Σαρανταπέντε χρόνια μετά…

Για την αυριανή επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου αναδημοσιεύω, με λιγοστές τροποποιήσεις, ένα άρθρο που είχαμε δημοσιεύσει πριν από έξι χρόνια τέτοιες μέρες. Η επανάληψη δεν είναι ίσως άσκοπη.

Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες σαράντα πέντε χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, σε μια Ελλάδα που εδώ και οχτώ χρόνια βρισκεται σε κρίση, όπως βαθιά κρίση βίωνε και το 1973 το δικτατορικό καθεστώς, κρίση την οποία είχε προσπαθήσει να εκτονώσει και να αποφύγει με την προσπάθεια ελεγχόμενης επιστροφής σε μια μορφή κοινοβουλευτικής ζωής, με την ανακήρυξη προεδρικής δημοκρατίας και την ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Σπ. Μαρκεζίνη, μια προσπάθεια που ματαιώθηκε με τη φοιτητική εξέγερση και την αιματηρή καταστολή που ακολούθησε -μια βδομάδα μετά, η ομάδα Ιωαννίδη ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο και έβαλε τέρμα στα πειράματα εκδημοκρατισμού.

Η κρίση που περνάμε σήμερα έχει, αναμενόμενα ίσως, θέσει υπό αμφισβήτηση και την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Βέβαια, η βασική θέση της αμφισβήτησης, δηλαδή ότι η λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου» εξαργύρωσε τη συμμετοχή της στον αντιδικτατορικόν αγώνα με την αναρρίχηση σε πολιτειακά αξιώματα, δεν είναι καινούργια, ακούγεται εδώ και πολλά χρόνια, απλώς τώρα ακούγεται περισσότερο.

Πιστεύω πως η θέση αυτή, που την ακούει κανείς και από καλοπροαίρετους ανθρώπους, είναι μακριά από την αλήθεια. Δεν θα αρνηθώ ότι πολλοί πρωταγωνιστές του φοιτητικού αντιδικτατορικού αγώνα κατέλαβαν υπουργικά αξιώματα ή βουλευτικές και κρατικές θέσεις, αλλά αυτοί ήταν η εξαίρεση μάλλον παρά ο κανόνας. Αν εξετάσουμε τον κατάλογο των μελών της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης του Πολυτεχνείου, θα δούμε ότι από τα 33 τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της μόνο 6-7 κατέλαβαν τέτοιες θέσεις και αξιώματα σε όλα αυτά τα χρόνια, ποσοστό που το βρίσκω μικρό. Θα έλεγα μάλιστα ότι, σε σύγκριση με άλλα αντιστασιακά και αντικαθεστωτικά κινήματα, οι φοιτητές του αντιδικτατορικού αγώνα κατέλαβαν μάλλον λιγοστές θέσεις και οπωσδήποτε όχι κορυφαίες -μέχρι στιγμής, αν δεν κάνω λάθος, δεν έχει υπάρξει Πρόεδρος ή πρωθυπουργός ή έστω αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης που να βγήκε από το φοιτητικό κίνημα του 1973, ενώ υπήρξε από τις (εντελώς ξεχασμένες) φοιτητικές απεργίες του 1907 (ο Γεώργιος Παπανδρέου) ή από τις μαθητικές κινητοποιήσεις των αρχών του 1990 (ο Αλέξης Τσίπρας), για να μην πάμε στον Χάβελ, τον Βαλέσα, ή στους εκατοντάδες γκωλικούς στη Γαλλία μετά το 1945. Αυτό βέβαια έχει να κάνει και με το ότι η δικτατορία κατέρρευσε και δεν ανατράπηκε, και ότι τη διαδέχτηκε ένα καθεστώς στο οποίο κυριαρχούσε ένα κόμμα που στεκόταν αμήχανο και δύσπιστο απέναντι στον μαχητικό αντιδικτατορικό αγώνα, στον οποίο ελάχιστα στελέχη του είχαν πάρει ενεργό μέρος.

Στο κάτω-κάτω, δεν είναι άτοπο, αφύσικο ή κατακριτέο αν, από μια ομάδα εικοσάχρονων που ασχολούνται έντονα με τους πολιτικούς αγώνες κάποιοι φτάσουν, τριάντα χρόνια μετά, σε υψηλά αξιώματα. Για όσους δεν ανήκουν στην άρχουσα τάξη, ώστε να κληρονομούν τη βουλευτική έδρα από τον πατέρα τους ή να την εξασφαλίζουν αβρόχοις ποσί από τον κομματικοκρατικό μηχανισμό μόλις τελειώσουν το Κολέγιο και το Χάρβαρντ, η συμμετοχή στα κοινωνικά κινήματα είναι ο συνήθης τρόπος ενασχόλησης με την πολιτική, αλλά φαίνεται θεωρούμε αφύσικο να αναδεικνύεται κανείς χωρίς να χρησιμοποιεί τον πατροπαράδοτο τρόπο των γόνων της άρχουσας τάξης.

Advertisement

Πριν από 50 χρόνια: η χιονισμένη προεκλογική περίοδος του 1964 όπως τη σχολίασε ο Μποστ

Ο Μποστ αρέσει στο ιστολόγιο και, ελπίζω, σε αρκετούς αναγνώστες και φίλους. Εδώ και λίγο καιρό ανεβάζω, πότε-πότε, σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν σημαντικά γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια. Το προηγούμενο σκίτσο αυτής της σειράς, που σχολίαζε τις διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο, το είχαμε δημοσιεύσει πριν από 20 περίπου μέρες.

Ο Γενάρης του 1964 ήταν κρύος και στις 16-18 του μήνα χιόνισε ακόμα και στο κέντρο της Αθήνας, όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες, το χιόνι έφτασε τους 30 πόντους. (Χιόνισε και στο Φάληρο, όπως και δυο χρόνια μετά, το 1966, που είχαμε έναν ακόμα μεγάλο χιονιά -και μετά χρειάστηκε να περιμένουμε τον… Μάρτη του 1987 για να δούμε χιόνια στο Φάληρο). Ο χιονιάς βρήκε τη χώρα σε προεκλογική περίοδο: μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1963, που του είχαν δώσει νίκη αλλά όχι αυτοδύναμη πλειοψηφία στη Βουλή, ο Γεώργιος Παπανδρέου, αρχηγός της Ένωσης Κέντρου, παραιτήθηκε με αποτέλεσμα η χώρα να οδηγηθεί σε νέες εκλογές που είχαν οριστεί για τις 16 Φεβρουαρίου.

Η ηττημένη ΕΡΕ βρισκόταν σε κατάσταση αποσύνθεσης με τον Κ. Καραμανλή να έχει αποχωρήσει για το Παρίσι (είδαμε πριν από λίγο καιρό το σχετικό σκίτσο του Μποστ) και τον Παν. Κανελλόπουλο να έχει αναλάβει το άχαρο έργο να οδηγήσει το κόμμα σε μια προδιαγραμμένη ήττα, παρά τη συνεργασία με το μικρό κόμμα των Προοδευτικών του Σπ. Μαρκεζίνη. Η προεκλογική εκστρατεία της ΕΡΕ, που είχε στηριχτεί σε κινδυνολογία για τη σταθερότητα της δραχμής δεν έπειθε και όλοι πρόβλεπαν τη νίκη του Παπανδρέου, όπως και τελικά έγινε.

Τριανταεννιά χρόνια μετά…

Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες τριανταεννιά χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, σε μια Ελλάδα που βιώνει μια βαθύτατη κρίση, όπως βαθιά κρίση βίωνε και το 1973 το δικτατορικό καθεστώς, κρίση την οποία είχε προσπαθήσει να εκτονώσει και να αποφύγει με την προσπάθεια ελεγχόμενης επιστροφής σε μια μορφή κοινοβουλευτικής ζωής, με την ανακήρυξη προεδρικής δημοκρατίας και την ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Σπ. Μαρκεζίνη, μια προσπάθεια που ματαιώθηκε με τη φοιτητική εξέγερση και την αιματηρή καταστολή που ακολούθησε -μια βδομάδα μετά, η ομάδα Ιωαννίδη ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο και έβαλε τέρμα στα πειράματα εκδημοκρατισμού.

Η βαθιά κρίση που περνάμε σήμερα έχει, εύλογα ίσως, θέσει υπό αμφισβήτηση και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αν και η βασική θέση της αμφισβήτησης, δηλαδή ότι η λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου» εξαργύρωσε τη συμμετοχή της στον αντιδικτατορικόν αγώνα με την αναρρίχηση σε πολιτειακά αξιώματα, δεν είναι καινούργια, ακούγεται εδώ και πολλά χρόνια, απλώς τώρα ακούγεται περισσότερο.

Πιστεύω πως η θέση αυτή, που την ακούει κανείς και από καλοπροαίρετους ανθρώπους, είναι μακριά από την αλήθεια. Δεν θα αρνηθώ βέβαια ότι πολλοί πρωταγωνιστές του φοιτητικού αντιδικτατορικού αγώνα κατέλαβαν υπουργικά αξιώματα ή βουλευτικές και κρατικές θέσεις, αλλά αυτοί ήταν η εξαίρεση μάλλον παρά ο κανόνας. Αν εξετάσουμε τον κατάλογο των μελών της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης του Πολυτεχνείου, θα δούμε ότι από τα 33 τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της μόνο πέντε ή έξι κατέλαβαν τέτοιες θέσεις και αξιώματα σε όλα αυτά τα χρόνια, ποσοστό που το βρίσκω μικρό. Θα έλεγα μάλιστα ότι, σε σύγκριση με άλλα αντιστασιακά και αντικαθεστωτικά κινήματα, οι φοιτητές του αντιδικτατορικού αγώνα κατέλαβαν μάλλον λιγοστές θέσεις και οπωσδήποτε όχι κορυφαίες -μέχρι στιγμής, αν δεν κάνω λάθος, δεν έχει υπάρξει Πρόεδρος ή πρωθυπουργός ή έστω αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης που να βγήκε από το φοιτητικό κίνημα του 1973, ενώ υπήρξε από τις φοιτητικές απεργίες του 1907 (ο Γ. Παπανδρέου) ή από τις μαθητικές κινητοποιήσεις των αρχών του 1990 (ο Αλ. Τσίπρας), για να μην πάμε στον Χάβελ, τον Βαλέσα, ή στους εκατοντάδες γκωλικούς στη Γαλλία μετά το 1945. Αυτό βέβαια έχει να κάνει και με το ότι η δικτατορία κατέρρευσε και δεν ανατράπηκε, και ότι τη διαδέχτηκε ένα καθεστώς στο οποίο κυριαρχούσε ένα κόμμα που στεκόταν αμήχανο και δύσπιστο απέναντι στον μαχητικό αντιδικτατορικό αγώνα, στον οποίο ελάχιστα στελέχη του είχαν πάρει ενεργό μέρος.

Εις μνήμην Βασίλη Χριστοδούλου (1917-2010)

Από http://www.os3.gr

Πέθανε προχτές ο γελοιογράφος Βασίλης Χριστοδούλου, ύστερα από ευδόκιμη γελοιογραφική θητεία που ξεπέρασε τις έξι δεκαετίες, σε πάμπολλες εφημερίδες και περιοδικά, ας πούμε στη Βραδυνή ή στο Ρομάντζο. Πριν από μερικά χρόνια είχα διαβάσει μια συνέντευξή του και είχα εκπλαγεί συνειδητοποιώντας ότι εξακολουθούσε να σχεδιάζει γελοιογραφίες καθημερινά, αν και σε προχωρημένη ηλικία, περασμένα τα 85, και τον είχα θαυμάσει. Βέβαια, επειδή οι εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν τελευταία δεν ήταν καθόλου του γούστου μου, δεν έχω δει την τελευταία του δουλειά κι έτσι στη μνήμη μου θα μείνει σαν ο πολιτικός γελοιογράφος της αντιδικτατορικής περιόδου της Βραδυνής το 1973, καθώς και από τις εξαιρετικές έγχρωμες γελοιογραφίες του στην τελευταία σελίδα του Ρομάντζου, όπου τα σκίτσα του έκαναν καλή παρέα με τους βαρελόφρονες του Αρχέλαου και τον Σπαγγοραμμένο του Πολενάκη.

Σκέφτηκα να κάνω μια μικρή αναδρομή ακριβώς στις αντιδικτατορικές γελοιογραφίες του Β. Χριστοδούλου στη Βραδυνή του 1973, που τυχαίνει να τις έχω στο αρχείο μου. Όμως θα δώσω τον λόγο και στον Στάθη Σταυρόπουλο, ο οποίος χτες έγραψε στην Ελευθεροτυπία τα εξής με τα οποία συμφωνώ εκτός από μια λέξη: Ενας απ’ τους μεγαλύτερους Ελληνες γελοιογράφους, ο πρωτομάστορας Βασίλης Χριστοδούλου, εκδήμησε χθες σε ηλικία 93 ετών. Εχοντας αρχίσει να δημοσιεύει γελοιογραφίες από το 1936, μόλις σε ηλικία 19 χρόνων, υπήρξε, ώς τις ημέρες μας, η ζωντανή ιστορία της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής γελοιογραφίας. Διέπρεψε και στα δύο είδη! και ως πολιτικός γελοιογράφος στην «Αθηναϊκή» και κυρίως στη «Βραδυνή» για 20 και παραπάνω χρόνια, αλλά και ως αστέρι της κοινωνικής γελοιογραφίας σε περιοδικά, όπως ο «Θησαυρός», το «Πάνθεον», οι «Εικόνες» το θρυλικό «Ρομάντζο» κι άλλες «χάρτινες» (και πολύ καλύτερες) «τηλεοράσεις» της εποχής ’50, ’60, ’70. Θα μείνω ερωτευμένος με τις χάρτινες γυναίκες του Χριστοδούλου, τις τρομερές ατάκες των ηρώων του -των απλών καθημερινών ανθρώπων. Οι γελοιογραφίες του Βασίλη Χριστοδούλου συζητιούνταν στα καφενεία, ενώ με το πενάκι του απέδωσε τα ήθη μισού και πάνω αιώνα, συμβάλλοντας ταυτοχρόνως στη διαμόρφωσή τους. Τώρα που τέλειωσε μπορούμε να μακαρίσουμε τη συμβολή του στα ελληνικά γράμματα, εύγε!

Βρετός Βενιζέλος

Όχι, δεν σχολιάζω τον ανασχηματισμό -άλλωστε ο κ. Ευ. Βενιζέλος ήταν από τους αμετακίνητους. Συζητήσαμε όμως τις προάλλες, σε κάποιο παλιό νήμα που απρόσμενα αναστήθηκε (δείτε τα σχόλια από 104 και πέρα), για κάποια ασυνήθιστα βαφτιστικά ονόματα, που στη συνέχεια έγιναν και επώνυμα, και που είχαν ξορκιστικό χαρακτήρα, όπως τα Βρετός, Αγοραστός, Πουλημένος. Υποσχέθηκα να γράψω κάτι για τα ονόματα γενικώς, αλλά χτες στο αεροπλάνο πήρα μαζί μου ένα βιβλίο που δεν το είχα διαβάσει και εκεί βρήκα μια αναφορά στο θέμα μας, οπότε μου φάνηκε ταιριαστό να κάνω ξεχωριστό άρθρο.

Το βιβλίο είναι το «Νεοελληνικά επώνυμα με ιατρική προέλευση» του λόγιου γιατρού Γεράσιμου Ρηγάτου, ο οποίος συνεχίζει την παλιά παράδοση των ιατροφιλοσόφων: έχει γράψει, πέρα από λογοτεχνικά έργα, πάρα πολλά βιβλία λαογραφικά και γλωσσικά, πάντα από ιατρική σκοπιά’ δείγμα από το τεράστιο έργο του μπορείτε να πάρετε στον ιστότοπό του. Το συγκεκριμένο βιβλίο εξετάζει όλα τα νεοελληνικά επώνυμα που έχουν έστω και μακρινή σχέση με την ιατρική, δηλαδή όχι μόνο τα δηλωτικά ιατρικού  επαγγέλματος (Γιατράκης, Δετοράκης, Βατσινάς, Φλεμοτόμος κτλ.) που δεν είναι και πολλά, αλλά και τα πολύ περισσότερα επώνυμα που δηλώνουν σωματικά γνωρίσματα (Μαυροφρύδης, Μυταράς, Αυτιάς, Μουστακλής, Κοντός κτλ.) ή παθήσεις. Κοντά σ’ αυτά, και τα ονόματα που μας ενδιαφέρουν.