Εδώ και κάμποσο καιρό έχουμε αρχίσει να δημοσιεύουμε συνεργασίες του φίλου γλωσσολόγου Νίκου Νικολάου. Το σημερινό άρθρο είναι το ενδέκατο αυτής της συνεργασίας. Στο τέλος θα βρείτε ευρετήριο των προηγούμενων άρθρων.
Στο σημερινό άρθρο, ο Νίκος Νικολάου ασχολείται με την προέλευση της έκφρασης «άει σιχτίρ» και τη διάδοση αντίστοιχων λέξεων και εκφράσεων σε διάφορες γλώσσες, βαλκανικές και άλλες. Βέβαια, σύμφωνα με τους πορτοκαλίζοντες παρετυμολόγους μας, όπως την πρόσφατα εκλιπούσα κ. Τζιροπούλου, η έκφραση έχει ελληνική αρχή, από το «σε οικτίρω». Μάλιστα, σε μια ομάδα ελληνετυμολογίας στο Φέισμπουκ είχαν φανταστεί ότι την έκφραση αυτή την εκφωνούσε, στην οθωμανική αυλή, ο δήμιος, ενώ αποκεφάλιζε τους ισχυρούς τοπάρχες που είχαν εναντιωθεί στον Σουλτάνο!
Αλλά ας δώσουμε τον λόγο στον Νικολάου:
Στην Κβόρα τέθηκαν δύο συναφείς ερωτήσεις: «τι σημαίνει το siktir στα περσικά;», και ποιοι πρώην οθωμανοκρατούμενοι λαοί καταλαβαίνουν ακόμα το siktir;»
Τον οβολό μου τον κατέθεσα στην απάντησή στο δεύτερο, που ήταν αρχικά σχόλιο στο πρώτο. (Δεν ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που ασχολήθηκα με το σιχτίρ: το 2010 είχα γράψει άρθρο όπου πρότεινα πως το α στο α σιχτίρ πηγάζει από το τουρκικό hassiktir, και πως το τουρκικό hay! ίσως να προκάλεσε το άει να περιοριστεί σε επιφωνηματική χρήση.)
Μια περιοδεία στις γλώσσες που γειτονεύουν με τα τουρκικά πάντως αξίζει. Ας περάσω τις απαντήσεις που δόθηκαν στην Κβόρα με τη σειρά.
Στα ελληνικά, να αναφέρω μόνο τις συνεκδοχές που έχουν αναπτυχθεί με το σιχτίρ. Στην Κρήτη το γαμοπίλαφο είναι συχνά το τελευταίο πιάτι που σερβιρίζεται στους καλεσμένους σε γάμο. Ο γάμος παίρνει τρεις μέρες, και καλεσμένο είναι ολόκληρο το χωριό. Εξ ού και η εναλλακτική ονομασία του πιάτου (στην Κρήτη, αλλά και στην Πόλη): σιχτίρ πιλάφ. (Και θα μπορούσε να πει κανείς, πως πάλι για γαμο-πίλαφο πρόκειται.) Ανάλογα είναι και το σιχτίρ γλυκό και το σιχτίρ καφεσί.
Όπως επεσήμανε η φίλη Δήμητρα Τριανταφυλλίδου, στη Θράκη παίζουν, συχνά σε γάμους, σκοπό με όνομα σιχτίρ χαβασί. «Ο χορός είναι μονότονος, γρήγορος, και τα βήματα δεν είναι καθόλου εύκολα άμα τα έχεις κοπανήσει. Οι μουσικοί το παίζουν για να κουράσουν τον κόσμο και να τον προτρέψει να φύγει. Είναι το πρώτο μέρος του βίντεο. Δεν είναι και τόσο ανιαρό τα πρώτα ένα-δύο λεπτά, αλλά μετά…»
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 