Αλέξης Πάρνης (1924-10.3.2023)

Ο μεγάλος συγγραφέας Αλέξης Πάρνης έφυγε από τη ζωή στα 99 του χρόνια. Είχα την τύχη και την τιμή να τον γνωρίσω, οπότε θέλω να του αφιερώσω το σημερινό άρθρο σαν μνημόσυνο. Θα αναφέρω και κάποια πράγματα που είχε διηγηθεί ο ίδιος κατά καιρούς.

Πριν προχωρήσω, να ενημερώσω πως η κηδεία του γίνεται σήμερα στις 3μμ στο νεκροταφείο των Γλυκών Νερών -δυστυχώς εγώ δεν βρίσκομαι στην Ελλάδα ώστε να πάω.

Το πραγματικό του όνομα ήταν Σωτήρης Λεωνιδάκης, γεννήθηκε το 1924 στον Πειραιά, και από νέος έγραφε και συμμετείχε στην πνευματική κίνηση. Στο περιοδικο Αργώ το 1943 δημοσιεύει ποιήματα (βλ. παρακάτω) αλλά και δοκίμια.

Ο πατέρας του είχε ένα μικρό υφαντουργείο και στην κατοχή έκρυψαν την οικογένεια του Εβραίου συνεταίρου του, πράγμα που έγινε αιτία να συνδεθεί ο νεαρός Σωτήρης με το ΕΑΜ και με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ. Συμμετείχε, ως καπετάν Αλέξης, διοικητής λόχου, στην τελευταία μάχη με τους Γερμανούς, στα περιβόλια του Ροσινιόλ τον Σεπτέμβρη του 1944.

Στα Δεκεμβριανά πληγώθηκε στο γόνατο από θραύσμα χειροβομβίδας έξω από το φαρμακείο του Μπακάκου στην Ομόνοια. Μεταφέρθηκε στο Ρουμπίκ της Αλβανίας, όπου το τραύμα του είχε χειροτερέψει και, για να μην πεθάνει από τη μόλυνση, οι γιατροί είχαν αποφασίσει να του κόψουν το πόδι. Όπως έλεγε ο ίδιος, μια νοσοκόμα έβαλε τις φωνές: «Θα αφήσετε ανάπηρο το παλικάρι; Καλύτερα να πεθάνει» και τους παρακάλεσε να περιμένουν έναν Ιταλό γιατρό, αιχμάλωτο, που θα ερχόταν σε μερικές μέρες -έτσι έγινε, κι η θεραπεία του Ιταλού απέτρεψε τον ακρωτηριασμό.

Περιοδικό Αργώ, 10-11/1943Μετά την Αλβανία πέρασε ένα διάστημα στο Μπούλκες της Βοϊβοντίνας, όπως κι άλλοι καταδιωκόμενοι ελασίτες. Εκεί άρχισε να γράφει για το θέατρο (ένα έργο τη βδομάδα, έχει πει σε μια συνέντευξη) για τις ανάγκες των Ελλήνων του Μπούλκες. Τελικά γύρισε στην Ελλάδα το 1948 και συμμετείχε στην τελική φάση του εμφυλίου πολέμου ως υπολοχαγός-πολεμικός ανταποκριτής και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Προς τη Νίκη, που εξέδιδε ο ΔΣΕ. (Τότε αρχίζει να υπογράφει ως Αλέξης Πάρνης).

Advertisement

Κωνσταντινούπολη, η πόλη που ανήκει σε όσους τη νιώθουν και την αγαπούν (άρθρο του Στέλιου Ελληνιάδη)

Την προπαραμονή της Πρωτοχρονιάς συνάντησα τον φίλο Στέλιο Ελληνιάδη. Κρατούσε το τελευταίο φύλλο του «Δρόμου της Αριστεράς» και μου έδειξε το άρθρο που θα σας παρουσιάσω σήμερα -«το καλύτερο άρθρο που έχω γράψει για την Κωνσταντινούπολη», είπε. «Θα το βάλω στο ιστολόγιο κάποια στιγμή», του είπα. Καθώς χτες είχα ταξίδι και δεν προλάβαινα να γράψω άρθρο, θεώρησα πως είναι κατάλληλη η στιγμή για την αναδημοσίευση.

Ο Στέλιος, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, κρατάει στον Δρόμο της Αριστεράς ένα δισέλιδο που έχει τον τίτλο «Περίπτερο Ιδεών». Το άρθρο δημοσιεύτηκε, φυσικά, και στον ιστότοπο της εφημερίδας.

Κωνσταντινούπολη, η πόλη που ανήκει σε όσους τη νιώθουν και την αγαπούν

Η Νέα Υόρκη είναι αμερικάνικη, η Μόσχα ρώσικη, το Παρίσι γαλλικό, το Λονδίνο αγγλικό, το Βερολίνο γερμανικό, η Αθήνα ελληνική. Η Κωνσταντινούπολη, όμως, ενώ βρίσκεται μέσα και κατοικείται από πολίτες του τουρκικού κράτους, βασικά Τούρκους και Κούρδους, δεν είναι τουρκική. Όπως δεν είναι ελληνική, ρωμαϊκή, φράγκικη, οθωμανική, πολυθεϊκή, χριστιανική ορθόδοξη, αιρετική ή καθολική, μουσουλμανική, ούτε βέβαια ρώσικη, αρμένικη ή εβραϊκή. Είχε αυτοκράτορες και αυτοκρατόρισσες, σουλτάνους και σουλτάνες, πρίγκιπες και πριγκίπισσες, Ιταλούς, Μακεδόνες, Ίσαυρους, Ιλλυριούς, Σλάβους, Θράκες, ‘Ιβηρες, Χαζάρους, Έλληνες, Αρμένιους, Γαλάτες, Πέρσες, Άραβες, Οθωμανούς, Τούρκους, από πολλές φυλές και εθνότητες (Παφλαγόνες, Δάκες, Φρύγες, Λυδούς, Πάρθους, Κούρδους κ.ά.). Κανένας από τους 91 αυτοκράτορες και τους 36 σουλτάνους, συν τις συμβίες τους, δεν έμεινε στην ιστορία με αναφορά στην εθνική του καταγωγή, με εξαίρεση τον Λέοντα Γ΄ τον Ίσαυρο, τον Λέοντα Δ΄ τον Χάζαρο και την Ειρήνη την Αθηναία. Ασφαλώς, η παράλειψη αυτή οφείλεται στο ό,τι οι αυτοκρατορίες αυτές, με συνολική διάρκεια ζωής 1600 χρόνια, ήταν πολυεθνικές και όχι εθνικές. Αλλά, αυτό ακριβώς το γεγονός συνέτεινε ώστε η Πόλη να αποκτήσει μέσα σε 16 αιώνες ένα χαρακτήρα, μία «φύση» μοναδική και ξεχωριστή, η οποία όσο κι αν συμπιέζεται και παραβιάζεται παραμένει υπαρκτή και αισθητή ακόμα και από τον πιο αδαή κάτοικο ή επισκέπτη. Καθένας μπορεί να την αισθανθεί δική του, να τη νιώσει ελληνική, τούρκικη, οικουμενική ή ατομικά προσωπική. Κάτι που δεν ισχύει για καμία άλλη πόλη του κόσμου, όσα θέλγητρα κι αν έχει. Μάταια προσπαθούν οι εθνικιστές να τη στριμώξουν μέσα στα κουτάκια τους.

Ατενίζοντας την Αγία Σοφία (φωτο Στ. Ελληνιάδης, 2002)

Η πόλη όλων

Η Κωνσταντινούπολη έχει τον δικό της πολιτισμό χωρίς να είναι πάντα η ίδια. Πολλοί Τούρκοι, παλιοί της κάτοικοι και καλλιεργημένοι αστοί, νοσταλγούν τους Έλληνες που ξεριζώθηκαν γιατί η παρουσία μας συμβόλιζε τη διαχρονική Κωνσταντινούπολη. Δεν τους λείπουμε για την οικονομική μας συνδρομή στον πλούτο της πόλης, η οποία έτσι κι αλλιώς στην τελευταία φάση της ανθηρής μας κοινότητας δεν ήταν πια τόσο καθοριστική, αφού η πόλη μεγάλωνε και η συμμετοχή μας μίκραινε. Μάλιστα, σήμερα, ακόμα κι αν δεν είχαμε φύγει, θα ήμασταν πολύ λίγοι ανάμεσα στα 15-17 εκατομμύρια που την έχουν κατακλύσει. Μας νοσταλγούν γιατί η τουρκοποίηση, εκ προθέσεως και εκ των πραγμάτων, αντιβαίνει στον ενσωματωμένο οικουμενικό υπερεθνικό χαρακτήρα της Πόλης. Οι περί ου ο λόγος Τούρκοι ξέρουν τι αξία έχει αυτή η φυσιογνωμία της Πόλης και αυτήν επιθυμούν να έχει. Αυτή τους γεμίζει κι αυτήν έχουν ανάγκη να διαφυλάξουν από την κακοποίηση και την αλλοίωση. Τη θεωρούν στολίδι της χώρας τους με βάση την ιστορία της. Γι’ αυτό νοσταλγούν τους «Ρουμ», τους «μειονοτικούς», τους «γκιαούρηδες» που έλεγαν οι φανατισμένοι εθνικιστές. Γι’ αυτό δεν θέλουν να φύγει το Πατριαρχείο. Γι’ αυτό δεν ενοχλούνται καθόλου όταν κάποιος αποκαλεί την πόλη τους Κωνσταντινούπολη. Και γι’ αυτό διαμαρτύρονται και αντιστέκονται με μεγάλο ρίσκο στην ανέγερση των ουρανοξυστών και την «αξιοποίηση» του πάρκου Γκεζί. Όχι μόνο για τους περιβαλλοντικούς λόγους που αγωνίζονται οι ευαίσθητοι άνθρωποι σε κάθε μέρος του κόσμου. Η υπεράσπιση της αισθητικής της Πόλης έχει και μία άλλη διάσταση, διιστορική και υποδόρια, που κάνει τους πολίτες να συνταράσσονται όταν οι εξουσίες και τα οργανωμένα συμφέροντα ασελγούν πάνω της.

Τα Φέιγ βολάν της Κατοχής και ο Βάρναλης ως δημοσιογράφος

Την περασμένη Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου πήρα μέρος σε μια ωραία εκδήλωση στην Ηλιούπολη, με θέμα τον Κώστα Βάρναλη. Οι διοργανωτές, ο Όμιλος Κώστας Βάρναλης όπως λέγονται, θέλησαν να τιμήσουν τα 40 χρόνια από τον θάνατο του Κώστα Βάρναλη (16.12.1974) κι έτσι, παίρνοντας σαν αφετηρία το βιβλίο «Φέιγ βολάν της Κατοχής», που περιλαμβάνει μια επιλογή από τα κατοχικά χρονογραφήματά του, θέλησαν να δώσουν μια συνολικότερη εικόνα του δημιουργού κι έτσι προσκάλεσαν αρκετούς μελετητές του έργου του που ο καθένας αναφέρθηκε και σε διαφορετική πτυχή του έργου του Βάρναλη. Ανάμεσα στις ομιλίες προβλήθηκαν ντοκιμαντέρ για τον Βάρναλη καθώς και στιγμιότυπα από την κηδεία του.

Το βιβλίο «Φέιγ βολάν της Κατοχής» (εκδόσεις Καστανιώτης, 2007) περιλαμβάνει χρονογραφήματα του Βάρναλη γραμμένα το 1942 και το 1943, στη «βαθιά Κατοχή» δηλαδή. Ο Γιώργος Ζεβελάκης είχε την ευφυή ιδέα να μην παρουσιάσει χρονολογικά τα χρονογραφήματα, αλλά να τα χωρίσει σε ενότητες ανάλογα με το θέμα τους: Ιστορίες εσωτερικού χώρου, Περιπλανήσεις στην πόλη, Προς άγραν τροφής, Οίνος ευφραίνει καρδίαν, Αττικοί περίπατοι, Καιρού επιτρέποντος, Εκτός τόπου και χρόνου, και Τέχνη και Ζωή.

Οι διοργανωτές προσκάλεσαν κι εμένα, και δέχτηκα με χαρά, ιδίως επειδή στο πάνελ συμμετείχαν καλοί φίλοι, όπως ο Γιώργος Ζεβελάκης, που όπως είπαμε είναι ο επιμελητής των «Φέιγ βολάν της Κατοχής», ο ιστορικός Γιώργος Πετρόπουλος και ο Στέλιος Ελληνιάδης. Είχα μαζί μου ένα μαγνητοφωνάκι κι έτσι κατέγραψα όλη την εκδήλωση, και ο φίλτατος Στάζιμπος, με κάτι μαγικά που έκανε, αφαίρεσε τα παρέμβλητα μέρη και απομόνωσε τις ομιλίες.

Και μια φωτογραφία από την εκδήλωση (ίσως αργότερα να βάλω καλύτερη). Από το πάνελ λείπει ο Γιώργος Πετρόπουλος, που προτίμησε να μιλήσει όρθιος δεξιά -και δεν φαίνεται.

Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω το γραπτό κείμενο της ομιλίας μου, ανεβάζω όμως και τα ηχητικά αρχεία των ομιλιών όλων των ομιλητών:

Εισαγωγή από τον δημοσιογράφο Περικλή Καπετανόπουλο, εκ μέρους της ομάδας Κώστας Βάρναλης:

Ομιλία του Γιώργου Ζεβελάκη, ο οποίος αφηγείται πώς γεννήθηκε το βιβλίο Τα φέιγ βολάν της Κατοχής:

Ομιλία δική μου, για τη δημοσιογραφική θητεία του Κώστα Βάρναλη:

Ομιλία του Γιώργου Πετρόπουλου, με θέμα ‘Ο Βάρναλης ως ιστορικό πρόσωπο’:

Ομιλία του Νίκου Καραβέλου για την ποίηση του Βάρναλη:

Ομιλία του Στέλιου Ελληνιάδη για τη μελοποιημένη ποίηση του Βάρναλη:

Κύπρος, ξυπόλυτη στ’ αγκάθια (Στέλιος Ελληνιάδης)

 

Μπορεί η προχτεσινή, επώδυνη για την Κύπρο, συμφωνία της Ευρωομάδας να είναι η καλύτερη δυνατή υπό τις παρούσες συνθήκες, όπως υποστήριξε ο Κύπριος πρόεδρος στο χτεσινό διάγγελμά του, μπορεί να είναι παραδειγματική τιμωρία για να θυμίζει τι παθαίνουν τα ποντίκια όταν βρυχώνται, πάντως είναι μάλλον βέβαιο ότι το κυπριακό επεισόδιο δεν τελειώνει εδώ και ότι οι επιπτώσεις του δεν πρόκειται να περιοριστούν μόνο στην Κύπρο, ίσως ούτε μόνο στην Ελλάδα.

Το ιστολόγιο θα ήθελε να ακούσει τη γνώμη σας. Σαν έναυσμα για τη συζήτηση, βάζω ένα εκτενές άρθρο του φίλου Στέλιου Ελληνιάδη, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Δρόμος της Αριστεράς. Ο τίτλος του άρθρου είναι «Κύπρος. Ξυπόλυτη στ’ αγκάθια«. Ο τίτλος μοιάζει να αναφέρεται στα πρόσφατα γεγονότα· όμως όχι, το άρθρο είναι παλιότερο: δημοσιεύτηκε πριν από ενάμιση σχεδόν χρόνο, στις 3 Οκτωβρίου 2011, σε μια εποχή όπου στο νησί επικρατούσε κλίμα ευφορίας με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Δεν ξέρω αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε προφητικό το άρθρο, αφού δεν προείδε ακριβώς όσα συνέβηκαν τις τελευταίες μέρες, αλλά ασφαλώς δεν είναι αυτό το ζητούμενο.

ΚΥΠΡΟΣ, ΞΥΠΟΛΥΤΗ ΣΤ’ ΑΓΚΑΘΙΑ

«Μπορεί στην Κυπριακή Δημοκρατία να επικρατεί ευφορία, αναφορικά με την έναρξη της ερευνητικής γεώτρησης στο θαλάσσιο τεμάχιο ‘‘12’’ της κυπριακής ΑΟΖ και για τη… νίκη μας έναντι της Τουρκίας, ενώ κάποιοι να έχουν ήδη παραγγείλει τις κελεμπίες τους για να τους βρει πανέτοιμους η ανακήρυξη της χώρας σε σεϊχάτο. Ωστόσο, έγκριτοι Ισραηλινοί καθηγητές είναι πάρα πολύ συγκρατημένοι και υπογραμμίζουν ότι το φυσικό αέριο δεν δίνει κατ’ ανάγκην και γεωπολιτική ισχύ». (Κατερίνα Ηλιάδη, εφημ. Αλήθεια)
«Η ενέργεια είναι ένα πολύ αδύναμο εργαλείο για χρήση στη γεωπολιτική ισχύ. Σπάνια επιλύει συγκρούσεις μεταξύ χωρών…». (καθηγήτρια Μπρέντα Σιίφερ, στην εκπομπή του Γ. Καρεκλά «Προεκτάσεις», ΡΙΚ)
«Οι πηγές του φυσικού αερίου που θα βρούμε είναι η σωτηρία μας, από κάθε άποψη». (Αδάμ Κόμπος, εφημ. Ο Φιλελεύθερος)

Χωρίς στρατηγική
Πηγαίνοντας στην Κύπρο, επιβεβαίωσα αυτό που φοβόμουν, ότι δεν έφταιγε μόνο η διανοητική μου επάρκεια, αλλά έφταιγε και η κυπριακή πραγματικότητα. Δεν υπήρξε ούτε ένας από τους συνομιλητές μου εκεί, που να μη με διαβεβαίωσε με έμφαση, και λύπη, ότι στην Κύπρο οι πολιτικές δυνάμεις που την κυβερνούν δεν έχουν καμία πολιτική άξια σχολιασμού. Η ανεπάρκειά τους σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα επισημαίνεται απ’ όλους.
Μίλησα με ευφυείς και δημιουργικούς ανθρώπους από το χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και της πολιτικής. Με καθηγητές πανεπιστημίου, συγγραφείς, βιβλιοπώλες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους, αλλά και με υπαλλήλους και ταξιτζήδες, από την «πατριωτική» Αριστερά έως την Κεντροδεξιά, συμπεριλαμβανομένων μελών του ΑΚΕΛ, το οποίο αυτοκατατάσσεται στα επιβιώσαντα «ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα». Φυσικά, δεν ταυτίζονταν οι απόψεις τους, αλλά συμφωνούσαν όλοι, ακόμα και άνθρωποι που σχετίζονται πολιτικά με το ΑΚΕΛ, ότι δεν υπήρξε και δεν υπάρχει στρατηγική στα κυπριακά κόμματα και ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, επί της ουσίας, πλέει ακυβέρνητη στη Μεσόγειο, κι όπου τη βγάλει η τύχη και η συγκυρία. Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο στενόχωρο απ’ αυτή τη διαπίστωση, σήμερα. Μετά από τόσες εμπειρίες και παθήματα, αλλά και επιτεύγματα, και μάλιστα με ένα έστω sui generis κομμουνιστικό κόμμα στην εξουσία.
Επειδή κριτικές αποτιμήσεις που τσούζουν σπανιότατα κάνουν οι δικοί μας πολιτικοί για τους ομόλογούς τους στην Κύπρο, του ΣΥΝ και του ΚΚΕ συμπεριλαμβανομένων, προκάλεσα τους συνομιλητές μου να με βάλουν λίγο πιο μέσα στο πολιτικό κλίμα της Κύπρου, στο οποίο, αυτές τις μέρες, κυριαρχούσαν στα πρωτοσέλιδα:
α) Οι γεωτρήσεις σε συνεργασία με το Ισραήλ και την αμερικανική εταιρία Noble Energy, με συμφωνητικό που παραμένει μυστικό(!), προϊόν των ερευνών για τη χαμένη Ατλαντίδα, όπως σερβίριζαν το αλώνισμα της Ανατολικής Μεσογείου από Αμερικανούς και Ισραηλινούς τα δημοσιογραφικά βαποράκια!
β) Οι αντιπαραθέσεις με την Τουρκία και ο φόβος για πολεμικό επεισόδιο.
γ) Τα μαγειρέματα για τις δημοτικές εκλογές του Δεκεμβρίου.
δ) Η σύλληψη του Αντώνη Φανιέρου, γνωστού επιχειρηματία καζίνου, κοινώς «νονού», ο οποίος κατηγορείται ότι έστελνε μπράβους που απειλούσαν, έδερναν, απήγαγαν, έκαιγαν και σκότωναν, προκειμένου να εισπράξουν τα χρωστούμενα στο αφεντικό τους! Οι εμπρησμοί δύο αυτοκινήτων, εκείνες τις μέρες, πέρασαν στα ψιλά.

Πολιτική ανεπάρκεια
Εξαρχής, έθετα συνδυαστικά τα ακόλουθα ερωτήματα στους συνομιλητές μου:
Α. Νομίζετε ότι μπορεί το υπάρχον πολιτικό προσωπικό του νησιού να εμπλακεί χωρίς σοβαρούς κινδύνους για την ακεραιότητα και την οικονομία της Κύπρου στον ανταγωνισμό για τα πετρέλαια και τα αέρια στην Ανατολική Μεσόγειο;
Β. Αποτελεί ακόμα στρατηγικό στόχο η επανένωση του νησιού;
Γ. Είναι συμφέρουσα για την Κύπρο η όξυνση των σχέσεών της με την Τουρκία;
Οι απαντήσεις όλων ήταν από απολύτως αρνητικές έως επιφυλακτικά αρνητικές.

Μεταπασχαλινά μεζεδάκια

Σάββατο σήμερα, μεζεδάκια έχει το μενού, το ξέρουμε πια. Και καθώς σήμερα είναι το πρώτο Σάββατο μετά το Πάσχα, τα μεζεδάκια μας θα τα πούμε μεταπασχαλινά. Ας δούμε όμως τι έχει το μενού για σήμερα.

Το μενού ξεκινάει με μια αποτυχία. Ποιανού αποτυχία, θα κρίνετε εσείς. Διαβάζω στα Νέα (αλλά και σε ένα σωρό άλλους ιστοτόπους έχει αναπαραχθεί η είδηση) πως ο ΓΓ του ΟΗΕ δηλώνει ότι «Η Συρία αποτυγχάνει να εφαρμόσει την εκεχειρία». Προφανώς, μετάφραση του αγγλικού failed to, αλλά στα ελληνικά όταν κάποιος «αποτυγχάνει» να κάνει κάτι υπονοείται σαφώς ότι  ήθελε να το κάνει, προσπάθησε να το κάνει αλλά δεν κατάφερε, από ατυχία, ολιγωρία, αντίξοες συνθήκες κτλ. Στα αγγλικά το fail έχει βέβαια και αυτή την έννοια, αλλά μπορεί επίσης να σημαίνει «αδυνατώ» ή «αμελώ, παραλείπω» ή απλώς «δεν το κάνω». Στην προκείμενη περίπτωση, «Η Συρία δεν έχει εφαρμόσει την εκεχειρία», απλούστατα -και η αποτυχία χρεώνεται στη μετάφραση. Γνωστό λάθος βέβαια, αλλά αφού επαναλαμβάνεται δεν βλάφτει να το ξαναλέμε κι εμείς.

Το επόμενο μεζεδάκι έρχεται από την Καθημερινή, αλλά φροντίστε να απομακρύνετε τα παιδιά. Ο τίτλος λοιπόν του άρθρου είναι: Σκάνδαλο πρακτόρων των ΗΠΑ με ιερόδουλους. Ιερόδουλες με μουστάκια, δηλαδή. Αφήστε που και το πράκτορας είναι κι αυτό επίκοινο (ερμαφρόδιτο) και μπλέκεται ακόμα περισσότερο το θέμα.

Η γιαβουκλού κι ο φούφουτος

Μια φορά στο τόσο, ας ευλογήσω κι εγώ τα γένια μου κι ας βάλω μια κριτική για το καινούργιο μου βιβλίο, τις «Λέξεις που χάνονται«, κριτική που έγραψε ο φίλος Στέλιος Ελληνιάδης και δημοσιεύτηκε στο πρωτοχρονιάτικο φύλλο της εφημερίδας «Δρόμος της Αριστεράς», στην τακτική στήλη «Περίπτερο ιδεών» του Στέλιου, μαζί με ένα πολύ συγκινητικό υστερόγραφο για τον πατέρα μου που μας άφησε στις 17 Δεκεμβρίου.

Υπάρχει κι ένας ακόμα λόγος που αναδημοσιεύω την κριτική: μού δίνει την ευκαιρία να δώσω μια διευκρίνιση για τον τίτλο και το λημματολόγιο του βιβλίου. Όταν άρχισα να φτιάχνω το λημματολόγιο του βιβλίου, αποφάσισα ότι θα συμπεριλάβω λέξεις που λείπουν από τα δύο νεότερα μεγάλα λεξικά μας (του Μπαμπινιώτη και το Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής) -αυτό ήταν το βασικό κριτήριο για την αρχική επιλογή, αν και βέβαια στη συνέχεια μέτρησαν και άλλα κριτήρια, όπως ας πούμε το να έχω πέντε ενδιαφέροντα πράγματα να πω για τις λέξεις αυτές. Ακόμα δεν είχα καταλήξει σε τίτλο, είχα δυο-τρεις τίτλους που τους συζητούσα με τον εκδότη. 

Τελικά διαλέξαμε το «Λέξεις που χάνονται», όμως στο λημματολόγιο υπήρχε και μία λέξη, ο φούφουτος, που ενώ ικανοποιεί το αρχικό κριτήριο επιλογής (δεν την έχουν τα λεξικά), μάλλον δεν είναι ‘λέξη που χάνεται’. Επειδή όμως είχα να πω γι’ αυτήν ενδιαφέροντα πράγματα, την κράτησα στο τελικό κείμενο -αλλά εξακολουθεί να με ενοχλεί λιγάκι το ότι πάει κόντρα στον τίτλο του βιβλίου.

Ο Στέλιος διάλεξε να βάλει τον φούφουτο στον τίτλο της κριτικής του, πράγμα που μου έδωσε την αφορμή να ξομολογηθώ την αμαρτία μου. Παραθέτω τώρα την κριτική του Στέλιου Ελληνιάδη:

Η εκπομπή στο Κόκκινο

Την Κυριακή που μας πέρασε πήρα μέρος στην εκπομπή Κόκκινο πιπέρι του φίλου Στέλιου Ελληνιάδη στον ραδιοσταθμό Στο Κόκκινο 105,5. Η εκπομπή υπάρχει ονλάιν και μπορείτε να την κατεβάσετε από το ηχητικό αρχείο του ραδιοσταθμού, αλλά μου ζήτησαν, και υποσχέθηκα, να την ανεβάσω κι εδώ για να μπορεί κανείς να την ακούσει σε στρίμινγκ.

Από ένα συνδυασμό δικής μου ατζαμοσύνης και τεχνικών δυσκολιών άργησα να το κάνω, και σήμερα το πρωί δεν ήθελα να το βάλω στο ίδιο άρθρο με την Ελευθεροτυπία, οπότε, επειδή εντωμεταξύ μπορεί το αυριανό άρθρο να αναλύει την επιλογή του Μάκη Ψωμιάδη για τη θέση του πρωθυπουργού, καλύτερα να βάλω την εκπομπή στο δικό της ιδιαίτερο άρθρο, ευχαριστώντας παράλληλα τον Στάζιμπο που έκανε τη σχετική ηλεκοπτοραπτική.

 

Τζαμπατζήδες και τζάμπα μάγκες

Επειδή πήγα γυμνάσιο στον Πειραιά, μακριά από το σπίτι μου, κάθε μέρα έπαιρνα λεωφορείο· δεν θυμάμαι αν η τιμή του εισιτηρίου έμεινε σταθερή και τα έξι χρόνια (αμφιβάλλω), πάντως αυτό που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου είναι πως το ολόκληρο εισιτήριο έκανε δυόμιση δραχμές και το «μισό», το μαθητικό που πληρώναμε εμείς, κατά παράβαση των κανόνων της αριθμητικής έκανε μιάμιση –οι δεκάρες, βλέπετε, είχαν αρχίσει να παίρνουν την άγουσα προς το χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Είχα έναν γνωστό, ένα χρόνο μεγαλύτερο, τον Τάσο τον Δ…, που έπαιρνε το ίδιο λεωφορείο, περίπου την ίδια ώρα, αν και πήγαινε σε άλλο σχολείο· τον συναντούσα σχεδόν καθημερνά στο λεωφορείο. Αυτός ο Τάσος, πέντε χρόνια που συνταξιδεύαμε, μία φορά δεν τον θυμάμαι να πλήρωσε εισιτήριο (υπόψη ότι τότε τα λεωφορεία είχαν εισπράκτορες και ότι δεν υπήρχαν κάρτες απεριορίστων διαδρομών). Είχε το ταλέντο να ξεφεύγει από το βλέμμα του εισπράκτορα· βέβαια, περίπου μια φορά το χρόνο που έμπαινε ελεγκτής, ο Τάσος αναγκαζόταν να κατέβει στη μέση της διαδρομής, πάντως ποτέ δεν έγινε τσακωτός. Δεν θυμάμαι αν τον έλεγα «τζαμπατζή».

Λίγα χρόνια αργότερα, στις τελευταίες πια τάξεις του (εξαταξίου) γυμνασίου, έγινα κι εγώ τζαμπατζής όταν με την παρέα μου πηγαίναμε για μπάνιο στην πλαζ του Μπάτη, στο Παλιό Φάληρο, που τότε είχε ακόμα είσοδο και μάζευε αρκετό κόσμο. Μπαίναμε από τα βραχάκια· φύλακας υπήρχε αλλά ίσως δεν έδειχνε τόσο ζήλο. Μία φορά μας έκανε τσακωτούς, μια μέρα του Σεπτέμβρη της τελευταίας χρονιάς που είχαμε εκείνη την παρέα. Θαρρώ πληρώσαμε το εισιτήριο και υποσχεθήκαμε να μην το ξανακάνουμε· και επειδή την επόμενη μέρα αρχίζαν τα σχολεία, την υπόσχεσή μας την τηρήσαμε. Εφόρου ζωής μάλιστα, αφού τώρα πια η συγκεκριμένη πλαζ έχει καταργηθεί και μπαίνει κανείς ελεύθερα. Αν θυμάμαι καλά, ο φύλακας δεν μας είχε αποκαλέσει τζαμπατζήδες.