Εμβατήρια, τραγούδια και συνθήματα

Το άρθρο αυτό του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, δημοσιεύτηκε χτες στην εφημερίδα Εμπρός της Μυτιλήνης. Νομίζω πάντως πως το όνομα του πραξικοπηματία είναι Ντερτιλής, αλλά μπορεί να πέφτω έξω.

Συνεχίζοντας, κατά κάποιον τρόπο, το προηγούμενο σημείωμά μου, θα ήθελα να αναφέρω σχετικά περιστατικά από τον καιρό που ήμουνα φαντάρος – προ αμνημονεύτων χρόνων δηλαδή. Κατατάχθηκα στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Κορίνθου, μόλις τέλειωσα το Πολυτεχνείο, το φθινόπωρο του 1953. Οι καιροί ήταν χαλεποί από κάθε πλευρά. Κυβερνούσε ο Παπάγος, με δεξί του χέρι τον Μαρκεζίνη και επιβίωνε σε όλους τους τομείς, πολιτικούς και κοινωνικούς, το πνεύμα και το γράμμα του Εμφυλίου, που είχε λήξει πριν τέσσερα χρόνια.

Στο Στράτευμα φυσικά αυτό ίσχυε σε πολύ εντονότερο βαθμό, ειδικότερα δε στο Κέντρο Εκπαίδευσής μας. Χαρακτηριστικό: είχαμε, στον 9ο λόχο, διοικητή τον Δερτιλή, αυτόν που καταδικάστηκε σε ισόβια για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου (δολοφονία Μυρογιάννη) και που αν δεν κάνω λάθος, βρίσκεται ακόμα έγκλειστος, μαζί με τον Ιωαννίδη. Τον θυμάμαι να μπαίνει στο θάλαμο πάντα αγέλαστος και αγριωπός, πανύψηλος μας φαινόταν (και ήταν) και να λέει στον διμοιρίτη μας:
«Πες τους να βγάλουν το σκασμό»,
γιατί είχε σαν αρχή να απευθύνεται στους απλούς φαντάρους πάντοτε μέσω κάποιου βαθμοφόρου. Ποτέ απ’ ευθείας.

Ο παλιός είναι αλλιώς, αλλά…

Ο παλιός είναι αλλιώς.

Ο νέος είναι: Αρούρι, γαλί, γαλόπουλο, γάλος, γιαννάκης, γκάβακας, γκαβός, γκάου-μπίου, γράσο, γρασαδόρος, κουνέλι, κωλόψαρο, λεβέκουρας, μουλαρόγιαννος, νέο, νεοκλής, νέοπας, νέος, νέου, νεούδι, νέωψ, νιάτο, νιούφης, πατόψαρο, ποντικαράς, ποντίκι, πουστόνεο, στραβάδι, στράβακας, στραβό, στραβογαλας, στραβόγαλο, στραβόγιαννος, τύφλας, τυφλίτης, χρυσόψαρο, ψάρακας, ψαράς, ψάρι, ψαρόγιαννος, ψαρούκλα.

Περπατώ εις το δάσος και άλλα σύντομα «στιχάκια του στρατού»

έγοντας στιχάκια του στρατού, εννοώ την ανώνυμη στιχουργική δημιουργία που κυκλοφορεί στα στρατόπεδα, ιδίως στα κέντρα νεοσυλλέκτων, και διαδίδεται από στόμα σε στόμα και από σειρά προς σειρά. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, τα στιχάκια του στρατού είναι δεκαπεντασύλλαβα δίστιχα, που μοιάζουν με τα δίστιχα του λαϊκού ημεροδείκτη, αλλά έχουν επίσης υπόγειες και έμμεσες συγγένειες με τα στιχάκια της φυλακής, τα δίστιχα του μπαγλαμά, και τελικά με τα δημοτικά τραγούδια. Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης διάγνωσε το δυναμικό που έχουν τα στιχάκια και μελοποίησε πολλά από αυτά στον δίσκο του «Φανταρίστικα».

Στο βιβλίο μου «Μετά την αποψίλωση» είχα σε χωριστή ενότητα παραθέσει κάπου 250 στιχάκια του στρατού, που τα μάζευα είτε εγώ είτε διάφοροι φίλοι ή φίλοι φίλων. Δυο τρία παραδείγματα:

Ημέρα Τρίτη ήτανε που μπήκα μες το κέντρο
με βάλανε και έτρεχα σαν το Θανάση Βέγγο

Ανάθεμα την τύχη μου που μ’ έκανε φαντάρο
κι έφυγα από το σπίτι μου χωρίς να το γουστάρω

Μες το στρατό απέκτησα τα τέσσερα βραβεία
το Αχ, το Βαχ, το αλίμονο και την ατσιγαρία