Ένα χρόνο πόλεμος…

Συμπληρώνεται σήμερα ένας χρόνος από τον πόλεμο στην Ουκρανία, που ξεκίνησε το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου 2022 όταν η Ρωσία εισέβαλε από πολλά σημεία ταυτόχρονα στο έδαφος της Ουκρανίας, σε μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», όπως την ονόμαζε η ρωσική ηγεσία (και νομίζω πως ακόμα την ονομάζει έτσι). Αλλά βέβαια ήταν πόλεμος, που δεν διάρκεσε τρεις μέρες ή μια βδομάδα, όπως ίσως σκέφτονταν στο Κρεμλίνο, παρά έκλεισε σήμερα χρόνο χωρίς να φαίνεται ορατή κάποια προοπτική τερματισμού, είτε στο πεδίο των μαχών είτε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, κι ενώ έχει στοιχίσει δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, εκατομμύρια πρόσφυγες και ανυπολόγιστες καταστροφές στις υποδομές της Ουκρανίας.

Είναι ένας ιδιότυπος πόλεμος, που έχει σε ένα βαθμό χαρακτηριστικά εμφυλίου, σε ένα βαθμό πολέμου μεταξύ δύο κρατών και σε ένα βαθμό παγκόσμιου πολέμου, καθώς οι χώρες του ΝΑΤΟ (και γενικά της λεγόμενης Δύσης) προσφέρουν πολύ σημαντική βοήθεια στην Ουκρανία. Χάρη και στη βοήθεια αυτή, αλλά και στον ηρωισμό του ουκρανικού στρατού, οι ουκρανικές δυνάμεις μπόρεσαν να ανακαταλάβουν εδάφη που είχαν προσωρινά καταληφθεί από τους Ρώσους -με καφεκίτρινο στον χάρτη, ενώ με ροζ φαίνονται τα ρωσικά εδαφικά κέρδη. Στον χάρτη βλέπετε επίσης τα ντε φάκτο σύνορα των περιοχών που έλεγχαν οι αυτοαποκαλούμενες δημοκρατίες του Λουχάνσκ και του Ντονιέτσκ, όπως και τα όρια των τεσσάρων επαρχιών που προσάρτησε η Ρωσία με παράνομα δημοψηφίσματα, χωρίς μάλιστα να τις ελέγχει σε όλη τους την έκταση.

Στις 25 Φεβρουαρίου 2022, μια μέρα μετά τη ρωσική επίθεση, είχα γράψει στο ιστολόγιο:

Λάδι από τον ήλιο

Μια από τις παράπλευρες συνέπειες της ρωσικής εισβολής και του πολέμου στην Ουκρανία είναι και η παγκόσμια έλλειψη διάφορων προϊόντων, ανάμεσά τους και του ηλιέλαιου.

Το 2018 η Ουκρανία και η Ρωσία παρήγαγαν (ή πάραξαν) το 53% της παγκόσμιας παραγωγής ηλιελαίου, η δε παραγωγή τους, ιδίως της Ουκρανίας, στο μεγαλύτερο ποσοστό της προοριζόταν για εξαγωγή -και βέβαια, τώρα με τον πόλεμο αυτό το ηλιέλαιο λείπει από την παγκόσμια αγορά. Μάλιστα, η παγκόσμια έλλειψη ηλιελαίου είχε αρχίσει ήδη από πριν, επειδή η παραγωγή του 2021 ήταν κακή. Με τον πόλεμο, τα πράγματα απόγιναν.

Το ηλιέλαιο είναι φυτικό έλαιο, όχι βέβαια από τον ήλιο που λέω στον τίτλο, παρόλο που θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πως αν το σπορέλαιο είναι το λάδι που βγαίνει από σπόρους τότε και το ηλιέλαιο είναι το λάδι από τον ήλιο. Από τον ηλίανθο, φυσικά, βγαίνει το ηλιέλαιο (βρίσκουμε και τον τύπο ηλιανθέλαιο άλλωστε), αυτό το εντυπωσιακό φυτο που τόσο πολύ θυμίζει τον ήλιο.

Ο ηλίανθος είναι φυτό του Νέου Κόσμου. Στην Ευρώπη το έφεραν οι Ισπανοί τον 16ο αιώνα. Από τον 19ο αιώνα άρχισε να καλλιεργείται εντατικά στη Ρωσία, όπου με βελτίωση των ποικιλιών επιτεύχθηκε αύξηση της απόδοσης σε ηλιέλαιο. Ο λόγος γι’ αυτή την εντατική καλλιέργεια ήταν ότι το ηλιέλαιο θεωρήθηκε νηστίσιμο, άρα κατάλληλο για χρήση κατά τις περιόδους νηστείας, όπως η Σαρακοστή.

Αυτό το Μουντιαλόφσκι ποιος θα το πάρει;

Ολοκληρώθηκε χτες η φάση των ομίλων στο Μουντιάλ της Ρωσίας, που το λέμε Μουντιαλόφσκι στο ιστολόγιο. Είδαμε μερικά καλά παιχνίδια, μερικά δραματικά φινάλε και, το κυριότερο, έναν σεισμό πολλών ρίχτερ, αφού η κάτοχος του τίτλου, η Γερμανία, αποκλείστηκε από τώρα, τελευταία στον όμιλό της, αφού ηττήθηκε στο τελευταίο ματς από την ήδη αποκλεισμένη Νότια Κορέα.

Δεν ειναι η πρωτη φορά που η κάτοχος του τιτλου αποκλείεται από τη φάση των ομίλων. Στον αιώνα μας, κοντεύει να εξελιχτεί σε κανόνα -ή σε κατάρα. Το 2002 στην Άπω Ανατολή, η Γαλλία, νικήτρια του 1998, ηρθε τελευταία στον όμιλό της. Το 2010 η Ιταλια, ανέλπιστη νικήτρια το 2006, τερμάτισε επίσης τελευταία στον όμιλό της. Το 2014 η Ισπανία, άξια νικήτρια το 2010, αποκλείστηκε απο νωρίς με 2 ήττες αν και νίκησε στο τελευταίο ματς κι έτσι απόφυγε την τελευταία θέση του ομίλου.

Ωστόσο, είναι η πρωτη φορά που αποκλείεται η Γερμανία από τη φαση των ομίλων. Είχε πάλι αποκλειστεί από νωρίς το 1938 αλλά τοτε γίνονταν κατευθειαν αγώνες νοκάουτ. Κι όμως, έπαιζε με την αδιάφορη Κορέα, κι αρκούσε ένα γκολ, και ολοι πίστευαν πως αργά ή γρήγορα οι Γερμανοι θα το έβαζαν αφού είχαν επιστρέψει από την Κόλαση στον προηγούμενο αγώνα με τη Σουηδία, γυρίζοντας το ματς στις καθυστερήσεις και με παιχτη λιγότερο.

Κι όμως, στο ματς με την αδιάφορη Κορέα, κι ενώ στον άλλο αγώνα το Μεξικό είχε καταρρεύσει, το γκολ δεν μπήκε -το γερμανικο γκολ δηλαδη, αφού οι Κορεάτες έβαλαν δύο κερασάκια στην τούρτα τους. Πέρα απ’ ολα τ’ αλλα ομως, ο γερμανικός αποκλεισμός οφειλεται και στην απιστευτη ατυχία που είχε η ομαδα. Δεν είναι μόνο ανικανότητα όταν χάνεις τόσες ευκαιρίες -είναι και καντεμιά. Μην ξεχνάτε πως είχε πάει και ο Κούλης στο Βερολινο και αυτό τουλάχιστον το κληρονόμησε από τον πατέρα του.

Οπότε, μένουν 16 ομάδες -την ώρα που γράφω αυτες τις γραμμές δεν έχουν παιχτεί οι αγώνες του ομίλου G, αλλά είναι γνωστό ότι θα προκριθούν Αγγλία και Βέλγιο. Ο μεταξύ τους αγώνας, λοιπόν, που θ’ αρχίσει σε λίγο, είναι μήπως αδιάφορος; Κάθε αλλο, αφού δεν έχει ξεκαθαρίσει η πρωτη και η δεύτερη θέση του ομίλου και επομένως τα ζευγαρώματα του γύρου των 16. Κι επειδή η Γερμανία αποκλείστηκε, ο δεύτερος του ομίλου θα έχει ίσως καλυτερη τύχη αφού, αν περάσει την Κολομβία, θα πέσει στον νικητή Ελβετίας-Σουηδίας, ενώ ο πρώτος του ομίλου, αν περάσει την Ιαπωνία, πέφτει πάνω στη Βραζιλία. Οπότε, το σημερινό ματς είναι περίεργο και οπωσδήποτε δεν θα βοηθήσει να δούμε πόσα ψάρια πιάνουν δύο από τα αουτσάιντερ της διοργάνωσης, που δεν το έχουμε δει ακόμα με βεβαιότητα διότι ναι μεν πέτυχαν ευρείες νίκες παίζοντας καλή μπάλα αλλά κόντρα σε αδύνατους αντιπάλους.

Αν θέλετε περισσοτερη ανάλυση, ο Ρογήρος έγραψε χτες ένα άρθρο με τα συμπεράσματα του οποίου συμφωνώ. Εγώ περισσότερα δεν θα πω, διοτι δεν είμαι πια και πολύ φανατικός με τη μπάλα και δεν στήνομαι να δω όλα τα ματς, κάθε άλλο -προχτες ας πούμε, αντι να αγωνιώ για την τύχη της Αργεντινής πήγα στο θέατρο, το σαββατοκύριακο θα ταξιδεύω στη Βεστφαλία και μάλλον δεν θα δω τίποτα (θα έχουν κρεμάσει και τα κρέπια οι ντόπιοι και δεν θα βλέπουν ματς έτσι κι αλλιώς), ενώ και τον τελικό παίζει να μην τον δω διότι λέω εκείνη τη μέρα να περάσω το φαράγγι της Σαμαριάς. Τι να γίνει, με την ηλικία τα ενδιαφέροντα αλλάζουν.

Η Κροατία έδειξε ομαδάρα και δεν είναι από τις ομαδες που ξεφουσκώνουν. Η Αργεντινή μπορει να αναστηθεί και έχει τον Μέσι. Η Γαλλία δεν τον έχει. Η Ισπανία δεν έπαιξε καλά, έπαθε και το κάζο με τον προπονητή της, αλλά έχει ομαδαρα. Εγώ πάντως θα υποστηρίξω Πορτογαλία, λόγω Φερνάντο Σάντος και Κριστιάνο Ρονάλντο. Συμπαθέστατος ο ένας, αντιπαθέστατος ο άλλος αλλά παιχταράς. ‘Εχουν και αριστερή κυβέρνηση. Δεύτερη ψήφο θα έδινα στο Βέλγιο λογω γειτνίασης και πολυχρωμίας. Αλλά στο γκάλοπ που θα κάνουμε σημερα έχουμε μία ψήφο μόνο.

Εσείς τι λέτε; Ποιος θα πάρει το Μουντιαλόφσκι; Το γκάλοπ μας θα διαρκέσει σκάρτες 32 ώρες, αφού το έχω προγραμματίσει να κλείσει με την έναρξη του πρώτου αγώνα της φάσης των 16.

Ωστοσο, και μετά την εκπνοή του γκάλοπ θα μπορούμε να σχολιάζουμε εδώ, αφού εκτός απροόπτου αυτό θα είναι και το τελευταίο μουντιαλικό μας άρθρο -γι’ αυτην εδω τη διοργάνωση εννοώ βέβαια!

Λοιπόν; Αυτο το Μουντιαλόφσκι ποιος θα το πάρει;

 

Μουντιαλόφσκι

Μπήκαμε πια στην τελική ευθεία για το φετινό Μουντιάλ, καιρός λοιπον να βάλει το ιστολόγιο ένα μουντιαλικό άρθρο, για να εκφραστούν νομίμως τα φίλαθλα αισθήματα του φιλοθεάμονος κοινού.

Το Μουντιάλ του 2018 είναι το τρίτο Παγκόσμιο Κύπελλο που διοργανώνεται όσο υπάρχει το ιστολόγιο και είχαμε και στο παρελθόν ασχοληθεί, με περισσότερα από ένα άρθρα μαλιστα, πολύ περισσότερο που το 2010 και το 2014 είχαμε και ελληνική συμμετοχή. Μοιραία, θα επαναλάβω σήμερα υλικό από ένα άρθρο που είχα βάλει και το 2010 και το 2014, φυσικά με τις απαραίτητες προσαρμογές. Γκάλοπ για το Μουντιάλ δεν θα κάνω τώρα, ίσως όμως βάλω ένα πριν αρχίσει η φάση των 16. Πρέπει πάντως να ομολογήσω ότι τον τελευταίο καιρό δεν παρακολουθώ και πολύ ποδόσφαιρο και μάλιστα τώρα συνειδητοποιησα ότι για τη μέρα του τελικού (που γίνεται και νωρίς, στις 6 το απόγευμα) έχω κανονίσει εκδρομή.

Το φετινό Μουντιάλ γίνεται στη Ρωσία, πρώτη φορά σε χώρα του πρωην υπαρκτού σοσιαλισμού -που, όσο υπήρξε, πρόφτασε να φιλοξενήσει μόνο την Ολυμπιάδα του 1980. Ο επίσημος τίτλος της διοργανωσης είναι 2018 FIFA World Cup και σε κάποιες ραδιοφωνικές διαφημισεις για κληρώσεις με βραβείο εισιτηρια για κάποιο παιχνιδι της διοργάνωσης άκουσα να χρησιμοποιείται αυτό το άκρως δυσκολοπρόφερτο μακρινάρι (το «2018» στα ελληνικά, το υπολοιπο αγγλιστί).

Ο ρώσικος τίτλος είναι Чемпиона́т ми́ра по футбо́лу 2018, και αναγνωρίζετε την πρώτη λέξη, τσεμπιόνατ, εδώ (που μοιαζει με γαλλικό δάνειο, αλλά μάλλον είναι αγγλικό, από το champion) και την τελευταία, φουτμπόλ. Η δεύτερη λέξη, μιρ, ειναι ο κόσμος -και η ειρήνη, мир: μιρ μίρου που το λέγαμε παλιότερα θα πει «ειρήνη στον κόσμο». Οι Ρώσοι, δηλαδή, μιλούν για παγκόσμιο πρωτάθλημα, όπως και οι Γερμανοί (Fußball-Weltmeisterschaft) ενώ στις περισσότερες άλλες γλώσσες μιλάνε για Κύπελλο. Παρεμπιπτόντως, στα τούρκικα η επίσημη ονομασία του παγκοσμίου κυπέλλου θυμίζει εκείνα τα ανέκδοτα με τις ψευτοτουρκικές λέξεις, αφού είναι ΦΙΦΑ Ντουνιά Κουπασί (ντουνιάς ο κόσμος, κούπα το κύπελλο, βέβαια).

Ζαχάρ Πριλέπιν – Εικόνες εγκατάλειψης (απόσπασμα από το Σάνκια)

Σήμερα δημοσιεύω ένα εκτενές απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Ρώσου συγγραφέα Ζαχάρ Πριλέπιν «Σάνκια». Ο Ζαχάρ Πριλέπιν, 42 χρονών, είναι ίσως ο πιο πολυδιαβασμένος Ρώσος συγγραφέας της γενιάς του, της μετασοβιετικής δηλαδή γενιάς. Τον έχουν παρομοιάσει με τον Χεμινγουέι και με τον Τολστόι. Είχε επισκεφτεί πριν από δυο-τρεις μήνες την Ελλάδα και έδωσε μια συνέντευξη που μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Ο Πριλέπιν πολέμησε στην Τσετσενία κατά τη θητεία του στον στρατό, ενώ για ένα διάστημα υπηρέτησε στις ειδικές δυνάμεις της ομοσπονδιακής αστυνομίας. Είναι ή ήταν μέλος του εθνικομπολσεβικικού κόμματος του επίσης συγγραφέα Εντουάρντ Λιμόνοφ, είναι αντίπαλος του Πούτιν και τον τελευταίο καιρό βρίσκεται στο Ντονμπάς όπου μάχεται με το μέρος των αυτονομιστών, ας τους ονομάσουμε έτσι.

Πριν από μια βδομάδα είχαμε δημοσιεύσει ένα αφήγημα του φίλου μας του Dryhammer με τις εντυπώσεις του από το μετασοβιετικό Μούρμανσκ. Λίγες μέρες αργότερα, πήρα ηλεμήνυμα από αναγνώστρια του ιστολογίου, με το ψευδώνυμο Ranele, που μου είπε ότι έχει μεταφράσει, για να δοκιμάσει τις δυνάμεις της, κομμάτια από ένα μυθιστόρημα του Πριλέπιν, που δίνουν παρόμοιες εικόνες εγκατάλειψης όπως το αφήγημα για το Μούρμανσκ και μου έστειλε ένα απόσπασμα, αν ήθελα να το δημοσιεύσω στο ιστολόγιο.

Το ενδιαφέρον είναι πως η Ranele, αν και πρέπει να έχει σπουδάσει στην Ελλάδα, δεν έχει μητρική της γλώσσα τα ελληνικά, όπως μού διευκρίνισε, πράγμα που κάνει τη δουλειά της ακόμα πιο δύσκολη. Έκανα κάποιες μικροεπεμβάσεις στη μετάφρασή της, κακώς ίσως. Δεν είχα διαβάσει Πριλέπιν, διότι δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, αλλά το δείγμα που θα δείτε μου άρεσε, όσο κι αν είναι καταθλιπτικό και πνιγηρό.

Το μυθιστόρημα «Σάνκια», απ’ όπου είναι παρμένο το απόσπασμα που θα διαβάσετε, είναι το πρώτο του Πριλέπιν και κυκλοφόρησε το 2006. Έχει μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες, έχει βραβευτεί και έχει γίνει ταινία. Το Σάνκια είναι όνομα, αρσενικό, συχνά παιδικό. Είναι χαϊδευτικό του Σάσα, το οποίο με τη σειρά του είναι υποκοριστικό του Αλεξάντρ. Ο ήρωας λέγεται Σάσα Τίσιν, αλλά η γιαγιά και ο παππούς του τον φωνάζουν Σάνκια. Εδώ μπορείτε να δείτε τον ιστότοπο του μυθιστορήματος (από τα σφυροδρέπανα θα καταλάβετε ότι ο Σάσα ανήκει σε μια αριστερή μαχητική οργάνωση) και εδώ τον ιστότοπο του Πριλέπιν. Βέβαια, όλα αυτά τα καλούδια είναι χρήσιμα κυρίως σε ρωσομαθείς. Το απόσπασμα που παραθέτουμε είναι το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου. Παρουσιάζει την επιστροφή του Σάσα στο χωριό του που αργοπεθαίνει.

Σημείωση, Μάρτιος 2018

Μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματος σε βιβλίο, αποσύρω τη μεταφραστική δοκιμή της Ranele.

 

Μούρμανσκ, Ιούνιος του 94 (αφήγημα του Dryhammer)

Με πολλή χαρά δημοσιεύω σήμερα τις αναμνήσεις του καινούργιου φίλου μας, του Dryhammer, από το ταξίδι του στο μακρινό και παγωμένο Μούρμανσκ τον Ιούνιο του 1994. Σε πρόσφατη συζήτηση, με αφορμή τις λευκές νύχτες που γνωρίζουν αυτή την εποχή τα βόρεια μέρη, ο φίλος μας είχε αναφέρει δυο-τρία πράγματα από τις εμπειρίες του, που προκάλεσαν αρκετό ενδιαφέρον και, κουβέντα στην κουβέντα, τον βάλαμε στα αίματα να καταγράψει τις αναμνήσεις του.

Πολύ καλογραμμένο κείμενο, με εύστοχες παρατηρήσεις, καταφέρνει θαρρώ να μεταφέρει την αίσθηση του τόπου και της εποχής. Με αστερίσκο σημειώνονται κάποια λεξιλογικά, που εξηγούνται στο τέλος.

Мурманск Ιούνιος του 94

Στο βαπόρι ανέβηκα ξημερώματα (15 ή 16 του Μάη του ’94). Είχε φουντάρει έξω από τον Αγ. Νικόλα στην Κρήτη για να κάνει στόρια^(*)  και να αλλάξει  πλήρωμα . Δεν θυμάμαι με τίποτα, σε τι σκάφος ανέβηκα για να μας πάει στο NIKOLAS. Το μόνο που θυμάμαι, με λεπτομέρεια ντοκιμαντέρ, είναι τη σκοτεινή φιγούρα του πλοίου κόντρα στο λυκαυγές, να πλησιάζει και να μεγαλώνει, μέχρι που ήρθαμε δίπλα του και μου φάνηκε θεόρατο. Μετά έμαθα ότι ήτανε κάπου 195 μέτρα μήκος και γύρω στα 12 μέτρα πάνω από το νερό μέχρι το κατάστρωμα, βαμμένο μαύρο, όπως σχεδόν όλα τα φορτηγά. Το Σεπτέμβρη θα έκλεινα τα 30. Πρωτόμπαρκος.

Το NIKOLAS (με κάπα) ήταν ένα φορτηγό 45άρι^(*) με 5 αμπάρια και 4 γκρένια^(*). Ερχόταν από Ανατολική Ασία μέσω Σουέζ  για να ξεφορτώσει μεταλλεύματα  σε Αμβέρσα, Αμβούργο και Μάλμοε και μετά βλέπουμε. Την 1^η Ιουνίου θα σήκωνε Ελληνική  σημαία, από Παναμά που είχε, και από την Κρήτη και μέχρι και το Μάλμοε θα άλλαζε όλο σχεδόν το ελληνικό πλήρωμα.

Στο Αμβούργο άλλαξε σημαία και έγινε ΝΙΚΟΛΑΣ και στο δρόμο για το Μάλμοε βγήκε και το ναύλο. Θα φορτώναμε σίδερα από το Μούρμανσκ για την Κίνα. Μια αλυσίδα συμπτώσεων και συγκυριών (άμα θέ η πουτάνα να στα φέρει…) με έφερε να περνώ περισσότερο χρόνο στη γέφυρα απ’ όσο αν ήμουν κανονικό τζόβενο κι έτσι μόνο όταν έτρωγα ή κοιμόμουν δεν έβλεπα το ταξίδι, που το γούσταρα αφάνταστα. Μπήκα στο βαπόρι για δουλειά, αλλά στην πραγματικότητα ταξίδευα. Συνεχώς.

Ήδη, από την Αμβέρσα, είχε αρχίσει να γίνεται αισθητό το μεγάλωμα της μέρας. Από το Μάλμοε κι ύστερα, που περιπλέαμε την Σκανδιναβική χερσόνησο με βορεινή πορεία μέχρι το Νόρντ Καπ, στο 71 μισό πλάτος, η μέρα μεγάλωνε, κάθε μέρα, αρκετά περισσότερο, μέχρι που πια δε νύχτωνε καθόλου.

Τα έπη των Αριμασπών – 26 και τέλος (Δημ. Σαραντάκος)

Εδώ και κάμποσο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, κάθε δεύτερη Τρίτη συνήθως, το μυθιστόρημα του αλησμόνητου πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, «Τα έπη των Αριμασπών» (2004). Με τη σημερινή συνέχεια, την εικοστή έκτη, το μυθιστόρημα φτάνει στο τέλος του. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ.

Θυμίζω ότι βρισκόμαστε στον επίλογο του μυθιστορήματος, πέντε χρόνια μετά, όπου οι τέσσερις φίλοι έχουν πάει εκδρομή στη Μόσχα.

Από τη μεθεπόμενη Τρίτη θα αρχίσω να δημοσιεύω κάποιο άλλο έργο του πατέρα μου -ακόμα δεν έχω αποφασίσει ποιο.

Από τη στιγμή που πατήσαμε το πόδι μας στο Σερεμέτιεβο καταλάβαμε πως πολλά είχαν αλλάξει, σε σχέση με το 1985. Φτάνοντας δε στο κέντρο της Μόσχας βρήκαμε μια πόλη τελείως διαφορετική από εκείνη την απαστράπτουσα πρωτεύουσα, που είχαμε γνωρίσει πριν οχτώ χρόνια.  Θυμάμαι έναν τοτινό συνταξιδιώτη μας, τον μπάρμπα Γιάννη, ένα Πόντιο λαχειοπώλη από τις Σέρρες, που χρόνια μάζευε λεφτά για να κάνει αυτό το ταξίδι, που μόλις βγήκε από το πούλμαν και είδε τα κτίρια που περιβάλλουν την Κόκκινη πλατεία, μου λέει

“Κράτα με σύντροφε, γιατί δεν την αντέχω τέτοια ομορφιά!”

Τώρα η Κόκκινη Πλατεία ήταν αποκλεισμένη στο μεγαλύτερο τμήμα της “λόγω εκτελουμένων έργων”, όπως μας είπαν και το Μαυσωλείο του Λένιν φυσικά απρόσιτο. Τα κτίρια βέβαια ήταν τα ίδια, αλλά βρήκαμε τους δρόμους αυτή τη φορά βρώμικους αλλά πολύ πιο θορυβώδεις, την κίνηση του πλήθους ζωηρή και τα εμπορικά καταστήματα μεταμορφωμένα. Ευρωπαϊκές, εντυπωσιακά στολισμένες, βιτρίνες με όλα τα καλά και τα αγαθά, τα μαγαζιά μέσα γεμάτα κόσμο, που απλώς όμως περιεργαζόταν την πραμάτεια χωρίς να αγοράζει κανείς τίποτα. Πολλά αυτοκίνητα και τεράστιες οθόνες σαν της τηλεόρασης δεξιά κι αριστερά των λεωφόρων, που πρόβαλαν διαφημίσεις. Ζητιάνοι σε κάθε γωνία, ουκ ολίγοι παπάδες με τα ράσα τους και πολύ καλοντυμένες νεαρές γυναίκες με υπερβολικό μίνι που από μακρυά καταλάβαινες πως κάναν πεζοδρόμιο.

Το Αρμπάτ κι αυτό μεταμορφωμένο. Είχανε ανοίξει δεκάδες μπαράκια, καφενεία, φαστφουντάδικα και άλλα παρόμοια κέντρα. Μικρές ορχήστρες πειναλέων τύπων ζητιάνευαν με αξιοπρέπεια. Οι κλασικές ξύλινες μπάμπουσκες είχαν αντικατασταθεί με ομοιώματα πρώην και νυν ηγετών, με ιδιαίτερη προτίμηση στη γελοιογραφική απεικόνιση του Γκορμπατσώφ. Όλα τα πράγματα πάντως ήταν πανάκριβα, ακόμα και για μας που διαθέταμε δολάρια.

Τα έπη των Αριμασπών – 10 (Δημήτρης Σαραντάκος)

Εδώ και λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το μυθιστόρημα του αλησμόνητου πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, «Τα έπη των Αριμασπών» (2004). Η σημερινή συνέχεια είναι η δέκατη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Μέχρι το τέλος του μήνα θα δημοσιεύουμε συνέχειες κάθε Τρίτη, μετά μάλλον θα επιστρέψουμε σε δεκαπενθήμερη συχνότητα.

Ο αφηγητής, ο Νίκος, σε μια σύσκεψη στο γραφείο του μεγαλοεκδότη Βελή, αναγνωρίζει στο πρόσωπο ενός νεοφερμένου συνεργάτη τον παλιό του φίλο Χρήστο, συναγωνιστή του από την ΕΠΟΝ και αναλαμβάνει να συνεργαστεί μαζί του για την έκδοση ενός τόμου. Ο Χρήστος κάνει λόγο για τον Αριστέα τον Προκοννήσιο και το χαμένο έργο του Αριμάσπεια έπη και αποκαλύπτει ότι έχει στα χέρια του την αραβική μετάφραση των Επών αλλά ότι σκοπεύει να την πουλήσει ακριβά. Στην ομάδα τους προστίθεται και ένας τρίτος, ο πολιτικός μηχανικός Δημήτρης Γερμιώτης.

Βρισκόμαστε στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου και ο Χρήστος, ύστερα από μια εκδρομή, έχει ζητήσει δανεικά από τον Νίκο και τον Δημήτρη. Στη σημερινή συνέχεια, που είναι και η τελευταία του κεφαλαίου, θα γνωρίσουμε επιτέλους ένα απόσπασμα από τα Αριμάσπεια Έπη (βέβαια, γραμμένο από τον πατέρα μου)

 

Όταν του ξαναμίλησα για πολλοστή φορά για τα Έπη, αποφάσισε επιτέλους να μας παρουσιάσει τη μετάφραση του λεγόμενου προλόγου.  Ένα βράδυ λοιπόν  μαζευτήκαμε στο σπίτι μου, ο Χρήστος, ο Δημήτρης κι εγώ. Η Μαργαρίτα φρόντισε να μας ετοιμάσει ένα μεζέ και κάθισε κι αυτή ν’ ακούσει κι έτσι αρχίσαμε να ακούμε και να σχολιάζουμε, τρώγοντας και ποτίζοντας τη συζήτησή μας με ωραίο κόκκινο κρασί, προσφορά του Δημήτρη. Ό,τι αναφέρω παρακάτω  είναι όσα συγκράτησα, συμπληρωμένα σε μεγάλο βαθμό από τη Μαργαρίτα και κυρίως από το Δημήτρη, που διαθέτει καταπληχτική ικανότητα απομνημόνευσης.

“Η αρχή της περιγραφής του ταξιδιού του Αριστέα, στην αραβική τουλάχιστον έκδοση”, ξεκίνησε ο Χρήστος ανοίγοντας ένα τετράδιο, “αρχίζει με μιαν επίκληση στο Θεό. Όχι στον Απόλλωνα, τον Δία ή τον Ποσειδώνα αλλά αορίστως στον Θεό”

Μας διάβασε κάμποσους στίχους όπου ο Θεός χαρακτηριζόταν  πανοικτίρμων, πολυεύσπλαχνος, μακρόθυμος, ενώ ο επικαλών Αριστέας αυτοονομαζόταν δούλος του θεού.

Ο κατεργάρης στον πάγκο του, αλλιώτικα

Η 11η Σεπτεμβρίου είναι ημερομηνία πολυσήμαντη. Στον πολύ κόσμο, διεθνώς, θυμίζει τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα στους Δίδυμους Πύργους, που επειδή έγινε στις ΗΠΑ, που έχουν διαφορετικό τρόπο γραφής των ημερομηνιών, βλέπουμε συχνά να αναφέρεται ως 9/11 (π.χ. before and after 9/11) όσο κι αν αυτό, στο ευρωπαϊκό μάτι παραπέμπει στις 9 Νοεμβρίου. Σε πολύ κόσμο, από πρωτύτερα κιόλας, θυμίζει το πραξικόπημα στη Χιλή και την ανατροπή και εξαναγκασμό σε αυτοκτονία (ή δολοφονία, το ίδιο είναι) του σοσιαλιστή προέδρου Σαλβατόρ Αλιέντε, από τον στρατηγό Πινοσέτ, υπό την αιγίδα της CIA. Αλλά στην Ελλάδα, και στη σφαίρα της καθημερινής ζωής, η 11η Σεπτεμβρίου σημαίνει κάτι το εντελώς διαφορετικό, χαρούμενο, φασαριόζικο, αλλά και λίγο γκρινιάρικο και λίγο αγχωτικό: το ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς.

Πράγματι, εδώ και αρκετά χρόνια τα σχολεία (της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) ανοίγουν κάθε χρόνο στις 11 Σεπτεμβρίου, εννοείται όταν η 11η του Σεπτέμβρη δεν πέφτει Σάββατο ή Κυριακή (όπως του χρόνου). Φέτος, η… μοιραία μέρα πέφτει Παρασκευή, που είναι λίγο άβολο. Ίσα-ίσα θα πάνε τα παιδιά για την πρώτη μέρα και μετά θα διακόψουν για το σαββατοκύριακο και μόνο οτη Δευτέρα θα αρχίσει με το καλό η χρονιά στα σοβαρά.

Η αυριανή μέρα λοιπόν είναι ξεχωριστή για εκατοντάδες χιλιάδες μαθητές -όμως είναι, με έναν τρόπο, σημαδιακή και για μένα και γι’ αυτό θέλησα να την τιμήσω με άρθρο, έστω κι αν πρόκειται για επανάληψη από πρόπερσι. Σημαδιακή βέβαια είναι με έναν ιδιαίτερο τρόπο, που θυμίζει, από μιαν άποψη, τον τρόπο που ήταν αξιοσημείωτο αυτό που έκανε ο σκύλος τη νύχτα του εγκλήματος σε ένα διήγημα του Κόναν Ντόιλ. «Μα, ο σκύλος δεν έκανε τίποτα τη νύχτα», απαντά ο έκπληκτος αστυνομικός. «Αυτό είναι το αξιοσημείωτο», απάντησε αγέρωχα ο Σέρλοκ Χολμς.

Τι θέλω να πω; Εδώ και πολλά χρόνια, δεκατέσσερα για την ακρίβεια, η 11η του Σεπτέμβρη ήταν σημαδιακή για την οικογένειά μας, αφού είχαμε τα παιδιά που ξεκινούσαν για την πρώτη μέρα της νέας σχολικής χρονιάς τους. Ε, αύριο δεν θα έχουμε αυτή την ευχάριστη φούρια. Ξεπαιδιάσαμε πια (νομίζεις, σα ν’ ακούω τη φωνή της μητέρας μου από το βάθος).

Και μια καθιερωμένη φράση, ένα κλισέ που λέγεται για την αυριανή μέρα, είναι η «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του», που τη λέμε για τους μαθητές που επιστρέφουν στα θρανία ύστερα από την καλοκαιρινή ανάπαυλα. Γιατί όμως κατεργάρης, και γιατί πάγκος;

Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Η εκμάθηση της Ρωσικής και η γνωριμία με τον Β.Ν.Φεδέρωφ

Εδώ και κάμποσο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η τριακοστη πρώτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Βρισκόμαστε πάντοτε στην Κατοχή.

Να προσθέσω ότι αύριο συμπληρώνονται τρία χρόνια από τον θάνατο του πατέρα μου. Τον θυμόμαστε πάντοτε.

Τον πρώτο κιόλας χειμώνα της Κατοχής, ενώ οι Γερμανοί είχαν φτάσει έξω από τη Μόσχα και το Λένινγκραντ, ο ποιητής καταπιάστηκε να μάθει ρωσικά.

«Όταν θα κατηφορίσει κατά δω ο Κόκκινος Στρατός, θα τον προσφωνήσω στη γλώσσατου», έλεγε στον μπατζανάκη του που τα ’χε βάψει μαύρα με την προέλαση των χιτλερικιύν. Ο ίδιος ούτε στιγ­μή δεν αμφέβαλλε πως τελικά οι Ρώσοι θα νικούσαν τον Χίτλερ και πως θα λευτέρωναν την Ευρώπη. Οι νίκες των Γερμανών το καλοκαίρι δεν μπόρεσαν να μειώσουν ούτε στο ελάχιστο την αισιοδοξία του.

«Στρατηγικό σχέδιο του Μουστάκια είναι η υποχώρηση. Έτσι έκαναν οι Σκύθες με τον Δαρείο, έτσι έκαναν αργότερα οι Ρώσοι με τον Κάρολο XII της Σουηδίας και με το Ναπολέοντα. Ο Χίτλερ θα πάθει χειρότερη νίλα».

Οι φίλοι του, που δε συμμερίζονταν την αισιοδοξία του, τον είχαν βγάλει «επιτελάρχη του Κόκκινου Στρατού».

Δεν ήταν μονάχα η ιδεολογική του τοποθέτηση που τον έσπρωξε να μάθει ρωσικά. Εξ απαλών ονύχων είχε αγαπήσει τη ρωσική λογο­τεχνία. Θαύμαζε απεριόριστα τον Ντοστογιέφσκι, αγαπούσε πολύ τον Γκόγκολ, τον Τσέχωφ και τον Γκόρκι, καθώς και τους ελάσσονες, τον Κορολένκο, τον Τουργκένιεφ, τον Αρτσιμπάτσεφ, τον Αντρέιεφ, ενιύ αντίθετα ο Τολστόι δεν του άρεσε. Βέβαια δεν είχε διαβάσει τότε το Πόλεμος και Ειρήνη, που δεν είχε μεταφραστεί ακόμα στα ελλη­νικά, αλλά στο εξώφυλλο της Ανάστασης είχε σημειώσει σαν υπότιτ­λο: «Βιβλίον ιδιαζόντως ηλίθιον». Στη βιβλιοθήκη του είχε όλα τα βι­βλία του Ντοστογέφσκι και των άλλων συγγραφέων που είχαν μετα­φραστεί στα ελληνικά, τα περισσότερα από τα γαλλικά και από ανώ­νυμους κι αδόκιμους μεταφραστές, σε εκδόσεις του Βασιλείου, του Γανιάρη, του Φέξη και άλλων.

Στο μεϊντάνι της σύγχυσης: σημειώσεις για την Ουκρανία (του Ρογήρου)

Το ιστολόγιο διστάζει να γράφει για όλα τα θέματα της επικαιρότητας, ιδίως όταν ένα ενδεχόμενο άρθρο δεν έχει να δώσει κάποιαν προστιθέμενη αξία. Για το λόγον αυτό, απόφυγα ως τώρα να γράψω για την Ουκρανία. Από την άλλη, ειδικά σ’ αυτό το ιστολόγιο η ροή των πληροφοριών είναι αμφίδρομη, οπότε τα δικά σας σχόλια έχουν κι αυτά μεγάλη αξία. Γι΄αυτό το λόγο, διάλεξα σήμερα να βάλω ένα άρθρο του φίλου Ρογήρου για τις εξελίξεις στην Ουκρανία, που δημοσιεύτηκε χτες στα Ενθέματα της κυριακάτικης Αυγής και έχει επίσης αναδημοσιευτεί σε άλλους ιστοτόπους. Ο Ρογήρος, αν δεν το ξέρετε, έχει ένα εξαιρετικό ιστολόγιο με έφεση στη μεσαιωνικήν ιστορία, που ένα μόνο ψεγάδι του βρίσκω, ότι τα άρθρα του είναι ακριβοθώρητα, ίσως επειδή κάθε άρθρο του περιέχει κόπο και γνώσεις που άλλοι θα έβγαζαν βιβλίο.

Σαν δική μου συμβολή στο άρθρο του Ρογήρου, και επειδή εδώ λεξιλογούμε, μια γλωσσική πληροφορία: η πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου, στα ουκρανικά λέγεται Майдан Незалежності, δηλαδή «Πλατεία της Ανεξαρτησίας». Η λέξη μαϊντάν, μ’ άλλα λόγια, σημαίνει «πλατεία» και είναι δάνειο από τα τουρκικά, meydan (περσικής αρχής). Πρόκειται για την ίδια λέξη που έδωσε και το δικό μας μεϊντάνι, που βέβαια σ’ εμάς χρησιμοποιείται κυρίως μεταφορικά («βγήκε στο μεϊντάνι» / «το έβγαλε στο μεϊντάνι», όταν κάποιος κοινολογήσει μυστικό κτλ.). Πρόσθεσα επίσης, πάλι από τον Ρογήρο, έναν χάρτη με τις επαρχίες της Ουκρανίας και το ποσοστό όσων δήλωσαν ως μητρική γλώσσα τα ρωσικά. Και πριν παραθέσω το κυρίως άρθρο, δίνω ξανά τον λόγο στον Ρογήρο, για ένα σχόλιο σχετικά με τον χάρτη: «Τα ποσοστά (που, για λόγους που δεν θα αναλύσω επί του παρόντος, εικάζω ότι μπορεί να είναι κατά τι υψηλότερα) είναι υψηλά έως πολύ υψηλά σε ολόκληρη την Ανατολική και τη Νότια Ουκρανία (περιλαμβανομένου του συνόλου των παραλίων της Μαύρης Θάλασσας) και στις αστικές περιοχές εν γένει. Επισημαίνω επίσης τη θέση σε ισχύ, τον Αύγουστου του 2012, του νέου ουκρανικού νόμου περί γλωσσικού καθεστώτος, βάσει του οποίου δόθηκε η δυνατότητα σε δήμους και διοικητικές περιοχές και περιφέρειες να χαρακτηρίσουν άλλη γλώσσα πλην της ουκρανικής ως «τοπική». Μεταξύ των δήμων που ανακήρυξαν τη ρωσική «τοπική γλώσσα» τους, καταλέγονται η Οδησσός, το Χάρκοβο, η Χερσών, η Σεβαστούπολη, το Ζαπαρόζε/ Ζαπαρίζια και το Ντνιπροπετρόφσκ».

Προκαλεί πράγματι εντύπωση ο απλοϊκός τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται στην Ελλάδα οι δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία. Από τη μία πλευρά, δημοσιεύονται πολιτικές αναλύσεις, υποτίθεται «φιλοευρωπαϊκές», τις οποίες υποψιάζομαι ότι, τηρουμένων των αναλογιών, δεν θα καταδεχόταν να υπογράψει ούτε κομματικός ινστρούχτορας μικρομεσαίας πόλης του Κάτω Βόλγα. Από την άλλη, είναι αδύνατο να συμφωνήσει κάποιος με απόψεις του τύπου «στην Ουκρανία την Ε.Ε. την υποστηρίζουν μόνον οι νεοναζί». Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια κρίση που μπορεί να εξηγηθεί με όρους γεωπολιτικής και η οποία έχει τα αίτιά της σε πολύ παλαιότερες εποχές. Για να είμαστε ακριβείς, η «καλή» ή «κακή» Ε.Ε. δεν είναι παρά μια πρόφαση, μια αφορμή· το διακύβευμα είναι εντελώς διαφορετικό.

Καταρχάς, πρέπει να επισημανθούν ορισμένα στοιχεία σχετικά με τα γεγονότα που αποτέλεσαν την αφορμή για να ξεσπάσει η κρίση στην Ουκρανία.

* Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι πολιτικές δυνάμεις που σήμερα χαρακτηρίζονται ως «αντιευρωπαϊκές» ήταν αυτές που «έτρεχαν» την υπόθεση της συμφωνίας σύνδεσης Ε.Ε.-Ουκρανίας. Επομένως, οι διακρίσεις με γνώμονα το ευρωπαϊκό κριτήριο δεν είναι τόσο ευχερείς.

* Η υπογραφή της συμφωνίας σύνδεσης είχε παγώσει για περίπου 1,5 χρόνο, επειδή η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη ζητούσαν –όχι αδικαιολόγητα– από την Ουκρανία να προβεί σε μεταρρυθμίσεις του δικαστικού συστήματος και της έννομης τάξης της εν γένει (εμβληματικά επισημαινόταν η υπόθεση της συνεχιζόμενης φυλάκισης της πρώην προέδρου Τιμοσένκο).

Ο πάγκος του κατεργάρη

Το σημερινό άρθρο, αρθράκι πιο σωστά, αρχικά το προγραμμάτιζα για τις 11 του Σεπτέμβρη, που ανοίγουν τα σχολεία και γυρίζει κάθε κατεργάρης στον πάγκο του, είπα όμως να το μεταθέσω για την Παρασκευή, μια και δεν θα ήταν πολύ μεγάλο -κι ύστερα αρρώστησα κι ήρθε ο πυρετός και πήρε το. Η σημερινή δημοσίευση δεν σημαίνει πάντως την επάνοδο στην πρότερη κατάσταση λειτουργίας του ιστολογίου, ούτε άλλωστε την οριστικήν ανάρρωση του ιστολόγου, περισσότερο ένα τεστ αντοχής είναι. Για τις επόμενες εβδομάδες δεν βλέπω περισσότερα από 2-3 άρθρα, σε καθημερινό άρθρο θα αργήσουμε να γυρίσουμε -αν και οι προβλέψεις είναι για να διαψεύδονται και το αγώι έχει την τάση να ξυπνάει τον αγωγιάτη.

Κατεργάρης είναι βέβαια ο πονηρός, που χρησιμοποιεί τεχνάσματα για να πετύχει τους σκοπούς του, όμως συνήθως η λέξη κρύβει μιαν υπόρρητη συμπάθεια, επιδοκιμασία, ακόμα και θαυμασμό –βρε τον κατεργάρη, τι σκαρφίστηκε πάλι! λέμε συχνά. Δεν είναι παράξενο αυτό σε έναν πολιτισμό που την πρώτη του μνημειωμένη κατάχτηση την πέτυχε με πονηριά. Ιδίως το θηλυκό, κατεργάρα, ή το υποκοριστικό, κατεργαράκος, σπάνια χρησιμοποιούνται αρνητικά -και βέβαια δεν είναι σπάνια αυτή η βελτίωση της σημασίας, συμβαίνει και σε άλλες λέξεις που ξεκίνησαν αρνητικές, ο μπαγάσας ας πούμε, ο κερατούκλης, ο αφιλότιμος ή ο αθεόφοβος -ενώ άλλες λέξεις όπως π.χ. ο απατεώνας ή ο πανούργος μένουν μόνιμα αρνητικές.

Επιπλέον, η λέξη ‘κατεργάρης’ ανήκει στην κατηγορία εκείνη των ουσιαστικών που σχηματίζουν δεύτερο πληθυντικό σε -αίοι (νοικοκυραίοι, νοματαίοι κτλ.), ο οποίος χρησιμοποιείται π.χ. στην παροιμία «μεταξύ κατεργαραίων ειλικρίνεια».

Γιατί όμως κάθεται στον πάγκο του ο κατεργάρης; Καταρχάς, η φράση «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του» είναι ναυτικό πρόσταγμα, που λεγόταν ιδίως σε ώρα κινδύνου. All hands on deck, θα έλεγαν οι Άγγλοι. Οι κατεργάρηδες ήταν οι κωπηλάτες που επάνδρωναν τα κάτεργα, τα βαριά πολεμικά πλοία του Μεσαίωνα, τις γαλέρες. Βαριά δουλειά, συχνά δεν έβρισκαν να τσουρμάρουν οι κατεργοκύριοι, έπαιρναν κατάδικους στο τσούρμο. Αλλά έτσι κι αλλιώς, για να κάνεις τη δουλειά του κατεργάρη έπρεπε να είσαι σκληρός, οι πιο πολλοί θα είχαν κάνει καναδυό παραπτώματα, οπότε κάποια στιγμή η λέξη, από «κωπηλάτης στα κάτεργα» (συνήθως κατάδικος) πήρε τη σημασία «πανούργος». Στα μεσαιωνικά κειμενα βρίσκουμε τη λέξη συνήθως με τη σημασία του κωπηλάτη: «οι κατεργάροι ελάμνασι δίχως να φοβηθούσι» στον Κρητικό Πόλεμο του Μπουνιαλή. Στο λεξικό του Κριαρά μία μόνο αναφορά βρίσκω με σημασία ‘πανούργος’, στον Πουλολόγο, όπου λένε προς τον γλάρο, «οι πάντες όσοι οίδαν σε, λέγουν σε κατεργάρην». Είναι βέβαια ο γλάρος ναυτικό πουλί, αλλά εδώ νομίζω πως έχουμε τη μεταφορική σημασία στην παλιότερη εμφάνισή της.

Μεζεδάκια λίγο πριν ανοίξουν τα σχολεία

Το σημερινό είναι το τελευταίο Σάββατο πριν ανοίξουν τα σχολεία στις 11 Σεπτεμβρίου, οπότε ας πάρουν από εκεί την ονομασία τους τα μεζεδάκια μας. Βέβαια, τα σχολεία θα ανοίξουν για να ξανακλείσουν λίγες μέρες αργότερα, μια και η ΟΛΜΕ φαίνεται ότι θα αποφασίσει, και όχι άδικα πιστεύω, πενθήμερες απεργίες, αλλά αν έβαζα στον τίτλο «Μεζεδάκια λίγο πριν ανοίξουν τα σχολεία για να ξανακλείσουν σε πέντε μέρες» θα παραπήγαινε, αφήστε που μπορεί να έπρεπε να τον τροποποιήσω σε «Μεζεδάκια λίγο πριν ανοίξουν τα σχολεία για να ξανακλείσουν σε πέντε μέρες εκτός αν η κυβέρνηση επιστρατεύσει ξανά τους καθηγητές» ή, για να είμαστε πλήρεις, σε «»Μεζεδάκια λίγο πριν ανοίξουν τα σχολεία για να ξανακλείσουν σε πέντε μέρες εκτός αν η κυβέρνηση επιστρατεύσει ξανά τους καθηγητές, που και να μην απεργήσουν μαύρη χρονιά θα είναι φέτος έτσι που έχει βαλθεί η κυβέρνηση να διαλύσει τη δημόσια παιδεία». Οπότε, ας μείνουμε στον αρχικό μας τίτλο.

Πιο μακάβρια, βέβαια, θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς τον τίτλο «Μεζεδάκια λίγο πριν αρχίσουν να πέφτουν οι βόμβες» -οι βόμβες στη Συρία, εννοώ, αν και το πράγμα ίσως δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται και, θα το παρατηρήσατε, για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του 1980 υπάρχει στη διεθνή σκηνή κάποια ισχυρή χώρα που υψώνει τη φωνή της στην υπερδύναμη. Αλλά εμείς εδώ δεν διεθνολογούμε ούτε πολιτικολογούμε, απλώς λεξιλογούμε ή μεζεδολογούμε, ωστόσο το πρώτο μεζεδάκι μας το παίρνουμε από τη διεθνή επικαιρότητα και συγκεκριμένα από τη Διάσκεψη της ομάδας G20 που έγινε αυτές τις μέρες,.. πού έγινε αλήθεια; Έγινε στη Ρωσία, στην παλιότερη πρωτεύουσα της χώρας, στην πόλη που για σχεδόν 70 χρόνια λεγόταν Λένινγκραντ και που σήμερα λέγεται, στα ρωσικά Санкт-Петербург, Σανκτ-Πέτερμπουργκ, γερμανοπρεπώς. Αλλά στα ελληνικά, πώς λέγεται; Αγία Πετρούπολη, συμφωνα με τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης. Εδώ, πολλοί ψαγμένοι περί τα γλωσσικά, προβάλλουν αντίρρηση, αλλά πριν την εξετάσουμε ας δούμε σύντομα την ιστορία του ονόματος της πόλης. Καθώς, για τους Ρώσους, τα γερμανικά ήταν η πόρτα προς τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό, η πόλη ονομάστηκε, όπως είπαμε, Σανκτ-Πέτερμπουργκ, που είναι γερμανισμός. Το 1914, με το ξέσπασμα του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, μετονομάζεται σε Πέτρογκραντ, εκρωσισμένο το όνομα δηλαδή (γκραντ στα ρώσικα η πόλη). Το 1924, μόλις πεθαίνει ο Βλαδίμηρος Λένιν, η πόλη μετονομάζεται σε Λένινγκραντ και το 1991, πιθανώς με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, επανέρχεται το παλιό όνομα Σανκτ-Πέτερμπουργκ. Ωστόσο, στην καθημερινή χρήση το «Σανκτ» παραλείπεται πολύ συχνά, οι δε ντόπιοι αποκαλούν την πόλη τους «Πίτερ» (και έτσι τη λέγαν κι όταν ονομαζόταν Λένινγκραντ).

Έλεγα λοιπόν ότι πολλοί διαφωνούν με την απόδοση «Αγία Πετρούπολη» και θυμίζουν ότι η πόλη πήρε την ονομασία της από τον Άγιο Πέτρο (τον απόστολο), επειδή έτσι το αποφάσισε ο ιδρυτής της, ο μέγας Πέτρος (ο Τσάρος, που ήθελε να δώσει στη Ρωσία ένα θαλάσσιο λιμάνι που να μην κλείνει από τους πάγους τόσο συχνά όσο το Αρχανγκέλσκ. Άρα, λένε, όταν λέμε «Αγία Πετρούπολη» είναι λάθος διότι δεν είναι αγία η πόλη, είναι η «πόλη του Αγίου Πέτρου», άρα πρέπει να λέμε «Αγιοπετρούπολη». Δεν με πείθει η επιχειρηματολογία αυτή αν και παλιότερα την είχα ενστερνιστεί. Στα ελληνικά έχουμε πάρα πολλά τοπωνύμια με «Άγιος» και «Αγία», κανένα δεν έχει συμπτυχθεί σε μονολεκτικό (αν δεν κάνω λάθος) παρά μόνο σε ανεπίσημες χρήσεις (Αγιονικόλας αντί Άγιος Νικόλαος, Αγιοβασίλης, Αγιατριάδα, Αγιασωτήρα κτλ.) Οπότε, το «Αγιοπετρούπολη» ηχεί ανεπίσημο. Από την άλλη, προσωπικά χρησιμοποιώ το «Πετρούπολη» που νομίζω πως είναι μια χαρά για τις περισσότερες χρήσεις εκτός τις πολύ επίσημες -και σίγουρα για τα ρεπορτάζ. Υπάρχει βέβαια και ο δήμος των δυτικών προαστίων, που λέγεται επίσης Πετρούπολη, αλλά νομίζω ότι τα συμφραζόμενα συνήθως αποκλείουν τη σύγχυση. (Η οποία Πετρούπολη Αττικής ονομάστηκε έτσι μάλλον από τον Πέτρο Γιάνναρο, ιδιοκτήτη της δεξιάς εφημερίδας Εσπερινή, η οποία στη δεκαετία του 1920 μοίραζε κουπόνια για οικόπεδα στην τότε παρθένα περιοχή -αυτές ήταν προσφορές, όχι τώρα που τη βγάζουν με σιντάκια· αλλά ας μην τους δίνω ιδέες γιατί φανταστείτε να δούμε καμιά Θεμούπολη….)

Προχωράμε στα υπόλοιπα μεζεδάκια.

Δυο χοχλοί και τρία σάζεν

Προειδοποίηση: Ακολουθεί σεντόναρος και μάλιστα αφιερωμένος σε μεταφραστικά θέματα. 

Στο πλοίο για την Κέρκυρα διάβαζα τη «Στέπα», ένα ωραίο εκτενές διήγημα του Τσέχοφ (και νουβέλα μπορεί να το πείτε) από μιαν έκδοση που μοίραζε πέρσι το Βήμα, με τον όχι πολύ πρωτότυπο τίτλο Διηγήματα, που περιλαμβάνει συνολικά πέντε μεγάλα διηγήματα, διαλεγμένα από δύο παλιότερες συλλογές διηγημάτων του Τσέχοφ, που είχαν κυκλοφορήσει παλιότερα σε «κανονικά» βιβλία από τις εκδόσεις Ροές. (Λέγοντας «κανονικά» εννοώ τα βιβλία που πουλιούνται μέσω βιβλιοπωλείου). Δεν ξέρω ποια είναι τα διηγήματα που έμειναν απέξω στο διάλεγμα, αλλά τα πέντε που διαλέχτηκαν είναι εξαιρετικά, ένα κι ένα, ανάμεσα στ’ άλλα «Ο μαύρος καλόγερος» και «Η κυρία με το σκυλάκι». Οπότε, η συλλογή είναι εξαιρετικά συμφερτική και από τιμή και από ποιότητα, κι αν όλοι αγοράζουν μόνο τέτοια βιβλία (εφημεριδάδικες επανεκδόσεις, είτε τζάμπα είτε σε χαμηλή τιμή) γεννιέται το ερώτημα τι θα γίνουν οι κανονικοί εκδότες και πού θα βρίσκουν μετά υλικό για να εκδίδουν κοψοχρονιά τα δικά τους συμφερτικά βιβλία οι εφημεριδάδες. Αλλά πλατειάζω.