Ο Μποστ για το δημοψήφισμα του 1974

Μια και η βδομάδα πέρασε στον απόηχο της κηδείας του Τέως, ταιριάζει σήμερα να βάλουμε μια γελοιογραφία του Μποστ που μας θυμίζει το δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 1974, χάρη στο οποίο ο Κωνσταντίνος έγινε Τέως.

Ήδη πριν από τη μεταπολίτευση, από το 1973, ο Μποστ είχε ξαναρχίσει συνεργασία με τον Ταχυδρόμο, η οποία συνεχίστηκε μετά τη μεταπολίτευση, τουλάχιστον έως την άνοιξη του 1975. Παράλληλα, από την επανέκδοση της Αυγής και μετά, άρχισε να γράφει στην Αυγή εβδομαδιαία στήλη με ευτράπελο σχολιασμό της επικαιρότητας, με τον γενικό τίτλο Καλειδοσκόπιο -μικρά κείμενα, χωρίς όμως γελοιογραφίες.

Θα παρουσιάσουμε σήμερα ένα σκίτσο, που δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο στις 12 Δεκεμβρίου 1974, δηλαδή αμέσως μετά από το δημοψήφισμα της 9ης Δεκεμβρίου που έδωσε πλειοψηφία 69% στην αβασίλευτη δημοκρατία.

Δυστυχώς, το έχω φωτογραφίσει πρόχειρα από το άλμπουμ που εξέδωσε ο Καστανιώτης με τα Σκίτσα 73-74, διότι είναι σε σχήμα μεγάλο, άβολο για σκανάρισμα. Όμως ο Στάζιμπο έκανε τα μαγικά του κι έτσι σουλουπώθηκε η εικόνα.

Ο Μποστ παρουσιάζει την πριγκίπισσα Αλεξία, την πρωτότοκη κόρη του βασιλικού ζεύγους, να τηλεφωνεί από το Λονδίνο στη γιαγιά της, τη βασιλομήτορα Φρειδερίκη, στην Ινδία.

Advertisement

Η πυρκαγιά της Σμύρνης (απόσπασμα από το Στου Χατζηφράγκου, του Κοσμά Πολίτη)

Συνεχίζω και τούτη την Κυριακή με λογοτεχνήματα σχετικά με τη Σμύρνη και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο Κοσμάς Πολίτης, κατά κόσμον Πάρις Ταβελούδης (1888-1974), αφού είχε δώσει σημαντικό και πρωτοποριακό λογοτεχνικό έργο ήδη από τη δεκαετία του 30, όπως και πολύ αξιόλογο μεταφραστικό έργο στη συνέχεια (έχουμε δημοσιεύσει δείγμα δικής του μετάφρασης στον Δρόμο με τις φάμπρικες του Στάινμπεκ), μας χάρισε σε προχωρημένη πια ηλικία, το 1962, το μυθιστόρημα «Στου Χατζηφράγκου», ένα αριστούργημα με αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία στη χαμένη πια Σμύρνη πριν από την Καταστροφή. Εύγλωττος είναι άλλωστε ο υπότιτλος, Τα σαραντάχρονα μιας χαμένης πολιτείας.

Αξίζει να διαβάσετε αλλά και να ξαναδιαβάσετε το μυθιστόρημα αυτό του Πολίτη (απορώ που δεν έχει γίνει ταινία). Στη μέση του, υπάρχει ένα κεφάλαιο είκοσι σελίδων με τον τίτλο Πάροδος, όπως στις αρχαίες τραγωδίες, που δεν ακολουθεί την πλοκή αλλά είναι ο μονόλογος ενός γέρου Σμυρνιού πρόσφυγα, περιβολάρη, του Γιακουμή, ο οποίος ύστερα από τις έντονες παρακλήσεις του συγγραφέα, του αφηγείται τις αναμνήσεις του από τη χαμένη πριν από σαράντα χρόνια πολιτεία. (Ο Γιακουμής εμφανίζεται στο μυθιστόρημα και πρωτύτερα, ως έφηβος).

Ένα σχετικά μικρό απόσπασμα από την Πάροδο δημοσιέψαμε πέρυσι, εκεί που ο αφηγητής περιγράφει τα τσερκένια, τους χαρταετούς της Σμύρνης -τώρα θα βάλω το υπόλοιπο, από το σημείο όπου αρχίζει η αφηγηση για την καταστροφή ως το τέλος του κεφαλαίου.

Μια σύμπτωση περίεργη είναι ότι και σε τούτη την αφήγηση, όπως και στα Ματωμένα χώματα της Διδώς Σωτηρίου, που είδαμε την περασμένη Κυριακή, ο αφηγητής μέσα στον χαμό πηγαίνει να ξυριστεί σ’ ένα μπαρμπέρικο. Και τα δυο βιβλία άλλωστε κυκλοφόρησαν την ίδια εποχή. (Το μυθιστόρημα του Πολίτη δημοσιεύτηκε πρώτα στον Ταχυδρόμο σε συνέχειες, το 1962, κι έπειτα το 1963 σε βιβλίο). 

Στο τέλος εξηγώ μερικές λέξεις. Η έκδοση που έχω στα χέρια μου (εκδόσεις Α. Καραβία, 1963) δεν έχει γλωσσάρι, αλλά η εκδοση της Εστίας, σε επιμέλεια του Πίτερ Μάκριτζ, σίγουρα θα έχει. Όμως δεν την έχω, οπότε όσες εξηγήσεις δώσω είναι δικές μου -και ίσως λαθεύουν κάπου.

Λοιπόν, αν θυμάμαι καλά, ήτανε η τρίτη καν η τέ­ταρτη μέρα πού είχε μπει ο τούρκικος στρατός. Η πολι­τεία λούφαζε. Είχανε γίνει κάμποσα παρατράγουδα στο αναμεταξύ, σκοτωμοί, ξεπαρθενέματα και πλιάτσικο, πολλοί χάσανε τη ζωή τους, πολλοί θα τη χάνανε ακόμα, πλιά­τσικο, τσέτες, κακάριζε το πολυβόλο, πόλεμος ήτανε, έχθρητα και άχτι —κι οι δικοί μας είχανε κάψει τούρκικα χωριά στην υποχώρηση, πόλεμος ήτανε, ο άνθρωπος γίνεται ανήμερο θερίο. Γινήκανε κι άλλοι σκοτωμοί, κι εδώ και στους ντερέδες της ’Ανατολής, χαθήκανε χιλιάδες δικοί μας, δεκαριές, κατοσταριές χιλιάδες, και πλάκωσε μεγάλη ορφάνια. Βλέπεις, ο Τούρκος μάς λογάριαζε προδότες, εί­χαμε σηκώσει τ’ άρματα ενάντια στην πατρίδα —ενάντια στην Τουρκία, δηλαδή. Μιλάω δίχως πάθος, σα να μην υπάρχει πια οργή και αμάχη στο ντουνιά… και τώρα, τρίτη καν τέταρτη μέρα που είχε μπει ο τούρκικος στρα­τός, η πολιτεία λούφαζε μες στο κακό της όνειρο, μέσα στη θλίψη και την απαντοχή. Μα οι φούρνοι βγάζανε ψωμί. Λες κι είχε γίνει κάποια ρέγουλα. Πού και πού μια τουφεκιά. Φαινότανε απείραχτη κι αθώα, υστερ’ από το μεγάλο πατιρντί. Δεν την έκανες κάζο. Δε μπορούσε να ’τανε για σένα. Και πέρα, πολύ μακριά, ένα πνιχτό μπουμπουνητό, κάτι σα μπασαβιόλα —α[ν] με καταλαβαίνεις. Οι δικοί μας είχανε πιάσει μετερίζι στον Τσεσμέ, και με τα κανόνια κρατάγανε μα­κριά το τούρκικο ασκέρι, ώσπου να μπαρκάρει στα βαπόρια ο στρατός.

Εκείνο το πρωί, λοιπόν, πρωτοβγήκε ξανά και μια δί­κιά μας εφημερίδα. Πρώτη και τελευταία φορά. Έγραφε πως μας πλανέψανε οι Έλληνοι, πως οι Τούρκοι είναι κα­λοί άνθρωποι, πως πρέπει ν’ ανανήψομε, τη θυμάμαι αυτή τη λέξη αν και δεν ξέρω τί θα πει —άκου, άκου! αυτές πού τρία χρόνια μάς πιπιλίζανε το μυαλό για λευτεριά και δόξα, για περιούσιο λαό, για Πόλη και Άγια Σοφιά, και στέλ­νανε τον Τούρκο στην Κόκκινη Μηλιά — να καταγίνομε στα ειρηνικά μας έργα, γράφανε, κάτω από την προστασία και τη δικαιοσύνη τής τούρκικιας πατρίδας —άκου, άκου! τα διάβαζε ο κοσμάκης, ανοίγανε παράθυρα, χαμογελού­σανε γυναίκες —φαρμακωμένα, βέβαια, μα ωστόσο χαμογε­λούσανε— ξεπορτίζανε παιδιά. Κάποια ονείρατα είχανε χα­θεί, μα ονείρατα είν’ εύκολο να ξαναφτιάξεις. Κι ακόμα τότε ξαναφτιάχναμε δειλά δειλά, μπορεί και δίχως να το μολογάμε στον εαυτό μας. Δεν πέθανε ο βασιλιάς Αλέξαντρος, λέω της γυναίκας μου κάποια στιγμή. Μα η Κατερίνα κούνησε μονάχα το κεφάλι της. Πάω μια βόλτα, της λέω σέ λιγάκι, φοβάσαι να μείνεις μονάχη ; Να πας μου λέει. Γυναίκα με κουράγιο.

Ο Μποστ πριν από το μποστάνι του – 5

Εδώ και λίγο καιρό, το ιστολόγιο παρουσιάζει, τις Παρασκευές, μια μικρή σειρά πέντε άρθρων με γελοιογραφίες του Μποστ που δημοσιεύτηκαν τους πρώτους μήνες του 1959 στο περιοδικό Ταχυδρόμος, υποτίθεται ως εικονογράφηση του εύθυμου αφηγήματος «Σταυροφορίες» του Νικ. Τσιφόρου που δημοσιευόταν σε συνέχειες στο περιοδικό.

Λέω «υποτίθεται», επειδή, όπως είπα και στο πρώτο άρθρο, τα σκίτσα του Μποστ αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Να θυμόμαστε ότι το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Το πρώτο άρθρο της σειράς το είδαμε εδώ. Το δεύτερο άρθρο της σειράς αυτής δημοσιεύτηκε εδώ., ενώ εδώ είχαμε το τρίτο άρθρο. Πριν από δεκαπέντε μέρες είχαμε την τέταρτη συνέχεια, ακολούθησε μια ανάπαυλα τη Μεγάλη Παρασκευή, και η σειρά ολοκληρώνεται σήμερα.

Το πρώτο από τα σημερινά σκίτσα δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο στις 11 Απριλίου 1959. Και σε αυτό παρουσιάζεται μια γάτα, όπως στα προηγούμενα, αλλά μάλλον σε διακοσμητικό ρόλο.

 

Το σκίτσο δεν ασχολείται βέβαια με τις Σταυροφορίες αλλά με ένα γεγονός της επικαιρότητας, τους γάμους του διαδόχου του ιαπωνικού θρόνου, του Ακιχίτο, με τη Μιτσούκο Σόντα. Κατά σύμπτωση, πριν από μερικές μέρες ο Ακιχίτο παραιτήθηκε αφήνοντας τον θρόνο στον γιο του, ύστερα από τριάντα χρόνια βασιλείας (1989-2019).

Τα λογοπαίγνια ξεκινούν φυσικά από τον τίτλο του σκίτσου (Η άπονος – Ιάπωνος) ενώ στον μονόλογο της γάτας ο Μποστ παίζει με τις ομοιοκαταληξίες σε -ίτο, δίνει όμως και το καταπληκτικό λογοπαίγνιο «ο χιροχιτών» όπως και την ομόηχη ρίμα «ο χιτών – των χιτών».

Άλλου είδους λογοπαίγνια στο κείμενο της μπορντούρας:

Έχει η Μιτσίκο Σόντα – τα κατάλληλα προσόντα
κι έτσι η τυχερή Μιτσίκο – μπαίνει στο βασιλικό τον οίκο
μέσα δε στας αρετάς της – και τη γλώσσα της προσέχει
μύλον έχει ο μπαμπάς της – μα αυτή μιλιά δεν έχει
Τα μάτια της είναι λοξά – τύπος Ιαπωνίας
κι έχουν την κλίση τη λοξή – του κρουνού της Ομονοίας
Και διά τας φίλας που την καλωσόριζαν
δίδει εις τα ανάκτορα διαταγήν να βράσουν όρυζαν.

Ο κύριος Σόντα, ο μπαμπάς της Μιτσίκο, δεν είχε απλώς μύλο αλλά μεγάλη αλευροβιομηχανία. Και, όπως και σε άλλα σκίτσα της εποχής, ο Μποστ δεν χάνει την ευκαιρία να αναφερθεί στο λοξό σιντριβάνι της Ομόνοιας.

Το δεύτερο σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο στις 18 Απριλίου και σε αυτό βρίσκουμε πάλι τη γάτα, ενώ  επανέρχονται και οι Άγγλοι σταυροφόροι που είδαμε σε προηγούμενα σκίτσα:

Tο σκίτσο ίσως να το λέγαμε ομοφοβικό σήμερα, με τα τροφαντά οπίσθια των αιχμαλώτων και την πολύ αστεία παρωδία του «Πώς τον λεν τον ποταμό». Ομολογώ όμως ότι, αν και έψαξα (όχι πολύ) δεν βρήκα σε τι παραπέμπουν οι συνεχείς αναφορές στον παστουρμά και στην Καισάρεια, που συνεχίζονται και στο επόμενο σκίτσο. Ο Μπορίς Παστερνάκ είχε βέβαια τιμηθεί το 1958 με το βραβείο Νόμπελ, αλλά ούτε αυτός βρισκόταν ιδιαίτερα στην επικαιρότητα τον Απρίλιο του 1959.

Ίσως η συλλογική σας σοφία βοηθήσει να ξεδιαλύνουμε το μυστήριο του παστουρμά.

Ο Αθανάσιος Ρουσσόπουλος, που αναφέρεται, ήταν καθηγητής του ΕΜΠ και βρισκόταν συχνά στην επικαιρότητα με τα μεγάλα έργα της Αθήνας -αργότερα βγήκε βουλευτής με την ΕΚ και το 1965 ήταν από τους αποστάτες.

Να βάλουμε και το κείμενο της μπορντούρας:

Μέσα σε τόσους διγενείς – πού να βρεθεί ο Διγενής [ο Γρίβας, βέβαια]
Θα έρθουμε του είπανε και συμφωνήσαν όλοι
εάν μετά τον παστουρμά μάς δείξεις και την Πόλη
Έθεσαν με άλλους λόγους ζήτημα πολιτικόν
Από ψηλά το θέαμα είναι μαγευτικόν
Εδέχθη ο δόκτωρ πάραυτα κι είπε αμέσως Ναι
και ήρχισαν αμφότεροι έναν γλυκύ αμανέ
«Καλύτερος ο θάνατος παρά ο χωρισμός
η εύρεσις του παστουρμά είναι βαρύς καημός».

Ξαναλέω πως δεν μπορώ να ξεδιαλύνω με βεβαιότητα τις αναφορές.

Το τρίτο σκίτσο, που δημοσιεύτηκε στις 25 Απριλίου 1959, παρουσιάζει και πάλι Άγγλους σταυροφόρους με καβαφικούς τόνους:

Ο τίτλος φυσικά παραπέμπει στο ποίημα του Ελύτη (…της Αλβανίας) αλλά το κείμενο της μπορντούρας έχει καβαφικές αναφορές.

Ήτον εύμορφος ο Οθωμανίδης (1)
και τον έγραψα να μιλήσωμεν διά τους Αλεξανδρινούς ποιητάς
και ο άθλιος, χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ (2)
μας έδωσεν ραντεβού εδώ
και κρατώ κερί
για να γυρίση γρήγορα και ναν’ καλοί καιροί (3)
όμως θ΄αργήσωμεν να λάβωμεν ειδήσεις
ο βάρβαρος αυτός θα ήτο μία κάποια λύσις. (4)

Οι αναφορές:

(1) Στίχοι του νέου Τεμέθου του ερωτοπαθούς.
Με τίτλον «Ο Εμονίδης»

(2) Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

(3) Η θάλασσα στα βάθη της πήρ’ έναν ναύτη.—
Η μάνα του, ανήξερη, πηαίνει κι ανάφτει
στην Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερί
για να επιστρέψει γρήγορα και νάν’ καλοί καιροί —

(4) Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.

Ας επισημάνουμε επίσης την εσκεμμένα πρωτόγονη ρίμα «ησυχίαν- ανησυχίαν» που πότε-πότε χρησιμοποιούσε ο Μποστ, καθώς και τον γενικομανή σχηματισμό «φοβούμαι των αγρίων θηρίων».

Το τελευταίο σημερινό σκίτσο, με το οποίο ολοκληρώνεται η μικρή σειρά των άρθρων μας, δημοσιεύτηκε στις 2 Μαΐου 1959 και έχει τη μορφή χάρτη:

Και εδώ η Καισάρεια φιγουράρει σε περίοπτη θέση, οπως και ο παστουρμάς, και πολύ με εκνευρίζει που δεν μπορώ να εξηγήσω τον υπαινιγμό.

Θα προσέξατε επίσης τα τόξα που δείχνουν προς τη Μάλτα, προς όλες τις κατευθύνσεις -σαφης υπαινιγμός στο «Μάλτα γιοκ» που υποτίθεται ότι αναφώνησε ο Οθωμανός ναύαρχος όταν δεν κατάφερε να βρει τη Μάλτα. (Βέβαια, τη Μάλτα τη βρήκαν οι Οθωμανοί, αλλά δεν κατάφεραν να την κυριέψουν αν και την πολιόρκησαν και έδωσαν σκληρές μάχες).

Μετά το σκίτσο αυτό ακολούθησε μια ανάπαυλα περίπου ενός μηνός και από τον Ιούνιο του 1959 ο Μποστ αποκτά πλέον δική του αυτόνομη γελοιογραφική στήλη, με τον γενικό τίτλο Το μποστάνι του Μποστ. Πολλά από τα σκίτσα αυτά τα έχουμε παρουσιάσει στο ιστολόγιο και ίσως δούμε και άλλα στο μέλλον.

 

Ο Μποστ πριν από το μποστάνι του – 4

Εδώ και λίγο καιρό, το ιστολόγιο παρουσιάζει, τις Παρασκευές, μια μικρή σειρά πέντε άρθρων με γελοιογραφίες του Μποστ που δημοσιεύτηκαν τους πρώτους μήνες του 1959 στο περιοδικό Ταχυδρόμος, υποτίθεται ως εικονογράφηση του εύθυμου αφηγήματος «Σταυροφορίες» του Νικ. Τσιφόρου που δημοσιευόταν σε συνέχειες στο περιοδικό.

Λέω «υποτίθεται», επειδή, όπως είπα και στο πρώτο άρθρο, τα σκίτσα του Μποστ αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Να θυμόμαστε ότι το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Το πρώτο άρθρο της σειράς το είδαμε εδώ. Το δεύτερο άρθρο της σειράς αυτής δημοσιεύτηκε εδώ. Την περασμένη Παρασκευή είχαμε το τρίτο άρθρο. Σήμερα λοιπόν θα δούμε το τέταρτο, αν και η πέμπτη και τελευταία συνέχεια της σειράς δεν θα δημοσιευτεί την επόμενη Παρασκευή, που είναι Μεγάλη Παρασκευή, αλλά τη μεθεπόμενη.

Το πρώτο σημερινό σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο στις 21.3.1959 και εικονογραφούσε τη συνέχεια «Ο άγιος Πελάγιος που τα πελάγωσε».

Σε πρώτο πλάνο, ο σταυροφόρος φλερτάρει με κυρία ή δεσποινίδα -με το ωραίο λογοπαίγνιο «δισπανίδα», ενώ ο γάτος τον προειδοποιεί ότι «όταν μία Κάρμεν θυμώνει και κορώνει, Κορώνης τις τρώει και Λάππας πληρώνει».

Ολοφάνερα εδώ υπάρχει υπαινιγμός σε κάποια γεγονότα της εποχής. Εξήντα χρόνια μετά, ποιος να τα θυμάται; Από περιέργεια κάθισα και βρήκα τι είχε συμβεί. Η Λυρική σκηνή είχε μετακαλέσει τη Χιλιανή μετζοσοπράνο Λάουρα Ντιντιέ για να δώσει παραστάσεις τον Φεβρουάριο του 1959. Η Ντιντιέ ήταν διεθνώς γνωστή αλλά όχι της πρώτης γραμμής. Πάντως, εξαιτίας της μετάκλησης, τα εισιτήρια των σχετικά λίγων παραστάσεων όπου θα εμφανιζόταν η Ντιντιέ, είχαν αυξημένη τιμή.

Ο Μποστ πριν από το μποστάνι του – 3

Την προπερασμένη Παρασκευή άρχισα να δημοσιεύω μια μικρή σειρά τεσσάρων άρθρων με γελοιογραφίες του Μποστ που δημοσιεύτηκαν τους πρώτους μήνες του 1959 στο περιοδικό Ταχυδρόμος, υποτίθεται ως εικονογράφηση του εύθυμου αφηγήματος «Σταυροφορίες» του Νικ. Τσιφόρου που δημοσιευόταν σε συνέχειες στο περιοδικό.

Λέω «υποτίθεται», επειδή, όπως είπα και στο πρώτο άρθρο, τα σκίτσα του Μποστ αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Να θυμόμαστε ότι το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Το δεύτερο άρθρο της σειράς αυτής δημοσιεύτηκε εδώ. Σήμερα συνεχίζουμε με το τρίτο άρθρο. Ωστόσο, επειδή είχα μετρήσει λάθος τα σκίτσα, τελικά θα έχουμε πέντε συνολικά συνέχειες, όχι τέσσερις. Όσοι δεν συμπαθούν πολύ τον Μποστ, ας κάνουν υπομονή.

Στη σημερινή δημοσίευση θα δούμε τρία σκίτσα. Και ξεκινάμε.

Το πρώτο σκίτσο της σειράς δημοσιεύτηκε, πάντοτε στον Ταχυδρόμο, στις 28 Φεβρουαρίου 1959. Εικονογραφούσε τη συνέχεια των Σταυροφοριών που είχε τίτλο «Καρδιά λιονταριού, μυαλό κοκόρου» κι έτσι, για μια φορά, μπορούσε να πει κανείς πως ο Μποστ έμενε πιστός στο θέμα της ιστορίας του Τσιφόρου:

Επιφανειακά, λοιπόν, το σκίτσο έχει θέμα σχετικό, αφού το κεφάλαιο του Τσιφόρου παρουσιάζει πράγματι τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, ωστόσο η ατάκα του Ριχάρδου, η ιστορική φράση «Είμαστε οι Ριχάρδοι και δέρνουμε» κάνει λογοπαίγνιο με ένα μικροσυμβάν της επικαιρότητας.

Ο Μποστ πριν από το Μποστάνι του (2)

Την περασμένη Παρασκευή άρχισα να δημοσιεύω μια μικρή σειρά τεσσάρων άρθρων με γελοιογραφίες του Μποστ που δημοσιεύτηκαν τους πρώτους μήνες του 1959 στο περιοδικό Ταχυδρόμος, υποτίθεται ως εικονογράφηση του εύθυμου αφηγήματος «Σταυροφορίες» του Νικ. Τσιφόρου που δημοσιευόταν σε συνέχειες στο περιοδικό.

Λέω «υποτίθεται», επειδή, όπως είπα και στο πρώτο άρθρο, τα σκίτσα του Μποστ αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Να θυμόμαστε ότι το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Το πρώτο σκίτσο της σημερινής δημοσίευσης (και πέμπτο συνολικά) δημοσιευτηκε στον Ταχυδρόμο στις 31 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο «Ιερουσαλήμ – Τέρμα».

Ένα ακόμα σκίτσο που αναπαράγει τα στερεότυπα περί βρετανικής ομοφυλοφιλίας, και που σήμερα θα ενοχλούσε.

Παρ’ όλ’ αυτά, να επισημάνουμε το έξοχο λογοπαίγνιο «τι είν’ αυτό που το λένε αράπη», πάνω στο πασίγνωστο τραγούδι «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη«, καθώς και την παράτονη ρίμα «Χαλιμάς – το χάλι μας».

Ο Μποστ πριν από το Μποστάνι του (1)

Το 1959 συνέβησαν διάφορα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν τον ρου της ιστορίας και την πορεία της ανθρωπότητας. Ένα από αυτά ήταν ότι γεννήθηκα εγώ, αλλά από μετριοφροσύνη θα αναφερθώ σε ένα άλλο: μέσα στο 1959 ο Μποστ έκανε το καθοριστικό βήμα από την εικονογράφηση στην αυτοτελή πολιτική γελοιογραφία και την ίδια χρονιά γέννησε τους κοσμαγάπητους ήρωές του: μαμα-Ελλάς, Πειναλέοντα και Ανεργίτσα.

Πράγματι, το 1959 βρίσκει τον Μποστ να συνεργάζεται με τον Ταχυδρόμο, όπου εικονογραφεί διάφορα διηγήματα που δημοσιεύει το περιοδικό καθώς και τις Σταυροφορίες του Ν. Τσιφόρου. Ολοένα και περισσότερο, όμως, ο σκιτσογράφος δείχνει ν’ ασφυκτιά στα στενά περιθώρια της εικονογράφησης, όπου είναι υποχρεωμένος να σχολιάζει κείμενα άλλου, και εκδηλώνει τάσεις αυτονόμησης και σχολιασμού της πολιτικής επικαιρότητας. Τελικά, στις αρχές Μαΐου ολοκληρώνονται οι Σταυροφορίες και από τον Ιούνιο ο Μποστ αποκτά τη δική του στήλη, με μία γελοιογραφία την εβδομάδα και με τίτλο Το Μποστάνι του Μποστ. Εκεί θα δημιουργήσει τους ήρωές του που θα τους ξεδιπλώσει καταρχάς στον Ταχυδρόμο και μετά (1960-63) στην Ελευθερία και στη Μακεδονία (1960) και αργότερα στην Αυγή (1963-66).

Σε μια σειρά τεσσάρων άρθρων λογαριάζω να παρουσιάσω τα σκίτσα που δημοσίευσε ο Μποστ στον Ταχυδρόμο πριν από το Μποστάνι, τους πρώτους 4 μήνες του 1959, σκίτσα που υποτίθεται πως εικονογραφούν τις Σταυροφορίες του Τσιφόρου αλλά αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Να σημειώσω ότι, όπως λέγεται, ο Νίκος Τσιφόρος δεν καλόβλεπε τις τάσεις αυτονομίας του εικονογράφου του. Αν αυτό ισχύει δεν το ξέρω, αλλά το βέβαιο είναι πως οι Σταυροφορίες εκδόθηκαν σε βιβλίο με σκίτσα (λιγοστά και χωρίς λόγια) του Κώστα Μητρόπουλου.

Ξεκινάμε λοιπόν, σε αυστηρά χρονολογική σειρά.

Το πρώτο σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο το Σάββατο 3 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο «Μισσίρ, η χώρα της πλούσιας λάσπης» των Σταυροφοριών.

Τυπικά πρόκειται για πειθαρχημένη εικονογράφηση, αφού παρουσιάζει Σταυροφόρους να γευματίζουν. Ωστόσο, αν το προσέξουμε βλέπουμε ήδη τον προσανατολισμό προς την επικαιρότητα αφού το θέμα του σκίτσου αναφέρεται όχι στο κείμενο του Τσιφορου (όπου δεν υπάρχει τίποτα το χριστουγεννιάτικο) αλλά στις γιορτές των Χριστουγέννων και του νέου έτους -που μάλιστα σκιτσογραφική αδεία (πάνω αριστερά) είναι το 1159.

Το λογοπαίγνιο είναι σχεδόν αναπόφευκτο: Γάλοι τρώγοντες γάλον.

Το δεύτερο σκίτσο δημοσιεύτηκε στις 10 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο Ακόμα ένα ταξιδάκι.

Και πάλι επιφανειακά έχουμε πειθαρχημένη εικονογράφηση αλλά ήδη το «άσεμνο» λογοπαίγνιο του τίτλου ξεκινάει την ανατροπή που την ολοκληρώνει ο παιγνιώδης διάλογος.

Το τρίτο από τα σημερινά σκίτσα δημοσιεύτηκε στις 17 Ιανουαρίου 1959 και είναι το πρώτο από τα αντιαγγλικά της σειράς. Εικονογραφεί το κεφάλαιο «Ο Βαλδουίνος νούμερο τέσσερα» αλλά ουδεμία σχέση εχει με τον Βαλδουίνο.

Ο Βαλδουίνος βεβαια δεν ήταν Άγγλος αλλά ο Μποστ βαζει Τούρκους (και όχι Άραβες) να έχουν πιάσει αιχμάλωτον έναν γενναίο Άγγλο ο οποίος αρνείται να αλλάξει την πίστη του και προφέρει τη μνημειώδη ατάκα: Εγώ Άγγλος εγεννήθην και ως τοιούτος θα αποθάνω! Δεν ξέρω αν χρειάζεται, για τους νεότερους, να επισημάνω ότι «τοιούτος» ήταν, την εποχή εκείνη, ο κατεξοχήν μη χυδαίος (αλλά υποτιμητικός πάντοτε) όρος αναφοράς σε ομοφυλόφιλο άντρα.

Και το τέταρτο και τελευταίο για σήμερα σκίτσο, που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 24ης Ιανουαρίου 1959 εικονογραφώντας το κεφάλαιο Αρτσιβούρτσι και λουλάς.

Eδώ δεν έχουμε μόνο λογοπαίγνια με υπαινιγμούς αλλά και οι Άγγλοι σταυροφόροι αποκτούν όλοι στρουμπουλά και τροφαντά οπίσθια.

Ανοιχθώμεν κουνηθώμεν, δύσκολα παραδοθώμεν. Τόσον ωραίοι και τόσον άγριοι. Σώμα προς σώμα -οι ατάκες των Άγγλων είναι, θαρρώ, εύγλωττες.

Και το σκίτσο αυτό εισάγει και μιαν άλλη πρωτοτυπία που αργότερα έμελλε να καθιερωθεί ως τακτικό στοιχείο των μποστικών γελοιογραφιών: το κείμενο της μπορντούρας.

Εδώ, το κείμενο της μπορντουρας αρχικά αναπαράγει τα λόγια των στρατιωτών του σκίτσου ενώ μετά προσθέτει:

Enedra stisomen – Ton Tourcon exantlisomen
Prin mas fagi mavro xoma – Palesomen soma pros soma
Das katastasis ist zer apelpistiche – Und alles trexomen eis parkensen.

Δηλαδή, το σκίτσο αυτό διεκδικεί και μιαν άλλη πρωτιά: είναι η πρώτη γελοιογραφία που έχει λεζάντα σε γκρίκλις.

Με την ευκαιρία, βλέπουμε την ολέθρια επίπτωση των γκρίκλις, για την οποία μας προειδοποιεί και ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης. Ώσπου να κάνει το σκίτσο αυτό, ο Μποστ ήταν άριστος στην ορθογραφία. Μόλις όμως χρησιμοποίησε γκρίκλις πήρε τον κατήφορο και ξέχασε οσα είχε μάθει, σε σημείο που το όνομά του να γίνει συνώνυμο της ανορθογραφίας. Να το έχουμε στο νου μας αυτό.

Πολύ σύντομα, η δεύτερη συνέχεια των σκίτσων του Μποστ πριν από το Μποστάνι!

Ο αρχιτραγουδιστής της Πονηρεμβέργης ξανά

Εδώ και καιρό δημοσιεύω σκίτσα του Μποστ για γεγονότα που έγιναν πριν από 50 χρόνια. Η σειρά αυτή σε καναδυό μήνες θα σταματήσει, διότι το καλοκαίρι του 1966 ο Μποστ σταμάτησε να κάνει σκίτσα σε εφημερίδες και μετά ήρθε η δικτατορία -οπότε θα ξαναρχίσουμε, εμείς να ‘μαστε καλά, το 2023 μια και ο Μποστ άρχισε να δημοσιεύει σκίτσα στον Ταχυδρόμο ξανά το 1973 με τη φιλελευθεροποίηση Μαρκεζίνη.

Σήμερα δημοσιεύω ένα από τα καλύτερα σκίτσα του Μποστ -πιο σωστά, το ξαναδημοσιεύω, μια και το είχα παρουσιάσει εδώ πριν από 7 χρόνια και κάτι μέρες, τότε που το ιστολόγιο έκανε τα πρώτα του βήματα. Ο λόγος που καταφεύγω σήμερα σε επαναληψη είναι ότι έπαθα ένα… εργατικό ατύχημα. Δηλαδή ενώ έκατσα κι έγραψα ένα άρθρο, την τελευταία στιγμή διαπίστωσα ότι είχε ένα σοβαρό ψεγάδι, που το καθιστούσε άκυρο, και δεν είχα την ψυχική δύναμη να το μπαλώσω ή να το γράψω από την αρχή. Οπότε, τι κάνουμε όταν ξεμείνουμε από άρθρο; Η νοικοκυρά, όταν της καεί το φαγητό, βγάζει κάτι από το ψυγείο ή την κατάψυξη και το ρίχνει στα μικροκύματα. Ο Νικοκύρης καταφεύγει σε παλιά άρθρα που τα επαναλαμβάνει. Οπότε, Μποστ -και με την ευκαιρία βάζω το σκίτσο σε καλύτερο σκανάρισμα και διορθώνω μερικά λαθάκια της πρώτης ανάρτησης.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, στη στήλη «Το μποστάνι του Μποστ», στις 29.8.1959.

Από τη Γη στη Σελήνη, ένα κόμικς του Κώστα Μητρόπουλου (1970)

Σήμερα το ιστολόγιο θα σας παρουσιάσει το κόμικς του Κώστα Μητρόπουλου «Από τη Γη στη Σελήνη». Όπως λέει ο τίτλος του, πρόκειται για μια διασκευή ή μάλλον για μια παρωδία του ομότιτλου μυθιστορήματος του Ιουλίου Βερν, που οι περισσότεροι της γενιάς μου (όπως και οι μεγαλύτεροι, και μάλλον και οι λίγο μικρότεροι) θα έχουν διαβάσει ή θα το έχουν δει σε μια από τις πολλές κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές μεταφορές του (για τους αρκετά πιο νέους, δηλ. τους σημερινούς σαραντάρηδες και κάτω, ας πούμε, δεν ξέρω αν διατηρήθηκε η συνήθεια να διαβάζουν Ιούλιο Βερν).

Είπα ότι είναι παρωδία μάλλον παρά διασκευή, επειδή ο Μητρόπουλος ακολουθεί χαλαρά την υπόθεση του μυθιστορήματος του Βερν (τουλάχιστον ώς ένα σημείο της ιστορίας), αλλά ο πρόδηλος σκοπός του είναι να κάνει πλάκα με τα πάντα, και δεν χάνει καμιά ευκαιρία. Με τα πάντα; θα ρωτήσουμε αστεριξοπρεπώς. Όχι ακριβώς. Το κόμικς δημοσιεύεται τον καιρό της χούντας, και μάλιστα πριν από την χαλάρωση της λογοκρισίας, οπότε λείπει η πολιτική σάτιρα, εκτός από κάποια υπονοούμενα. Κατά τα άλλα, ο υπότιτλος «ένα κόμικς αλαλούμ» είναι, θαρρώ, αρκετά ακριβής περιγραφή.

Το κόμικς δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο το 1969 ή το 1970 και μετά εκδόθηκε σε βιβλιαράκι (στην εικόνα βλέπετε το εξώφυλλό του). Το βιβλίο έχει περίπου 70 σελίδες και κάθε σελίδα έχει δυο σειρές από γελοιογραφίες συνήθως, ας πούμε 3-4 γελοιογραφίες στην επάνω σειρά και άλλες 3-4 στην κάτω σειρά. Ενώ θυμόμουν μάλλον καθαρά την υπόθεση, καθώς και μερικές ατάκες, δεν μπορώ καθόλου να θυμηθώ σε ποια μορφή είχε δημοσιευτεί στον Ταχυδρόμο, ίσως δύο σελίδες του βιβλίου να ήταν μία σελίδα του περιοδικού -αλλά αυτό είναι δευτερεύον.

Στην παρωδία του Μητρόπουλου, ο εμπνευστής του ταξιδιού στη Σελήνη δεν λέγεται Μπαρμπικέιν, όπως στο βιβλίο του Βερν, αλλά Μπαρμπ, συντομευμένο, όμως έχει γενειάδα όπως και στον Βερν.Εδώ είναι η πρώτη σελίδα του κόμικς, με τον Μπαρμπ να αναγγέλλει το εγχείρημα στα μέλη της Λέσχης -και ένας υπαινιγμός για την πολιτική κατάσταση, όταν αθώα αναφέρει ότι ο Μπαρμπ ήταν «εκλεγείς και ουχί διορισθείς».

Ο Μποστ και οι αγκυλωτοί σταυροί (1960)

Καιρό έχουμε να βάλουμε σκίτσο του Μποστ. Το καλοκαίρι, και ως τις αρχές Σεπτεμβρίου, έβαζα κάθε Παρασκευή, αλλά ήδη πέρασε ένας μήνας χωρίς σκίτσο του. Το σημερινό σκίτσο φυσικά αφορά ένα γεγονός του 1960, όμως δεν είναι εντελώς άσχετο με την επικαιρότητα, στην οποία βρίσκεται και σήμερα μια νεοναζιστική συμμορία, που βέβαια στις μέρες μας έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από το να ζωγραφίζει σβάστικες.

Το σκίτσο που θα σας παρουσιάσω, επιπλέον. είναι αρκετά δυσεύρετο. Παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του Μποστ από τα χρόνια 1959-1961 έχει συμπεριληφθεί στα τρία άλμπουμ που έβγαλε, στο τέλος της κάθε χρονιάς, μερικά σκίτσα, όπως αυτό εδώ, πέσανε σε μια χαραμάδα, μπορούμε να πούμε, και δεν μπήκαν στο άλμπουμ του 1960. Τι συνέβη; Ο Μποστ, ως και τον Ιανουάριο του 1960 συνεργαζόταν με τον ΔΟΛ, σκιτσάροντας για τον Ταχυδρόμο, το περιοδικό του Ομίλου, που με διευθυντή τον Γ.Π.Σαββίδη είχε φτάσει σε ζηλευτά επίπεδα ποιότητας. Ο Σαββίδης ήταν άλλωστε που ενθάρρυνε τον Μποστ να αυτονομηθεί από την εικονογράφηση των ιστοριών του Τσιφόρου και να κάνει πολιτικό σκίτσο, στη στήλη Το μποστάνι του Μποστ. Όμως, τον Ιανουάριο του 1960 ο Μποστ έφυγε από τον ΔΟΛ για την Ελευθερία (και τη Μακεδονία, και άλλα έντυπα) και στο άλμπουμ που έβγαλε στο τέλος του 1960 δεν θέλησε (ή δεν του επέτρεψαν; δεν ξέρω) να συμπεριλάβει τα λίγα σκίτσα του Γενάρη, που είχε κάνει στον Ταχυδρόμο πριν αποχωρήσει.

Ιδού το σκίτσο, που δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο το Σάββατο 9 Ιανουαρίου 1960. Το έχω φωτογραφήσει εγώ, άρα άσκημα και δεν ξέρω αν παίρνει γιατρειά. αλλά ευτυχώς μια φίλη του ιστολογίου το σουλούπωσε:

Διπλός Μποστ για την επέτειο

Σήμερα συμπληρώνονται 72 χρόνια από τη μέρα που ο Μανόλης Γλέζος με τον Λάκη Σάντα κατέβασαν τη χιτλερική σημαία από την Ακρόπολη, ένα θέμα με το οποίο έχουμε ασχοληθεί στο ιστολόγιο με αφορμή την επίθεση των σύγχρονων θαυμαστών του Χίτλερ εναντίον του Μανόλη Γλέζου (τους τσούζει ακόμα), καθώς και σε αντιδιαστολή με τον ανύπαρκτο ήρωα Κουκίδη. Οπότε, σκέφτομαι να (ξανα)παρουσιάσω ένα σκίτσο του Μποστ, δημοσιευμένο πριν από 49 χρόνια, που αναφέρεται έμμεσα μόνο στην ηρωική πράξη του Γλέζου. Αλλά για να μη μείνουν παραπονεμένοι όσοι ήδη ξέρουν το σκίτσο, θα παρουσιάσω και ένα ακόμα σκίτσο του Μποστ, που περιλαμβάνεται στην έκθεση Λαϊκαί Εικόναι στο Μουσείο Γουναρόπουλου, όπου θα κάνω αύριο ξενάγηση στα σκίτσα του Μποστ.

Το πρώτο από τα δύο σκίτσα, λοιπόν, δημοσιεύτηκε στις 31.5.1964 στην Αυγή:

Ο Πειναλέων διαβάζει την «Αβγή» και περιγράφει στη «μυτέρα» του την προσέλευση επισήμων στην κηδεία του Παντίτ Νεχρού, του ηγέτη της Ινδίας (που είχε πεθάνει στις 28 Μαΐου από καρδιακή προσβολή). Με μπουζούκι στο χέρι, η μαμά Ελλάς απαντά ότι θα έπρεπε να υποβάλουν τα σέβη τους και οι Έλληνες συνθέτες που αντλούν έμπνευση  από τα ινδικά τραγούδια (ακριβέστερα: τα αρμέγουν). Στο φόντο, ο βράχος της Ακρόπολης με μια υπερμεγέθη ελληνική σημαία και στον ουρανό ένα γερμανικό αεροπλάνο.

Η χαρά της διανοίξεως (Μποστ)

Η άνοιξη έχει μπει πια για τα καλά, καιρός να βάλει και το ιστολόγιο ένα ανοιξιάτικο σκίτσο του Μποστ, που είναι επίκαιρο και από μία ακόμα άποψη, καθώς πρόσφατα ακούστηκε η πρόταση του Ιδρύματος Ωνάση για ρηξικέλευθες επεμβάσεις στο κέντρο της Αθήνας -και το σκίτσο έχει θέμα του μια προηγούμενη επέμβαση μεγάλης κλίμακας που έγινε πριν από μισόν αιώνα και κάτι.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στις 25 Ιουλίου 1959 στον Ταχυδρόμο, και μάλιστα στο εξώφυλλο -μια τιμή που σπάνια γινόταν σε γελοιογράφο. Το καλοκαίρι του 1959 γίνονταν μεγάλα έργα στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα για τη διάνοιξη της οδού Κοραή και τη διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας. Τις αμέσως προηγούμενες μέρες το Τεχνικό Επιμελητήριο είχε διοργανώσει ημερίδα για τα μέτρα.

Όταν ο Μποστ συνάντησε τον Καβάφη στα περίχωρα της Καισαρείας

Το 1957 ο Μποστ, που ως τότε εργαζόταν ως εικονογράφος στο περιοδικό Εικόνες, μεταπήδησε στον Ταχυδρόμο, που τότε είχε διευθυντή τον Γ. Π. Σαββίδη. Εκεί, ο Μποστ άρχισε να εικονογραφεί τις ιστορίες του Νίκου Τσιφόρου, που δημοσιεύονταν σε συνέχειες (και μετά εκδόθηκαν σε βιβλίο): πρώτα τα «Βιβλικά χαμόγελα» και μετά τις «Σταυροφορίες». Λέγεται μάλιστα ότι ανέλαβε αυτή την εικονογράφηση επειδή αρρώστησε ο Κ. Μητρόπουλος, που την έκανε ως τότε. Λέγεται επίσης ότι ο Τσιφόρος αρχικά είχε δυσφορήσει, μην όντας εξοικειωμένος με το στιλ του Μποστ.

Στην αρχή, το σκίτσο του Μποστ σχολίαζε όσα διηγιόταν στην ιστορία ο Τσιφόρος, αλλά αρκετά γρήγορα αυτονομήθηκε, ιδίως όταν άρχισαν οι «Σταυροφορίες» και μετατράπηκε σε έμμεσο σχολιασμό της επικαιρότητας. Για τον σημερινό αναγνώστη, κάποιοι υπαινιγμοί είναι αίνιγμα αξεδιάλυτο. Για παράδειγμα, όποιος σήμερα βλέπει στο σκίτσο του Μποστ τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο να φωνάζει «Είμαστε οι Ριχάρδοι και δέρνουμε», απορεί’ πού να θυμάται ότι το 1959 οι διαβόητοι αδελφοί Λινάρδοι είχαν δείρει κάποιον αντίπαλό τους στον κόσμο της νύχτας, φωνάζοντας «Είμαστε οι Λινάρδοι και δέρνουμε»; Όμως τα περισσότερα σκίτσα δεν έχουν επικαιρικούς υπαινιγμούς, γιατί ο σχολιασμός είναι, είπαμε, έμμεσος. Εντωμεταξύ, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και οι ανορθογραφίες και τα λογοπαίγνια, όπως το εξαιρετικό «Σφαγή των υποτών ιππό των Τούρκων».

Καθώς το Κυπριακό βρισκόταν διαρκώς στην επικαιρότητα, μαζί και το αντιαγγλικό αίσθημα, τους πρώτους μήνες του 1959 ο Μποστ έκανε μια σειρά από σκίτσα στα οποία ειρωνεύεται τους Άγγλους επιστρατεύοντας το αγοραίο στερεότυπο του όχι και πολύ φανατικού άντρα: σχεδιάζει τους άγγλους Σταυροφόρους με κολλητά παντελόνια σαν κολάν και τροφαντά οπίσθια να έχουν ύποπτα νταραβέρια με μουστακαλήδες Οθωμανούς, ενώ το κείμενο συχνά καλαμπουρίζει στα όρια της χυδαιότητας, όπως γράφει (όχι επιτιμητικά) ο Ηλίας Πετρόπουλος. Μερικά από τα σκίτσα αυτά υπάρχουν στο Διαδίκτυο, ένα από αυτά, την Πρόσκλησι εις κωζερί, το έχω ανεβάσει στον παλιό μου ιστότοπο. Σήμερα θα δούμε ένα άλλο σκίτσο της ίδιας σειράς.

Τρία γαϊτανάκια από παλιές Απόκριες

Το γαϊτανάκι είναι αποκριάτικο έθιμο, που μόνο μικρός θυμάμαι να το έχω δει. Οι μεταμφιεσμένοι χορευτές χορεύουν γύρω από ένα κατακόρυφο κοντάρι, κρατώντας κορδέλες δεμένες στην κορυφή του. Με κάθε περιστροφή, οι κορδέλες τυλίγονται γύρω στο κοντάρι και επομένως κονταίνουν. Σήμερα πιο πολύ ακούγεται με τη μεταφορική σημασία που έχει πάρει η λέξη, που σημαίνει μια μπερδεμένη κατάσταση με εναλλαγές προσώπων. Προχτεσινός τίτλος εφημερίδας: Συνεχίζεται το γαϊτανάκι με τον εκατομμυριούχο βουλευτή. Όσο για την κυριολεξία, αν υπάρχουν ακόμα γαϊτανάκια στα καρναβάλια δεν το ξέρω, αλλά εμείς θα δούμε στο σημερινό άρθρο τρία γαϊτανάκια παλιών καιρών, ένα πραγματικό και δυο γελοιογραφικά.

Ξεκινάμε από το πραγματικό γαϊτανάκι, φωτογραφία από αποκριάτικο γιορτασμό στην Πλάκα, σε εξώφυλλο του περιοδικούΕικόνες, τις απόκριες του 1957.