντιπροσωπεύει και εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την κουλτούρα, τον πολιτισμό και τις αξίες του τουρκικού λαού» και βέβαια είναι αλήθεια ότι οι ίδιοι οι Τούρκοι το όνομα της χώρας τους το γράφουν Τürkiye, το οποίο προφέρεται Τούρκϊε -βάζω διαλυτικά για να δηλώσω ότι προφέρεται τρισύλλαβο: Τούρ-κι-ε.

Μήπως να το μεταγράψουμε Τούρκιγιε; Πράγματι, κάποιοι πρότειναν αυτή τη μεταγραφή. Ωστόσο, στη σελίδα αυτή υπάρχει ένα βιντεάκι όπου μια Τουρκάλα δημοσιογράφος του BBC προφέρει καθαρά και επανειλημμένα το Τürkiye, και εγώ τουλάχιστον δεν είμαι βέβαιος ότι ακούγεται το γ. Εξάλλου, όπως ειπώθηκε και σε σχετική συζήτηση στη Λεξιλογία, και άλλες τουρκικές λέξεις που έχουν την ίδια αραβογενή κατάληξη σε -iye είθισται να μεταγράφονται χωρίς γ, π.χ. Χουριέτ, Μιλιέτ (hürriyet, milliyet).

Όπως και να προφέρεται το Türkiye, είναι γεγονός ότι οι Τούρκοι έτσι γράφουν τη χώρα τους. Ωστόσο, υπάρχουν πάρα πολλές χώρες που ονομάζονται αλλιώς από τους κατοίκους τους και αλλιώς από τις επικρατέστερες ξένες γλώσσες -ή και όλες. Και αυτό συχνά οφείλεται όχι σε αποικιακό παρελθόν αλλά στις δαιδαλώδεις διαδρομές της ιστορίας. Η Φινλανδία λέγεται απ’ όλους κάπως έτσι αλλά Suomi από τους Φινλανδούς, οι Γερμανοί λένε Deutschland τη χώρα τους αλλά σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες ακούγονται ονόματα όπως Germany, Allemagne, Νiemcy και άλλα (απορώ πώς δεν έχω γράψει άρθρο για το θέμα), την Αλβανία οι ίδιοι οι Αλβανοί τη λένε Shqipëria, και βέβαια την Ελλάδα άλλοι τη λένε Greece, άλλοι Γιουνάν… και σχεδόν κανείς Hellas παρά μόνο σε πολύ επίσημο επίπεδο (θυμάστε την κίνηση παλιότερα να ονομαστούμε Χελίν😉

Όταν υπάρχουν τόσες και τόσες περιπτώσεις, φανταζει περίεργη η κίνηση των γειτόνων, δηλαδή του Ερντογάν που όπως όλα δείχνουν είναι ο εμπνευστής της. Είναι κάπως αστείο, αλλά φαίνεται ότι βασικός λόγος για την αλλαγή είναι ότι το παλιό όνομα της χώρας στα αγγλικά, Turkey, συμπίπτει με την ονομασία του πουλιού γαλοπούλα, turkey, πάντα στα αγγλικά.

Το αγγλόφωνο τουρκικό δίκτυο TRT World έχει ήδη υλοποιήσει την αλλαγή και, όπως εξήγησε σε ανακοίνωσή του, αν γκουγκλίσετε τον όρο “Turkey” θα πάρετε ένα συνονθύλευμα από εικόνες, άρθρα και ορισμούς λεξικών που συγχέουν τη χώρα με το πουλί Meleagris, ένα μεγάλο πουλί ιθαγενές της Βόρειας Αμερικής που συνηθίζουν να το τρώνε τα Χριστούγεννα και την Ημέρα των Ευχαριστιών. Εξάλλου, συνεχίζει, αν ανατρέξετε στο Cambridge Dictionary θα δείτε ότι κάποιοι ορισμοί του ‘turkey’ είναι ‘something that fails badly’ ή ‘a stupid or silly person’.

Να το σκεφτούμε αυτό: Μια χώρα αλλάζει το επίσημο όνομά της επειδή προκαλεί έναν ενοχλητικό συνειρμό στα αγγλικά και μόνο. Πράγματι, μόνο στα αγγλικά λέγεται turkey η γαλοπούλα και μόνο στα αγγλικά υπάρχουν οι αργκοτικές σημασίες «ηλίθιος» και «παταγώδης αποτυχία», που βέβαια ασφαλώς προέρχονται από τη γαλοπούλα και όχι από την Τουρκία. Λέει πολλά αυτό για την απόλυτη κυριαρχία της αγγλικής στα χρόνια του Διαδικτύου.

Advertisement

Το χρονοντούλαπο του Ερντογάν

Τις προάλλες, στην ομιλία του για την επέτειο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, γράφτηκε ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε:

«όπως οι πρόγονοι μας έθαψαν το Βυζάντιο, ας ελπίσουμε ότι σήμερα, χτίζοντας το όραμα μας για το 2053, θα καταφέρουμε κι εμείς να βάλουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας τους σύγχρονους Βυζαντινούς που στήνουν δολοπλοκίες εναντίον μας».

Παρόμοιες διατυπώσεις βρίσκει κανείς και σε άλλους ιστότοπους. Τέτοιες απειλές έχει εκτοξεύσει πολλές τον τελευταίο καιρό η τουρκική ηγεσία, αλλά αρκετοί πρόσεξαν και τη συγκεκριμένη διατύπωση της απειλής και την έκφραση «το χρονοντούλαπο της ιστορίας», η οποία είναι πολύ ζωντανή στη γλώσσα μας και πολλοί την έχουν συνδέσει με τον Ανδρέα Παπανδρέου, αρκετοί μάλιστα θεωρούν ότι προκειται για επινόηση του Παπανδρέου.

Οπότε, εμείς εδώ, που ως γνωστόν λεξιλογούμε, θα αφιερώσουμε το σημερινό άρθρο ακριβώς σε αυτή την έκφραση και στην ιστορία της, χωρίς να παραλείψουμε και τα του Ερντογάν.

Καταρχάς, τι είπε ακριβώς ο Ερντογάν; Αναζήτησα (όπως και άλλοι) το τουρκικό πρωτότυπο, που μπορείτε κι εσείς να το βρείτε εδώ.

Η επίμαχη παράγραφος είναι:

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul’u fethederek Müslümanların 7 asırlık hayalini gerçeğe dönüştüren Fatih Sultan Mehmet’in aynı zamanda Bizans’ı ve entrikalarını da tarihe gömdüğünü vurgulayarak, “İnşallah bugün de 2023 hedeflerimizi hayata geçirerek 2053 vizyonumuzu adım adım inşa ederek, çağımızın Bizans’larını ve oralarda kurgulanan entrikaları, tarihin tozlu raflarına kaldırmaya hazır mıyız? Gazanız mübarek olsun” sözlerini sarf etti.

Κορονοβαλεντινομεζεδάκια

Αύριο είναι του Αγίου Βαλεντίνου και κανονικά τούτο το Σαββατοκύριακο θα ήταν μια καλή ευκαιρία να γιορτάσουν τα ερωτευμένα ζευγάρια και να ερωτευτούν οι άλλοι, αλλά τα κανονικά δεν είναι για φέτος.

Φέτος αν μένει κανείς στην Αττική ή στη Θεσσαλονίκη δεν θα μπορεί να βγει έξω μετά τις 6 -αλλά και να βγει, πού να πάει; Ενώ, αν τύχει και ο αγαπημένος ή η αγαπημένη σας κατοικεί σε διαφορετικό δήμο θα πρέπει να παρανομήσετε για να τον συναντήσετε (ίσως να γράψω κάτι γι’ αυτόν τον παραλογισμό). Οπότε, ακολουθώντας τη συμβουλή του κ. Σταμπουλίδη, οι ερωτευμένοι ετεροδημότες πρέπει να γιορτάσουν τον Βαλεντίνο μέσω Skype.

Οπότε, κορονοβαλεντίνος φέτος. Και αναλόγως τα μεζεδάκια.

* Και ξεκινάμε με ένα περίεργο περιστατικό από τον Σκάι. Μεταδίδοντας πλάνα από την επίσκεψη του Μεγάλου Ταξιδιώτη στο Ισραήλ, ο υπεύθυνος για τα σουπεράκια έβαλε τη λεζάντα: Κυριάκος Μητσοτάκης – Κάτοικος Γουχάν.

Τυχαία γκάφα, θα πείτε -και πράγματι, δεν αποκλείεται να ήταν έτσι. Ωστόσο, πολλοί θυμήθηκαν ένα άλλο περίεργο σουπεράκι, στα τέλη του περασμένου χρόνου, όταν είχε γραφτεί «εμβολιάζονται ο πρωθυπουργός και η υπέρκομψη Μαρέβα», μια προφανής τρολιά από κάποιον τεχνικό, για την οποία ο Δημ. Καμπουράκης είχε δώσει μια σιβυλλική εξήγηση.

Οπότε, μπορεί και το δεύτερο αυτό συμβάν να μην οφείλεται σε γκάφα, αλλά σε κάποιον ή κάποιους αντιστασιακούς μέσα στον Σκάι.

Πάντως, o Σκάι εκ των υστέρων μοντάρισε το δελτίο ώστε να εξαφανιστεί η ενοχλητική λεζάντα. Αλλά τα ίχνη έμειναν, Όπως έγραψε ο Μαντζουριανός στο Τουίτερ: Σπάνιο φυσικό φαινόμενο κατέγραψε η κάμερα στον αέρα του μεσημεριανού δελτίου του Σκάι. Το λεπτό που διαρκεί 52 δευτερόλεπτα! Προσοχή στο ρολόι κάτω δεξιά. Στο 00:00,800 του βίντεο γυρίζει σε 14:30. Στο 00:52,120 γυρίζει σε 14:31. Μπορείτε να το δείτε, εδώ.

* Τη βδομάδα που μας πέρασε, είχαμε και την Παγκόσμια ημέρα της ελληνικής γλώσσας, στις 9 Φεβρουαρίου, μια ημερομηνία που επιλέχτηκε με τη συμβολή του ιστολογίου, όπως έχω ξαναπεί.

Βέβαια, με την ευκαιρία αυτή ακούστηκαν διάφορες λερναιότητες -βεβαια, όπως είδαμε σε πρόσφατο άρθρο, μύθοι για τη γλώσσα διακινούνται και ανεξάρτητα από ευκαιρίες.

Για παράδειγμα, σε μια διημερίδα (διαδικτυακή) που έγινε με την ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας, ο Σάββας Αναστασιάδης, βουλευτής ΝΔ, έκανε έκκληση για διάσωση (!) της ελληνικής γλώσσας, διοτι «Είναι η γλώσσα της σύγχρονης πληροφορικής που οι τόνοι της είναι μουσικά σημεία, που δεν έχει όρια και οδηγεί το πνεύμα»

Μπράβο στον βορειοελλαδίτη βουλευτή, που κατάφερε μέσα σε μια πρόταση να συμπυκνώσει 3-4 από τους μύθους του Λερναίου!

* Μιλώντας πάντοτε για γλώσσα, βλέπουμε ότι η εκστρατεία του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη για περιορισμό της διείσδυσης αγγλικών δανείων δεν είναι ελληνική πατέντα.

Bλεπουμε εδώ αναφορά Μπρεξιταρισμένων προς τη βρετανική κυβέρνηση, με την οποία ζητείται να αφαιρεθούν οι γαλλικές φράσεις Dieu et mon droit και Honi soit qui mal y pense από τα νέα βρετανικά διαβατήρια που θα εκδοθούν μετά το Μπρέξιτ.

Όπως σωστά επισημαίνουν κάποιοι, οι μισές περίπου λέξεις της αναφοράς έχουν γαλλική ετυμολογία -να τις αφαιρέσουν κι αυτές; (Είδαμε σε πρόσφατο άρθρο ότι κάπου το 28% ενός δείγματος 80.000 αγγλικών λέξεων έχει γαλλική προέλευση).

* Αλλά δόξα Μπαμπινιώτη ζήλεψε και ο σουλτάνος Ερντογάν.

Όπως διαβάσαμε μέσα στη βδομάδα, «Με την αίσθηση πως κάθε τι ελληνικό θα πρέπει να εξαλειφθεί από προσώπου γης, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι συν αυτώ, επιχειρούν να αντικαταστήσουν τις λέξεις αστροναύτης (astronot στην τουρκική) και κοσμοναύτης (kozmonot στην τουρκική) με άλλες λέξεις, τουρκικής ρίζας».

Στην πραγματικότητα, δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο Ερντογάν δεν θέλει να εξαλείψει την ελληνική λέξη «αστροναύτης» αλλά την ελληνογενή τουρκική λέξη astronot, δάνειο από τα γαλλικά. Και όχι επειδή είναι ελληνικής προέλευσης, αλλά επειδή δεν είναι τουρκική.

Υπάρχει λύση στο προσφυγικό/μεταναστευτικό;

Tο τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας κάθε άλλο παρά αμέριμνο ήταν -και όχι, όπως θα μπορούσε κανείς να υποθέσει, εξαιτίας της επιδημίας του κορονοϊού, που προκάλεσε και τη ματαίωση των καρναβαλικών εκδηλώσεων.

Ο λόγος ήταν το προσφυγικό, που οξύνθηκε σε βαθμό που θύμισε σε πολλούς την κρίση του 2015. Την κρίση προκάλεσε η απόφαση του Τούρκου ηγέτη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να θεωρήσει πως η ΕΕ δεν τιμά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας του 2016 και να «ανοίξει τις στρόφιγγες» σύμφωνα με το απάνθρωπο κλισέ, ενθαρρύνοντας με όλα τα μέσα πρόσφυγες να δοκιμάσουν να περάσουν όχι μόνο τα θαλάσσια αλλά και τα χερσαία σύνορα με την Ελλάδα -στον Έβρο.

Ο Ερντογάν δεν το έκανε αυτό αυτό απλως για να φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα. Ήταν μια, σπασμωδική εδώ που τα λέμε, κίνηση απελπισίας μπροστά στις στρατιωτικές του ήττες στη Συρία. Ζήτησε τη βοηθεια του ΝΑΤΟ στον πόλεμο που διεξάγει στο έδαφος της Συρίας αλλά πήρε μόνο φραστική συμπαράσταση -και για να εκβιάσει την κατάσταση, χρησιμοποίησε τους πρόσφυγες σαν όπλο.

Ωστόσο, να μη λησμονούμε ότι η Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες της Συρίας στο έδαφός της ενώ υποστηρίζει ότι με τις ήττες της στο Ιντλίμπ ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί. Η ΕΕ ενισχύει οικονομικά την Τουρκία για τους πρόσφυγες που βρίσκονται στο έδαφός της, προκειμένου εκείνη να συγκρατεί τις προσφυγικές ροές. Έτσι όμως, η ΕΕ έχει μόνη της δώσει στον Τούρκο ηγέτη (ο οποίος τα τελευταία χρόνια κυβερνάει όλο και περισσότερο αυταρχικά) τα όπλα ώστε να την εκβιάζει -και τις συνέπειες του εκβιασμού τις υφίσταται πρώτα και κύρια, και σχεδόν αποκλειστικά, η Ελλάδα.

Αυτό οφείλεται στο καταστρεπτικό «σύστημα του Δουβλίνου», βάσει του οποίου οι πρόσφυγες που ζητούν άσυλο στην ΕΕ υποβάλλουν αίτηση στο πρώτο κράτος της ΕΕ που βρίσκεται στον δρόμο τους. Και επειδή, πρακτικά, οι ροές προσφυγων έρχονται από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, αυτό έχει μετατρέψει τρία κράτη μέλη, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, σε αποκλειστικους χειριστές των αιτήσεων ασύλου, παρόλο που οι προσφυγες και οι οικονομικοί μετανάστες δεν επιθυμούν να εγκατασταθούν σε αυτά τα κράτη -οι περισσότεροι έχουν στόχο να φτάσουν στα πλουσιότερα κράτη της ευρωπαϊκής ενδοχώρας, στη Γερμανία ας πούμε ή στη Γαλλία. Το σύστημα του Δουβλίνου ήταν σχεδιασμένο για άλλες συνθήκες και η ανεπάρκειά του στη σημερινη κατάσταση είναι κραυγαλέα, επειδή όμως επιβαρύνει τρία μόνο κράτη, και όχι από τα πιο ισχυρά, τα άλλα κράτη δεν έχουν δείξει καμιά προθυμία να το μεταρρυθμίσουν.

Απαντώντας στον εκβιασμό του Ερντογάν, η ελληνική κυβέρνηση πήρε καποια προφανή και κάποια λιγότερο αυτονόητα μέτρα. Το προφανές ήταν ότι απωθήθηκαν οι μαζικές προσπάθειες παραβίασης των χερσαίων συνόρων στον Έβρο και έκλεισε το συνοριακό φυλάκιο στις Καστανιές. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι «έκλεισαν τα σύνορα» με την Τουρκία, παρόλο που αυτή η παραπλανητική διατύπωση κυριάρχησε: το φυλάκιο των Κήπων όχι απλώς έμεινε σε λειτουργία αλλά και γνώρισε ιδιαίτερη κίνηση στο εορταστικό τριήμερο, κυρίως από Έλληνες που επισκέφτηκαν την Πόλη.

Λιγότερο αυτονόητα ήταν τα θεσμικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν όπως η αναστολή επί ένα μήνα της δυνατότητας υποβολής αιτήσεων χορήγησης ασύλου «από άτομα που εισέρχονται στη χώρα παράνομα». Σωστά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες επισήμανε σε ανακοίνωσή της ότι «Ούτε η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων ούτε το προσφυγικό δίκαιο της ΕΕ παρέχουν οποιαδήποτε νομική βάση για την αναστολή της καταγραφής αιτημάτων ασύλου».

Η κυβέρνηση επικαλέστηκε το άρθρο 78 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο η διάταξη αυτή προβλέπει τη λήψη προσωρινών μέτρων από το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής και σε διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην περίπτωση που ένα ή περισσότερα Κράτη Μέλη είναι αντιμέτωπα με μια επείγουσα κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την αιφνίδια εισροή υπηκόων τρίτων χωρών. Ολοφάνερα, η κυβέρνηση δεν ακολούθησε εδώ την προβλεπόμενη διαδικασία, επομένως είναι έωλη και προσχηματική η επίκληση του άρθρου.

Η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που δημοσιεύτηκε χτες προβλέπει ότι Αναστέλλεται για ένα μήνα η υποβολή αιτήσεων χορήγησης ασύλου, από όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα. Οι άνθρωποι αυτοί θα επιστρέφονται, χωρίς καταγραφή, στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής. Εκτός του ότι η απόφαση αυτή, όπως είδαμε, παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, φοβάμαι πως είναι και αναποτελεσματική, απλώς για το θεαθήναι.

Τουρκολεξιλογικά

Tο άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε χτες, πρώτη Κυριακή του μήνα, στην κυριακάτικη Αυγή στη μηνιαία στήλη μου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία».

Για ένα τόσο εκτενές θέμα θα μπορούσε να γραφτεί άρθρο δεκαπλάσιας έκτασης, η εφημερίδα όμως έχει περιορισμούς χώρου. Στην εδώ αναδημοσίευση αντιστάθηκα στον πειρασμό να προσθέσω υλικό, επειδή μου φάνηκε πως θα κατάστρεφα την ισορροπία του κειμένου. Πρόσθεσα πάντως την εικόνα κι ένα λεξιλογικό λινκ -αλλά είμαι βέβαιος ότι στα σχόλιά σας θα αναφέρετε πολλά αξιόλογα προσθετέα.

Τουρκολεξιλογικά

Τον μήνα που μας πέρασε “η γείτων”, όπως συχνά αποκαλείται στον Τύπο η Τουρκία, βρέθηκε στο προσκήνιο της διεθνούς επικαιρότητας, οπότε δεν είναι περίεργο που θα της αφιερώσουμε το σημερινό μας άρθρο. Για τις κινήσεις όμως του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο πολύπλοκο παιχνίδι, άλλοτε σκάκι κι άλλοτε πόκερ, που παίζεται στη Συρία θα έχετε διαβάσει σε άλλες στήλες της Αυγής. Εμείς εδώ, ως γνωστόν, λεξιλογούμε.

Το εθνωνύμιο Τούρκοι είναι άγνωστης ετυμολογίας αν και φυσικά υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευσή του. Πιθανές αναφορές υπάρχουν σε ρωμαϊκές πηγές και πιο σίγουρες σε κινεζικές πηγές από τον 5ο αιώνα μ.Χ. Στα ελληνικά, ο αστρολόγος Πάλχος που έζησε μάλλον τον 5ο-6ο αιώνα είναι ο πρώτος που μνημονεύει τους Τούρκους στο έργο του, ενώ τον 6ο αι. υπάρχουν αρκετές αναφορές σε βυζαντινούς συγγραφείς και κυρίως στον ιστορικό Μένανδρο Προτέκτορα, που διηγείται αναλυτικά την πρώτη πρεσβεία Τούρκων (ήταν οι λεγόμενοι Γαλάζιοι Τούρκοι) προς τον Ιουστίνο Β’ και την επίσκεψη του Ζημάρχου στον χαγάνο των Τούρκων, που λεγόταν Σιζάβουλος. Χάρη στις επαφές αυτές εδραιώθηκε ο δρόμος του μεταξιού από την Κίνα στην Πόλη.

Στους επόμενους αιώνες οι Τούρκοι ήρθαν πιο κοντά στα μέρη μας και σιγά-σιγά άρχισαν να αποσπούν εδάφη από τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Αν και το 1453 η πάλαι ποτέ βασιλεύουσα ελάχιστα εδάφη έλεγχε πλέον, αυτή η χρονολογία έχει μείνει ως ορόσημο παρόλο που άλλα γεγονότα (όπως η μάχη του Μαντζικέρτ το 1071 ή η άλωση του 1204) ίσως βάρυναν περισσότερο στην πλάστιγγα. Πάντως, η περίοδος που επικράτησε να λέγεται Τουρκοκρατία και που διάρκεσε, συμβολικά, τετρακόσια χρόνια (αμφιβάλλω αν υπήρξε κάποια περιοχή της σημερινής Ελλάδας που να έμεινε ακριβώς ή περίπου 400 χρόνια υπό τουρκικό έλεγχο) θεωρούμε ότι άφησε ανεξίτηλη σφραγίδα -και συνήθως όλα τα στραβά κι ανάποδα της σημερινής Ελλάδας τα χρεώνουμε σ’ αυτήν.

Το σπάσιμο της γραβάτας και άλλα μεζεδάκια

Όπως ξέρουν οι τακτικοί μας αναγνώστες, το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, που σταχυολογεί τα στραβά και τα περίεργα του γλωσσικού μας τοπίου, συνηθως έχει στον τίτλο τη λέξη «μεζεδάκια» με ένα επίθετο να προηγείται. Περιστασιακά, τιτλοφορώ το άρθρο με βάση ένα μεμονωμένο μεζεδάκι, οπως σήμερα -κι αυτό σημαίνει πως το θεωρώ κάτι πολύ ξεχωριστό.

Αλλά τι μπορεί να είναι το «σπάσιμο της γραβάτας»; Πώς μπορει να σπάσει μια γραβάτα; Στο κάτω κάτω οι γραβάτες είναι από ύφασμα, δεν είναι γυάλινες ούτε πορσελάνινες. Σκεφτείτε λίγο μήπως και μπορέσετε να το μαντέψετε.

,

,

.

Να το πάρει το ποτάμι. Πρόκειται για ένα θηριώδες μαργαριτάρι, ευγενική προσφορά ενός αθλητικογράφου της ΕΡΤ, που είχε αναλάβει τη μετάδοση του αγώνα βόλεϊ Ολυμπιακός – ΠΑΟΚ. Τον αγώνα μπορείτε να τον δειτε εδώ, αλλά το μαργαριτάρι εμφανίζεται προς το τέλος. Για να ακούσετε το μαργαριτάρι πρέπει να πάτε στο 2.03.00.

Το μαργαριτάρι το εντόπισε ο Λεξοπλάστης στο φόρουμ Λεξιλογία. Πράγματι, ο σχολιαστής του αγώνα, ενώ το ματς είναι 2-2 και οι ομάδες μπαίνουν για το πέμπτο σετ, λέει:

Οι δύο ομάδες είναι έτοιμες πλέον να εισέλθουν εντός παιδιάς για ξεκινήσει το σετ της μιας ανάσας, το tie break, εκεί που, όπως λέει και η αγγλική ορολογία του ονόματος, tie break, το σπάσιμο της γραβάτας, εκεί που οι προπονητές λύνουν τις γραβάτες καθώς η αγωνία τους είναι στο κατακόρυφο…

Το μαργαριτάρι ειναι επικό, διότι η λέξη tie break, που χρησιμοποιείται και σε άλλα αθλήματα (στο τένις, ας πούμε, αλλά με διαφορετική διαδικασία και στο σκάκι) δεν έχει καμιάν απολύτως σχέση με τη γραβάτα. Η λέξη tie έχει κάμποσες σημασίες, π.χ. δένω -και μία από αυτές είναι η ισοβαθμία/ισοπαλία και το ρήμα ισοβαθμώ. They tied for first place, θα πούμε όταν δυο ομάδες ισοβαθμήσουν στην πρωτη θέση. Κι επειδή σε πολλά αγωνίσματα δεν υπάρχει ως αποτέλεσμα η ισοπαλία, για να βγει ο νικητής, για να «σπάσει η ισοπαλία/ισοβαθμία», εφαρμόζεται κάποια διαδικασία -το tie break.

Αυτά ένας αθλητικός συντάκτης, ειδικά τη σημερον ημέρα που οι πάντες μιλάνε αγγλικά, θα έπρεπε να τα παιζει στα δάχτυλα. Ο συγκεκριμένος όμως όχι απλώς τα αγνοούσε αλλά και στην προσπάθεια να βρει μια λογική εξήγηση που να ταιριάζει στη μοναδική σημασία της λέξης tie που ήξερε, τη γραβάτα, κάθισε και έπλασε μιαν ολόκληρη (όχι εντελώς απίθανη) θεωρία για την προέλευση της έκφρασης, περίπου όπως στα ραμόνια παρακούμε το «σαντουροβιόλι» κι υστερα αναρωτιόμαστε ποιος σπουδαίος βιολιστής είναι ο Ροβιολης.

Το αστείο είναι πως το μαργαριτάρι ήταν αβίαστο: ο συντάκτης δεν ήταν υποχρεωμένος να αποδωσει την έκφραση tie break αλλά έσπευσε να… μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του στους θεατές. Αυτό τον κάνει πιο συμπαθή στα μάτια μου αλλά όχι λιγότερο κωμικό το πάθημά του.

Ερντογανικά μεζεδάκια

Προφανής ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου, αφού η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου κυριάρχησε στις ειδήσεις της εβδομάδας που μας πέρασε -ενώ μάς χάρισε και κάμποσα από τα μεζεδάκια της πιατέλας.

Περιέργως δεν είδα πουθενά να συζητιέται το… φλέγον θέμα της προφοράς -και άρα της ακριβούς μεταγραφής- του επωνύμου του Τούρκου ηγέτη ενώ παλιότερα έχει συζητηθεί, τόσο στο ιστολόγιο όσο και ευρύτερα. Ο μουσαφίρης μας γράφεται Recep Tayyip Erdoğan, το οποίο συμβατικά το μεταγράφουμε Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, παρόλο που το ğ προφέρεται σχεδόν αδιόρατα ή και καθόλου, ενώ η λέξη τονίζεται στην πρώτη συλλαβή: ακριβέστερο θα ήταν ίσως το Έρντοαν αλλά ο Μήτσος το προφέρει Ερντογάν. (Εδώ που τα λέμε, και στο Ταγίπ το γ δεν προφέρεται και τόσο).

* Και μια και ξεκινάμε με την επίσκεψη Ερντογάν ξέρετε ποια τραγούδια ακούστηκαν κατά το επίσημο δείπνο που παρατέθηκε;

Σύμφωνα με το Πρώτο Θέμα, ακούστηκαν διεθνείς επιτυχίες Ελλήνων συνθετών, μεταξύ των οποίων και τα τραγούδια «Πάρε τη θλίψη μου μακριά», του Μάνου Χατζιδάκι και το «Μεταξύ Σύρου και Τζιάς»,  του Μίκη Θεοδωράκη!

Τι κι αν έγραψε ο Ελύτης (δικοί του είναι οι στίχοι) «Ανάμεσα Σύρο και Τζια«; Τα σαΐνια του Κομιστή δεν το έχουν ακούσει, είδαν τους μεταφρασμένους στα αγγλικά τίτλους στο πρόγραμμα της βραδιάς και ξαναμετέφρασαν προς τα ελληνικά -πάλι καλά που δεν το είπαν «Μεταξύ Σύρου και Κέας»!

Το δε τραγούδι του Χατζιδάκι έγινε εντελώς αγνώριστο. Δεν είναι βέβαια «Πάρε τη θλίψη μου μακριά» αλλά «Έλα πάρε μου τη λύπη«. Αλλά πού να ξέρουν από Χατζιδάκι οι κομιστές;

* Για την ίδια την επίσκεψη εγώ δεν θα γράψω, διότι σήμερα δεν σχολιάζω (πολύ) σοβαρά. Αν θέλετε λέτε εσείς τη γνώμη σας στα σχόλια. Ανεξάρτητα όμως από την εκτίμηση που έχει κανείς για την επίσκεψη Ερντογάν, νομίζω πως το βραβείο χάλκευσης ειδήσεων το κερδίζει ο δημοσιογράφος Θάνος Αθανασίου, που έγραψε το άρθρο με τον ευφάνταστο τίτλο:

Ενεργοβόρα μεζεδάκια λοιπόν

Κάποιος μάτιασε σήμερα το ιστολόγιο κι έτσι δημοσιεύτηκε το πρωί μια ημιτελής μορφή του άρθρου, και παρ’ όλες τις προσπάθειες δεν μπορούσα να την αντικαταστήσω με την τελική…

Ο τίτλος φαίνεται παραδοξολογία, αλλά στην πραγματικότητα παίρνει αφορμή από ένα μαργαριτάρι που έκανε αρκετό θόρυβο χτες-προχτές στα κοινωνικά μέσα.

Να ξεκινήσω λοιπόν με αυτό, για να μη σας κρατάω σε απορία, πώς μπορούν να είναι «ενεργοβόρα» τα μεζεδάκια μας -πώς καταναλώνουν άραγε ενέργεια;

Τις προάλλες έγινε στην Κοζάνη μια εκδήλωση για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Δυτικής Μακεδονίας ή κάτι τέτοιο, με την παρουσία του πρωθυπουργού. Στην ομιλία του λοιπόν, ο Αλέξης Τσίπρας χαρακτήρισε την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας «ενεργειακή πηγή που στηρίζει ολόκληρη τη χώρα».

Κατά δυστυχία, κάποιο κοζανίτικο σάιτ (το kozan.gr, εδώ) σε ρεπορτάζ από την εκδηλωση, παράλλαξε τη φράση σε «ενεργοβόρα πηγή», εμφανίζοντας τον Τσίπρα να φιλοτεχνεί μαργαριτάρι. Θεωρώ ότι αυτό δεν έγινε σκόπιμα, αν και μπορεί να πέφτω έξω.

Γράψαν πολλοί στα κοινωνικά μέσα για τη γκάφα του πρωθυπουργού, που δεν ξέρει -αν και μηχανικός- τι θα πει «ενεργοβόρος». Το αναδημοσίευσαν και κάποιοι ιστότοποι, χαιρέκακα. Ύστερα, κάποιοι άκουσαν το βίντεο της εκδήλωσης (το σχετικό απόσπασμα βρίσκεται εδώ), διαπίστωσαν ότι ο Τσιπρας είχε πει «ενεργειακή πηγή» και ανακάλεσαν -π.χ. η Χριστίνα Ταχιάου και μπράβο της.

Την άλλη μέρα, ο Ηλιας Κανελλης αφιερώνει την επιφυλλίδα του στην «κακή εκπαίδευση» του πρωθυπουργού, προβάλλοντας πρώτο-πρώτο αυτό ακριβώς το (ανύπαρκτο) λάθος και μάλιστα εικάζοντας ότι ο Τσίπρας έκανε αυτό το λάθος επειδή προσπάθησε να βάλει άγνωστες λέξεις στο κείμενό του (τάχα έτσι κάνει ο ίδιος ο Ηλ.Κ.; )

Επαγγελματίας δημοσιογράφος είναι, δεν φρόντισε να διασταυρώσει την είδηση; Έχει επαφή με το Διαδίκτυο, δεν είδε τάχα την ανασκευή της; Δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την υπόληψη και την αξιοπιστία του και βάζει τέτοια θηριώδη αυτογκόλ; Είναι θλιβερό κάποιος που ξεκίνησε από την Εποχή να θεωρείται σήμερα συνώνυμο του αναξιόπιστου στρατευμένου δημοσιογράφου.

* Πάντως να πούμε ότι στην ίδια ομιλία ο Τσίπρας διέπραξε όντως ένα μαργαριτάρι, όταν είπε ότι κάποιο στρατόπεδο που παραχωρείται στον Δήμο έχει έκταση 400.000 στρεμμάτων. Βεβαίως έχει έκταση 400 στρεμμάτων (ή 400.000 τετρ. μέτρων αν προτιμάτε).

Και συνεχίζουμε με τα υπόλοιπα μεζεδάκια της πιατέλας.

Ο σουλτάνος και οι αρένες

Πριν από ένα μήνα διαβάσαμε την είδηση για την εκστρατεία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εναντίον της λέξης «Arena» (αρένα), που χρησιμοποιείται σε όλη την Ευρώπη για να ονομαστούν νεόχτιστες αθλητικές εγκαταστάσεις, συνήθως σε συνδυασμό με το όνομα του σπόνσορα, που έχει πληρώσει αδρά για το προνόμιο αυτό.

Μιλώντας λοιπόν στην τελετή παράδοσης πτυχίων σε σπουδαστές θρησκευτικών σχολών (ή κάτι τέτοιο) ο Τούρκος Πρόεδρος εξέφρασε τη διαφωνία του με τη χρήση του όρου «Αρένα» στις ονομασίες σταδίων, διότι, όπως είπε, η λέξη αυτή δεν ανήκει στην τουρκική γλώσσα και επιπλέον παραπέμπει σε βάρβαρα έθιμα, αφού στις αρένες της ρωμαϊκής εποχής  διαμελίζονταν άνθρωποι μπροστά σε θεατές.

Δεν είχα προλάβει να το σχολιάσω τότε, αλλά αφού το θέμα παραμένει στην επικαιρότητα, ας το συζητήσουμε σήμερα. Θα ελεγα ότι επί του γλωσσικού ο σουλτάνος έχει κάποιο δίκιο, με την έννοια ότι, παρόλο που στο μυαλό το δικό μου η λέξη «αρένα» παραπέμπει κυρίως στις ισπανικές ταυρομαχίες, είναι αλήθεια πως η λέξη είναι συνδεδεμένη με τους Ρωμαίους μονομάχους. Όπως είχα γράψει σε ανύποπτο χρόνο: Στα λατινικά υπήρχαν δυο λέξεις για την άμμο, sabulum για τη χοντρή άμμο και (h)arena για τη λεπτή. Από την πρώτη λέξη προέκυψε η σημερινή γαλλική sable, ενώ από τη δεύτερη η σημερινή ισπανική arena. Θα καταλάβατε βέβαια ότι και η δική μας αρένα, ο στίβος της ταυρομαχίας δηλαδή, αλλά και ο τόπος όπου μάτωναν και πέθαιναν οι Ρωμαίοι μονομάχοι, από αυτή την arena προέρχεται, επειδή ο στίβος ήταν στρωμένος με λεπτήν άμμο. Τώρα τελευταία έχει γίνει της μόδας να ονοματίζονται αρένες τα νεόδμητα υπερσύγχρονα γήπεδα ποδοσφαίρου, ιδίως στη Γερμανία: όχι παράλογο· εκεί αναμετριούνται οι σύγχρονοι μονομάχοι και το πλήθος πάλι για άρτον και θεάματα κραυγάζει, τότε στο Κολοσσαίο, σήμερα στο Φέλτινς Αρένα του Γκελζενκίρχεν ή την Αλιάντς Αρένα του Μονάχου· έχουμε κι εμείς στη Λάρισα την ΑΕΛ Αρένα.

Ο Ερντογάν λοιπόν έχει δίκιο ότι η arena συνδέεται με τους Ρωμαίους μονομάχους και έχει κάθε δικαίωμα να μην του αρέσει η λέξη και να διαφωνεί με τη χρήση της στις ονομασίες σταδίων.

Όμως, έχει δίκιο ίσαμε εκεί. Από εκεί και πέρα, δεν έχει δίκιο. Και θα διαβάσατε ίσως τα «παραπέρα». Συνέχισε την ομιλία του λέγοντας ότι έδωσε οδηγίες στον υπουργό Αθλητισμού να αφαιρεθεί η λέξη Arena από τις ονομασίες των αθλητικών εγκαταστάσεων. Βλέπουμε εδώ ολοκάθαρη τη διαφορά που έχει ενα αυταρχικό καθεστώς -η καθε επιθυμία του ισχυρού ηγέτη, το κάθε καπρίτσιο του, είναι ή γίνεται νόμος, χωρίς μάλιστα να χάνεται άδικα χρόνος σε νομοθετικές και κοινοβουλευτικές φιοριτούρες. Η όλη αντίδραση θυμίζει τις φαιδρές πρωτοβουλίες του Παττακού επί χούντας.

Είτε επειδή υποχρεώθηκαν είτε επειδή ξέρουν καλά ότι στη σημερινή Τουρκία είναι ανθυγιεινό να διαφωνείς με τον ηγέτη, οι ιθύνοντες της Γαλατά Σαράι έσπευσαν να αλλάξουν την ονομασία του σταδίου τους από Turk Telekom Arena σε Turk Telekom Stadium και το ίδιο έπραξε και η Μπεσικτάς, που μετονόμασε το ολοκαίνουργιο στάδιό της από Vodafone Arena σε Vodafone Park. Αν δεν κάνω λάθος, η Ulker Sports Arena, που ανήκει στην μπασκετική Φενέρμπαχτσε,  εξακολουθεί προς το παρόν να αντιστέκεται.

Θα μου πείτε, και με το δίκιο σας, ότι οι εναλλακτικές λύσεις (Stadium, Park) δεν είναι λιγότερο ξενόφερτες από την Arena, δεν επιχειρήθηκε δηλαδή η επιβολή κάποιας αυθεντικά τουρκικής λέξης. Ωστόσο, φαίνεται ότι η Αρένα ήταν η κορφή του παγόβουνου, δηλαδή φαίνεται πως υπάρχει πράγματι γενικευμένο σχέδιο του Τούρκου ηγέτη να καταπολεμήσει τις ξένες γλωσσικές επιρροές, σε κατεύθυνση αντίθετη από την ιστορική και αναπάντεχα επιτυχημένη γλωσσική μεταρρύθμιση του Κεμάλ Ατατούρκ στη δεκαετία του 1920 -ένα θέμα για το οποίο δεν θα πω περισσότερα, αν και θα άξιζε χωριστό άρθρο .

Δημοσιεύω στα επόμενα ένα άρθρο του περιοδικού Εκόνομιστ -δικό του είναι και το σκίτσο- χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποδέχομαι το περιεχόμενο. Βρήκα τη μετάφραση σε κυπριακόν ιστότοπο, αλλά είδα ότι θέλει μερεμέτια (π.χ. το «εναντίον πολιτισμών και πολιτισμών») κι έτσι διόρθωσα κάμποσα πράγματα. Προσθέτω και ένα-δυο πράγματα σε αγκύλες. Στο αγγλικό άρθρο υπάρχει και ο όρος Turkic languages, γνωστό μεταφραστικό αγκάθι, που προτίμησα να το αποδώσω «τουρκικές γλώσσες» και όχι «τουρκογενείς» ή «τουρανικές». Το συζητάμε αν θέλετε στα σχόλια.

Το άρθρο του Εκόνομιστ:

Μεγαλοσαββατιάτικα μεζεδάκια

Άλλες φορές τα λέω «πασχαλινά», άλλοτε «προπασχαλινά», περιέργως δεν τα έχω ακόμα πει «μεγαλοσαββατιάτικα»: εννοώ τα μεζεδάκια που δημοσιεύονται το Μεγάλο Σάββατο, τόσα χρόνια που διαρκεί το έθιμο (των σαββατιάτικων μεζεδακιών, όχι του Πάσχα, διότι εκείνο διαρκεί περισσότερο).

Φέτος, πάντως, το άρθρο γράφεται ήδη από τη Μεγάλη Πέμπτη, και ανεβαίνει με αυτόματο πιλότο, μια και τις άγιες μέρες θα είμαι εκτός έδρας, στα πατρογονικά μου (κάποια από αυτά, τέλος πάντων: όχι όμως στη Μυτιλήνη, ούτε στην Αίγινα).

Εξαιτίας αυτού του ετεροχρονισμού, ίσως η σημερινή πιατέλα να είναι κάπως ελαφριά. Αλλά μεγαλοβδόμαδο είναι, ας μην το ρίξουμε στις καταχρήσεις.

* Η λαϊκή προφορά «Οκτώμβριος» είναι πολύ συνηθισμένη, δεν αξίζει να επισημαίνεται. Ωστόσο, φίλος της στήλης μού έστειλε τίτλο άρθρου από ημισοβαρόν ιστότοπο, στον οποίο αποτυπώνεται γραπτά η προφορά «ΣεΜΠτέμβριος» (και «σεμτέβριος» ακούγεται).

Σύμφωνα λοιπόν με το ρεπορτάζ, «Η Άντζελα Δημητρίου παντρεύει την κόρη της τον Σεμπτέμβριο«.

Πρόσεξα ότι το ρεπορτάζ είναι αντζελοστρεφές μέχρι παρεξηγήσεως. Το όνομα της Λαίδης μνημονεύεται τρεις φορές, του μέλλοντος γαμπρού άλλες τρεις, ενώ της μέλλουσας νύφης μόνο μία φορά. Και όταν λέω για παρεξήγηση, τι καταλαβαίνετε από αυτή τη διατύπωση;

Η αγαπημένη τραγουδίστρια ετοιμάζει μαζί με την κόρη της Όλγα Κιουρτσάκη το γάμο της με τον Φώτη Λιόση με τον οποίο είναι ζευγάρι πάνω από δέκα χρόνια.

Μετά το αυτεπίστροφο πραξικόπημα

Την περασμένη Παρασκευή το βράδυ παρακολουθήσαμε, σε απευθείας σύνδεση, την απόπειρα πραξικοπήματος στη γειτονική Τουρκία, η οποία στην αρχή φάνηκε να επικρατεί· κυκλοφόρησαν μάλιστα φήμες ότι ο ανατραπείς πρόεδρος Ερντογάν είχε ζητήσει άσυλο στη Γερμανία ή σε άλλη χώρα και ότι η αίτησή του είχε απορριφθεί. Τα πρώτα ανακοινωθέντα των Αμερικανών ήταν τόσο γενικόλογα, που έδιναν την εντύπωση ότι καλοδέχονται το πραξικόπημα, και σε πολλών το μυαλό ήρθε το αντίστοιχο πραξικόπημα στην Αίγυπτο, όταν ο στρατός ανέτρεψε με επιτυχία τον ισλαμιστή πρόεδρο Μόρσι.

Η νύχτα βγάζει επίσκοπο κι η αυγή μητροπολίτη, λέει όμως μια παροιμία. Στη δική μας περίπτωση, η νύχτα έβγαζε την πιθανολογούμενη επικράτηση των πραξικοπηματιών, αλλά η αυγή έβγαλε την απόλυτη επικράτηση του Ερντογάν, ο οποίος, αφού απέφυγε τη σύλληψη από τις επίλεκτες μονάδες στο θέρετρο όπου παραθέριζε, απεύθυνε με Facetime διάγγελμα προς τον τουρκικό λαό καλώντας τον να βγει στους δρόμους, ενώ την ίδια έκκληση απεύθυναν και ιμάμηδες από τα τζαμιά. Και πράγματι ο λαός, ή τουλάχιστον οι φιλικά προσκείμενοι προς το κυβερνητικό κόμμα ΑΚΡ βγήκαν στον δρόμο, έδωσαν μάχες με τα τανκς, και γρήγορα η πλάστιγγα άρχισε να κλίνει προς το μέρος της κυβέρνησης -είχαμε δηλαδή ανατροπή της ανατροπής. Πρέπει να σημειωθεί ότι το πραξικόπημα δεν το καταδίκασε μόνο ο Ερντογάν, αλλά και η τουρκική και κουρδική αριστερά, το HDP.

Ακολούθησε η εβδομάδα της αντεκδίκησης. Οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί που συμμετείχαν στο πραξικόπημα συνελήφθησαν και πολλοί κακοποιήθηκαν, ο Ερντογάν ανακοίνωσε την παύση δεκάδων χιλιάδων δημόσιων λειτουργών (δικαστικών, εκπαιδευτικών, στρατιωτικών) και στη συνέχεια έθεσε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με μια ταχύτητα που θυμίζει προγραφές, ενώ υπαινίχθηκε σαφώς ότι θα επαναφέρει τη θανατική ποινή. Όπως ήταν αναμενόμενο, η αποτυχία του πραξικοπήματος έλυσε τα χέρια του Ερντογάν ο οποίος προχωράει τώρα στο να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο της κατάστασης.