Σχολεία και καταλήψεις

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα θα δημοσιευόταν στη χτεσινή κυριακάτικη Αυγή, στο ένθετο «Ενθέματα». Όμως η εφημερίδα άλλαξε τη διάρθρωση της ύλης της πριν από λίγες μέρες κι έτσι, προς το παρόν, τα Ενθέματα παύουν να δημοσιεύονται -έτσι το άρθρο το δημοσιεύω μόνο εδώ.

Κατά σύμπτωση, η συνεργασία μου με τα Ενθέματα είχε ξεκινήσει τον Οκτώβριο του μακρινού 2008, με ένα άρθρο που είχε πάλι θέμα του τα σχολεία (Οκτώβριος γαρ) και που κάποιες παράγραφοι δημοσιεύονται και εδώ. Οπότε, το κλείσιμο του κύκλου είναι ταιριαστό.

Παραθέτω το άρθρο χωρίς άλλες προσθήκες ή αλλαγές, μόνο βάζω τη φωτογραφία.

Σχολεία και καταλήψεις

Ο μήνας που μας πέρασε ήταν ο μήνας που ανοίγουν τα σχολεία, αλλά φέτος η διαδικασία αυτή, που κάθε χρόνο σηματοδοτεί και ένα νέο ξεκίνημα, βρέθηκε κάτω από το ζοφερό στίγμα της πανδημίας· και το χειρότερο είναι πως η κυβέρνηση, ίσως εφησυχασμένη ή παραπλανημένη από τις καλές επιδόσεις της χώρας στο πρώτο κύμα του κορονοϊού, πίστεψε πως μέχρι το φθινόπωρο θα έχουμε δαμάσει τον ιό κι έτσι σπατάλησε όλον τον κερδισμένο χρόνο χωρίς να πάρει κάποια μέτρα που θα απάλυναν τον συγχρωτισμό, όπως χωρισμό τάξεων ή πρόσληψη έκτακτων εκπαιδευτικών· αντίθετα, αύξησε το ανώτατο όριο μαθητών ανά τάξη, ενώ επιδόθηκε σε επικοινωνιακή εκστρατεία με το έωλο επιχείρημα ότι ο μέσος όρος των μαθητών ανά τάξη είναι 17 (σε ξένους ιστότοπους βλέπει κανείς διαστρεβλωμένη την είδηση, ότι τάχα «στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί ανώτατο όριο 17 μαθητών ανά τάξη»!).

Μια περιήγηση στις λέξεις του 2018

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε χτες Κυριακή, στο ένθετο «Ενθέματα» της κυριακάτικης «Αυγής», στην τακτική μηνιαία στήλη μου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία». Πρόκειται για μια λεξιλογική ανασκόπηση του 2018 και από αυτή την άποψη έχει πολλά και αναπόφευκτα κοινά στοιχεία με άλλα άρθρα του ιστολογίου, αφού στο τέλος του χρόνου ψηφίσαμε κι εμείς εδώ τη Λέξη του 2018, όπως κάνουμε κάθε χρόνο από το 2010. Ζητώ συγγνώμη από τους τακτικούς αναγνώστες που σήμερα θα διαβάσουν πράγματα σε γενικές γραμμές ξαναειπωμένα.

Βέβαια, σήμερα είναι του Αγιαννιού, οπότε γιορτάζει η μισή Ελλάδα και πολλοί εκλεκτοί φίλοι του ιστολογίου. Να τους ευχηθούμε χρόνια πολλά με ένα παλιότερο άρθρο του ιστολογίου, το οποίο αξίζει επικαιροποίηση και αναδημοσίευση σε πρώτη ευκαιρία.

Με το σημερινό άρθρο μπορούμε να πούμε ότι ολοκληρώνεται η ανασκόπηση του λεξιλογικού 2018 και ξεκινάει το λεξιλογικό 2019. Καλή λεξιλογική χρονιά λοιπόν!

Μια περιήγηση στις λέξεις του 2018

Για όγδοη χρονιά, η στήλη θα ενδώσει στο έθιμο των ημερών, κι έτσι το σημερινό άρθρο θα έχει χαρακτήρα ανασκόπησης. Θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τις λέξεις της χρονιάς, μ’ άλλα λόγια τις λέξεις που σημάδεψαν το 2018, που συζητήθηκαν και ακούστηκαν πολύ, ή και που γεννήθηκαν μέσα στη χρονιά που πέρασε.

Οι επισκέπτες του ιστολογίου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία», που έχει τον ίδιο τίτλο με τη στήλη μας, και που τους κάλεσα να διαλέξουν τη Λέξη του 2018, ανέδειξαν στην πρώτη θέση, με αρκετή διαφορά από τις άλλες, τη Συμφωνία των Πρεσπών, έναν πολυλεκτικό όρο που ακούστηκε πολύ την προηγούμενη χρονιά αλλά υπόσχεται να ακουστεί και φέτος, αφού η συμφωνία, περνώντας από όχι λίγους σκοπέλους, αναμένεται να έρθει σύντομα σε ψηφοφορία στη Βουλή.

Οι Πρέσπες φυσικά είναι οι δυο λίμνες, Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα, που βρίσκονται στα σύνορα ανάμεσα στην Ελλάδα, τη μελλοντική Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία -μάλιστα το τριεθνές σημείο των συνόρων των τριών χωρών βρίσκεται στα νερά της Μεγάλης Πρέσπας, όχι μακριά από το χωριό Ψαράδες. Το τοπωνύμιο Πρέσπα είναι σλαβικό, και η λέξη σημαίνει «συσσώρευση», προφανώς από συντόμευση όρου όπως vodna prespa «υδάτινη συσσώρευση». Ο όρος μπήκε στη γλώσσα τα βυζαντινά χρόνια (“και εις λίμνην λεγομένην Πρέσπαν” λέει ο Κεδρηνός). Στην αρχαιότητα λεγόταν Βρυγηίς απο την αρχαία πόλη Βρύγιον που βρισκόταν στη βόρεια όχθη της λίμνης.

Δεν ήταν τυχαία αυτή η προτίμηση, αφού η συζήτηση για το όνομα της γειτονικής χώρας κυριάρχησε τη χρονιά που πέρασε και μάς χάρισε ολόκληρο θύσανο από λέξεις: το ονοματολογικό, όπως επικράτησε να αποκαλείται η συζήτηση για το όνομα, το νεοπαγές όνομα Βόρεια Μακεδονία, το μακεδονικό, ως περιγραφή του συνολικού ζητήματος, ενώ πολύ ακούστηκαν επίσης λέξεις όπως ιθαγένεια, εθνικότητα ή αλυτρωτισμός. Και βέβαια, ένας όρος που δέσποσε στη συζήτηση ιδίως κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 ήταν το erga omnes, η απαίτηση το όνομα που θα συμφωνηθεί να ισχύει σε όλες τις χρήσεις, «έναντι όλων» όπως είναι η κατά λέξη μετάφραση του λατινικού όρου. Αυτό το erga είναι πρόθεση, δεν έχει σχέση με το ελληνικό “έργο”.

Συμφωνία των Πρεσπών, η λέξη του 2018!

Όπως ξέρουν οι φίλοι του ιστολογίου, χτες το βράδι έληξε η ψηφοφορία για τη λέξη της χρονιάς, που είχε αρχίσει από τις 17 Δεκεμβρίου πάνω σε λέξεις που εσείς είχατε προτείνει με τα σχόλιά σας σε προηγούμενο άρθρο. Δεν μας χρειάζεται σασπένς, γι’ αυτό και ο τίτλος φανερώνει αμέσως την ετυμηγορία σας: λέξη της χρονιάς, λέξη του 2018 είναι η Συμφωνία των Πρεσπών. Τη βλέπετε άλλωστε στο κέντρο του υπέροχου λεξοσύννεφου που έφτιαξε ο φίλος μας ο Στάζιμπος, που είναι άλλωστε κάθε χρόνο ο μάγος που στήνει όλον τον μηχανισμό της Λέξης της χρονιάς και που χωρίς τη δική του υλικοτεχνική υποστήριξη δεν θα γινόταν τίποτα.

Καλά κουμάσια και του λόγου τους!

Συζητιέται αυτές τις μέρες το κείμενο που υπέγραψαν περισσότεροι από 320 πολίτες, κυρίως διανοούμενοι και καλλιτέχνες, υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ανάμεσα στις υπογραφές βρίσκεται και η δική μου.

Πολλοί πιστεύουν ότι δεν έχει νόημα (ή: δεν έχει νόημα πλέον) η συγκέντρωση υπογραφών κάτω από ένα κείμενο που υποστηρίζει κάποιες θέσεις για ένα πολιτικό ή κοινωνικό ζήτημα, μάλιστα κάπου διάβασα ότι «μόνο στην Ελλάδα γίνεται αυτό», κάτι που είναι ένας ισχυρισμός πρόδηλα λαθεμένος αν θυμηθούμε ότι π.χ. στη Γαλλία η συγκέντρωση υπογραφών σχεδόν για κάθε θέμα είναι κάτι κοινότατο -είχαμε μάλιστα συζητήσει πριν από καιρό το κείμενο που υπογραφόταν από 100 διάσημες Γαλλίδες μεταξύ των οποίων και η Κατρίν Ντενέβ.

Εγώ πάντως το κείμενο «των 320» το υπέγραψα με ενθουσιασμό επειδή πιστεύω ότι το κείμενο συμβάλλει στο να πεισθεί η κοινή γνώμη ότι η συμφωνία είναι μια μοναδική ευκαιρία, επωφελής για την πατρίδα μας και για τη σταθερότητα και την ανάπτυξη στα Βαλκάνια. Δεν είναι εύκολο το έργο, διότι επί εικοσιπέντε χρόνια η πολιτική ηγεσία μάς αποκοίμιζε με «εθνωφελή» ψέματα για το όνομα της γειτονικής χώρας, ενώ και τώρα τα κόμματα του παλιού δικομματισμού, για μικροκομματικούς λόγους απορρίπτουν μια συμφωνία πολύ καλύτερη από προηγούμενα σχέδια που είχαν γίνει δεκτά από προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις.

Αλλά αυτά τα έχουμε συζητήσει στο ιστολόγιο πάνω από μία φορά.

Ανάμεσα στις πάνω από 320 υπογραφές, υπήρχαν και τρία ονόματα γνωστών ανθρώπων της τέχνης οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν ότι κακώς μπήκε το όνομά τους διότι οι ίδιοι δεν συμφώνησαν με το κείμενο. Παρόλο που τέτοια λάθη έχουν συμβεί σχεδόν κάθε φορά που συγκεντρώνεται ένας μεγάλος αριθμός υπογραφών, το λάθος κόστισε διότι επέτρεψε να εκτραπεί η συζήτηση στις υποτιθέμενες πλαστογραφήσεις υπογραφών -ενώ επρόκειτο απλώς για «λογιστικά» λάθη (Υπάρχουν πάντως προηγμένες μέθοδοι όπως με φόρμα απαντήσεων, που ελαχιστοποιούν τις πιθανότητες λάθους).

Βέβαια, έτσι κι αλλιώς τα εθνικόφρονα ΜΜΕ δεν επρόκειτο να καλοδεχτούν το κείμενο και τις υπογραφές του -χαρακτηριστικό είναι αυτό που γράφτηκε και ακόμα γράφεται, ότι «μάζεψαν και υπογραφές πεθαμένων» επειδή ένας από τους υπογράφοντες το κείμενο είναι ο ηθοποιός Χρήστος Ευθυμίου. Και ενώ πράγματι ένας γνωστός ηθοποιός ονόματι Χρήστος Ευθυμίου άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο πριν από καμιά δεκαριά χρόνια, και άλλος ένας, κωμικός αυτός, ακόμα παλιότερα, υπάρχει και τρίτος ηθοποιός με το ίδιο ονοματεπώνυμο, Χρήστος Ευθυμίου επίσης, που ζει και βασιλεύει και υπέγραψε και το κείμενο -είναι βέβαια ηθοποιός κυρίως του θεάτρου, οπότε οι γαλουχημένοι με αυστηρά τηλεοπτική δίαιτα θα τον αγνοούν.

«Παλιότερα είχε ρίσκο να υπογράφεις, τώρα δεν έχει» σχολίασε μια φίλη. Πιθανόν, πάντως οι 320 που υπογράψαμε το κείμενο δεχτήκαμε ποικίλες επιθέσεις, ενώ κάποιοι και εξατομικευμένες απειλές. Έχω μετρήσει πάνω από πέντε διαφορετικά κείμενα που μας αποκαλούν «προδότες» ενώ άλλα διατυπώνουν απειλές π.χ. για τους φανοστάτες των Τρικάλων. (όπου κρέμασαν οι εθνικόφρονες τα κομμένα κεφάλια του Βελουχιώτη και του Τζαβέλλα). Όταν βέβαια προέρχονται από τέτοιους δύσοσμους ιστότοπους, οι βρισιές είναι και τίτλος τιμής.

Καθώς ο κύριος όγκος των υπογραφόντων ήταν πανεπιστημιακοί ή καλλιτέχνες, οι αναμενόμενοι χαρακτηρισμοί ήταν για θολοκουλτουριάρηδες και/ή κρατικοδίαιτους, όμως ορισμένοι εθνικοπαράφρονες πέρασαν σε ανώτερο επίπεδο κάνοντας λόγο για αναβίωση του… ΕΑΜ Ηθοποιών (ήταν πολλοί ηθοποιοί που υπέγραψαν) το οποίο, δήθεν, «σκότωσε» την Ελένη Παπαδάκη -χωρίς να συνειδητοποιούν ότι έτσι σπιλώνουν ουσιαστικά τη μνήμη της. Βέβαια, και ο παραλληλισμός με το ΕΑΜ είναι άκρως τιμητικός.