Το γιουκαλίλι του Σεφέρη

Τη λέξη «γιουκαλίλι» την άκουσα πρώτη φορά στα δεκάξι μου χρόνια, όταν βγήκε ο δίσκος Τετραλογία του Δημου Μούτση, που περιείχε μελοποιημένα ποιήματα τεσσάρων μεγάλων ποιητών μας: του Σεφέρη, του Καρυωτάκη, του Καβάφη και του Ρίτσου. Ανάμεσά τους και το Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι, ας το ακούσουμε εδώ από τον Μανώλη Μητσιά:

Τότε έμαθα ότι το γιουκαλίλι είναι κάποιο εξωτικό μουσικό όργανο και δεν ασχολήθηκα περισσότερο με το θέμα -εξάλλου η εξήγηση ήταν πειστική, το περίεργο όνομα ακουγόταν εντελώς εξωτικό.

Αργότερα, που πήρα τον τόμο των Απάντων του Σεφέρη από τον Ίκαρο, είδα ότι το ποίημα που είχε μελοποιήσει ο Μούτσης δεν λεγόταν «Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι» αλλά Fog, δηλαδή «Ομίχλη», όπως η φράση αυτή επανέρχεται διαρκώς στο ποίημα. Να το διαβάσουμε:

FOG
Say it with a ukulele

«Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι…»
γρινιάζει κάποιος φωνογράφος∙
πες μου τι να της πω, Χριστέ μου,
τώρα συνήθισα μονάχος.

Με φυσαρμόνικες που σφίγγουν
φτωχοί μη βρέξει και μη στάξει
όλο και κράζουν τους αγγέλους
κι είναι οι αγγέλοι τους μαράζι.

Κι οι αγγέλοι ανοίξαν τα φτερά τους
μα χάμω χνότισαν ομίχλες
δόξα σοι ο θεός, αλλιώς θα πιάναν
τις φτωχιές μας ψυχές σαν τσίχλες.

Κι είναι η ζωή ψυχρή ψαρίσια
–Έτσι ζει;  –Ναι! Τι θες να κάνω∙
τόσοι και τόσοι είναι οι πνιγμένοι
κάτω στης θάλασσας τον πάτο.

Τα δέντρα μοιάζουν με κοράλλια
που κάπου ξέχασαν το χρώμα
τα κάρα μοιάζουν με καράβια
που βούλιαξαν και μείναν μόνα…

«Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι…»
Λόγια για λόγια, κι άλλα λόγια;
Αγάπη, πού ‘ναι η εκκλησιά σου
βαρέθηκα πια τα μετόχια.

Α! να ‘ταν η ζωή μας ίσια
πώς θα την παίρναμε κατόπι
μ’ αλλιώς η μοίρα το βουλήθη
πρέπει να στρίψεις σε μια κόχη.

Και ποια είναι η κόχη; Ποιος την ξέρει;
Τα φώτα φέγγουνε τα φώτα
άχνα! δε μας μιλούν οι πάχνες
κι έχουμε την ψυχή στα δόντια.

Τάχα παρηγοριά θα βρούμε;
Η μέρα φόρεσε τη νύχτα
όλα είναι νύχτα, όλα είναι νύχτα
κάτι θα βρούμε ζήτα – ζήτα…

«Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι…»
Βλέπω τα κόκκινά της νύχια
μπρος στη φωτιά πώς θα γυαλίζουν
και τη θυμάμαι με το βήχα.

Λονδίνο, Χριστούγεννα 1924

Έχω βάλει με πλάγια τις στροφές που ο Μούτσης επέλεξε να μη μελοποιήσει: πράγματι, από τις 10 στροφές του ποιήματος έχουν μελοποιηθεί οι μισές: η 1η, η 6η, η 7η, η 9η και η 10η. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η επωδός («Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι») αλλά βέβαια στο μυαλό μένουν οι μελοποιημένες στροφές και οι άλλες περνάνε στο περιθώριο, ένα πρόβλημα κοινό στην μελοποιημένη ποίηση.

Advertisement

Τα αρχαία ελληνικά, το Πρίνστον και η κορεκτίλα

Η είδηση έχει κυκλοφορήσει εδώ και μερικές μέρες, και έχουμε κάνει κάποιες συζητήσεις στα σχόλια, όμως άρθρο δεν της έχουμε αφιερώσει -και ίσως αξίζει να τη συζητήσουμε.

Λοιπόν, πριν από καμιά δεκαριά μέρες πρωτοδιαβάσαμε στον ελληνικό τύπο μιαν είδηση με τον εντυπωσιακό αλλά ανακριβή τίτλο «Το Πρίνστον εξοστρακίζει αρχαία ελληνικά και λατινικά για να καταπολεμήσει τον δομικό ρατσισμό«, ενώ ακολούθησαν άλλα άρθρα με άλλους, επίσης εντυπωσιακούς, ισχυρισμούς, όπως ότι το Πρίνστον αποφάσισε να «καταργήσει τα αρχαία ελληνικά από τη διδακτέα ύλη του«. Η Σώτη Τριανταφύλλου είδε ότι το Πρίνστον «αποφάσισε να καταργήσει τα πτυχία αρχαίων ελληνικών και λατινικών», ενώ σύμφωνα με την Αγγελική Κώττη «Η κορεκτίλα τρώει τα αρχαία ελληνικά από τα ξένα πανεπιστήμια».

Οι ισχυρισμοί αυτοί είναι τουλάχιστον παραπλανητικοί. Ούτε καταργήθηκε η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών (και λατινικών) στο Πρίνστον, ούτε εξοβελίστηκαν από τη διδακτέα ύλη. Όπως διαβάζουμε αν προσπεράσουμε τους εντυπωσιοθηρικούς τίτλους, αυτό που αλλάζει είναι ότι τα αρχαία ελληνικά/λατινικά δεν είναι πλέον υποχρεωτικό μάθημα για όσους προπτυχιακούς φοιτητές επιλέξουν να «πάρουν major» στο αντικείμενο των κλασικών σπουδών.

Και ένας πολύ πιο βάσιμος λόγος για αυτή την αλλαγή ήταν ότι, με το πέρασμα των χρόνων, ολοένα και λιγότεροι μαθητές επιλέγουν/διδάσκονται αρχαία ελληνικά στο Λύκειο κι έτσι όταν φτάσουν στο 3ο έτος του Πρίνστον, επειδή δεν ξέρουν καθόλου αρχαία/λατινικά, αδυνατούν να επιλέξουν major στις κλασικές σπουδές με αποτέλεσμα να φθίνουν οι εγγραφές.

Και ο δομικός ρατσισμός; Πώς μπήκε άραγε στην εικόνα; Ενώ οι ελληνικοί ιστότοποι είναι σχεδόν ομόφωνοι ως προς το ότι η απόφαση του Πρίνστον υπαγορεύτηκε από τη βούληση «να καταπολεμηθεί ο δομικός ρατσισμός» (ή αλλιώς «η κορεκτίλα τρώει τα αρχαία ελληνικά»), αν ανατρέξουμε σε αμερικανικούς ιστοτόπους θα βρούμε πολύ λιγότερες αναφορές σε αυτη τη σύνδεση.

Στην αρχική πηγή της είδησης, που ήταν ένα άρθρο στο εβδομαδιαίο δελτίο των αποφοίτων του Πρίνστον διαβάζουμε ότι, εκτός από τις αλλαγές στις κλασικές σπουδές, στον τομέα των Πολιτικών επιστημών προστέθηκε ένα νέο αντικείμενο «Φυλή και ταυτότητα» το οποίο εντάσσεται στην ευρύτερη πρωτοβουλία για αντιμετώπιση του συστημικού ρατσισμού στο Πρίνστον, ενώ αλλαγές έγιναν επίσης στον τομέα των Θρησκευτικών σπουδών. Δηλαδή, η αντιμετώπιση του ρατσισμού δεν συνδέεται με τις αλλαγές στις κλασικές σπουδές αλλά με την εισαγωγή του νέου γνωστικού αντικειμένου στις Πολιτικές επιστήμες.

Φαίνεται ότι τη σύνδεση μεταξύ «καταπολέμησης του συστημικού ρατσισμού» και της αλλαγής των απαιτήσεων στις κλασικές σπουδές την έκανε ο (υποθέτω) ελληνοαμερικανικός ιστότοπος greekreporter.com, ο οποίος, με μάλλον κακόπιστο τρόπο, κάνει αυτή την αυθαίρετη σύνδεση και την «τεκμηριώνει» παραπέμποντας σε αντιρατσιστικές θέσεις της επιτροπής ισότητας του τμήματος κλασικών σπουδών του Πρίνστον και στην αρθρογραφία του καθηγητή Dan-el Padilla Peralta, που έχει γίνει το κόκκινο πανί των συντηρητικών.

Μια απάντηση στη Σώτη Τριανταφύλλου για την Αμερική (από τον Λεωνίδα Ηρακλειώτη)

Τις προάλλες είχαμε συζητήσει, με τη βοήθεια και ενός άρθρου του Sraosha, την αποκαθήλωση αγαλμάτων και την προσωρινή απόσυρση της ταινίας Όσα παίρνει ο άνεμος, ενώ σε επόμενο άρθρο λεξιλογήσαμε για τον όρο «αράπης«, μεταφέροντας τη συζήτηση στα καθ’ ημάς.

Με το σημερινό άρθρο η συζήτηση επιστρέφει στην αμερικανική ήπειρο, αφού θα συζητήσουμε το φυλετικό ζήτημα, τη θέση των Μαύρων στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες, ένα ζήτημα τεράστιο βέβαια που δεν εξαντλείται με ένα άρθρο.

Παίρνω σαν βάση συζήτησης ένα άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Άθενς Βόις ή μάλλον τον σχολιασμό που έκανε στο Φέισμπουκ ο φίλος Λεωνίδας Ηρακλειώτης. Και οι δυο ξέρουν καλά την Αμερική (εννοώ τις ΗΠΑ). Η Σώτη Τρ. έχει ζήσει πολλά χρόνια και έχει γράψει βιβλία, ο Λεωνίδας Ηρακλειώτης ζει δεκαετίες εκεί, στο Σικαγο τον περισσότερο καιρό.

Δεν συμφωνώ καθόλου, εδώ και καιρό, με τις θέσεις της παλιάς φίλης Σώτης Τριανταφύλλου ούτε και με αυτό το άρθρο, το οποίο επιπλέον βρίσκω ότι προσπερνάει πολύ εύκολα το ζήτημα του ρατσισμού ως δομικού στοιχείου της αμερικανικής κοινωνίας, για να εστιαστεί στον εύκολο στόχο της πολιτικής ορθότητας και των υπαρκτών ή όχι υπερβολών της.

Ο λόγος που διάλεξα τον σχολιασμό του Λεωνίδα είναι ότι θίγει ένα ζήτημα που ισως δεν το συνειδητοποιούμε όλοι. Ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο, ας το δεχτούμε αυτό το δάνειο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και συχνά θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι εκείνη τη μέρα, στις 25 Μαΐου, πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος!

Και φυσικά, ανάλογες περιπτώσεις έχουν συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, πάντοτε με θύματα μαύρους. Θυμάμαι μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Ζήτησα από τον Λεωνίδα να αναπτύξει εκτενέστερα το σχόλιό του, εξηγώντας και την πρακτική του redlining, στην οποία αναφέρεται και που τη θεωρεί καθοριστική για τη διαιώνιση του χάσματος αλλά για κακή τύχη είναι πολύ απασχολημένος ειδικά αυτόν τον καιρό, οπότε στο τέλος παραθέτω εγώ μερικά πράγματα για το redlining.

To σχόλιο του Λεωνίδα Ηρακλειώτη στο Φέισμπουκ:

Διαβάζω το άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Athens Voice και δεν πιστεύω τα μάτια μου.

Γράφει:

«Οι άλλοι, «οι κακοί», θα αντιδράσουν βιαίως και θα στήσουν στην αυλή τους σημαίες του Νότου· τα λάβαρα της Απόσχισης.»

Καλά, όσο ήταν στη Νέα Υόρκη κάνοντας διδακτορικό στην ιστορία των Αμερικανικών πόλεων, δεν βγήκε παραέξω; Να δει πως τα λάβαρα της απόσχισης βρίσκονται στις αυλές των άλλων; Πως πάντα ήταν εκει; Και όχι μόνο στο νότο. Σε 2-3 πόλεις του New Jersey να πήγαινε, θα τα έβλεπε.

Καλοκαίρι με τον Τζόναθαν Κόου

Το φετινό καλοκαίρι το πέρασα με συντροφιά τον Τζόναθαν Κόου. Όχι τον ιδιο, βέβαια, αλλά με τέσσερα από τα βιβλία του. Δεν διάβασα μόνο αυτά τα τέσσερα βιβλία στους δυόμισι καλοκαιρινούς μήνες, αλλά τα υπολοιπα ήταν ετερόκλητα και τα περισσότερα μάλλον μικρά οπότε ο Κόου ηταν ο συγγραφέας στον οποίο αφιέρωσα τη μερίδα του λέοντος από το αναγνωστικό μου καλοκαίρι.

Και το χάρηκα. Διότι, κοκκινιζοντας ομολογώ πως ο σημαντικός αυτός συγγραφέας μού είχε ξεφύγει ως τώρα. Είχα ακούσει γι’ αυτόν μα δεν είχα διαβάσει τίποτα δικό του.

Ξεκίνησα από τη Μέση Αγγλία, που είναι και το πιο καινούργιο του, που το αγόρασα στην εκθεση της Θεσσαλονίκης τον Μάη και το διάβασα το δεύτερο μισό του Ιούνη. Ίσως δεν ήταν η σωστότερη επιλογή για ξεκίνημα, διότι είναι το τρίτο βιβλίο μιας τριλογίας που ξεκινάει με τη Λέσχη των Τιποτένιων και συνεχίζεται με τον Κλειστό κύκλο. Θα ήταν πιο ομαλό να τα πάρω με τη σειρά που γράφτηκαν. Διάβασα ενδιάμεσα και το «Τι ωραίο πλιάτσικο!» και με περιμένει ο Αριθμός 11, που είναι, όπως μου έχουν πει, η συνέχεια του Πλιάτσικου.

Στο Πλιάτσικο (1994, ελλ. έκδοση 1997) ο Κόου χρησιμοποιεί μια αγγλική αριστοκρατική οικογένεια, τους Γουίνσο, σαν όχημα για να παρουσιάσει πώς ο θατσερισμός κατέκτησε τη Μεγάλη Βρετανία στη δεκαετία του 1980. Όπως εύστοχα επισημαίνει η Σώτη Τριανταφύλλου στο επίμετρο, που δεν ξέρω αν θα το υπέγραφε και σήμερα, πρόκειται για ένα χρονικό της πλεονεξίας, για έναν χορό εγκληματιών, αφού οι ζάπλουτοι πρωταγωνιστές φέρονται σαν γκάνγκστερ -με μόνη διαφορά την οξφορδιανή προφορά. Μόνη αθώα φιγούρα, η τρελή Ταβιθά, η οποία και αναθέτει στον συγγραφέα Μάικλ Όουεν, έναν καταθλιπτικό νεαρό με σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας με τον περίγυρό του, να τεκμηριώσει τη ζωή και δράση των υπόλοιπων μελών της οικογενείας της. Δεν θέλω να πω περισσότερα για να μην αποκαλύψω το γκροτέσκο φινάλε. Το χάρηκα πάρα πολύ.

Ωστοσο, η τριλογία με άγγιξε περισσότερο, επειδή οι πρωταγωνιστές της είναι συνηθισμένοι άνθρωποι κι όχι πάμπλουτοι εγκληματίες. Εδώ η σάτιρα του Κόου είναι πιο συγκρατημένη αν και υπάρχουν στιγμές όπου αφήνεται αχαλίνωτη.

Το πρώτο βιβλίο, η Λέσχη των Τιποτένιων, είναι ουσιαστικά ένα Bildungsroman (πώς το λέμε αυτό στα ελληνικά;) αφού παρακολουθεί μια παρέα αγοριών που πηγαίνουν σχολείο σε ένα παραδοσιακό γυμνάσιο του Μπέρμιγχαμ από τα 12 ως τα 19 τους χρόνια, από το 1973 ως το 1980, μαζί και τις περιπέτειες των οικογενειών τους. Καθώς οι ήρωες είναι περίπου συνομήλικοί μου, συγκινήθηκα βλέποντας να ξαναζωντανεύει η εποχή εκείνη, ας πούμε η μουσική που άκουγαν (και που προσπαθούσαν να παίξουν) οι έφηβοι μαθητές, τα μακρόσυρτα τριαντάλεπτα κομμάτια των Τζένεσις και των Γιες, που κι εμένα μού άρεσαν πολύ, πριν έρθει να τα σαρώσει ο οδοστρωτήρας του πανκ. Υπάρχει και η πολιτική επικαιρότητα, οι απεργίες, το εργοστάσιο αυτοκινήτων του Λόνγκμπριτζ όπου δουλεύουν αρκετοί γονείς των αγοριών του βιβλίου, οι πρώτες ξενοφοβικές αντιδράσεις για μαύρους και μετανάστες, οι βόμβες του ΙΡΑ. Το βιβλίο τελειώνει με τον πατέρα ενός συμμαθητή του να προφητεύει στον Μπέντζαμιν, τον πρωταγωνιστή, ότι θα ζήσει πολλά χρόνια ευτυχισμένος μαζί με τη μεγάλη του αγάπη, και ότι η Θάτσερ δεν πρόκειται ποτέ να γίνει πρωθυπουργός της χώρας. Όσο επαληθεύτηκε η δεύτερη πρόβλεψη, τόσο πέτυχε και η πρώτη. Να σημειώσω ότι το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αποτελείται ολόκληρο από μία και μοναδική πρόταση, μήκους 13955 λέξεων (στα αγγλικά) που διεκδικεί το ρεκόρ της μακρύτερης πρότασης της αγγλικής λογοτεχνίας. Δεν μέτρησα πόσες λέξεις είναι στα ελληνικά, πάντως πιάνει 46 σελίδες.

Η Σώτη Τριανταφύλλου, ο Μάρκο Πόλο και η ελευθερία του λόγου

Η είδηση έχει γίνει γνωστή εδώ και μερικές μέρες: όπως γράφτηκε, η γνωστή συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου πρόκειται να δικαστεί τον Ιούλιο ύστερα από μήνυση που κατέθεσε ο Παναγιώτης Δημητράς, για άρθρο της στην Άθενς Βόις το οποίο θεωρήθηκε ότι υποκινεί την ισλαμοφοβική βία και άρα εμπίπτει στις διατάξεις του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου (σημείωση: έτσι γράφτηκε, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι).

Το ιστολόγιο ενδιαφέρεται πολύ για την υπόθεση, επειδή αγγίζει θέματα που τα έχουμε συζητήσει κατ’ επανάληψη, επειδή τυχαίνει να έχω προσωπική γνωριμία και με τους δυο εμπλεκόμενους και κυρίως επειδή κατά κάποιο τρόπο έχουμε ήδη εμπλακεί στην υπόθεση, με την έννοια ότι είχα σχολιάσει το επίμαχο άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου τότε που δημοσιεύτηκε και μάλιστα το απόσπασμα που προκάλεσε τη δίωξη. Θα έγραφα νωρίτερα, αλλά οι προηγούμενες μέρες ήταν δεσμευμένες για άλλα άρθρα.

Πράγματι, σε άρθρο της που δημοσιεύτηκε την επομένη των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι, με το μακελειό στο Μπατακλάν και στα άλλα σημεία, η Σώτη Τριανταφύλλου είχε γράψει ένα άρθρο στην Αθενς Βόις, στο οποίο, ανάμεσα στ’ άλλα, γράφει:

Όμως, θα επιμείνω: όπως έλεγε ο Μάρκο Πόλο, «φανατικός μουσουλμάνος είναι αυτός που σου κόβει το κεφάλι, ενώ μετριοπαθής είναι εκείνος που σε κρατάει για να σου κόψουν το κεφάλι». Πολύ λίγα έχουν αλλάξει στο ισλάμ από τον ύστερο Μεσαίωνα.

Και εδώ έρχεται η εμπλοκή του ιστολογίου, διότι όπως είχα γράψει τότε:

Τώρα, κι ένα μικρό παιδί καταλαβαίνει ότι το ρητό αυτό ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ να ειπώθηκε στα χρόνια του Μάρκο Πόλο, στα χρόνια του Μεσαίωνα, η ορολογία «φανατικός» και «μετριοπαθής» είναι οπωσδήποτε σύγχρονη. Πώς και δεν το κατάλαβε αυτό μια διαβασμένη και ευφυής συγγραφέας; Μάλλον δεν θέλει να το καταλάβει.

Και στη συνέχεια παρέπεμπα σε λινκ του μυθοκτόνου ιστότοπου snopes, που εξηγούσε τη γέννηση του ισλαμοφοβικού μύθου.

Καβαφικά μεζεδάκια

Καβαφικά τα σημερινά μεζεδάκια, επειδή τις προάλλες είχαμε στη μπλογκόσφαιρα τη φασαρία με τους στίχους του Καβάφη πάνω σε λεωφορεία και τρόλεϊ. Μάλιστα, όταν είδα τα επιχειρήματα ορισμένων υποστηρικτών του εγχειρήματος, ότι με τους τεμαχισμένους στίχους παρακινείται το κοινό να τρέξει στα βιβλιοπωλεία και να αγοράσει τα ποιήματα του Καβάφη, σκέφτηκα προς στιγμήν να αλλάξω τον τίτλο σε «βαφικά μεζεδάκια», ώστε να σας παρακινήσω διά του τεμαχισμού, αλλά τελικά δεν το έκανα. (Θυμίζω ότι ως Κ. Βάφης είχε υπογράψει μιαν έξοχη καβαφική παρωδία ο Ν. Καρβούνης).

Η ιστορία με τον ψιλοκομμένο Καβάφη πάντως έδωσε τη δυνατότητα να εκφραστεί το λαϊκό χιούμορ, με έξοχες φοτοσοπιές που όλοι θα είδατε (εδώ ένα δείγμα, αν και δεν είναι όλες εξίσου πετυχημένες). Έσπευσαν βέβαια κάποιοι να χαρακτηρίσουν «ασέλγεια» την αντίδραση της μπλογκόσφαιρας, πράγμα που το βρίσκω τερατώδες. Πάντως, οι υπεύθυνοι του Ιδρύματος Ωνάση είχαν τουλάχιστον την εντιμότητα να παραδεχτούν το λάθος τους με τον στίχο «είν’ επικίνδυνο πράγμα η βία» και (όπως υποσχέθηκαν) να τον συμπληρώσουν ώστε να μη φαλκιδεύεται το νόημα του ποιητή.

Για το ιστολόγιο πάντως, το άρθρο που έγραψα προχτές αναδημοσιεύτηκε αρκετά, με αποτέλεσμα η Πέμπτη που μας πέρασε να σπάσει το ρεκόρ επισκέψεων του ιστολογίου μέσα σε μια μέρα, με πάνω από 20.000 επισκέψεις. Για την ιστορία, το προηγούμενο ρεκόρ ήταν από τον Απρίλιο του 2012, τότε με την Κατερίνα Μουτσάτσου που δεν ήταν Χελίν, με 18900 επισκέψεις. Προτιμώ το ρεκόρ να το έχει ο Καβάφης, αν και, σε βάθος χρόνου, άλλα είναι τα άρθρα που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και τους περισσότερους επισκέπτες, εκείνα που έχουν σταθερή ροή επισκεπτών όλο τον χρόνο (με πρώτο το άρθρο για τα στιχάκια του στρατού).

Τέλος πάντων, ας αφήσουμε τις περιαυτομπλογκίες και ας περάσουμε στα μεζεδάκια.

* Διαβάζουμε σε ρεπορτάζ με τίτλο «Δικαιώθηκε η Κωνσταντίνα Κούνεβα» τα εξής:

Ευθύνες για τη δολοφονική επίθεση κατά της Κωνσταντίνας Κούνεβα, στις 22 Δεκεμβρίου του 2008, καταλόγισε στην εργοδότρια εταιρεία ΟΙΚΟΜΕΤ, με απόφαση που εκδόθηκε το Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά, επιδικάζοντας στην εταιρεία το ποσό των 250.000 ευρώ, εκ των οποίων τα 80.000 είναι άμεσα καταβλητέα.

Αν κυριολεκτεί η είδηση, μαύρη δικαίωση είναι για την Κούνεβα, αφού το δικαστήριο αποφάσισε ότι η εργοδότρια εταιρεία πρέπει να εισπράξει αυτό το μεγάλο ποσόν. Ευτυχώς όμως, απλώς ο δημοσιογράφος δεν ξέρει τι σημαίνει «επιδικάζω». Όταν το δικαστήριο μας επιδικάζει ένα ποσό, αναγνωρίζει ως βάσιμη την απαίτησή μας και αποφαίνεται ότι πρέπει να το πάρουμε (από τον αντίδικό μας συνήθως). Για την περίπτωση της εταιρείας που καταδικάστηκε να πληρώσει, το σωστό ρήμα είναι «καταλογίζω». Την ίδια είδηση, με το λάθος ρήμα, την είχαν και τα Νέα (και το είχε επισημάνει στη Λεξιλογία η φίλη Αλεξάνδρα) αλλά μετά το διόρθωσαν.

Μεζεδάκια της ανάρρωσης

Το ιστολόγιο δεν έχει επανέλθει σε κατάσταση κανονικής λειτουργίας, ο Νικοκύρης βρίσκεται στην ανάρρωση, το ξαναείπαμε πως θ’ αργήσουμε να έχουμε ένα άρθρο την ημέρα όπως είχε καθιερωθεί τους τελευταίους μήνες -ή μάλλον τα τελευταία χρόνια. Μεζεδάκια λοιπόν της ανάρρωσης τούτα εδώ, και με κάπως περίεργη γεύση αφού το σαββατιάτικο άρθρο μας είναι εξορισμού ευτράπελο, αλλά κρέμεται από πάνω μας μαύρο σύννεφο η δολοφονία του Παύλου Φύσσα -ας σταθεί τουλάχιστον αφορμή να απαλλαγούμε από τη συμμορία, αν και αυτό ανοίγει μια μεγάλη και καθόλου ευτράπελη συζήτηση.

* Ξεκινάμε όμως με τα μεζεδάκια, όπου σήμερα, ύστερα από αρκετό καιρό, έχουμε πελάτες για το ληξιαρχείο και τη γεωγραφική υπηρεσία της Νομανσλάνδης. Πρώτος χορηγός η Καθημερινή, η οποία στην πολύ σοβαρή και προσεγμένη (λέμε τώρα) έντυπη κυριακάτικη έκδοσή της μάς ενημέρωσε την περασμένη Κυριακή για τα άδυτα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Μεταξύ άλλων μαθαίνουμε ότι «Η διαφθορά, τα σκάνδαλα και οι δολοπλοκίες έχουν εγκατασταθεί για τα καλά στο σατό της Vidy Case Postale.» Ας προσπεράσουμε το πώς αποδίδεται το chateau για να εστιαστούμε στο μνημειώδες μαργαριτάρι, το «Vidy Case Postale», το οποίο είναι… μεγάλο τουριστικό κέντρο της Νομανσλάνδης, που θα το μεταφράζαμε Vidy – Ταχυδρομική θυρίδα!! Διότι, βλέπει η άλλη στη διεύθυνση της ΔΟΕ: Comité international olympique Château de Vidy Case postale 356 CH-1007 Lausanne (Vaud), και νομίζει ότι το Vidy Case postale είναι ενιαία ονομασία, κι έτσι εμπλουτίζεται η Νομανλάνδη μ’ ένα κοσμικό θέρετρο περιωπής και μπαίνει ένα ακόμα λιθαράκι στο Έβερεστ της δημοσιογραφικής αναξιοπιστίας της Καθημερινής.

* Κάπου στο Φέισμπουκ διάβασα τα παράπονα μιας φίλης φίλης, που συμμετείχε σε ένα τουρνουά σκραμπλ, και σκανδαλίστηκε όταν οι διοργανωτές επέτρεψαν λέξεις ή τύπους ανύπαρκτους, μεταξύ των οποίων και το «ζας» (εναλλ. τύπο του «ζεις»). Ασφαλώς ο κάθε διοργανωτής τέτοιων τουρνουά πρέπει να έχει ένα λεξικό ή ακόμα καλύτερα μια βάση δεδομένων σαν μπούσουλα για να πορεύεται, οπότε στην ουσία των παραπόνων δεν μπαίνω, αλλά το «να ζας» είναι υπαρκτός τύπος, έστω και ρουμελιώτικος. Και θυμήθηκα τη Στρουγκοκαλύβα του Κρυστάλλη Παπαντωνίου που με είχαν βάλει να τη μάθω απέξω ντουέτο με έναν άλλο συμμαθητή στην πρώτη γυμνασίου, που τελειώνει «Να μη σας εύρουνε ποτέ τα έρημα τα γέρα!» (λέει ο γεροτσέλιγκας στα παιδιά του κι εκείνα απαντούν) «Να ζας κι εσύ πατέρα!». Βέβαια μετά ήρθε η Ρεπούση και κατάργησε τα αρχαία, οπότε τώρα βρίσκουμε τη λέξη στο σκραμπλ και δεν την αναγνωρίζουμε.

* Μια και είπα για την κ. Ρεπούση, μου έκανε εντύπωση η χρυσαβγίτικης ολκής χυδαιότητα της κοινοβουλευτικής ερώτησης του κ. Νικ. Νικολόπουλου, που βέβαια απολαμβάνει βουλευτική ασυλία κι έτσι μπορεί και γράφει αξεπέραστες χυδαιότητες όπως το… «συφιλιδικό μυαλό της». Από γλωσσικά, θα σημειώσουμε το αναποφάσιστο «την αναπληρώτρια καθηγητή» και το τερατώδες «παντοιουτοτρόπως», διασταύρωση του «παντοιοτρόπως» και του «τοιουτοτρόπως». Τέτοια κείμενα θα έπρεπε να αποδοκιμάζονται επίσημα από τη Βουλή.

* Ανακοίνωση του ΣΕΒ σχετικά με το νέο σαξές στόρι της οικονομίας μας, την αλλαγή έδρας της Βιοχάλκο, που μεταφέρθηκε από την Αθήνα στο Βέλγιο. Καλείται λοιπόν η κυβέρνηση «να ενσκήψει αποφασιστικά στα συσσωρευμένα, ζωτικά προβλήματα που έχει δημιουργήσει η οικονομική πολιτική στην ελληνική βιομηχανία….» Δεν είναι η πρώτη φορά που επισημαίνουμε το λάθος, έχουμε ξαναγράψει και προφανώς θα ξαναγράψουμε. Η κυβέρνηση καλείται να «σκύψει πάνω στα προβλήματα» ή, αν το θέλετε με φράκο, «να εγκύψει στα προβλήματα». Το «ενσκήπτω» χρησιμοποιείται για κακό που έρχεται ορμητικά και απροσδόκητα, για κακοκαιρία, θύελλα, επιδημία, τέτοια πράγματα. Βέβαια, οι άνθρωποι έχουν πικρή πείρα από την κυβερνητική δραστηριότητα, οπότε ίσως δεν είναι άστοχο να την παρομοιάζουν με θύελλα.

Το φρούτο των Χριστουγέννων

Το άρθρο αυτό λογάριαζα να το ανεβάσω μέσα στις γιορτές, αλλά μ’ αυτά που τύχανε δεν είχα διάθεση. Σήμερα που το ανεβάζω, θαρρώ πως δεν έχει χάσει την επικαιρότητά του.

Δεν ξέρω αν υπάρχει ένα κοινώς αποδεκτό «φρούτο των Χριστουγέννων» -δεν νομίζω πάντως, εγώ θα πω για τον εαυτό μου. Για μένα, φρούτο των Χριστουγέννων είναι αυτό που βλέπετε στη φωτογραφία αριστερά: το μανταρίνι. Η πιο καθαρή χριστουγεννιάτικη εικόνα που έχω συγκρατήσει από την παιδική μου ηλικία, εκτός από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, είναι τα μανταρίνια στη φρουτιέρα, κι ύστερα, στο τραπέζι, ο παππούς καθάριζε τα μανταρίνια ώστε να διατηρηθεί το κάτω μέρος ακέραιο, σαν καλαθάκι. Βάζαμε λίγο λάδι και ανάβαμε το άσπρο στέλεχος που απέμενε στον πάτο, σαν φιτιλάκι –και μοσχοβολούσε. Και σήμερα ακόμα, έχω συνδέσει τα Χριστούγεννα μ’ αυτό το φρούτο -αν λείπουν τα μελομακάρονα, ας πούμε, μπορεί να μην το προσέξω, αλλά τα μανταρίνια στη φρουτιέρα είναι απαραίτητα.

Σε κάποιο παλιότερο άρθρο είχαμε μιλήσει για τα νεράντζια και τα πορτοκάλια. Αν το νεράντζι είναι ο φτωχός συγγενής του πορτοκαλιού, ο μικρός αδελφός του ασφαλώς είναι το μανταρίνι. Μικρότερο σε μέγεθος, ήρθε αργότερα στην Ευρώπη, αλλά εγκλιματίστηκε απόλυτα και μόνο το όνομά του προδίδει τις ανατολίτικες καταβολές του. Οι βοτανολόγοι και οι έμποροι διακρίνουν πολλές ποικιλίες μανταρινιών, αλλά ο πολύς κόσμος όλα μανταρίνια τα λέει (ή τουλάχιστον αυτή την εντύπωση έχω, διορθώστε με αν κάνω λάθος).

Η μανταρινιά, ή Citrus reticulata όπως είναι η βοτανική ονομασία της, έχει πατρίδα της την Κίνα. Άργησε να έρθει στα μέρη μας· μόλις το 1805 έγινε η πρώτη εισαγωγή μανταρινιών στην Αγγλία. Οι Άγγλοι τα καλλιέργησαν στη Μάλτα, που τότε ήταν κτήση τους και το κλίμα της ήταν πρόσφορο και από εκεί ο νέος καρπός διαδόθηκε σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Στην Ελλάδα, μανταρινιές έφερε πρώτος από τη Μάλτα ο Ρώσος ναύαρχος Χέιδεν, που τον ξέρουμε όλοι από τη ναυμαχία του Ναβαρίνου (αλλά δεν ξέρουμε ότι ήταν Ολλανδός και ότι στα ρώσικα προφέρεται Γκέιντεν). Ο Χέιδεν ή Γκέιντεν λοιπόν χάρισε τις μανταρινιές στον Μανώλη Τομπάζη, στον Πόρο. Το 1877 εκείνες οι μανταρινιές σώζονταν ακόμα στον κήπο του πατρογονικού των Τομπάζηδων. Ωστόσο, το «μανδαρίνιον της Μάλτας», όπως αρχικά το αποκαλούσαν, δεν διαδόθηκε αμέσως· πάντως, μετά το 1850 το δέντρο καλλιεργιόταν στην Αθήνα, όπως και στην Κέρκυρα και στην Κρήτη. Σε εφημερίδα του 1917, διαβάζω ότι τα καλύτερα μανταρίνια έβγαιναν στα Σεπόλια και στην Κολοκυνθού· από τότε έχουν αλλάξει τα πράγματα!

Δυο-τρία κυριακάτικα

Έλεγα να μη γράψω σήμερα, αλλά έχουν μαζευτεί δυο-τρία μεζεδάκια που θα μπαγιατέψουν, οπότε τα σερβίρω λίγο πρόχειρα, και μην σας κακοφανεί αν δεν πρόλαβα να στρώσω το καλό τραπεζομάντιλο.

Ξεκινάμε με ένα μικρούλι, για ορντέβρ. Από κείμενο του ΑΠΕ, τις προάλλες, που αναδημοσιεύτηκε, φυσικά, σε πολλούς έγκυρους (βάλτε όσα εισαγωγικά θέλετε) ιστότοπους, π.χ. εδώ στα Νέα, όπου ένας αξιωματούχος της ΕΕ φερεται να δηλώνει ότι:  Η πίεση στην Ελλάδα έχει αυξηθεί από όλες τις πλευρές επειδή επανειλημμένα απέτυχε να πετύχει όσα υποσχέθηκε. Ίσως το αγγλικό να έλεγε failed to deliver, πάντως το «απέτυχε να πετύχει» θα παραδεχτείτε ότι δεν στέκει -και πώς να είναι τάχα το αντίθετό του; Πέτυχε να πετύχει;